3.

GAIA

INDUSTRIA IRAULTZA eta

GIZARTE ALDAKETAK
ZER DAKIZU GAIAREN INGURUAN?
1. Koadernoan gaiaren izenburua idatzi
2. hurrengo galderak kopiatu eta erantzun dakizkizunak

Zein da Adam Smith-ek zabaldutako doktrina ekonomikoa?

Ze aplikazio izan zituen lurrun makinak?

 1- INDUSTRIA IRAULTZAREN HASIERA
● INDUSTRIA IRAULTZA= ekoizpen prozesuetan modu masiboan
makinak erabiltzearen ondorioz emandako aldaketa ekonomiko
eta sozialak
○ Britainia Handian hasi XVIII.mendearen 2.erdialdean, nekazaritza
ekonomiatik ekonomia industrialera pasatuz
1.1- IRAULTZA DEMOGRAFIKOA
● XVIII.mendearen bigarren erdialdetik aurrera hazkunde demografikoa eman
zen= jaiotza tasa igo eta heriotza tasa jeitsi

arrazoiak

● izurriteak behera egin zuten

● elikadura hobetu zenez gaixotasun gutxiago zeuden
● higiene pertsonalean eta publikoan aurrerapena eman ziren
● osasungintza hobetu zen, txertoa asmatu edo ospitale berriak eraiki
 biztanleriaren gorakadak produktuen gorakada ekarri
zuen, ondorioz berrikuntzak aplikatu behar izan zituzten
1.2 NEKAZARITZA IRAULTZA= nekazaritza eta abeltzaintzan

1. nekazaritza teknikak hobetu zituzten, lugorriaren ordez;

○ Norfolk sistema erabili=produktuak txandakatu 4 urtean behin

○ Burdinezko goldea erabiltzen hasi ziren egurrezkoaren ordez

○ makina berriak asmatu nekazarien lana errazteko
2. Lurrak jabetza pribatukoak bihurtu; burgesen eskuetan hasi ziren egoten
lur gehienak

3. Abeltzaintzan erreformak animalientzako lur zatiak bereiztuz

ze ondorio izan zituen honek?

● ekoizpena igotzean nekazarien diru sarrerak handiagotu ziren

● diru hori aurreztu edo inbertitu zuten industrian edo bankuetan
 2- LEHEN INDUSTRIA IRAULTZA
2.1 LANTEGIETATIK FABRIKETARA
● XVIII.mendera arte fabrika txikietan lan egiten zuten
○ eskulangileek produktu guztia ekoiztu
● XVIII.mendearen bigarren erdialdetik aurrera lantegien ordez Fabriketan lan egiten hasi ziren
○ makina handiak sartzeko leku handiagoak behar zirelako
● Fabrikak ekarritako aldaketak
○ industria jarduerak finkatu leku desberdinetan
○ lan banaketa/langileen espezializazioa eman, honekin
produktibitate handitu zuen
○ ordutegi finkoak ezarri
● fabriketako kostuak murriztean gauzen prezioak jeitsi ahal izan
zituzten
● James Watt-ek Lurrun makina asmatu
JAMES WATT
 SIDERURGIA= burdinaren erauzketa eta
2.2 SEKTORE NAGUSIAK eraldaketa

● XVIII.mendearen hasieran egur ikatza

agortzen hastean beste erregai bat
bilatzeko beharra agertu zen
EHUNGINTZA ● Egur ikatza erabiltzetik harrikatza
erabiltzera pasatu ziren
● Kotoi industria berrikuntzak jaso ● Labe Garaiak eraiki zirenean prozesua
zituen 1.industria azkarrago eta merkeago bihurtu zen
● Lurrunaren bidez hasi makinak
mugitzen
● Britainia Handiko ehunak
kalitate handikoak izateagatik
oso azkar zabaldu nazioarteko
merkatuetan
2.3 LIBERALISMO EKONOMIKOA

● Adam Smith-en teorian oinarritutako doktrina ekonomikoa

● pentsalari honen ustez…askatasun ekonomikoak zuzendu behar zuen
ekonomiaren jarduera, hau da:
○ askatasun osoz enpresak sortu, langileak kontratatu eta lan baldintzak
zehaztu, produktuen prezioak finkatu behar zirela
○ estatuak ez zuen ekonomian parte hartu behar
○ lan banaketa eman behar zela; lanaren espezializaziok ekoizpena eta
produktibitatea handitzen zuelako
ARIKETAK: Industria iraultzaren hasiera…GALDERAK KOPIATU

1. Zergatik jeitsi zen heriotza tasa XVIII.mendearen bigarren erdialdean?

2. Aipatu nekazaritzan eta abeltzaintzan emandako berrikuntzak
3. Zergatik sortu ziren fabrikak?
4. Zeintzuk dira liberalismo ekonomikoaren ideia nagusiak?
5. Pentsatu….Zer esan nahi du “iraultza” hitzak, aipatu gaur egun “iraultza”ren
bat
 3- GARRAIOEN IRAULTZA

NABIGAZIOA
● lehorreko garraioa baino
merkeagoa/hobegoa
bihurtu
● kanalak sortu
● XIX.mendearen hasieratik
itsasontziak erabili
merkataritza
harremanetarako
 TRENAREN AROA
● Trena sortu ahal izateko
beharrezkoak lurrun makina+ikatza
● 1814an lurrunezko tren makina
sortu
● 1825ean lehenengo tren-zama
ibilbidea inauguratu
● 1830ean garraio erregularreko
1.tren-linea ireki Liverpool-
Manchester artean
● Trena pasatzen zen lekuetatik
industria garatu zen
3.3 GARRAIOEN IRAULTZAREN ONDORIOAK
● Meatzaritza, metalurgia eta siderurgia garatu zirela
● lanbide berriak sortu ziren; tren gidariak adibidez
● Merkataritzaren garapena, kostuak eta bidaien denbora murriztu zelako
● Espezializaziorako joera; herrialde industrializatuek produktuak esportatu, kolonietatik
lehengaiak herrialde industrializatuetara eraman
● gizartearen aldaketak; elikaduran edo migrazio mugimenduen erraztasunean
 4- BIGARREN INDUSTRIA IRAULTZA
- XIX-XX mende bitartean emango dena
- Aldaketak; energia iturri berriak, fabriketako produkzio modu berriak eta
telekomunikazioen garapena, eta garraio berrien agerpena

4.1 ENERGIA ITURRI BERRIAK

● Elektrizitatea; makinak mugitzeko erabili eta garraiobide/komunikabide berriak agertu

● Petrolioa; automobiletan erabili

4.1 INDUSTRIA BERRIAK

● Siderurgian Bessemer bihurgailuak bultzada eman (altzairua kantitate handian eta oso azkar
ekoizteko erabili)
● Industria kimikoak lehengai berriak erabili bestelako produktuak egiteko
● Industria elektrikoa
4.2 ALDAKETAK I
● Enpresa txikietatik enpresa handietara aldatu, ezinezkoa zelako
familientzat makinak eta langile guztien soldatak ordaintzea
○ Sozietate Anonimoak sortu= enpresan bazkideak zeuden, kapitala
sortzen zutenak
● Bankuak agertu
○ enpresei dirua maileguan eman
○ bezeroei dirua gorde, aurrezkiak -> diru honekin bankuek inbertsioak
egiten zituzten
4.2 ALDAKETAK II

● Ekoizpen sistema berriak agertu ziren

○ Taylorismoa= ekoizpen prozesua lan txikietan banatu,
egindako lanaren araberako soldata jaso
○ Fordismoa= kateko lana; muntaketa katean produktua langile
batetik bestera pasatu denbora galdu gabe
■ serieko ekoizpena ekarri= produktu bat kantitate handian
produzitzeko aukera, Ford T kotxea adibidez.
● Enpresa kontzentrazio mota desberdinak sortu merkatua
eta inbertsioak kontrolatzeko
○ Kartela=jarduera bereko enpresen elkartea, haien arteko
konpetentzia ezabatzeko
○ Holding=enpresen elkarketa Sozietate Anonimo batean,
dirua batzeko helburuarekin sortu
○ Trusta=produktu baten ekoizpen fase guztiak elkartzen
dituen enpresen multzoa
 5- INDUSTRIA IRAULTZAREN HEDAPENA
Liburuak 3. unitatean 5 puntuan mapak

5.1 EUROPA
● Belgika BHaren osteko 1.herrialdea
○ ehungintza eta siderurgia industria nagusiak
● Frantzia XIX.mendearen 1.erdialdean
○ industrializazio maila txikia eskulangintzak
garrantzia handia zuelako, besteak beste
● Alemaniak zailtasunak 1871ra arte, bateratu arte
○ 1834an Zollvereinari esker aduanak bateratu, ondorioz barne merkatu handia sortu
○ estatuaren parte hartzea handia izan zen; babes ekonomikoa emanez eta hezkuntza sustatu
5.2 ESTATU BATUEN INDUSTRIALIZAZIOA
● XIX.mende bukaeran bihurtu zen potentzia industrial garrantzitsua
faktore desberdinengatik
○ Nekazaritza emankorra garatu; lur asko eta langile gutxi
○ natura baliabide ugariko lurraldea, gainera espezializatu egin ziren
zonaldeka
○ barne merkatu handia sortu zuten eta garraioak trenbideari esker egin
○ berrikuntza teknikoak oso azkar aplikatu zituzten
ARIKETAK; gogoratu galderak koadernoan kopiatu behar direla
1. Ze ondorio izan zituen, garraioen iraultzak ekonomian eta eguneroko bizitzan?
2. Liburuan sartu >3. unitatean> 3. Garraioen iraultza>jarduerak>lurruontziak eta
trenak

1. Azaldu zure hitzekin bigarren industria iraultzan erabiltzen hasi ziren energia iturri
berriak
2. Azaldu zure hitzekin zergatik bihurtu ziren Estatu Batuak industria potentzia nagusia?
Hutsuneen zuzenketa
TESTU IRUZKINA
ZER DA?
● Atal desberdinak dituen testua
● Testu baten analisi historikoa egitea
● testu batean oinarrituz (gaia kontuan
izanik) GARAI HISTORIKO horri
buruz dakiguna azaltzea

ZEINTZUK DIRA ATALAK?

1. Testuaren sailkapena/Kokapena
2. Testuaren azterketa/ analisia
3. Testuinguru historikoa
4. Testuaren garrantzia/ondorioak
 6 (7-8)- KLASE GIZARTEA
6.1 GIZARTE KLASE BERRIA
● Industrializazioak “berdintasun juridikoan” oinarritutako gizarte klase berria
ekarri zuen, hala ere desberdintasunak arlo batzuetan mantendu ziren
○ Emakumak gizonen menpe zeuden
○ jabeen eta langileen arteko desbserdintasunak nabariak ziren oraindik
● Garai honetatik aurrera estamentuen ordez gizarte klaseetan banatu zen
gizartea
○ botere ekonomikoagatik desberdindu gizartea
■ goi maila; aristokrazia eta goi burgesia
■ erdi maila; edo behe mailako burgesia (oso talde hetereogeneoa)
■ behe mailako; nekazariak, langileak, etxeko zerbitzariak
➔ GOI MAILAKO KLASEA
● Aristokraziak boterea galdu arren XX.mendean
posturik garrantzitsuenak mantendu
● Goi Burgesia; gizrte industrialeko talde berria,
boterea eskuratzen joan zena
○ hirietan bizi ziren; luxuzko gune berrietan
○ luxuzko etxeetan bizi
○ bizimodu erosoa, aisialdiari garrantzi emanez
➔ ERDI MAILAKO KLASEA
● talde heterogeneoa; lanbide desberdineko pertsonak bildu
● ezaugarri amankomunak; lana egin, hezkuntzari garrantzia eman, dirua aurreztu eta iriti politiko
moderatuak izan
● aisialdirako denbora gutxi izan arren gizonezkoek klubak edo kasinoak bisitatu
➔ BEHE MAILAKO KLASEA
● XIX.mendera arte nekazariak gehiengoa, indsutrializazioak langile klase berria ekarri
=proletariotza=langileak=soldata baten truke lan egiten zutenak
○ kualifikazio gutxiko lanak burutu
○ soldata baxuen truke lan egin, kasu batzuetan bizirauteko justo
○ etxean laguntzeko berehala utzi ikasketak
○ lan ordu ugari
● Etxeko zerbitzariak jauneen etxeetan bizi, ganbaretan.
○ Lan ordu ugari
 7- LANGILE MUGIMENDUAREN SORRERA
Langile-mugimenduak fabriketako langileek beraien lan baldintzak
hobetzeko asmoz egindako ekintza koletiboak dira

7.1 LUDISMOA ETA SINDIKATUAK

● Ludismoa lan baldintza duinen alde egindako lehenengo mugimendu espontaneoak izan
ziren, fabriketako makinak suntsitu
● Kartismoa antolatutako lehenengo mugimendua izan zen, lanean zein politikan eragina
izatea aldarrikatzen zuten
○ lan eskubideak edo sufragio unibertsala adibidez, langileek ez baitzuten botorako eskubidea
● 1824an onartu zen Britainia Handian elkartzeko eskubidea, lehenengo sindikatuei
hasiera emanez
○ aldarrikapenak; soldata hobeak, lan orduen murrizketa, umeen lana debekatzea
○ greba erabili presio modu bezala
7.2 LANGILEEN IDEOLOGIAK; MARXISMOA eta ANARKISMOA

MARXISMOA Marx eta Engels dira pentsalari garrantzitsuenak, 1848an Manifestu Komunista idatzi

● klase borroka; burgesiaren (zapaltzaileak) eta langileek (zapalduen artean)

● hauek etsaiak eta elkarren arteko aurkariak izatera kondenatuak daude
● Iraultza bat hasi behar kapitalismoa suntsitzeko eta langileek boterea
eskuratzeko
Proletarioaren diktadura GIzarte Komunista ezarrri
- iraultzaren 1. fasea - gizarte klaserik eta jabetza pribaturik izango ez zuena
- estatuak gizartea arautzeko momentua - estatua desagertu egingo zen
 ANARKISMOA

● Estatu forma guztien aurka zeuden, horren ordez pertsonen borondatezko

elkarteak egon behar ziren
● jabetza kolektiboaren aldekoak
● alderdi politikoen eta hauteskundeen aurkakoak, horien ordez sindikatuen
eta greben bidez lortu behar ziren aldaketak