‫دانشگاه صنعتي اصفهان‬

‫دانشکده مکانیک‬

‫مکانیک شکست‬

‫دانشگاه صنعتي اصفهان‪ -‬دانشکده مکانیک‬ ‫‪1‬‬ ‫مکانیک شکست‬

 ‫مقدمهای بر مکانیک شکست‬

‫چرا مکانیک شکست؟؟؟‬ ‫‪‬‬

‫بررسي علل شکست در قطعات نشان ميدهد طراحي اولیه بر اساس مبنای‬
‫روشهای کالسیک صحیح است‪ ،‬ولي به علت وجود عوامل شکست‪ ،‬نظیر‬
‫عیوب و ریزترکهای اولیه و عیوبي که یا هنگام کار در قطعات به وجود‬
‫آمدهاند؛ قطعه دچار شکست ميشود (پایهگذاری مکانیک شکست)‪.‬‬

‫‪ ‬مکانیک شکست یکي از علوم مهندسي که پدیده شکست قطعات را‬

‫تحت بارگذاریهای استاتیکي و دینامیکي بررسي ميکند‪.‬‬

‫‪ ‬مکانیک شکست به تجزیه و تحلیل سازهها بر مبنای وجود معیوب به‬

‫ویژه ترک در قطعات ميپردازد‪.‬‬
‫دانشگاه صنعتي اصفهان‪ -‬دانشکده مکانیک‬ ‫‪2‬‬ ‫مکانیک شکست‬
 ‫مقدمهای بر مکانیک شکست‬

‫• مکانیک شکست پاسخ سئواالت زیر را ميدهد‪:‬‬

‫‪ ‬مقاومت باقیمانده در یک قطعه تابع اندازه ترک چه اندازه است؟‬
‫‪ ‬هنگام کار قطعات‪ ،‬طول ترک مجاز چیست؟ (اندازه ترک بحراني)‬
‫‪ ‬چه زماني طول ميکشد تا یک ترک به طول بحراني برسد؟‬
‫‪ ‬طول مجاز ترک اولیه در یک قطعه چیست؟‬
‫‪ ‬در چه بازهی زماني‪ ،‬یک قطعه باید از نظر وجود ترک مورد ارزیابي قرارگیرد؟‬
‫‪...‬‬

‫دانشگاه صنعتي اصفهان‪ -‬دانشکده مکانیک‬ ‫‪3‬‬ ‫مکانیک شکست‬

 ‫حوزههای مکانیک شکست‬

‫‪ ‬علم مواد‪ :‬در مقیاس اتمها‪ ،‬نابجایيها و ‪ ...‬شکست را بررسي ميکند‪.‬‬

‫‪ ‬مکانیک کاربردی‪ :‬به محاسبه تنش‪ ،‬تغییرشکلها و ‪ ...‬در نوک ترک ميپردازد‪.‬‬

‫‪ ‬کاربرد مهندسي‪ :‬از مکانیک شکست در مسایل مهندسي استفاده ميکند‪.‬‬

‫دانشگاه صنعتي اصفهان‪ -‬دانشکده مکانیک‬ ‫‪4‬‬ ‫مکانیک شکست‬

 ‫نمونههایي از شکست در سازهها و قطعات‬
‫• شکست در برخي از کشتيها در جنگ جهاني دوم‬
‫‪ ‬شکست ترد‬
‫‪ ‬شکست از گوشهها و‬
‫نقاط تمرکز تنش‬
‫‪ ‬شکست در محل جوش‬

‫‪A liberty Tanker, 16 January 1943,‬‬

‫‪split in two while moored in calm water.‬‬
‫دانشگاه صنعتي اصفهان‪ -‬دانشکده مکانیک‬ ‫‪5‬‬ ‫مکانیک شکست‬
 ‫نمونههایي از شکست در سازهها و قطعات‬

‫بخشي از پل بزرگ "موراندی" در هوای طوفاني فرو ریخت‬

‫‪A collapsed highway bridge (linking Italy with France) in Genoa‬‬

‫‪in August 2018.‬‬
 ‫نمونههایي از شکست در سازهها و قطعات‬

‫بخشي از پل بزرگ "موراندی" در هوای طوفاني فرو ریخت‬

‫‪A collapsed highway bridge (linking Italy with France) in Genoa‬‬

‫‪in August 2018.‬‬
 ‫نمونههایي از شکست در سازهها و قطعات‬

‫• شکست در مخازن‬
‫‪ ‬شکست ترد در آزمون‬
‫فشار هیدرواستاتیکي‬

‫‪Hydro-test of a new vertical vessel‬‬

 ‫نمونههایي از شکست در سازهها و قطعات‬

‫• شکست مخازن ‪CNG‬‬

‫‪ ‬شکست ناگهاني‬

‫‪ ‬مخازن ‪ CNG‬به دلیل پر و خالي شدنهای متوالي‪ ،‬به طور متناوب تحت فشارهای بسیار‬
‫باال قرار ميگیرند‪ .‬ترکهای سطحي مخزن ميتوانند با مکانیزم خستگي‪-‬خوردگي رشد‬
‫کنند‪ .‬بنابراین‪ ،‬این مخازن برای یک عمر کاری محدود طراحي شده و ترکهای اولیه آنها‬
‫نباید از یک حد مجاز بزرگتر باشد‪ .‬بارگذاری مخزن پس از عمرکاری‪ ،‬باعث رشد‬
‫ترکهای سطحي و عبور آنها از ضخامت ميگردد‪ .‬استانداردهای مخازن ‪ CNG‬عملکرد‬
‫نشت قبل از شکست برای این محصول الزامي ميدانند‪.‬‬
‫دانشگاه صنعتي اصفهان‪ -‬دانشکده مکانیک‬ ‫‪9‬‬ ‫مکانیک شکست‬
 ‫نمونههایي از شکست در سازهها و قطعات‬

‫‪ ‬نشت قبل از شکست‪ :‬برای جلوگیری از شکست ناگهاني و انفجار در مخازن‬

‫ميتوان آنرا بهگونهای طراحي نمود که مخزن قبل از شکست‪ ،‬نشت کند‪ .‬برای این هدف‪،‬‬
‫حداکثر اندازه ترک در تنش طراحي مخزن‪ ،‬باید بزرگتر از اندازه ضخامت جداره مخزن‬
‫باشد تا در صورت وجود ترک سطحي در جداره مخزن‪ ،‬آن ترک بتواند به صورت پایدار‬
‫(آرام) رشد کرده و قبل از شکست نهایي مخزن‪ ،‬منجر به سوراخ شدن آن شود‪ .‬در این‬
‫صورت ميتوان قبل از بروز شکست نهایي و ناگهاني‪ ،‬محل ترک را از روی نشت مخزن‬
‫شناسایي و نسبت به ترمیم آن اقدام کرد‪.‬‬

‫‪Section A-A‬‬

‫دانشگاه صنعتي اصفهان‪ -‬دانشکده مکانیک‬ ‫‪10‬‬ ‫مکانیک شکست‬

 ‫نمونههایي از شکست در سازهها و قطعات‬

‫• شکست یک توربین بادی‬

September 28, 2008, Typhoon Jangmi struck Taiwan, bringing strong winds and heavy
rainfall that collapsed a wind turbine tower located on the shore of Taichung Harbor.
(https://doi.org/10.1016/j.engfailanal.2010.09.008 )
 ‫نمونههایي از شکست در سازهها و قطعات‬
‫• شکست یک توربین بادی‬

The current wind turbine field

Sketch of wind turbine components

‫نمونههایي از شکست در سازهها و قطعات‬

‫• روش سیستماتیک بازرسي‬

‫مدارک و علتیابي شکست‬
‫توربین بادی‬
 ‫مقدمهای بر مکانیک شکست‬
‫‪Traditional Design Approach‬‬ ‫‪‬رویکرد طراحي سنتي‬

‫تنش وارد به‬

‫جسم‬

‫‪  y‬‬

‫استحکام‬
‫تسلیم یا نهایي‬
‫جسم‬
‫دانشگاه صنعتي اصفهان‪ -‬دانشکده مکانیک‬ ‫‪14‬‬ ‫مکانیک شکست‬
 ‫مقدمهای بر مکانیک شکست‬

‫‪Fracture Mechanics Approach‬‬ ‫‪‬رویکرد مکانیک شکست‬

‫تنش وارد به‬ ‫چقرمگي (سفتي)‬

‫جسم‬ ‫شکست‬

‫ابعاد ترک‬
‫در جسم‬

‫دانشگاه صنعتي اصفهان‪ -‬دانشکده مکانیک‬ ‫‪15‬‬ ‫مکانیک شکست‬

 ‫مقدمهای بر مکانیک شکست‬

‫‪‬رویکرد مکانیک شکست‬

‫دانشگاه صنعتي اصفهان‪ -‬دانشکده مکانیک‬ ‫‪16‬‬ ‫مکانیک شکست‬

 ‫مقدمهای بر مکانیک شکست‬

‫‪‬‬
‫شرایط شکست یک صفحه نامحدود ترکدار‪:‬‬

‫‪Y‬‬ ‫‪K C   a‬‬

‫‪X‬‬

‫‪2a‬‬
‫چقرمگي‬ ‫تنش طراحي‬ ‫اندازه مجاز‬
‫(انتخاب ماده)‬ ‫ترک‬

‫‪‬‬
‫اثر متقابل خواص ماده؛ مثل چقرمگي شکست‪ ،‬تنش طراحي و اندازه ترک‪ ،‬شرایط شکست‬
‫یک قطعه را کنترل ميکنند‪.‬‬

‫دانشگاه صنعتي اصفهان‪ -‬دانشکده مکانیک‬ ‫‪17‬‬ ‫مکانیک شکست‬

 ‫رویکردهای مکانیک شکست‬

‫‪ ‬آنالیز تنش‬

‫‪ ‬روشهای انرژی‬

‫‪ ‬مکانیک شکست محاسباتي‬

‫‪ ‬میکرومکانیزم های شکست (به عنوان مثال در سطح اتمي)‬

‫‪ ‬آزمونهای تجربي‬

‫‪ ‬کاربرد مکانیک شکست‬

‫دانشگاه صنعتي اصفهان‪ -‬دانشکده مکانیک‬ ‫‪18‬‬ ‫مکانیک شکست‬

 ‫مقدمهای بر مکانیک شکست‪ ،‬رویکردهای طراحي‬

‫‪ ‬عمر ایمن (‪)Safe life‬‬

‫در این رویکرد قطعات بدون نقص و ریزترک اولیه در فرآیند ساخت و طراحي در نظر‬
‫گرفته ميشوند و در طول عملکرد در بارگذاری استاتیک و یا دینامیکي بدون نقص باقي‬
‫ميماند و در تنشهای کاری برای یک دوره زماني محدود مورد استفاده قرار ميگیرند‪.‬‬
‫اگر ریزترک یا آسیبهای مشابه در طول سرویس بازدید مشاهده شد این اجزاء باید‬
‫بالفاصله از سرویسدهي حذف شوند‪.‬‬

‫‪ ‬تحمل آسیب (‪)Damage tolerance‬‬

‫در این رویکرد قطعات با حضور عیوب‪ ،‬ترک و یا وجود آسیبهای خاصي از هندسه و یا‬
‫اندازه طراحي ميشوند تا حداکثر بار استاتیکي یا دینامیکي را برای یک دوره خاصي از‬
‫زمان تحمل نمایند‪.‬‬
‫دانشگاه صنعتي اصفهان‪ -‬دانشکده مکانیک‬ ‫‪19‬‬ ‫مکانیک شکست‬
 ‫سرفصل درس‬

‫• مقدمهای بر مکانیک شکست‪ ،‬تقسیمبندی شکست (شکست نرم‪ ،‬ترد‪،‬‬

‫خزشي‪ ،‬خستگي‪ ،‬دینامیکي ‪) ...‬‬
‫• مکانیک شکست االستیک خطي‬
‫مکانیک شکست از دیدگاه میکروسکوپي‬ ‫‪‬‬
‫روش انرژی‪ -‬معیار گریفیث‪ ،‬نرخ رهایي انرژی کرنشي‬ ‫‪‬‬
‫تنش در اجسام ترکدار‬ ‫‪‬‬
‫ضریب شدت تنش‬ ‫‪‬‬
‫مودهای ترکیبي شکست‬ ‫‪‬‬

‫دانشگاه صنعتي اصفهان‪ -‬دانشکده مکانیک‬ ‫‪20‬‬ ‫مکانیک شکست‬

 ‫سرفصل درس‬

‫• مکانیک شکست االستیک‪-‬پالستیک‬

‫ناحیه پالستیک نوک ترک‬ ‫‪‬‬
‫انتگرال ‪J‬‬ ‫‪‬‬
‫جابجایي دهانه نوک ترک )‪(CTOD‬‬ ‫‪‬‬
‫• شکست خستگي‬
‫میکرومکانیزم رشد ترک خستگي‬ ‫‪‬‬
‫معادالت رشد ترک خستگي‬ ‫‪‬‬
‫اثر بسته شدن دهانه ترک‬ ‫‪‬‬

‫دانشگاه صنعتي اصفهان‪ -‬دانشکده مکانیک‬ ‫‪21‬‬ ‫مکانیک شکست‬

 ‫سرفصل درس‬

‫• آزمونهای تجربي تعیین پارامترهای شکست‬

‫تعیین ‪JIC ،KIC‬‬ ‫‪‬‬
‫تعیین نرخ رشد ترک‬ ‫‪‬‬
‫• شکستنگاری‬
‫شکستهای ترد‪ ،‬نرم‪ ،‬تورق و بیندانهای‪ ،‬انتقال شکست نرم به ترد‬ ‫‪‬‬
‫شکستهای خستگي‬ ‫‪‬‬
‫طراحي بر اساس مکانیک شکست‬ ‫‪‬‬
‫مطالعه موردی‬ ‫‪‬‬
‫دانشگاه صنعتي اصفهان‪ -‬دانشکده مکانیک‬ ‫‪22‬‬ ‫مکانیک شکست‬
 ‫سرفصل درس‬

‫• مکانیک شکست محاسباتي (روش اجزای محدود)‬

‫مقدمه ای بر روش اجزاء محدود خطي‬ ‫‪‬‬
‫المانهای تکین‬ ‫‪‬‬
‫روش گسترش ترک مجازی‬ ‫‪‬‬
‫روش اجزای محدود تعمیم یافته )‪)XFEM‬‬ ‫‪‬‬

‫دانشگاه صنعتي اصفهان‪ -‬دانشکده مکانیک‬ ‫‪23‬‬ ‫مکانیک شکست‬

 ‫اهداف درس‬

‫‪ ‬شناخت و تسلط بر مبنای مکانیک شکست‬

‫‪ ‬بهکارگیری روابط حاکم بر مکانیک شکست در مسایل کاربردی‬
‫‪ ‬پیادهسازی مسایل مکانیک شکست به روش اجزای محدود‬
‫‪ ‬توانایي تفسیر و ارزیابي قطعات شکسته شده‬
‫‪ ‬شناخت مزیتهای رویکرد مکانیک شکست و محدودیتها آن‬

‫دانشگاه صنعتي اصفهان‪ -‬دانشکده مکانیک‬ ‫‪24‬‬ ‫مکانیک شکست‬

 ‫مراجع‬

References:
1.T. L. Anderson, Fracture Mechanics: Fundamentals and Applications, 3rd Edition, CRC
Press, 2004.
2. D. Broek, Elementary Engineering Fracture Mechanics, 4th Revised Edition, Springer,
2013).
3. B. Broek, The Practical Use of Fracture Mechanics, Springer, 1998.
4. S. Murakami, Continuum Damage Mechanics: A Continuum Mechanics Approach to the
Analysis of Damage and Fracture, Springer Netherlands, Dordrecht, 2012.
5. S. Suresh, Fatigue of Materials. 2nd ed. Cambridge University Press, 1998.
6. L. B. Freund, Dynamic Fracture Mechanics, Cambridge University Press, 1998.
7. B. Lawn, Fracture of Brittle Solids, Cambridge University Press, 1993.
8. M.F. Kanninen and C.H. Popelar, Advanced Fracture Mechanics, Oxford Press, 1985.
9. R.W. Hertzberg, Deformation and Fracture Mechanics of Engineering Materials. 5th ed.
John Wiley & Sons, Inc., 2012.
10. S. Al. Laham, Stress Intensity Factor and Limit Load Handbook, British Energy
Generation Limited, 1998.
11. H. Tada, P.C. Paris, G.R. Irwin, Stress Analysis of Cracks Handbook, 3rd ed., ASME
Press. 2000.

‫ دانشکده مکانیک‬-‫دانشگاه صنعتي اصفهان‬ 25 ‫مکانیک شکست‬