~Tregu I punes>

Importe-> mallrafirma kerkon dhe

dhe sherbime individi ofron.Kerkesa
te prodhuara jashte vendit dheeshte e derivuar.brenda
te konsumuara Çmimitij i punës paraqitet në formën e pagave për punonjësit.Sa me e larte te jete
Eksporte->mallrat dhe sherbimet e prodhuara ne nje vend, qe u shiten konsumatorve te vendit tjt.
paga qe puntoret kerkojn, aq më pak punëdhënës do të pranojnë t'i punësojnë ata. Sa më e lartë të jetë pagesa e ofruar nga punëdhënësit aq më i madh është
Nje vend ka perparsi absolute nqs prodhon me shume produkte me te njejten sasi burimesh.
numri i njerëzve
Nje vend që do angazhohen
ka perparsi relative kur ainemund
pune.çmimi ekuilibër
te prodhoje fuqime
ate product punëtore- paga meme
kosto opportune të te
cilën
ulet numri i njerëzve
se nje vendi tjt. që dëshirojnë të bëjnë një punë të caktuar dhe
numri i vendeve
Specializim të punës në
> perdorimi dispozicion
i burimeve te njejanë të njëjta.
individi, firme,MRP =MWC=W
apo Lvendi per te prdhuar nje ose pak mallra dhe sherbime per te cilen ekziston perparsia relative.
-Pengesat kryesore ne tregtine nderkmbtare jane:
~Tregu
>Tarifa-i kapitaleve
nje takes qeështë një treg
vendoset ku shiten
per cdo mall qeparatë.
importohet ne vend.
Pronari i faktorit-kapital i merr të ardhurat
>Kuota- kufizime maksimum mbi sasine ose e tij në formën
vleren e interesit.
e pergjithshem Kërkesa për
te produkteve kapitalteështë
te vecanta kërkesa
importuara ngapër
njeburime
vend neinvestimi, jo kohore.
nje periudhe vetëm për para. Kapitali
eshte fizik, ka kohepagesa
>Subvencionet- te gjateqe perdorimi dhe
qeveria u jep treguesit vendas
prodhuesve e saj jane
per stoku dhe ne
te ndikuar rrjedha
sasine. e eksporteve te produkteve qe ata prodhojne.
Norma e kthimit
>Embargo- te kapitalit>investim
ndalimi ne biznes
i tregtise me nje vend fitimprures. MRPK=MW=i
te vecant.
>Pengesat jotarifore- kane te bejne me krijimin e veshtirsive artificiale, administrative ndaj mallrave te importuara.
~Toka si faktor prodhimi ka karakter malli, shitet dhe blihet dhe çmimi i saj në treg varet nga kërkesa për të. Sasia e tokës është fikse, kështu që kudo që
Kursi
toka i kembimit
përdoret – cmimi
praktikisht, i monedhes
furnizimi i sajseështë
nje vendi i shprehur
krejtësisht ne monedhe
joelastik. Qira-tenjë
njenga
vendi tjt. e të ardhurave nga prona, pagesa për pronarin për leje për të aplikuar
llojet
-Nqs kerkesa rritet atehere vlera e monedhes kombtare rritet (vlersohet)dmth esht me e lire)
kapital
-Nqs në tokë.MRP
oferta rritet met=MC=R
shpejt se kerkesa, vlera e monedhes kombtare do bie (zhvlersohet)dmth esht me e shtrenjt)
Faktoret qe ndikojne : > eksportet dhe importet e vendit. Funksionet e pasase:
Bilanci i tregtise – diferenca midis mallrave te eksportit dhe importit te nje vendi ne nje periudh kohore > Si mjet shkembimi – blersit u japin
Bilcnci i pagesave – pasqyre e regjistrimit te transaksioneve qe behen midis rezidentve te nje vendi dhe resident te nje vendi tjt. shitesve para kur blejn mallra
>matse e vleres – perdorim paran per t
shprehur vleren e mallit
Politikat fiskale- jane nje sere instrumentash me ane te te cilav Pol. Monetare – instrumenta te cilat Banka qendrore nderhyn ne>ruajtsetreg duke synuar
e vleres – aftesia qe ka nje mall
qeveria kontrollon aktivitetin ek. stabilitetin e cmimeve. per te ruajtur vleren e nje malli tjt ne
Pol. Fiskale zgjeruese >shkurtim i taksave ose rritje e shpenzimeve >Instrumentat: -Operacionet e tregut te hapur ( blen dhe shet letra me vler)
periudh kohore
pulike me qellim stimulimin e rritjes se konsumit, rritjen e kerkeses -Norma e skonts (norma e interest qe Banka Bendrore jep hua bankave tjt
Karakteristikat:
aggregate. Kjo ndodh kur qeveria veren ngecje ne ekonomik ose kur -Norma e rezerves se detyrushme- % mbi depozitat qe Banka Q >uniformiteti
u kerkon bankave tjt ti
papunsia eshte e larte. (rrit konsumin e pergjithshem) depozitoj e te mos i japi hua. >Pranueshmeria
Pol Fiskale Shtrenguese > ulje e shpenzimeve pulike dhe rritje e Pol. Monetare Zgjeruese >blen letra me vlere, ul normen e skontos , ul normen e
>Ndarshmeria
taksave. Kur qeveria synon ulje e kerkeses agregate per te ngadalsuar rezerves. Kur ekonomi ne renie dhe papunsi e lart >Transportueshmeria
GDP – vlera
shtimin e mallrave
ek. apo perfiundimtare
uljen e inflacionit. te prodhuara
(ul konsumin ) brenda vendit. Pol . Shtrenguse > shet letra me vler, rrit normen e skontos, rrit>Qendrueshmeria
normen e rezerves .Kur
~Metoda e prodhimit:llogaritet
Pol. Fiskale aktive (me liri veprimi)> sis huma e sasisevendos
kur qeveria se prodhuar te
sa, si, dhe inflacion i lart. >veshtirsia per tu kopjuar
produkteve perfundimtare
kur duhet te nderhy ne ek. (Q) x (P) cmimet respective te tregut. Mangesite:
~Metoda e shpenzimeve:
Pol. Fiskale automatike >mat vleres
vepron vet si
neshume
menyree automatike
te gjitha mallrave
pa Pol. Fiskale Pol. Monetare
perfundimtare
nevojen nga knosumatori , qeveria apo biznesi. GDP=C+I+G+Nx
e qeverise.
Pengesat ekonomike:
-Parashikimi -kundershti ne
~Borxhi public-
-Intervali objektivashuma e parave te mare borxh
Stabilizatoret
-Konsumi©-
>ekonomizimi automatic
shpenzimi – -instrumenta
I shkallesper mallra
nje firme nga fiskale
e vetme ka te cilat hyne ne
familjet
veprim
cmimepa menderhyrjen
>Investimi(I)- teblerja e emallrave
ulta sesa doqeverise
te kishinqeshume firma. ne te ardhmen
perdoren kohordhe jan akoma ne shlyerje
-veshtiresi
1-taksat mbi te Iardhurat
>perqendrimi faktorve vetjake 2-perfitimet
te prodhimit ne duartpereenje
papunsise Kunder:
-deficiti kontorlli te
>Blerjet qeveritare-pagesa qe ben qeveria rruge ,spitale, shkolla etj. -borxhi kashumekosto, parate perdoren per te paguar
firme te vetme buxhetor
>Eksportet
Pengesatneto(Nx)-
ligjore: blerjet e mallrave vendase ng ateShpenzimet huajt minus interesin
-ndikimet ne variablave me
korente:
importet
>patenta – e drejta qe te jep shteti kur ben nje shpikje sketorn privat
-deficiti nje instrument
shoqerohet me inflacion
-Interesat e borxhit;
~Metoda e te
>licenca - e ardhurave: mat GDP
drejta per te ushtruar e nje vendi me ane-Subvencionet;
nje veprimtari te te ardhurave -afati kohor
-deficiti pengon investime private sps nuk mer
>market tregtare
nga faktoret – firma indetifikohet nga marka qe e
e prodhimit. -Shpenzimet per pagat e punonjsve
ben ate te pakopjueshme dot kredi
-Ndihma ekonomike
-Fondet speciale
-rritja e borxhit public sjell ritjen e taksave
-Eshte dhe qeshtje morale per brezin e ardhshem.
-Sigurimet shoqerore dhe shendetsore
 Burimet e te ardhurave te konsumatorit: Buxheti personal:plan financiar I cili llogarit te ardhurat dhe Sipermarrja:aftesia per te ndertuar nje aktivitet fitimprures.
1-puna >pensioni\ ndim sociale\ burse\ renitenca shpenzimet e nje personi ose familjeje ne nje periudhe te caktuar Biznesi I vogel:forma e pare me te cilen materjalizohet iniciative
2-pasuria>para cash\pasuri te patundshme\investime ne biznese kohore. Ndiqen 3 hapa: sipermarrese eshte nje biznes I vogel.Per te dalluar madhesine e
Kursimi:- per te perballur te papriturat e jetes, 1.Indetifikimi I te gjithe te ardhurave qe merrni , nje biznesiperdoren tregues:Nr I punonjesve, gjiroja vjetore,
-per te plotesuar deshira qe nuk mund ti realizojme me te ardhurat mujore, 2.Regjistrimi I shpenzimeve mujore te grupuara sipas kategorive, madhesia e fitimit ejt.Vetem nje person ehte pergjegjes per
-per te shtuar parate tona duke I depozituar ne banke dhe marre interes, 3.Krahasimi I te ardhurave dhe shpenzimeve suksesin apo deshtimin e tij.
Masa e kursimithvaret nga: >Te ardhurat Buxheti duhet te jete: > I hjeshte > realist >fleksibel. Perparsite: >piknisja per realizimin e nje prodhimi te ri,
>parashikimi per te ardhmen Kredia:sasi e parash te marr hua nga institucionet financiare qe >I jep mundesi individit te fitoje experience,
>taksat mbi interesin banker duhet kthyer ne nje periudh te caktuar kohore sebashku me interesin. >ploteson nevoja te kufizuara,
Strategjit e kursimit: 1) Cfare te bejme me parate e kursyera? >parat e marr hua nihen si principal dhe interesi esht kostoja e >prodhon produkte te vecanta
-Investimi I kursimit
FirmaI cili
merealizohet nepermjet:
nje pronar kredise. >Jane me afer klientit keshtu qe u pershtaten me mire,
>depozitimit ne banke -Afati maturimit: kohzgjatja qe vendoset per te paguar kredine Disavantazhet:ka norme te larte deshtimi nga:
>blerja e bonove te thesarit-letra ku I jemi borxh qeveris per te financuar 1vit -kredi hipotekare :vendoset nje garanci qe esht hipoteka e nje -mungesa e experiences, \ -pamundesia per te marre kredi,
>blerja e pasurive te paluajtshme (toka, shtepi etj) pasurie te patundshme.Interesi me I ulet
>investimi n biznes -kredi konsumatore :nuk kerkon garanci qe te mbuloj huan. Interesi I Rruget per te nisur nje biznes:
2)kur investojme duhet te kemi parasysh: - sigurine – perfitimin – likuiditetin larte. 1.Te nisesh nje firme te re nga fillimi,
>mbajtja e parave ne shtepi (jan likuide , siguri e larte , nuk ka perfitim) Cfare kerkojne bankat para se te japin kredi? 2.Te blesh nje biznes ekzistues,
>Depozitimi ne banke(kan siguri,marrim perfitim,llogari rrjedhse,me\pa afat > kapitali >Kapaciteti (I pages) >karakteri (besueshmeria,) 3.Operimi me nje franshize
>investim ne biznes duke blere letra me vlere ( ka fitim por dhe rrezik ) 4.Nisja ose ndermarja e nje biznesi familjar,

Firma me nje person Firma me ortak Korporata

Si organizohet korporata?
Perparsite Te metat Perparsite Te metat Perparesi Te meta >Statuti dhe rregullorja
-organizimi dhe -Kapital I kufizuar -Organizimi dhe krijimi
>Kapital te kufizuar -Pergjegjesi e kufizuar
Standarti I jeteses:mat miqenjen materjale te qytetarve >Krijimite vet.dhe organizimi (tersi rregullash qe percakton bashkveprimin)
krijimi, Burime te pamjaftueshme,nje E lehte per tu organizuar
BurimeStandarti
te pamjaftueshme) (aksioneri mban pergj nenr I (ka shume shpenzime >Shitja e aksioneve dhe shperndarja e
I jeteses=produkti I brendshem bruto: popullsis
kan shpenzime te individ ka mundesi te kufizuar per -Taksimi >Jetegjatesi te kufizuar raport per aksionet qe ka) tefinanciare dividentit qendron ne baze te organizimit te
Prodhueshmeria:sasia e mallrave dhe sherbimeve prodhuardhe per procedura
cdo
pakta te marr kredi Behet vetem ne nje (Terheqja korporates
njesiosete vdekja
faktoritetenje -Jetegjatesi
perdorur te pakufizuar
per prodhimin e nje malliligjore)
,
-vendimarrja-liri >drejtim I kufizuar:nuk I kryhen shkalle partneriMat
krijon problemee perdorimit
(kur aksioneret duan te >Taksimi I dyfishte -Aksioneret jane bashkepronar
efektivitetin te burimeve;
veprmi, dot te gjith detyrat vet -Shtimi I fondeve ligjore)Prodhueshmeria = produkti(output)
terheqin kapitalet, mund (nje(input)
here si fitim I -Dividenti eshte pjese e fitimit qe
: faktori prodhimit
-Fitimi-merr gjith >pergjegjesi te pakufizuar: te financiare >Pergjegjesi te pakufizuar ti shesin) korporates shperndahet.
Faktoret qe ndikojne ne prodhueshmeri: >Kapitali fizik: dhe nje her si e
fitimin gjitha pergjegjsit I takojn pronarit -Ndarja e pergjegjsise>Mundesi per jan me produktiv -Drejtimi permirsohet >Bordi I drejtoreve- (grupi I menaxherve)
-puntoret nqs kane vegla te punojnardhur e pronarit)
-Taksimi, >Jetgjatesi te kufizuar: biznesi (rrit eficencen mosmarrveshje >Zgjedhjet jane specifike—cdo aksioner ka
>Kapitali njerzor:puntor(drejtohet nga nje
te kulaifikuar gr prodhueshmeria
,rritet >Rregullimi dhe mbikqyrja
taksohet fitimi 1 her ligjerisht ka jetegjtesine e pronarit menaxhuese) >Ngadalsim te reagimit te rendesishme
menaxheresh shteterore: te drejten e aq votave sa nr I aksioneve qe
>Burimet natyrore:te por jo te domosdoshme.
-Nxitja per fitim, -Rritja e besimit te firmes >Njohuria teknologjike:krahu professional) (Shteti u kerkon te publikoj zoteron.
punes ulet.
bankat Funksioni prodhimit: -Rritje shpreh earrdhenjen
fondeve kaptiale
nepermjetraportet
sasise sevjetoreme)
inputeve te
Kostoja e prodhimit:
perdorura dhe sasise se produkteve te prodhuara. Q=f (L,K) >kosto totale fikse (TFC) quhen te
Financimi I biznesit:bizneset kerkojne para per t filluar, per tu zgjeruar,shpenzime gjitha shpenzimet
>P afatgjata:inputet jane te ndryshueshme por joqeniveli
ben firm ate cilat nuk varen nga sasia
I tek
>Fondet e brendshme: -Fitimi:nje pjese e parave qe fitojne I investojne ne biznes e produktit te prodhuar
>P afatshkurtra:inputet jane te pandryshueshem
-Fondi I armotizimit: vlera e parave perdoret per blerjen e makinerive. >Kosto totale variable(TVC) perbejne ato shpenzimete
Treguesit e prodhimi: >Produkti total(
firmes qe TP ) tregon sasin
ndryshojnene varesitotale te produktit
me sasin e produktit kufizar
>Fondet e jashtme: - marrja e kredive bankare \shitja e aksioneve \ obligacioneve.
te prodhuar nga kombinimi I njesive >Kostotetotale(TC)
ndryshmeeshtete sisise
shmase inputeve.
e kostos totale fikse dhe
Aksioni:leter me vlere, nje titull pronesie qe verteton se nje person ka investuar ne nje
>Produkti mesatar(AP)tregon prodhimin kostos totaletotal per cdo
variabelne cdo njesi
nivelteprodhimi.
inputit
firme nje sasi te caktuar parash te barabarta me vleren nominale te tij, duke u bere
variable te shpenzuar (Ap = TPTC=TFC+TVC –L) | TFC=TC-TVC | TVC=TC-TFC |
bashkpronar I firmes dhe lind e drejta per te marre pjese te fitimeve te saj.
>Produkti margjinal(MP) tregon ndryshimin
>Kostoja ne totale(ATC):
mesatare produktin total per cdo
ATC-TFC:Q|
Obligacioni:leter me vlere qe tregon Shumen e parave qe korporata I detyrohet ATC=AFC+AVC
ndryshim me nje njesi ne inputin variable ( MP= TP: L)
letermbajtesit dhe I duhet te paguaj interesin.(kredi e nje individi ne firme) >Kostoja mesatare fikse(AFC): AFC=TFC:Q
Dokumentet financiare:cdo firme duhet te perpiloje pasqyra financiare vjetore; >Kostoja mesatare variable(AVC): AVC=TVC:Q
Pasqyrat perbehen:-bilanci,\ pasqyra e te ardhurave dhe shpenzimeve\sa borxhe ke? >Kostoja margjiale(MC):tregon rritjen e kostos totale per
Sa e shendetshme esht firma?Ka fitim apo humbje? Ky info esht I rendesishem per: cdo njesi shtese te produktit te perdorur MC= TC: Q
>(banken\ pronaret\ furnitoret\ klientet\ punonjesit\ te interesuarit per pune\ shteti.) Te ardhurat e firmes: > te ardhurat totale(TR):paraqesin
te ardhurat e pergjithshme qe nje firme siguron nga shitjet
Bilanci:Fotografi e gjendjes financiare te nje firme ne nje moment te caktuar. e njesive te produktit te prodhuar ( TR=P x Q )
>Ana e majte (Aktive): Cilat mjete jane futur ne firme dhe cilat mjete firma I ka e pronesin >Te ardhurat mesatare(AR)qe tregojne te ardhurat e
e saj?- active afatgjata(ndertesa) - afatshkurtra (mjete monetare) siguruara nga cdo njes produkti te shitur ( AR = TR : Q )
>Ana e djatht (pasivi): Kush I financoi aktivitetet?Kujt I perkasin kto respektivisht? >Te ardhurat margjinale(MR) qe tregojne rritjen e te