Fizik

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI
• 8694
YARDIMCI KAYNAK EĞİTİM MATERYALİ • 2586
DÖRT DÖRTLÜK KONU PEKİŞTİRME TESTLERİ

12. SINIF FİZİK
1. Baskı 2023
Basım Adedi 740.637
ISBN 978-975-11-6567-1
Yazar
KOMİSYON
Baskı Yeri:
Sertifika No:
Bu yayın Milli Eğitim Bakanlığı tarafından üniversite sınavına hazırlanan öğrencilere

destek olmak amacıyla hazırlanmıştır. Yayında yer alan soruların tamamı özgündür.
Yayında yer alan soruların akademik açıdan son incelemelerinin yapıldığı çalışmaya
UNICEF Türkiye Temsilciliği katkıda bulunmuştur.
Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu - UNICEF

Millî Eğitim Bakanlığı Turan Güneş Bulvarı No.106 Kat: 7 06550
Atatürk Bulvarı No: 98 Bakanlıklar / ANKARA Çankaya / ANKARA
Tel: 0312 4132680 Tel: +90 312 545 10 00
0312 4132681 www.unicef.org.tr
0312 4131838 @UNICEF Türkiye Temsilciliği 2022
www.meb.gov.tr Her hakkı saklıdır. Bu yayında yer alan ifadeler
UNICEF’in resmî görüşlerini temsil etmez.
İSTİKLÂL MARŞI
Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı:
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:
O benimdir, o benim milletimindir ancak. Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.
Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda!
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl. Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda,
Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl. Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.
Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Ruhumun senden İlâhî, şudur ancak emeli:
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli.
Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli-
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.
Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım,
Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Her cerîhamdan İlâhî, boşanıp kanlı yaşım,
Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na’şım;
Medeniyyet dediğin tek dişi kalmış canavar? O zaman yükselerek arşa değer belki başım.
Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın; Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl!
Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl.
Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın; Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl;
Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet;
Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl!
Mehmet Âkif ERSOY

GENÇLİĞE HİTABE
Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini,

ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir.
Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en
kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek isteyecek
dâhilî ve hâricî bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa
mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin im-
kân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok namüsait bir mahiyette
tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada
emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz
vatanın bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları
dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şera-
itten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dâhilinde iktidara sahip
olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet
içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini, müstevlîlerin
siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap
düşmüş olabilir.
Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen,
Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır. Muhtaç olduğun kudret, damarların-
daki asil kanda mevcuttur.
Mustafa Kemal Atatürk

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK
İÇİNDEKİLER
Çembersel Hareket ............................................................................................................................................................... 9
Açısal Momentum-Kütle Çekim Kuvveti ve Kepler Kanunları . .............................................................................................. 27
Basit Harmonik Hareket ........................................................................................................................................................ 41
Dalgalarda Kırınım, Girişim ................................................................................................................................................... 63
CEVAP ANAHTARI ............................................................................................................................................................... 79

ÖNSÖZ
Millî Eğitim Bakanlığı olarak eğitimde fırsat eşitliği prensibiyle yürüttüğümüz farklı çalışmalar kapsamında,
tüm sınıf düzeylerindeki öğrencilere ve sınava hazırlık gruplarına yönelik yardımcı kaynak desteklerine
devam ediyoruz.
Yardımcı kaynaklarla ilgili yaptığımız çalışmalar açısından öğretmen, öğrenci ve veli dönütlerinin
olumlu olduğunu görmekteyiz. Bu nedenle yardımcı kaynak desteğine bu yıl da devam etmekteyiz. Bu
bağlamda ortaöğretim düzeyinde matematik, fizik, kimya, biyoloji derslerinin tüm konularını kapsayan
çoktan seçmeli sorular ve bu sorulardan bazılarına ait örnek çözümleri içeren yardımcı kaynaklar
oluşturulmuştur.
“Dört Dörtlük Konu Pekiştirme Testleri” adıyla hazırlanan yardımcı kaynak seti; ilgili derslerin 9, 10, 11
ve 12. sınıflarına yönelik hazırlanmış olup 16 kitaptan oluşmaktadır. Aynı zamanda ders kitaplarının
tamamlayıcısı olarak hazırlanan bu kitaplar ile okullarda işlenen konuların pekiştirilmesinin de
sağlanması amaçlanmaktadır. Destekleme yetiştirme kurslarının yardımcı kaynak ihtiyacını gidermesi
amacıyla kitaplar yaprak test olarak da kullanılabilecektir.
Kitapta her konuya ait çözümlü sorular ve 4 testten oluşan çoktan seçmeli sorular bulunmaktadır.
Öğrenciler, çözümlü sorular sayesinde sorunun nasıl çözüleceğini öğrenirken çoktan seçmeli soru
testleri ile öğrendiklerini pekiştirmiş olacaklardır. Çoktan seçmeli testler, konuların özellikleri ve tüm
öğrenci düzeyleri göz önünde bulundurularak kurgulanmıştır.
• 1 ve 2. testteki sorularda konu ile ilgili tanımlara, kavramlara ve konunun temel özelliklerine yer
verilmiştir.
• 3 ve 4. testteki sorularda ise kavramlar arasındaki ilişkilere, uygulamalara yer verilmiş ve öğrencinin
konu ile ilgili analiz yaparak çıkarımlar yapması istenmiştir.
Dört Dörtlük Konu Pekiştirme Testleri içindeki tüm sorular özgün olup alanında uzman öğretmenlerimiz
tarafından hazırlanmış, tüm soruların video çözümleri de kitaplara eklenmiştir. Çözüm videolarına kare
kod aracılığıyla ulaşılabilmektedir.
Kitapların tüm öğretmen ve öğrencilerimize faydalı olması dileğiyle…

ÜNİTE VE KONULARA GÖRE SORU DAĞILIM TABLOSU
ÇÖZÜMLÜ SORULAR
ÜNİTE KONU
TOPLAM
1. TEST
2. TEST
3. TEST
4. TEST
Çembersel Hareket 18 8 18 8 8 60
ÇEMBERSEL
HAREKET
Açısal Momentum-Kütle Çekim Kuvveti ve Kepler Kanunları 15 8 8 8 8 47
BASİT HARMONİK
Basit Harmonik Hareket 21 10 16 8 8 63
HAREKET
DALGA MEKANİĞİ Dalgalarda Kırınım, Girişim 14 8 7 7 6 42
TOPLAM 68 34 49 31 30 212
FİZİK
ÇÖZÜMLÜ
Çembersel Hareket SORULAR
1. Kaymadan dönerek öteleme hareketi yapan 10 cm yarı- Çözüm:

çaplı tekerleğin 10 saniyede yatay zeminde aldığı yol şe-
Fmerkezcil = m · ω2 · r Merkezcil kuvvetlerin büyüklükleri eşit
kilde verildiği gibi 24 m’dir.
olduğundan;
A Dönme yönü A
FK = FL
r =10 cm
B Hareket
r =10 cm
B m · ωK2 · r = 2m · ωL2 · 2r
yönü
ωK2 = ωL2 · 4
C C
24 m ωK
=2
ωL
Buna göre,
Cevap: E
I. Tekerleğin dönme frekansı 4 s-1dir.
II. Tekerleğin açısal hızının büyüklüğü ω = 24 rad/s'dir.
III. C noktasının yere göre anlık hızı sıfırdır.
yargılarından hangileri doğrudur? (π = 3 alınız.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
Çözüm:
I. Tekerleğin 10 saniyede aldığı yola göre dönme tur sayı-

yol 24 3. Açısal hız büyüklüğü sabit ve 2 rad/s olan yatay levhanın
sı, n = ise, n = ortasından geçen çubuğa 2 m uzunluğundaki esnemeyen
çevre 2πr
bir iple 3 kg kütleli cisim şekildeki gibi bağlanmıştır.
24
II. n
= = 40 tur. (10 cm = 0,1 m) 10 saniyede 40 tur
2 ⋅ 3 ⋅ 0,1 ω = 2 rad/s
atarsa,1 saniyede 4 tur atar. Buna göre frekansı f = 4 s-1
II. ω = 2π f ise, ω = 2 · 3 · 4 = 24 rad/s
III. A
III.
T
3kg
B
O
öteleme
r=2m
dönme
C
Cisim ile levha arasındaki sürtünme katsayısı 0,2 oldu-
|v¶öteleme| = |v¶dönme| olduğuna göre, C noktasının yere göre ğuna göre, ipte oluşan gerilme kuvvetinin büyüklüğü kaç
anlık hızı sıfır olur. newton olur? (g = 10 m/s2)
Cevap: E A) 12 B) 16 C) 18 D) 24 E) 30
2. K ve L cisimleri sürtünmesiz yatay düzlemde şekildeki yö-

Çözüm:
rüngelerde düzgün çembersel hareket yapmaktadırlar. K
ve L'nin kütleleri sırasıyla m ve 2m olup cisimlere etki eden
ω = 2 rad/s
merkezcil kuvvetlerin büyüklüğü eşittir.

K L
r
m 2r 2m T
3kg
Fs
O
r=2m
Şekil I Şekil II
FM= T + FS
Buna göre, K ve L’nin açısal hızları ωK ve ωL'nin büyük- T = m ⋅ ω2 ⋅ r − k ⋅ N
ω T = 3 ⋅ 22 ⋅ 2 − 0,2 ⋅ 3 ⋅ 10
lükleri oranı K kaçtır?
ωL T = 24 − 6 = 18N

1 2
A) B) C) 1 D) 2 E) 2 Cevap: C
2 2
9
FİZİK
Çembersel Hareket
FİZİK Çembersel Hareket ÇÖZÜMLÜ SORULAR
4. Sürtünmesiz yatay düzlemde düzgün çembersel hareket 5. O merkezli 4h yarıçapına sahip, yatay X ekseni etrafında
yapan şekildeki cismin kütlesi m, merkezcil ivmesi a¶ , çizgi- sabit ω¶ açısal hızı ile ok yönünde dönen içi boş kürenin
sel hızı v¶, yarıçap vektörü r ¶ ve cisme etki eden merkezcil delik kısmı şekildeki gibi en üst noktaya geldiği anda, deli-
kuvvet F¶M’dir. ğin h kadar üstündeki m kütleli cisim sürtünmesiz ortamda
serbest bırakılıyor.
Dönme yönü
O r

h
Yatay düzlem

r = 4h
Buna göre, x
O
I. a¶ ile v¶ birbirine diktir.
II. F¶M ile r ¶ birbirine diktir.
III. m arttıkça a¶’nın büyüklüğü artar.
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Cisim t süre sonra kürenin üst kısmından girip, içinden
D) II ve III E) I, II ve III geçerek küreye değmeden yere düştüğüne göre,
I. Kürenin periyodunun alabileceği en büyük değer 4t’dir.

π
Çözüm: II. ω’nın alabileceği en küçük değer ’dir.
t
4t
III. Kürenin periyodu olabilir.
r Dönme yönü 3
O
M yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) I, II ve III
I. Şekilden de görüldüğü gibi a¶ ile v¶ birbirine dik vektörler-
dir. O yüzden bu yargı doğrudur.
Çözüm:
II. F¶M ve yarıçap vektörü aynı doğrultuda ve yönleri zıttır.
Cisim t süre sonra kürenin üst kısmından girdiğine göre,
O yüzden bu yargı yanlıştır.
kürenin içerisinde kat ettiği 8h’lik mesafeyi 2t sürede alır.
III. Merkezcil ivmenin büyüklüğü a = ω2 · r bağıntısı ile he- Cismin küreye çarpmadan çıkabilmesi için cisim kürenin
saplanır. Denklemden de görüldüğü gibi ivmenin büyük- alt kısmına geldiği anda kürenin delik olan bölgesinin de alt
lüğü kütleye bağlı değildir. O yüzden bu yargı yanlıştır. kısma gelmesi gerekir. Bu durumda küre 2t süre içerisinde
0,5 tur, 1,5 tur, 2,5 tur, ….. n,5 tur atmış olabilir. Öncülleri
Cevap: A
inceleyelim,
I. Kürenin periyodunun en büyük değeri bulmak için 2t

süre içerisinde attığı tur sayısını tur sayısını en küçük
yani 0,5 almalıyız. Bu durumda periyodu 4t çıkar, Doğru
II. ω’nın en küçük değeri için periyodun en büyük yani 4t

2π 2π π
olması gerekiyor. =
ω = = Yanlış
T 4t 2t
4t
III. Küre 2t sürede 1,5 tur atmışsa periyodu olur. Doğru
3
Cevap: D
10
FİZİK
Çembersel Hareket
ÇÖZÜMLÜ SORULAR Çembersel Hareket FİZİK
6. Eşit kütleli X ve Y cisimlerinden X cismi yatay düzlemde 7. L ekseni etrafında eş merkezli olarak dönen sırasıyla m, m,
öteleme hareketi yaparken, özdeş düzlem üzerindeki Y 2m kütleli ve 3r, 2r, r yarıçaplı şekildeki X, Y ve Z silindirle-
cismi dönerek öteleme hareketi yapmaktadır. X ve Y cisim- rinin dönme kinetik enerjileri birbirine eşittir.
lerinin KL yolunu alırken sahip oldukları hareket enerjileri
eşittir. X
Y
Z
m m 2m
L
X
Yatay
K L
Y X, Y ve Z silindirlerinin L eksenine göre eylemsizlik mo-

Yatay
K L mentleri sırasıyla IX, IY ve IZ olduğuna göre, bu eylemsiz-
lik momentleri arasındaki ilişki nasıldır?
Buna göre, A) IX > IY > IZ B) IX = IY = IZ C) IZ > IY > IX

D) IX = IY> IZ E) IZ > IX = IY
I. Aynı anda K noktasından geçen cisimlerden X cismi L
noktasına Y den önce ulaşır.
II. L noktasından geçerken X ve Y cisimlerinin kütle mer- Çözüm:

kezlerinin hızları eşittir.
Silindirlerin sırasıyla dönme kinetik enerjilerini yazalım
III. Y cisminin zemine temas eden noktasının yere göre an- ve birbirlerine eşitleyelim. Açısal hızlarını ω olarak kabul
lık hızı, X cisminin kütle merkezinin yere göre hızından edersek,
büyüktür.
1
yargılarından hangileri doğrudur? (Sürtünmeden kay- Edönme = ⋅ I ⋅ ω2
2
naklı enerji kayıpları ihmal edilecektir.)
1 1 1
EX = ⋅ IX ⋅ ω2 =EY = ⋅ IY ⋅ ω2 =EZ = ⋅ IZ ⋅ ω2
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III 2 2 2
Buradan da IX = IY = IZ sonucunu buluruz.
Dikkat !!! Silindirlerin kütle ve yarıçaplarını

Çözüm: bilsek de I = …m.R2 formülünü kullanamayız
çünkü silindirlerinin homojen olup olmadığını
ya da içlerinin dolu olup olmadığını bilmiyoruz.
X cismi sadece öteleme kinetik enerjisine sahipken, Y cis-
mi hem öteleme hem de dönme kinetik enerjisine sahiptir.
Cevap: B
1
EX = mvX2
2
1 1
EY = mvY2 + Iω2
2 2
EX = EY ve mX = mY olduğu için vX > vY olmalıdır.
Cisimlerin hareket boyunca enerjileri değişmediği için hız-
ları da değişmez ve L noktasından geçerken de vX > vY olur.

II. yargı yanlıştır.
X'in hızı Y'den fazla olduğu için aynı yolu daha kısa sürede
alır. I. yargı doğrudur.
Y cisminin zemine temas eden noktasının yere göre anlık hızı

0'dır. Dolayısıyla III. yargı yanlıştır.
Cevap: A
11
FİZİK
Çembersel Hareket
8. O noktasından sabitlenmiş şekildeki çubuğun bir ucuna 2m 9. K parabolik telinin üzerine m kütleli halka şekildeki gibi ta-
kütleli K cismi diğer ucuna m kütleli L cismi asılmıştır. kılmıştır. Halkanın bulunduğu noktada y eksenine uzaklığı
x olup, bu noktada parabolün eğimi 40x’tir.
2m m y
O
K L
ω
m
Sistem O noktasından geçen sayfa düzlemine dik eksen

etrafında şekildeki gibi sabit açısal hız ile dönerken,
x
I. K’nin açısal hızının yönü sayfa düzleminden içe doğru-
dur.
Tel y ekseni etrafında sabit ω açısal sürati ile dönerken
II. K’nin açısal ivmesi L’ninkinden küçüktür. halkanın tel üzerindeki konumu değişmediğine göre, te-
III. L’nin sahip olduğu öteleme kinetik enerjisi K’ninkinin lin açısal sürati kaç rad/s'dir? (g =10 m/s2; Tel ile halka
dört katına eşittir. arasındaki sürtünmeler ihmal edilmiştir.)
yargılarından hangileri doğrudur? A) 2 B) 4 C) 20 D) 40 E) 20 2
D) I ve II E) II ve III Çözüm:
Çözüm:
y
Cisimler aynı çubuk üzerinde eş merkezli dönme hareketi
yaptıklarına göre açısal hızları birbirine eşittir. ω y = 20x2
r N α m.g
Öncülleri kontrol edelim.
α F
I. Sağ el kuralına göre her iki cismin de açısal hızının yönü
M FM
sayfa düzleminden içe doğrudur. (Doğru) m.g sinα
m.g
II. Cisimler sabit açısal hızla dönme hareketi yaptıklarına α x α
göre açısal ivmelerinin büyüklüğü 0’dır. (Yanlış)
III. L’nin dönme yarıçapı K’nin iki katına eşit olduğuna göre =

NX = N. sin α = FM
K’nin çizgisel hızının büyüklüğüne v, L’ninkine 2v diye-
biliriz. NY = N. cos α = m.g
1 tan =
Eöteleme = ⋅ m ⋅ v 2 formülünden cisimlerin öteleme kinetik
2
enerjilerini yazalım. g. tan = 2. r
1 Eğim : tan = 40x
EK = ⋅ 2m ⋅ v 2 =m ⋅ v 2
2
1 g. 40. x = 2. r
EL = ⋅ m ⋅ 4v 2 = 2m ⋅ v 2 (Yanlış)
2
Cevap: A x = r olduğundan
g. 40. r = 2. r
10. 40 = 2
= 20 rad/s
Cevap: C
12
FİZİK
Çembersel Hareket
10. Yatay düzlemde sabit bir eksen etrafında, ağırlığı ihmal 11. Yatay düzleme yerleştirilmiş mil etrafında dönen disk düz-
edilen ipin ucuna bağlanmış yoğunluğu havanın yoğun- gün çembersel hareket yapmaktadır.
luğuna eşit kabul edilen cisim düzgün çembersel hareket
yapmaktadır. K
Bu cisme ait fiziksel niceliklerden hangileri dönme ekse-

nine paralel doğrultudadır? w
-x +x
İp gerilmesi
Merkezcil kuvvet
A)
Çizgisel momentum

Açısal momentum
Disk üzerinde diskle birlikte dönen K noktası ile ilgili,
Konum vektörü I. Birim zamandaki hız değişimleri eşittir.

Çizgisel momentum
B) II. Eşit zaman aralıklarında açısal hız değişimi sıfırdır.
Açısal hız
Açısal momentum III. Konum vektöründeki değişimin büyüklüğü yarıçapın iki
katı olabilir.
Ağırlık yargılarından hangileri doğrudur?

Kaldırma kuvveti
C) A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
Açısal hız
Açısal momentum D) II ve III E) I, II ve III
Çözüm:
I. Birim zamandaki hız değişimleri eşittir. (Yanlış) Disk

Açısal momentum
üzerindeki K noktasının sürati sabittir ancak hız vektö-
Merkezcil kuvvet
D) rel büyüklük olduğu için yönü sürekli değişmektedir. Bu
İp gerilmesi
Çizgisel hız yüzden birim zaman aralıklarında hız değişim vektörle-
rinin yönleri birbirinden farklıdır.
II. Eşit zaman aralıklarında açısal hız değişimi sıfırdır.

Merkezcil ivme (Doğru) Sağ el kuralı uygulanırsa disk üzerindeki bir
Merkezcil kuvvet
E) noktanın açısal hız vektörü -x yönündedir. Cisim düz-
Çizgisel momentum
gün çembersel hareket yaptığı için açısal hızın yönü ve
Konum vektörü
büyüklüğü sabittir. Aynı yönlü ve eşit büyüklükteki iki
vektörün farkı sıfır olduğu için verilen ifade doğrudur.
Çözüm: III. Konum vektöründeki değişim yarıçapın iki katı ola-

bilir. (Doğru) Yarım periyotluk sürede konum vek-
Bir ipin ucuna bağlanarak zeminle teması olmadan, hava
ortamında ve yatay düzlemde düzgün çembersel hareket törü 180° açı tarar. Bu durumda konum vektörü için
yapan cisim sabit bir eksen etrafında dolansın. Bu du- son konum – ilk konum işlemi vektörel olarak hesapla-
rumda dönme ekseni düşey düzlemdedir. Buna göre ipte nırsa bulunan değer konum vektörünün iki katıdır.
oluşan gerilme kuvveti, merkezcil kuvvet, konum vektörü, Buna göre II. ve III. öncüller doğrudur.
çizgisel hız ve çizgisel momentum vektörleri sayfa düz-
Cevap: D
lemindedir. Açısal hız, açısal momentum, havanın cisme
uyguladığı kaldırma kuvveti ve ağırlık vektörleri ise düşey
düzlemdedir.
Bu durumda sorunun doğru cevabı C seçeneğidir.
Cevap: C
13
FİZİK
Çembersel Hareket
12. Düzgün çembersel hareket yapan cismin konum (R¶), çiz- 14. Şekil I'deki gibi düşey düzlemde düzgün çembersel hare-
gisel hız (v¶), açısal hız (ω¶) ve net kuvvet (F¶) vektörlerinin ket yapan m kütleli cisim hareketin bir anında ipten kurtu-
birbirlerine göre gösterimi hangi seçenekte doğru veril- luyor. Cismin ipten kurtulduğu andan itibaren hız – zaman
miş olabilir? grafiği Şekil II'deki gibi oluyor.
y
A) B) C)
K v(m/s)
v
m R
vX
P vY
α
N α x
L 0 t(s)
D) E) O
M
Şekil I Şekil II
Buna göre cismin ipten ayrıldığı andan itibaren hareketi
ile ilgili,
Çözüm:
I. Cisim P noktasında ipten kurtulmuş olabilir.
Seçeneklerde verilen hız vektörleri dikkate alınarak konum
II. Cisim R noktasında ipten kurtulmuş olabilir.
(R¶), çizgisel hız (v¶), açısal hız (w¶) ve net kuvvet (F¶) vektör-
lerinin doğru gösterimleri III. Hız vektörü ile ivme vektörü arasındaki açı sürekli azalır.
yargılarından hangileri doğrudur? (Hava sürtünmesi ih-

mal edilmiştir; α < 45°; vX: Hızın x eksenindeki bileşeni,
veya olabilir. vY: Hızın y eksenindeki bileşeni)
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

Bu durumda seçeneklerdeki çizimlerden C seçeneğindeki D) II ve III E) I, II ve III
çizim doğrudur.
Cevap: C Çözüm:
I. α açısı 45°’den küçük olduğu için kurtulma anında hızın

yatay bileşeni düşey bileşeninden küçük olur.(I Yanlış)
13. Esnemeyen l uzunluklu bir ipin ucuna bağlanan m kütleli
cisim Şekil I'deki gibi düşey düzlemde düzgün çembersel II. Cisim R noktasında ipten kurtulmuştur. (Doğru) α açısı
hareket yapmaktadır. 45°’den küçük olduğu için R noktasında hızın yatay bi-
A v(m/s) leşeni düşey bileşeninden büyüktür. Hız – zaman grafi-
v
m ği incelendiğinde t = 0 anında cisim ipten kurtulduğunda
E
l v belli bir düşey hızı olmalı ve bu andan itibaren hız önce
sıfıra kadar azalmalı. Sonra yön değiştirip artmalıdır.
D Yatay 0 t(s)
O B t Aynı zamanda cisim ipten kurtulduğu andan itibaren sa-
bit büyüklükte bir yatay hız bileşeni olmalı. Bu durumda
cisim ipten kurtulduğu andan itibaren eğik atış hareketi
C
yapmalıdır. Bu hareketi yapabilmesi için cismin hareket
Şekil I Şekil II
yönü de dikkate alındığında, ipten R noktasında kurtul-
Cismin bağlı olduğu ip A, B, C, D, E noktalarından hangi- malıdır. (II. Doğru)
sinde koparsa cismin sonraki hareketine ait hız – zaman
grafiği Şekil II'deki gibi olur? III. Cisim ipten ayrıldığı anda hız vektörünün yatayla (x ek-
seni ile) yaptığı açı 90o'den büyük olduğu için hareket
A) A B) B C) C D) D E) E süresince hız vektörü ile ivme vektörü arasındaki açı
Çözüm: sürekli azalır. (III Doğru)
Cevap: D
Hız – zaman grafiği incelendiğinde t = 0 anında cisim ipten
kurtulduğunda belli bir hızı olmalı ve bu andan itibaren hız
önce sıfıra kadar azalmalı. Sonra yön değiştirip artmalıdır.
Bu durumda cisim ipten kurtulduğu andan itibaren aşa-
ğıdan yukarıya doğru düşey atış hareketi yapmalıdır. Bu
hareketi yapabilmesi için cisim, ipten D noktasında kurtul-
malıdır.
Cevap: D
14
FİZİK
Çembersel Hareket
15. Yatay düzlemde r yarıçaplı yörüngede sabit büyüklükteki 16. Şekildeki O merkezli tekerlek yatay düzlemde kaymadan
ω açısal sürati ile hareket eden m kütleli bir uçak yatay ze- dönerek hareket etmektedir.
minle α açısı yapacak şekilde düzgün çembersel hareket
yapmaktadır. K
ω
K
O L
Yatay
α M

Uçağa etki eden bileşke kaldırma kuvveti F¶K ve merkezcil Tekerlek üzerinde gösterilen K, L ve M noktaları ile ilgili,
kuvvet F¶M olduğuna göre,
I. K ve L’nin açısal hızları eşit büyüklüktedir.
I. FK · cos α = FM'dır. II. M noktasının yere göre anlık hızı O noktasının anlık hı-
II. FK · sin (90 – α) = m·g'dır. zından büyüktür.
g III. K’nin yere göre anlık hızın büyüklüğü L ‘ninkinden bü-
III. r =2 ⋅ cot(90 − α) 'dır.
ω yüktür.
yargılarından hangileri doğrudur? (g: yer çekimi ivmesi)
D) I ve III E) II ve III
Çözüm:
Çözüm:
düşey
K
K
90-α
vK= 2v
M .
O v L v
m.
α . 90-α vL= v
v
v M v Yatay
K
vM = 0
m. 90-α
Tekerleğin öteleme hızının büyüklüğüne v dersek K, L ve
M M noktalarının yere göre anlık hız büyüklükleri şekildeki
gibi olur.
I. FK · cos (90 – α) = FM (Yanlış) I. Tekerlek üzerindeki tüm noktaların yarıçap vektörleri

eşit zaman aralıklarında eşit açılar taradığı için açısal
II. FK · sin (90 – α) = m.g (Doğru)
hızları eşit büyüklüktedir. (Doğru)
III. FK ⋅ sin(90 − α) m ⋅g
= II. M noktasının yere göre anlık hızı O noktasının anlık hı-
FK ⋅ cos(90 − α) m ⋅ ω2 ⋅ r
zından büyüktür. (Yanlış) O noktası sadece öteleme
sin(90 − α) g
= hızına sahipken M noktası eşit büyüklükte öteleme ve
cos(90 − α) ω2 ⋅ r
dönme hızına sahiptir. Bu yüzden M noktasının yere
g
r=
⋅ cot(90 − α) ‘dır. (III doğru). göre anlık hızı sıfırdır.
ω2
Cevap: E III. K'nin yere göre anlık hızı L'ninkinden büyüktür.
vK > vL'dir. (Doğru)
Cevap: D
15
FİZİK
Çembersel Hareket
18. Şekildeki homojen ve hareket esnasında deforme olmayan

1
17. 300 g kütleli bir cisim, uzunluğu l = m olan ağırlığı tekerlek yatay düzlemde sabit açısal süratle dönerek öte-
6
leme hareketi yapmaktadır.
ihmal edilen ipin ucuna bağlı halde düşey konumda yere
temas etmeyecek şekilde tutulmaktadır.
Cisim düşey eksen etrafında sabit açısal süratle döndü-
rülerek kadar yükseldiğinde, O
Yer
I. İp gerilmesi 4 N’dur. A

II. Açısal hız 10 rad/s'dir.
O noktası tekerleğin merkezi ve A noktası tekerlek üze-
III. Cisim üzerine yapılan iş 0,2 J'dür.
rinde bir nokta olduğuna göre, tekerleğin hareketi sıra-
yargılarından hangileri doğrudur? (g= 10 m/s2) sında,
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II I. A noktasının daima iki hız bileşeni vardır.

D) I ve III E) II ve III II. O noktası düzgün doğrusal hareket yapmaktadır.
Çözüm: III. A noktasının yörüngesi parabol şeklindedir.
2l
Cisim kadar yükseldiğinde düşey eksene olan uzaklık yargılarından hangileri doğrudur?
5
4l
r kadar olur. Oluşan dik üçgenden r uzaklığı bulunur. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
5
= m
. r α . α
r=
Çözüm:
M
m.
Tekerlek şekildeki konumdan geçerken A noktasının yere
Yatay Yatay
göre anlık hızı vA = 0’dır. Bu durumda A noktasının yere
göre hız bileşeni yoktur. (I Yanlış)
Düşey Düşey
Tekerlek sabit büyüklükte açısal hızla hareket ettiği için
kütle merkezinin hızı v = ω · r’dir. Kütle merkezinin çizgisel
T ⋅ sin α =⋅
m g T ⋅ cos α =
FM
hızı sabittir. (II Doğru)
T ⋅ sin α m⋅g g
= = tan α
T ⋅ cos α m ⋅ ω2 ⋅ r ω2 ⋅ r A noktasının izlediği yörünge şekildeki gibidir.

3l / 5 10
=
4 l / 5 ω2 ⋅ 4 l / 5
3 10 40
= →= ω2 Yatay
4 ω2 ⋅ 4 l / 5 3 ⋅ 4l / 5
Yörüngenin şekli paraboldür. (III Doğru)
ω2= 100 → ω= 10 rad / s (II. öncül doğru)
Cevap: D
m = 300 g = 0,3 kg T· cos α = FM
4l / 5
FM = m·ω2·r T·⋅ 4 † T = 5 N olur.
=
l
4 1
FM = 0,3 ⋅ 100 ⋅ ⋅ = 4N (I. öncül yanlış)
5 6
Yapılan iş cisme hem potansiyel enerji hem de kinetik
enerji kazandırmıştır. Buna göre yapılan iş,
1
W=m·g·h+ m·v2
v=ω·r
2
2l 1 16 4l 4 1
W=0,3·10· + ·0,3· v=ω· =10· ·
5 2 9 5 5 6
2 1 1 16 4
W=0,3·10· · + ·0,3· v= m/s
5 6 2 9 3
2 1 1 16
W=0,3·10· · + ·0,3·
5 6 2 9
2 4 30 + 40 7
W= + = = J olur. (III. öncül yanlış)
10 15 150 15
Cevap: B
16
1
FİZİK
TEST
Çembersel Hareket
1. Çembersel bir pist üzerinde X ve Y koşucuları sırasıyla K 3. Trafiğe kapalı sürtünmeli yatay bir yolda ilerleyen yarış
ve L noktalarından sabit büyüklükteki hızlarla şekilde gös- arabası O merkezli çembersel bir viraja şekildeki gibi gir-
terilen yönlerde aynı anda koşmaya başlıyorlar. X koşucu- miştir. Şoför L çizgisi üzerinden hızının büyüklüğünü en
su ilk kez M noktasına geldiği anda Y koşucusu ikinci kez fazla v kadar yaparak virajı güvenli bir şekilde dönebiliyor.
M noktasına geliyor.
X
O. K L
K
L Y
o

M Buna göre aracın virajı v’den daha büyük bir hızla döne-
bilmesi için,
X ve Y koşucularının dolanım periyotları sırasıyla TX ve I. K çizgisini takip etmek,

T
TY olduğuna göre X oranı kaçtır? II. Aracı kütlesi daha büyük olan şoförün kullanması,
TY
III. Yol ile lastikler arasındaki sürtünme katsayısının artırılması
2 1 5 1
A) B) C) 2 D) E)
5 2 2 6 işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?

D) I ya da III E) II ya da III
2. Aynı düzlemde bulunan K, L ve M dişli çarklarının yarıçap-

ları sırasıyla 3r, 2r ve r kadardır. K dişlisi üzerinde bulunan
Y noktası ile M dişlisi üzerinde bulunan X noktası şekilde 4. Düşey sürtünmesiz düzlemde O merkezli halka içindeki X cis-
gösterilmiştir. minin düzgün çembersel hareket yapması sağlanmaktadır.
Düşey

L Y
2r O L
Yatay
3r
K
Buna göre X cismi K ve L noktalarından geçerken cisme

K
M etki eden kuvvetlerin bileşkesinin yönü hangi seçenekte
r doğru gösterilmiştir?
K L
X
A)
K dişlisi sabit açısal hız ile döndürüldüğünde,
I. X noktasının açısal hızı Y’ninkinden küçüktür. B)
II. X noktasının çizgisel hız büyüklüğü Y’ninkine eşittir.

C)
III. X noktasının merkezcil ivmesinin büyüklüğü Y’ninkinin 3
katıdır. D)
E)
17
FİZİK
Çembersel Hareket
FİZİK Çembersel Hareket 1. TEST
5. L cisminin bağlı olduğu ip X noktasından açılan delikle ya- 7. Yer çekimi ivmesinin sabit, sürtünmelerin ihmal edildiği or-
tay tahta üzerindeki K cismine bağlanmıştır. L cismi XO tamda esnemeyen ipe bağlı bir cisme yatay düzlemde O
ekseni etrafında düzgün çembersel hareket yaptığında K noktası etrafında düzgün çembersel hareket yaptırılıyor.
cismini dengede tutan en büyük hız v kadar olmaktadır.
X K
O
L
O.

Buna göre cisim üzerine etki eden merkezi kuvvet ile ilgili,

I. Yönü hep merkeze doğrudur.
Sürtünme sadece K cismi ile yüzey arasında olduğuna
II. Büyüklüğü ip gerilmesine eşittir.
göre,
III. Büyüklüğü değişmez.
I. v büyüklüğünü artırmak,
II. İp uzunluğunu artırmak,
III. K cisminin ağırlığını artırmak
işlemlerinden hangileri tek başına yapıldığında denge
kesinlikle bozulur?

D) I ya da III E) II ya da III
8. Düşey kesiti verilen r yarıçaplı silindir içerisinde AB ekse-

ni etrafında dönen m kütleli X cisminin şekildeki seviyede
durabilmesi için gerekli olan en küçük açısal hız büyüklüğü
ω kadardır.
6. Düşey kesiti verilen sürtünmesiz çember şeklindeki parça-

B
lardan meydana gelen rayın en üst noktalarından özdeş
bilyeler şekildeki gibi serbest bırakılmaktadır. Bilyeler X, Y
ve Z parçalarının en alt noktasından geçerken rayın cisim-
lere uyguladığı tepki kuvvetlerinin büyüklükleri sırasıyla
X m
NX, NY ve NZ oluyor. ω

yatay yatay yatay A
X Cisim ile yüzey arasındaki sürtünme katsayısı k olduğu-
Y
Z na göre,

I. k
Buna göre NX, NY ve NZ arasındaki büyüklük ilişkisi nasıl-
dır? II. m
III. ω
A) NX > NY > NZ
niceliklerinden hangilerinin tek başına artırılması ile cis-
B) NX = NY = NZ
me etki eden sürtünme kuvveti değişir?
C) NY > NX = NZ
D) NX = NY > NZ
D) I ya da II E) I ya da II ya da III
E) NX < NY < NZ
18
2
FİZİK
TEST
Çembersel Hareket - Test A
1. 2r yarıçaplı K kasnağının etrafına sarılan esnemeyen ip 3. Düzgün çembersel hareket yapan bir cismin üzerine etki
sabit makaradan geçirilerek yerden yüksekliği π · r olan eden merkezcil kuvvet ile ilgili;
şekildeki X cismine bağlanmıştır.
I. Açısal hıza diktir.
ip ok II. Cisim üzerinde iş yapmaz.
K 2r
III. Hareket boyunca değişmez.
X D) II ve III E) I, II ve III
h=π∙r
Yer

4. B¶ manyetik alana dik olarak v¶ hızı ile giren +q yüke sahip,
K kasnağı ok yönünde 2 tur dönerek öteleme hareketi m kütleli hareketlinin üzerine etki eden manyetik kuvvet
yaptığında X cismi düşey olarak kaç π · r yükselir? F¶ = q · v¶ x B¶ bağıntısı ile hesaplanmaktadır.
A) 4 B) 8 C) 9 D) 16 E) 17
X
m
X X

Buna göre cismin manyetik alan içerisinde yapmış ol-

duğu çembersel hareketin periyodunu (T) veren bağıntı
aşağıdakilerden hangisidir?
2⋅ π⋅m m⋅v q ⋅B π ⋅m m
A) B) C) D) E)
q ⋅B q ⋅B m⋅v q ⋅B q ⋅B
5. 4 eş parçaya bölünmüş Şekil I’deki kare levha O noktası

3
etrafında rad/s sabit açısal sürat ile dönmektedir.
2
2. Aynı merkezli X ve Y disklerinin yarıçapları sırasıyla r ve 2r O O

kadardır. Yatay ray üzerine düşey olarak konulan X kasna-
ğı kaymadan dönerek öteleme hareketi yapıyor.
K Şekil I Şekil II
2r
Y
Buna göre levha Şekil I’deki konumundan geçtikten;
L Yatay
X r
Ray I. 1 saniye
Yatay
II. 3 saniye
III. 5 saniye
Buna göre şekildeki konumdan geçerken K ve L noktala-
vK ne kadar süre sonra Şekil II’deki görünüme sahip olabi-
rının yere göre hızlarının büyüklükleri oranı kaçtır?
vL lir? (π = 3)
1 1 2 3 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

A) B) C) D) E) 3
2 2 2 2 D) II ve III E) I, II ve III
19
FİZİK
Çembersel Hareket - Test A
6. Sürtünmelerin önemsenmediği ortamda eğim açısı θ olan 8. r yarıçaplı dairesel bir levha O noktası etrafında sabit T
virajda çembersel yörüngede dolanan şekildeki otomobilin periyodu ile dönmektedir.
ağırlığı 12000 N’dur. Otomobilin r yarıçaplı çembersel vira-
jı güvenle dönebileceği en büyük hızın büyüklüğü 15 m/s
ve yüzeyin otomobile uyguladığı tepki kuvvetinin büyüklü-
ğü N olmaktadır.
r
O A
θ Levha üzerindeki A noktasının çizgisel sürati v olduğu-

na göre, levhanın yarıçapını veren ifade aşağıdakilerden
θ = 37° olduğuna göre r ve N kaçtır? (sin 37°= 0,6; hangisidir?
cos 37° = 0,8 ve g = 10 m/s2) v⋅T v v⋅T
A) B) C)
3 T⋅π 2⋅π
r (metre) N (Newton) T v⋅T
D) E)
A) 15 9000 2⋅v⋅π π
B) 15 15000
C) 30 15000
D) 30 16000
E) 45 16000
7. Sabit açısal sürat ile dönen şekildeki pervane üzerine sa-

bitlenmiş, dönme eksenine olan uzaklıkları farklı X, Y ve Z
cisimlerinin kütleleri sırası ile mX , mY ve mZ dir.
X 9. Sadece yatay LM yolunun sürtünmeli olduğu sistemde m

kütleli cisim 5r yüksekliğindeki K noktasından serbest bı-
rakılıyor. Cismin, M noktasından sonra izlediği çembersel
Y
yörünge üzerindeki N noktasından geçerken rayın cisme
uyguladığı tepki kuvveti mg oluyor.
Z
K

N
Cisimlerin kütleleri arasında mX < mY < mZ ilişkisi olduğu-
na göre herhangi bir anda cisimlere ait, 5r
O r
I. Periyot
r
II. Çizgisel sürat 2r
III. Merkezcil kuvvet L M

niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü birbirine eşit ola-
Buna göre LM yolundaki sürtünme kuvvetinin büyüklüğü
bilir?
kaç mg’dir? (Cismin boyutları önemsenmeyecek kadar kü-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III çüktür, g = yer çekimi ivmesi)
D) II ve III E) I, II ve III 1
A) B) 1 C) 2 D) 3 E) 4
2
20
2
FİZİK
TEST
Çembersel Hareket - Test B
1. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda m kütleli bir cisim 3. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda boyutları ihmal edile-
ipin ucuna bağlanarak şekildeki düşey düzlemde, düzgün cek kadar küçük olan m kütleli bir cisim, bir ucu duvara sa-
çembersel hareket yapmaktadır. Cisim K noktasından ge- bitlenmiş 2h uzunluğunda esnemeyen ve gerilmiş bir ipin
çerken ipte oluşan gerilme kuvvetinin büyüklüğü 0,2mg ol- ucuna bağlanarak K noktasından serbest bırakılıyor.
maktadır. duvar
Km yatay
K ip
h
37° yatay
yatay ip L
m h
O
37° M

Düşey
L İp en fazla 2mg’lik gerilme kuvvetine dayanabildiğine
göre cisim nereden geçerken ip kopar? (sin 30° = 0,5;
cos 30° = §3/2 ve g = yer çekimi ivmesi)
Buna göre cisim L noktasından geçerken ipte oluşan ge-
rilim kuvvetinin büyüklüğü kaç m·g’dir? (g = yer çekimi A) KL arası B) L noktası C) LM arası
ivmesi ve sin 37° = 0,6; cos 37° = 0,8) D) M noktası E) İp kopmaz
A) 0,4mg B) 1,6mg C) 1,8mg D) 16mg E) 18mg
4. Eş merkezli A ve B kasnaklarının yarıçapları sırası ile r ve

3r, C kasnağının yarıçapı 4r’dir. Kasnaklar kendi merkezleri
etrafında serbestçe dönebilmektedir. X kasnağı ok yönün-
de dönerken X, Y ve Z noktalarının çizgisel süratleri sırası
ile vX, vY ve vZ, açısal süratleri ωX, ωY ve ωZ olmaktadır.
X. .Y
2r
rr . 4r
Z
A
2. Yarıçapları birbirinden farklı olan şekildeki dişli çarklar

B
kendi merkezleri etrafında serbestçe dönebilmektedir.
Çarkların üzerine farklı kütleye sahip A ve B cisimleri sa- C
Buna göre aşağıdaki karşılaştırmalardan hangisi yanlıştır?
bitlenmiştir.
B A) vX > vY B) vY = vZ C) ωX > ωY
A
D) ωY > ωZ E) ωX = ωZ

5. Kütlesi ve kinetik enerjisi değişmediği hâlde hızı değişen
Çarklar dönerken A ve B cisimlerinin, bir cisim ile ilgili;
I. Açısal sürat I. Doğrusal yörüngede hareket etmektedir.
II. Merkezcil ivme II. Üzerine net kuvvet etki eder.
III. Merkezcil kuvvet III. Çizgisel momentumu sabittir.
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü birbirine eşit ola- yargılarından hangileri doğrudur?

maz?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
21
FİZİK
Çembersel Hareket - Test B
8. Masanın ortasından açılan delikten geçirilen esnemeyen

6. m kütleli cisim l uzunluğundaki esnemeyen ipin ucuna
ipin iki ucuna K ve L cisimleri bağlanmıştır. Masa üzerin-
bağlanıp O noktası etrafında v sürati ile düzgün çembersel
deki 5 kg kütleli K cismi 2 rad/s sabit açısal süratle, 1 m
hareket yaptırılıyor. Cisim çembersel yörüngede dolanır-
yarıçaplı yörüngede düzgün çembersel hareket yaparken
ken cismin bağlı olduğu ip, düşey ile α açısı yapıyor.
L cismi dengede kalmaktadır.
duvar ω = 2 rad/s
α K
O. r
L
düşey

Buna göre α açısının tanjant değerini hesaplamak için;
Masa yüzeyi ile K cismi arasındaki sürtünme katsayısı
I. İpin uzunluğu l k = 0,2 olduğuna göre L cisminin konumunu değiştirme-
yecek en büyük kütle değeri kaç kg’dır? (g= 10 m/s2)
II. Cismin kütlesi m
III. Yer çekimi ivmesinin büyüklüğü g A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
verilenlerden hangilerinin bilinmesi gerekmez?
7. Sürtünmelerin ihmal edildiği yatay düzlemde m ve 2m küt-

leli A ve B cisimleri ağırlığı önemsiz esnemeyen ip yardımı
ile birbirlerine bağlanarak ok yönünde sabit ω açısal sürati 9. Sürtünmelerin ihmal edildiği yatay düzlemde O noktası
ile döndürülmektedir. etrafında şekilde verilen r yarıçaplı çembersel yörüngede
B düzgün çembersel hareket yapan cismin periyodu 18 s’dir.

A
ω m 2m ω

Buna göre A ve B cisimlerine ait,
I. Çizgisel sürat 600

O r
II. Merkezcil ivme
III. Merkezcil kuvvet
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü iki cisim için de

eşittir?
Buna göre cismin hız değişimi cisim şekildeki konumun-
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
dan geçtikten kaç saniye sonra maksimum olur?
A) 3 B) 6 C) 9 D) 12 E) 18
22
3
FİZİK
TEST
Çembersel Hareket
1. O merkezli yarım küre biçimindeki çanağın KL bölümü sür- 3. Bir motosikletli sürtünmelerin önemsenmediği yatayla α
tünmesiz LM bölümü ise sürtünmelidir. K noktasından ser- açısı yapan koni biçimindeki pistte sabit büyüklükte hızla r
best bırakılan şekildeki türdeş top L noktasına ulaştığı an yarıçaplı yörüngede yerden h kadar yüksekte yatay düzle-
kaymadan yuvarlanma hareketine başlıyor. me paralel düzgün çembersel hareket yapmaktadır.
K O
M
L r

Buna göre,
I. K’den L’ye kadar dönmeden kayarak gelir. h

II. M noktasına kadar çıkar.
α Yer(yatay)
III. K’den L’ye gelme süresi, L’den geçtikten sonra ilk kez
duruncaya kadar geçen süreden kısadır. Başka bir değişiklik yapılmadan sadece α açısı değiştiri-
yargılardan hangileri doğrudur? lirse;
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II I. α azalırsa r artar, h azalır.

D) I ve III E) I, II ve III II. α artarsa açısal hız artar.
III. α değişimi h’yi değiştirmez.
yargılardan hangileri doğru olur?

D) I ve II E) II ve III
2. Eş merkezli r ve 3r yarıçaplı silindirler, yatay rayda, r yarı-

çaplı silindir üzerinde kaymadan şekilde verilen ok yönün- 4. Düşey kesiti verilen sürtünmesiz ray sisteminde m kütleli
de yuvarlanma hareketi yaparak ilerlemektedirler. cisim yerden h1 kadar yüksekten serbest bırakıldığında K
noktasından geçerken rayın tepki kuvveti NK, h2 yüksek-
likten bırakıldığında L noktasından geçerken rayın tepki
K kuvveti NL olmaktadır.
3r m
ok
L
r
Ray
Yatay
h2
m r
L

h1
Silindirlerin anlık görünümü şekildeki gibi olduğunda 3r Yer
K
yarıçaplı silindir üzerindeki K ve L noktalarının yere göre
vK
hızlarının büyüklükleri oranı kaçtır? NK = NL olduğuna göre h2 – h1 farkı kaç r dir?
vL
5
1 2 A) 2 B) C) 3 D) 5 E) 6
A) 0 B) C) D) 1 E) 2 2
2 3
23
FİZİK
Çembersel Hareket
5. Sürtünmenin önemsenmediği dairesel ray sisteminde, K 7. O noktasından geçen düşey eksen etrafında dönen yatay
noktasından m kütleli bir cisim, üç defa ayrı ayrı serbest tablanın düşey kesiti şekilde gösterilmiştir. Birbirlerine ve
bırakılıyor. Cisim, L noktasını geçer geçmez birincide O1, O'daki mile iple bağlı 3m ve m kütleli X ve Y cisimlerini tu-
ikincide O2, üçüncüde O3 merkezli çembersel yollara sap- tan iplerde sırasıyla 3T ve T büyüklüğünde gerilme kuvvet-
tırılıyor. leri oluşmaktadır. X cismi ile zemin arası sürtünme önem-
siz olup, sürtünme sadece Y cismi ile zemin arasında ve Fs
m büyüklüğündedir.
K
Düşey
O3
O2
ω X
O1 Y
3T T
L 3m m
Yatay
r r
L noktasında cisme etki eden net kuvvetler sırasıyla F1,
F2, F3 büyüklüğünde olduğuna göre, bunlar arasındaki
ilişki nedir?
A) F1 = F2 = F3 Buna göre Fs kaç T'dir?

B) F1 > F2 > F3 1 1 2 3
A) 1 B) C) D) E)
2 3 3 4
C) F3 > F2 > F1
D) F3 > F1 = F2
E) F1 = F2 > F3
6. Bulunduğu düzleme paralel olarak O noktasından geçen

düşey eksen etrafında dönebilen diskin üzerine, O'dan r
kadar uzağa 2m kütleli x cismi şekildeki gibi yerleştiriliyor.
Cisimle yatay duran disk arasında sürtünme katsayısı k1
olup, cisim kaymadan disk en fazla ω1 açısal hız büyüklü-
ğü ile döndürülebiliyor. X cisminin üzerine, X ile aralarında
sürtünme katsayıları k2 ve k3 olan m ve 2m kütleli Y ve
Z cisimleri ayrı ayrı konularak X kaymadan diskin ulaşa-
bileceği en büyük açısal hız büyüklükleri ω2 ve ω3 olarak
ölçülüyor.
8. Ortasına açılan delikten geçirilen ipin bir ucunda m kütleli
2m X , diğer ucunda ise r yarıçaplı yörüngede en büyük 2v en
r
O X Yatay küçük v hızıyla dolanabilen Y cisminin bulunduğu sürtün-
meli yatay masada, X cismi her iki hız değerinde de düşey
dengededir.
r Y

X m
Sürtünme katsayıları arasında k1 = k2 < k3 ilişkisi oldu-
ğuna göre, açısal hızlar ω1, ω2, ω3 arasındaki büyüklük
ilişkisi nasıldır?

A) ω1 = ω2 = ω3
Buna göre Y cismi ile masa yüzeyi arasında oluşan sür-
B) ω3 > ω2 > ω1 tünme kuvvetinin büyüklüğü kaç mg olur? (g: yer çekimi
C) ω3 > ω2 = ω1 ivmesi)
1 3 4 7
D) ω1 = ω2 > ω3 A) B) C) D) 1 E)
2 5 5 5
E) ω1 > ω2 > ω3
24
4
FİZİK
TEST
Çembersel Hareket
1. Alt kısmı silindirik, üst kısmı konik yapıda olan kabın düşey 3. Şekildeki sistemde sürtünmesiz tabla üzerindeki m kütleli
kesiti şekildeki gibidir. Kap, ortasından geçen düşey eksen cisim, bir ucu dönme eksenine bağlı, yay sabiti k olan bir
etrafında ω açısal hızıyla döndürüldüğünde, koni ve silindir yaya denge konumundan x kadar gerilerek tablanın diğer
içindeki X ve Y cisimleri yatay düzlemde düşmeden ancak ucuna esnemeyen bir ip ile bağlanarak dengelenmiştir.
dolanabiliyorlar. Koninin iç yüzeyindeki sürtünme önem- Sistem düşey eksen etrafında ω büyüklüğünde açısal hız
senmezken, r yarıçaplı silindir içinde dolanan Y cismi için ile döndürüldüğünde cisim şekildeki gibi dengede kalmak-
sürtünme katsayısı k’dir. ta ve ipte T büyüklüğünde gerilme kuvveti oluşmaktadır.
Sistemin açısal hızı 2ω yapıldığında cisim aynı konumday-
ω
ken ipteki gerilme kuvveti sıfır olmaktadır.
X Düşey
h
Y k
r T
m
m
Yatay
x

h = r olduğuna göre, sürtünme katsayısı k kaçtır? ω
Buna göre sistemin açısal hızı olduğunda ipte oluşan
(g = 10 m/s2) 2
gerilme kuvveti kaç T olur?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 1 5 7 9 15 21
A) B) C) D) E)
4 4 4 4 4
4. 3r yarıçaplı dairesel kısmı kesilmiş bir diskin merkezi O

noktası etrafında dönebilen bir çubuk bulunmaktadır.
Çubuk üzerine r yarıçaplı özdeş K ve L kasnakları, K dış-
tan L ise içten temas edecek şekilde takılmıştır. K kasnağı
OK noktası, L kasnağı OL noktası etrafında serbestçe dö-
nebilmektedir. Çubuk O noktası etrafında ω¶ açısal hızı ile
2. Öğretmenin sınıfa getirdiği iki kürenin boyutları ve kütleleri dönerken K ve L kasnakları da disk üzerinde kaymadan
eşit ve dış görünüşleri de ayırt edilemeyecek kadar ben- dönerek ilerlemektedirler.
zerdir. Ancak iki küreden birisinin içi boş diğerinin ise dolu-
dur. Öğretmen kürelerin eylemsizlik momentleri hakkında
bilgi vererek, öğrencilerden hangi kürenin içinin dolu oldu- K
ğunu tespit edebilecek yöntemler önermelerini istemiştir.
Sınıftan üç öğrenci şu önerilerde bulunmuştur. OK
Toprak: İki küreyi bir eğik düzlemin üzerinden serbest bı-

rakırım. Yatay düzleme ulaşan ilk kürenin içi doludur. L
Umay: İki küreyi eşit uzunlukta ipe bağlayarak eşit açısal

hızla çembersel hareket yaptırırım. Döndürmekte zorlandı- OL
ğım kürenin içi doludur.
r 3r
Deniz: İki küre üzerinde eşit iş yaparak yatay düzlemde O
yuvarlanmalarını sağlarım. Öteleme hızı küçük olan küre-
nin içi doludur. K kasnağı OK noktası etrafında ω¶K, L kasnağı ise OL nok-
Bunun göre hangi öğrencilerin önerisi doğrudur? (İçi boş tası etrafında ω¶L açısal hızı ile döndüğüne göre oranı
2
kürenin eylemsizlik momenti : I = ⋅ m ⋅ r 2, İçi dolu kürenin
3 kaçtır?
2
eylemsizlik momenti : I = ⋅ m ⋅ r 2 )
5
A) Toprak B) Umay C) Deniz 4 4 5 5
A) B) − C) 2 D) − E)
3 3 2 2
D) Toprak ve Umay E) Umay ve Deniz
25
5. Ağırlığı önemsiz l boyunda ipin ucuna asılan m kütleli 7. Yarıçapları 2r ve r olan iki tekerlek bir çubuk ile merkez-
cisim şekilde görüldüğü gibi yatay doğrultudan serbest bı- lerindeki serbestçe dönebilen millerden bağlanmışlardır.
rakılıyor. Yer çekimi ivmesinin g büyüklüğünde olduğu bir Sistem v¶ hızı ile ötelenirken tekerlekler kaymadan dönerek
ortamda ip yatayla α açısı yaptığında ipte T1, α = 90° oldu- ilerlemektedirler.
ğunda ipte oluşan gerilme kuvveti T2 olmaktadır. K

ip
m yatay 2r
l α
L
T1 yatay r
T2
A B
4r

2r yarıçaplı tekerlek A konumundan B konumuna geldiği
Buna göre iplerde oluşan gerilme kuvvetlerinin büyüklü- anda, L noktasının K noktasına göre hızının büyüklüğü
T kaç v olur? (𝜋 = 3)
ğünün 1 oranını bulmak için;
T2
A) 1 B) §2 C) §3 D) 2 E) §5
I. l
II. α
III. g
verilen niceliklerden hangilerinin bilinmesi gerekli ve ye-

terlidir?
D) II ve III E) I ve III
6. İçi boş r yarıçaplı K küresi, içi dolu r yarıçaplı L silindiri ve

içi dolu r yarıçaplı M küresinin kütleleri eşittir. Öteleme hız-
ları v büyüklüğünde olacak şekilde eğik düzleme doğru fır-
latılan cisimler hareketleri boyunca kaymadan yuvarlanma
hareketi yapmıştır. K, L ve M cisimlerinin eğik düzlem üze-
rinde çıkabildikleri yükseklikler sırası ile hK, hL ve hM’dir. 8. Düşey ile 53° yapacak şekilde eğik duran sürtünmesiz bir
tabla üzerinde m1 ve m2 kütleleri birbirilerine ip ile bağ-
lanmışlardır. Cisimler tabla üzerinde şekildeki gibi düşey
doğrultuya 1 metre uzaklığa konularak tabla düşey eksen
etrafında 3 rad/s büyüklüğünde açısal hız ile döndürülerek
K sistem dengede tutulmaktadır.
L
M
Yatay düzlem m1 1m

Buna göre hK, hL ve hM yükseklikleri arasında nasıl bir

2 1 2 1m m2
ilişki vardır? (IK = mr2, IL= mr2, IM= mr2; sürtünmelerden 53
3 2 5 Yatay
kaynaklı enerji kayıpları önemsizdir.) Düşey
A) hK > hL > hM
B) hL > hK > hM
C) hK > hM > hL Buna göre m1 / m2 oranı kaçtır? (sin 53° = cos 37° = 0,8;
D) hM > hK > hL sin 37° = cos 53° = 0,6; g = 10 m/s2)
E) hL > hM > hK A) 5 B) 7 C) 9 D) 11 E) 13
26
FİZİK
ÇÖZÜMLÜ
Açısal Momentum-Kütle Çekim Kuvveti ve Kepler Kanunları SORULAR
1. Açısal momentumla ilgili olarak verilen, 3. Sürtünmelerin önemsiz olduğu ortamda oyun parkında
yatay düzlemde sabit süratle dönen dönme çarkına yerde
I. Sadece bir nokta veya eksen etrafında dönen cisimlerin durgun halde bulunan çocuk yarıçap doğrultusunda atlaya-
sahip olduğu bir niceliktir. rak biniyor.
II. Vektöreldir.
III. Bir cismin herhangi bir noktaya göre tanımlanan açısal

momentumunun değişmesi için o noktaya göre net dış
tork etkisinde kalması gerekir.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız II B) I ve II C) II ve III

Buna göre,
Çözüm:
Lineer momentuma sahip bir cismin hareket doğrultusu I. Dönme çarkı ve çocuktan oluşan sistemin açısal mo-
üzerinde kalan noktalar haricinde herhangi bir noktaya mentumu korunur.
göre açısal momentumu vardır ve hesaplanabilir. Bunu ci- II. Dönen çarkın açısal hızı azalır.
sim dönmeye başladığında ortaya çıkacak bir potansiyel
olarak düşünebiliriz. Dönmüyor olması dönebilme potan- III. Çarkın açısal momentumu azalır.
siyelinin olmadığını göstermez. Vektörel bir nicelik olan yargılarından hangileri doğrudur?
açısal momentumun yönü sağ el kuralı yardımı ile bulunur.
Herhangi bir noktaya göre tanımlanmış açısal momentu- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
mun değişimi için cismin o noktaya göre net bir dış tork D) I ve III E) I, II ve III
etkisinde kalması gerekir. Yani açısal momentumu değiş-
tirmek için net kuvvet değil tork yaratabilecek bir net kuvvet
gerekir. Çözüm:
Açıklamadan da anlaşılacağı üzere I. yargı kesin doğru ol- I. Dışarıdan tork etki etmediği için sistemin açısal momen-
maz. II ve III. yargılar ise kesinlikle doğrudur. tumu korunur.
Cevap: C II. I = m · r2
Kütle arttığı için I sistemin eylemsizlik momenti artar.
L = I · ω
2. Güneş etrafında eliptik yörüngede dolanan bir gezegeni
Güneş’ e bağlayan yarıçap vektörü için, Sistemin açısal momentumu sabit kalması için ω açısal
hız azalır.
I. Alan süpürme hızı sabittir.
III. Sistemin açısal momentumu çark ve çocuğun açısal
II. Boyu kısaldıkça açı süpürme hızı artar. momentumu toplamı olur, ilk duruma göre çarkın açısal
III. Boyu uzadıkça gezegenin Güneş’e göre açısal momen- momentumu azalır.
tumunun değeri azalır. Cevap: E
verilen yargılardan hangileri doğrudur?
Çözüm:
I. yargı Kepler kanunlarından alanlar yasasının farklı bir yo-

rumlanışıdır ve doğrudur. II. yargı da doğrudur. Gezegenin
Güneş’e yaklaştığı anlarda açısal momentum korunumu
gereği azalan eylemsizlik momenti nedeni ile açısal hızı
artacaktır. III. yargı yanlıştır. Gezegen’e etki eden kütle çe-
kim kuvveti gezegen üzerinde net bir torka neden olamaz
bu yüzden açısal momentum değişmez.
Cevap: C
27
FİZİK Açısal Momentum-Kütle Çekim Kuvveti ve Kepler Kanunları ÇÖZÜMLÜ SORULAR
4. Dünya, Güneş etrafında kütle çekimin etkisiyle elips şeklin- Çözüm:

deki yörüngede dolanır.
İp mile sarılınca boyu kısalır. İpin boyu kısalınca eylemsiz-
Dünya lik momenti azalır.(I doğru)
Cisme dışarıdan etki eden net bir tork olmadığından açısal

momentum korunur. (II yanlış)
Güneş
Açısal momentum (L), eylemsizlik momenti (I) olmak üzere

L = I . ω ifadesine göre I azalırsa ω artar. (III doğru)
Güneş etrafında dolanan Dünya’nın;
Cevap: B
I. Açısal momentumu,
II. Güneş etrafında dolanım hızının büyüklüğü,
III. Güneşe uyguladığı kütle çekim kuvveti
niceliklerinden hangileri sürekli değişir?

6. Boyları sırası ile l, 2l ve l olan m, m ve 2m kütleli aynı

Çözüm: kalınlıktaki homojen K, L ve M çubukları belirtilen eksenler
etrafında döndürülmek isteniyor.
I. Dışarıdan tork etki etmediği için Dünya’nın açısal mo-
mentumu korunur. K L

l 2l
II. L = m · v · r
Yer (yatay)
Açısal momentum (L) büyüklüğü sabit Dünya’nın Gü- Yer (yatay)
neş’e uzaklığı sürekli değiştiği için Dünya'nın çizgisel
hızının büyüklüğü değişir. M

M⋅m l
III. F = G 2
d Yer (yatay)
Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığı sürekli değiştiği için çe-
kim kuvveti sürekli değişir. Buna göre çubukların dönmeye karşı dirençleri arasında-
ki ilişki hangisidir?
Cevap: E
1
(Çubuğun eylemsizlik momenti: I = m · L2 )
3
5. Kütlesi ve kalınlığı önemsenmeyen ipin bir ucu m kütlesine A) K = M < L
diğer ucu şekildeki gibi dönen, boyutları önemsenmeyen B) M = L < K
mile bağlanarak cismin dönmesi sağlanıyor. Mil dönerken
ip mile sarılıyor. C) K = L < M
D) K < L < M
Mil
E) K < M < L
ip m
Çözüm:
Yer (yatay)
Dönen cisimlerin dönmeye direnmelerinin ölçüsü eylem-
sizlik momentleridir. Eylemsizlik momenti cismin kütlesi ve
Buna göre cismin,
dönme eksenine olan uzaklıklarının karesi ile doğru orantı-
I. Eylemsizlik momenti azalır. lıdır.
II. Açısal momentumu azalır. 1

IK = · m · L2
III. Açısal hızı artar. 3
1 4
yargılarından hangileri doğrudur? (Yer çekimi önemsizdir.) IL = · m · (2L)2 = · m · L2
3 3
1 2
A) I, II ve III B) I ve III C) Yalnız III IM = · 2m · L2 = · m · L2 olduğundan IL > IM > IK olur.
3 3
D) Yalnız II E) Yalnız I
Cevap: E
28
FİZİK
Açısal Momentum-Kütle Çekim Kuvveti ve Kepler Kanunları
ÇÖZÜMLÜ SORULAR Açısal Momentum-Kütle Çekim Kuvveti ve Kepler Kanunları FİZİK
7. Küresel ısınma sonucu kutuplardaki buzullar eriyerek suya 9. Bir öğretmen sınıfta yaptığı beyin fırtınası etkinliğinde
dönüşmektedir. Bu su kütleleri mevcut su yolları ile ekvator öğrencilerine ……………………………………..olsaydı
kuşağına doğru hareket etmektedir. Dünya’da ne gibi değişiklikler olurdu? Sorusunu yöneltiyor.
Öğrenciler aşağıdaki yanıtları veriyorlar.
Bu durum Dünya'nın;
Murat: Suyun kaynama sıcaklığı artar.
I. Eylemsizlik momentini,
Vacip: Açık hava basıncı artar.
II. Açısal momentumunu,
III. Açısal hızını Uğur: Uçakların uçuş sırasında harcadığı enerji artar.
niceliklerinden hangilerini değiştirir? (Ay'ın gel-git etkisi Öğrencilerin verdiği tüm cevaplar doğru olduğuna göre
ihmal edilecektir.) soru metnindeki boşluğa hangisi getirilmelidir?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II A) Güneş'in kütlesi şimdikinden daha büyük

D) I ve III E) I, II ve III B) Ay, Dünya'ya şimdikinden daha yakın
Çözüm: C) Dünya'nın çizgisel hızı şimdikinden daha büyük
Kutup bölgesinden kopan buz kütlesi eriyerek ekvator ku- D) Dünya'nın kütlesi şimdikinden daha büyük
şağına geldiğinde kütlenin dönme noktasına uzaklığı arttı-
ğından eylemsizlik momenti artar. (I Doğru) E) Güneş, Dünya'ya şimdikinden biraz daha uzak
Ay'ın gel-git etkisi ihmal edildiği için Dünya’nın açısal mo-

mentumu (L) korunur. (II Yanlış) Çözüm:
L= I . ω olduğundan L korunuyorsa I artarsa ω azalır. (III Dünya'nın kütlesi şimdikinden büyük olsaydı çekim ivmesi
Doğru) de artardı. Çekim ivmesinin artması sonucu açık hava ba-
sıncı artar. Suyun kaynama sıcaklığı artar. Çekim ivmesi
Cevap: D arttığı için uçaklar uçmak için daha fazla enerjiye ihtiyaç
duyar.(Ağırlıkları arttığı için)
Cevap: D
8. Gezegenler odaklarından birinde güneş bulunan eliptik yö-
rüngelerde dolanır.
L
10. Avrupa ülkeleri uzaya araç gönderme çalışmalarını ekva-
RL K tora yakın noktalarda gerçekleştirir.
RK
Güneş Buna göre seçilen nokta ile ilgili,
I. Çizgisel hızı büyüktür.

RK ˃ RL
II. Uzay aracının bu noktada eylemsizlik torku küçüktür.
Buna göre, Güneş etrafında dolanan gezegen K'dan L'ye
III. Çekim ivmesi Dünya’nın diğer bölgelerine göre küçük-
gelirken;
tür.
I. Kinetik enerji,
yargılardan hangileri doğru olabilir?
II. Açısal momentum,
III. Potansiyel enerji
D) I ve II E) I ve III
niceliklerinden hangileri artar?
Çözüm:
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Dünya'nın özel şekli geoid olduğu için ekvator bölgesi
D) II ve III E) I, II ve III Dünya'nın merkezine kutuplardan daha uzaktır. Dolayısıyla
bu bölgede çekim ivmesi daha küçük, çizgisel hız ise daha
Çözüm:
büyüktür. (I doğru)
Gezegenin açısal momentumu korunur. (II Yanlış)
Uzay aracının ekvator bölgesindeki eylemsizlik torku, dön-
K'daki çizgisel hız küçük, L'deki çizgisel hız büyüktür. me eksenine diğer bölgelere göre daha uzak olduğu için
K'den L'ye gidilirken hız artacağı için kinetik enerji artar. (II artar. (II yanlış)
Doğru)
Bu durum daha az bir kurtulma enerjisi (diğer bölgelere
Potansiyel enerji azalır. (III Yanlış) Toplam enerji korunur. göre) gerektirdiğinden uzaya araç gönderme çalışmaları
için bu bölge tercih edilir.(III doğru)
Cevap: A
Cevap: E
29
FİZİK
FİZİK Açısal Momentum-Kütle Çekim Kuvveti ve Kepler Kanunları ÇÖZÜMLÜ SORULAR
11. O noktası etrafında serbestçe dönen makaraya sarılı ipin 13. Ağırlığı önemsiz çubuğun ucuna bağlanan m kütleli cisim
ucuna m kütleli P cismi bağlanarak serbest bırakılıyor. O noktası etrafında serbestçe dönebiliyor. Cisim şekildeki
konumundan serbest bırakılıyor.
duvar
K yatay
ip O
m
O
r K
L
P

Düşey

Buna göre,
Cisim K'den L'ye gelinceye kadar,
I. İp gerilmesi cismin ağırlığına eşittir.
I. Açısal hızı artar.
II. Makaranın açısal ivmesi artar.
II. Açısal ivmesi artar.
III. Makaranın açısal momentumu artar.
III. Açısal momentumu artar.
yargılarından hangileri doğrudur? (İpin kütlesi ve kalınlı- yargılarından hangileri doğrudur?
ğı ihmal edilmiştir.)
Çözüm:
Çözüm:
r
Cisim serbest bırakıldığında cismin ağırlığı ip gerilmesin- m
Yatay O
den fazla olur. Cisim aşağı doğru sabit bir net kuvvet etki-
sinde hareket eder ve aşağı yönde hızlanır. (I Yanlış)
m.g
Cismin çizgisel hızı artarsa makaranın da açısal hızı artar. Yatay O
İp kalınlığı ve ağırlığı ihmal edildiği için makaranın eylem- α
sizlik momenti değişmez. İp gerilmesinin oluşturduğu tork r
ve eylemsizlik momenti de sabit olduğundan açısal ivmesi K m
de sabit olur.(τ = I.α) (II Yanlış) α
m.g. cosα
Makaranın eylemsizlik momenti sabit, açısal hızı artar do- m.g
layısıyla açısal momentumu da artar. (III Doğru)
Yatay O
β
Cevap: C
r
L m
12. İp üzerinde yürüyen bir ip cambazı boyları sırası ile 3l , l ve β m.g. cosβ
2l olan aynı maddeden yapılmış aynı kalınlıktaki K, L ve M
m.g
çubuklarını ayrı ayrı kullanarak ip üzerinde yürümektedir.
Buna göre ip cambazının yürüyüşlerinin çok güvenliden Başlangıçta O noktasına göre tork: τ = m. g. r
az güvenliye doğru sıralanışı hangisinde doğru verilmiş-
tir? (Çubuklar haricindeki etkenler dikkate alınmayacaktır.) Cisim K noktasından L noktasına gelinceye kadar enerji
korunumuna göre çizgisel hızı artar. İpin boyu dolayısıyla
A) K, L, M B) K, M, L C) M, K, L cismin dönme eksenine (O noktası) olan uzaklığı sabit ol-
D) M, L, K E) L, M, K duğu için v= ω .r ifadesine göre açısal hızı artar. (I doğru)
Çözüm: L = I. ω ifadesine göre I sabit ve ω arttığı için cismin O

Çubuğun boyu arttıkça dönmeye karşı gösterdiği direnci noktasına göre açısal momentumu artar. (III doğru)
de artar. Dönmeye direnmenin fazla olduğu durum camba-
β > α olduğu için cos α > cos β olur. Torka sebep olan
zın ipi daha güvenli geçmesini sağlar. lK > lM > lL olduğu
kuvvetin (m.g), O noktasına dik uzaklığı zamanla azalır.
için çubukların dönmeye gösterdikleri dirençlerin sıralama-
sı K, M ve L ‘dir.
τ = Ι · α ifadesine göre tork azalır ve I sabit olduğu için α
azalır. (II yanlış)
Cevap: B Cevap: D
30
FİZİK
ÇÖZÜMLÜ SORULAR Açısal Momentum-Kütle Çekim Kuvveti ve Kepler Kanunları FİZİK
14. Dünya etrafında dönen X ve Y uydularının dolanma pe- 15. Volan, kinetik enerji depolamak için kullanılan dönel küt-
riyotları sırası ile TX ve TY‘dir. Periyotlar arasındaki ilişki lelere verilen isimdir. Kütlesi m ve yarıçapı r olan içi dolu
TY = a .TX ’tir. homojen bir volanın kenarına kütlesi ve kalınlığı ihmal edi-
lebilir bir ip sarılmıştır. Volan üzerine sarılı ipe şekildeki
gibi sabit F¶ kuvveti uygulanmaktadır.
RY m
r
RX
X

Uyduların Dünya çevresinde dolandıkları yörüngelerin

R
yarıçapları RX ve RY olduğuna göre Y oranı kaçtır?
RX Volan, sürtünmesiz yataklarla yatay bir dönme ekseni
üzerine monte edildiğine göre, volanın açısal ivmesini
A) 1 B) a C) a2 D) a2 E) a3
3
veren ifade hangisidir?
1
(Volan için eylemsizlik momenti: m·r2)
2
F ⋅ r2 2F F F ⋅ r2 2F ⋅ r 2
A) B) C) D) E)
m m⋅r m⋅r 2
2m m
Çözüm:
TY = a .TX
T2
Kepler'in Periyotlar Kanunu'na göre = Sabit
R3 Çözüm:
TX 2
TY 2
= Tork, eylemsizlik momenti ve açısal ivme arasındaki ilişki:

RX 3 RY 3
τ
TX 2 (a ⋅ TX )2 TX 2 (a ⋅ TX )2 τ =I ⋅ α → α = olur.
= → = I
RX 3 RY 3 RX 3 RY 3 1
τ= F ⋅ r ve=I m ⋅ r 2 olduğundan
3
RY 3 = 3
a2 ⋅ RY 3 → RY = a2 / 3 ⋅ RX 2

F ⋅r 2F
RY =α →
= α olur.
= a 2 / 3 olarak bulunur. 1 m ⋅r
RX m⋅r 2
2
Cevap: D
Cevap: B
31
Notlarım
32
1
FİZİK
TEST
1. Dünyanın Güneş etrafındaki dolanım yörüngesi elip- 3. Güneş etrafında dolanan gezegenlerden Dünya, Jüpiter ve
tik şekle sahip olduğu için dolanım sırasında Dünya’nın Satürn’ün bir tam tur sonunda ortalama hızlarının büyük-
Güneş’e olan uzaklığı sürekli değişmektedir. Bu yörünge- lükleri sırasıyla VD, VJ, VS, dolanım periyotları ise sırasıyla
de Dünya’nın Güneş’e en yakın olduğu tarihe ‘günberi’, en TD, TJ ve TS’dür.
uzak olduğu tarihe ise ‘günöte’ denmektedir.
Buna göre Dünya’nın;
I. Çizgisel hızı,
Satürn
II. Açısal momentumu,
Dünya
Jüpiter
III. Güneş’e uyguladığı kütle çekim kuvveti
niceliklerinden hangileri günberi tarihinde günöte tarihi-

ne göre daha fazladır?

Buna göre, VD, VJ, VS ve TD, TJ, TS arasındaki büyüklük
D) I ve III E) II ve III ilişkisi nasıldır?
Ortalama hız büyüklüğü Periyot

A) VD > VJ > VS TS > TJ > TD
B) VS > VJ > VD TD > TJ > TS
C) VD = VJ = VS TS > TJ > TD
D) VD = VJ = VS TD > TJ > TS
E) VD > VJ > VS TD > TJ > TS
4. 2R yarıçapındaki bir gezegene düşmekte olan m kütleli

2. Uranüs gezegeninin Güneş etrafındaki dolanımı sırasında, göktaşı gezegen yüzeyine çarptıktan sonra yüzeyden ge-
şekildeki gibi Güneş'e ortalama uzaklığı RA olan A büyük- zegenin merkezine doğru R kadar ilerleyerek duruyor.
lüğündeki alanı tA sürede vA ortalama sürati ile, güneşe
K GK
ortalama uzaklığı RB olan B büyüklüğündeki alanı ise tB
sürede vB ortalama sürati ile taramaktadır.
2R
RA R
RB
B tB GL
tA A 222
R
O
A > B olduğuna göre,
I. tA > tB Göktaşının gezegen yüzeyinin 2R kadar üstündeki K

II. RA > RB noktasından geçerken ağırlığının büyüklüğü GK, durdu-
ğu L noktasındaki ağırlığının büyüklüğü GL olduğuna
III. vA > vB G
göre, K oranı kaçtır? (Sürtünmelerden dolayı kütle kay-
ifadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur? GL
bı yaşanmamaktadır.)
1 1
D) I ve III E) II ve III A) B) C) 1 D) 2 E) 4
4 2
33
FİZİK
FİZİK Açısal Momentum-Kütle Çekim Kuvveti ve Kepler Kanunları 1. TEST
5. m kütleli K cismi sürtünmesiz ortamda yatay doğrultuda l 7. Dünya yüzeyinde m kütleli bir cisim h kadar yükseklikten
uzunluğundaki esnemeyen ipe bağlı olarak Şekil I’deki gibi şekildeki gibi serbest bırakıldığında v¶ hızı ile yüzeye çarp-
sabit ω açısal hızı ile dönmektedir. maktadır.
K m 0= 0
m l O
yer

Şekil I Cisim, kütlesi dünyanın kütlesinin iki katı, yarıçapı dün-

yanın yarıçapının yarısı olan başka bir gezegenin yüze-
K yinde, kaç h yükseklikten serbest bırakılırsa yine aynı
2l O
m büyüklükteki hız ile yüzeye çarpar? (Sürtünmeler önem-
sizdir.)
1 1
A) B) C) 1 D) 4 E) 8
8 4

Şekil II
İpin uzunluğu Şekil II’deki gibi 2l yapılıp aynı ω açısal

hız ile döndürülürse, cismin ilk duruma göre;
I. Kinetik enerjisi,
II. O noktasına göre eylemsizlik momenti,
III. Açısal momentumu
niceliklerinden hangileri artar?

D) I ve II E) I, II ve III
8. 5 Aralık 2016 tarihinde fırlatılan yüksek çözünürlüklü göz-

lem uydusu Göktürk-1, R yarıçaplı yörüngede hareketine
devam etmektedir.
6. Yarıçapı 2R, kütlesi M olan bir gezegenin yüzeyi ile merke-

zinin orta noktasındaki boyutları önemsiz bir cismin ağırlığı
G olarak ölçülüyor.
R R Göktürk-1’in yörünge yarıçapı;

2R
2M I. Dünya’nın kütlesi,
M II. Uydunun kütlesi,
III. Uydunun sürati
Aynı cismin ağırlığı, yarıçapı R, kütlesi 2M olan bir geze- niceliklerinden hangilerine bağlıdır?
genin yüzeyinde kaç G olarak ölçülür? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
1 1
A) B) C) 1 D) 8 E) 16 D) I ve III E) II ve III
16 8
34
2
FİZİK
TEST
1. x-y-z koordinat düzleminde yer alan K diski x-z düzlemin- 3. Eylemsizlik momentleri sırasıyla I, 3I, 2I yarıçapları r, 2r,
de, L diski y-z düzleminde, M diski x-y düzleminde şekilde 6r olan X, Y, Z kasnakları O1, O2, O3 merkezleri etrafında
ok ile belirtilen yönlerde dönmektedir. serbestçe dönebilmektedir.
+y +y
L O1 r
O2 2r
ok X
K +x +x
Y
ok
+y
ok O3
6r
+x Z

M
Y kasnağı ok yönünde döndürüldüğünde, X, Y ve Z kas-

naklarının açısal momentumlarının büyüklükleri sırasıyla
Buna göre K, L ve M disklerinin açısal momentumla- LX , LY ve LZ olduğuna göre, aralarındaki büyüklük ilişki-
rının yönü aşağıdakilerden hangisidir? (+z yönü sayfa si hangi nasıldır?
düzleminden dışarıya doğrudur.)
A) LX = LY = LZ
B) LX = LY > LZ
K L M
C) LX = LZ > LY
A) +y - x - z
D) LX > LY = LZ
B) +y - x +z
E) LY > LX > LZ
C) +y +x - z
D) - y +x +z
4. Dronelar başta askeri alan olmak üzere, acil yardım, tarım,
E) - y +x - z
haritalama gibi birçok alanda kullanılan insansız hava
araçlarıdır. Şekilde bir dronun kanat ve gövde yapısının
üstten görünümü verilmiştir.1 ve 3 numaralı pervaneler
saat yönünde dönerken 2
ve 4 numaralı pervaneler +y
saat yönünün tersi yönünde 1
dönerek bir kaldırma kuvve-
ti sağlamasının yanında iniş 4 2
+x
ve kalkışlarda dronun kendi
ekseni etrafında dönmeden +z
hareket edebilmesini sağla- 3
maktadır.
Droneun pervanelerinin dönüş yönleri ile ilgili,
2. Sürtünmelerin ihmal edildiği yatay düzlemde yeterince I. 1 ve 3 numaralı pervanenin açısal momentumlarının
sağlam ipin ucuna bağlı olarak düzgün çembersel hareket yönü –z yönündedir.
yapmakta olan bir cisim bulunmaktadır.
II. 2 ve 4 numaralı pervanenin açısal momentumlarının
Cismin çizgisel hız vektörü yönünde bir dış kuvvet uygu- yönü +z yönündedir.
landığında aşağıdaki niceliklerden hangisi değişmez? III. Droneun dört pervanesinin oluşturduğu bileşke açısal
momentum büyüklüğü sıfırdır.
A) Eylemsizlik momenti
yargılarından hangileri doğrudur?(Droneun pervaneleri-
B) Çizgisel hız büyüklüğü
nin kütleleri, yarıçapları ve açısal hızları birbirine eşittir. +z
C) Açısal hız büyüklüğü sayfa düzleminden dışarı kabul edilecektir.)
D) Açısal momentum büyüklüğü A) I ve II B) I ve III C) II ve III
E) Merkezcil kuvvet büyüklüğü D) Yalnız II E) I, II ve III
35
FİZİK
5. Görselde kütle çekim kuvveti ile ilgili tanılayıcı dallanmış 7. Bir gezegen Güneş etrafında ok yönünde dönerken, yörün-
ağaç etkinliği verilmiştir. gesi üzerindeki A noktasından B noktasına kadar yarıçap
vektörünün taradığı alan 10S büyüklüğünde olup geçen
Kütle çekim kuvveti
uzaklığın karesi ile doğru süre 5t olmaktadır.
orantılıdır.
A
D Y
Kütleler arası
10S 2S
Kütle çekim kuvvetinin uzaklık arttıkça
etkili olduğu kütlelerden kütle çekim
birinin bulunduğu potansiyel enerjisi
konumda sahip olduğu artar.
toplam enerjiye bağlanma B
enerjisi denir.
D Y
D Y Buna göre, gezegenin Güneş etrafında dolanım periyodu
3
Kütlelerden birinin kütle kaç t’dir?
çekim kuvvetinin etkisinden
1 2 kurtulması için cisme A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
verilmesi gereken en küçük
enerjiye kurtulma enerjisi
denir.
D Y
4 5
Buna göre, ifadelerde doğru olanlarda D oku, yanlış olan-

larda Y oku takip edilerek kaç numaralı çıkışa ulaşılır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
6. Tabloda X ve Y gezegenlerine ait kütle ve yarıçap değer-

leri verilmiştir. Şekil I'de X gezegeninde l uzunluklu ba- 8. Güneş etrafında eliptik yörüngede dolanmakta olan geze-
sit sarkacın ucuna 2m kütlesi, Şekil II'de Y gezegeninde l gen şekilde verilmiştir.
uzunluklu basit sarkacın ucuna 3m kütlesi asılarak basit
harmonik hareket yapmaları sağlanmaktadır.
ok A
GEZEGEN KÜTLE YARIÇAP
X M R Rmin Rmax
Y 4M 3R
Tablo
B

X gezegeni Y gezegeni
Buna göre gezegen ok yönünde A noktasından B nokta-
yatay yatay sına gelirken,
l l I. Gezegene etkiyen merkezcil kuvvet büyüklüğü önce ar-

tar sonra azalır.
2m 3m
II. Güneşe göre açısal momentumu artar.
Şekil I Şekil II
III. Kütle çekim potansiyel enerjisi önce azalır sonra artar.
2m kütlesinin periyodu Tx ve 3m kütlesinin periyodu Ty yargılarından hangileri doğrudur?
T
olduğuna göre X oranı kaçtır?
TY A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
1 2 1 3 5 D) II ve III E) I, II ve III
A) B) C) D) E)
3 3 4 4 4
36
3
FİZİK
TEST
1. Yatay sürtünmesiz düzlemde düzgün çembersel hare- 3. Boyutları ihmal edilen ve şekildeki konumlarından serbest
ket yapan cismin hareketi boyunca, bırakılarak düşey konuma gelmeleri sağlanan K ve L topla-
rının kütleleri sırasıyla 2m ve m kadar olup, bağlı oldukları
I. Çizgisel hızı değişmez. esnemez iplerin boyları eşit ve d kadardır.
II. Açısal hızı değişmez.
L
O
III. Merkezcil ivmesinin yönü değişmez. Yatay
d m
yargılarından hangileri yanlıştır?
d 53o
D) I ve II E) I ve III 2m
K Düşey

K ve L topları düşey doğrultudan geçerken O noktasına

göre açısal momentumlarının büyüklükleri LK ve LL oldu-
L
ğuna göre K oranı kaçtır? (Sürtünmeler ihmal edilecek-
LL
tir.) (sin 53 = 0,8 ; sin 37 = 0,6)
2 10 10 4 5 4 3
A) B) C) D) E)
5 5 5 5 5
2. Esnemesi önemsiz bir ipin ucuna bağlanan m kütleli cisim

şekildeki gibi K- L- M noktaları arasında hareket etmektedir.
P
yatay
4. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda bir fizik öğretmeni

m düşey düzlemde bisiklet tekerini iki yanından tutarak hızlı-
M ca döndürüyor ve dönebilme özelliği olan tabureye oturu-
K
yor. Öğretmen bisiklet tekerini düşeyle açı yapacak şekilde
L sağa veya sola döndürdüğünde taburenin döndüğü göz-
Düşey lemleniyor.
Buna göre cismin, Buna göre taburenin dönmesinin nedeni;

I. K’den L’ye giderken P noktasına göre torku azalır. I. Açısal momentumun korunumu,
II. L’den M’ye giderken açısal ivmesi azalır. II. Enerjinin korunumu,
III. K- L arasında açısal hızı artar. III. Çizgisel momentumun korunumu
ifadelerinden hangileri doğrudur? ilkelerinden hangileriyle açıklanabilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I ve III
37
FİZİK
5. Bir gösterici, kütleleri sırasıyla mX ve mY olan X, Y cisim- r

lerinin sabitlenmiş olduğu bir çubuğu sabit ω açısal hızıyla 7. Yarıçapı r olan O merkezli Dünya’nın merkezinden ka-
3
O noktası etrafında yatayda döndürüyor. Cisimlerin O nok-
dar uzakta bulunan X noktasındaki çekim ivmesinin büyük-
tasına uzaklıkları sırasıyla rX ve rY olup, rY > rX’tir.
lüğü gX, yüzeyden 2r uzaktaki Y noktasındaki çekim ivme-
ω sinin büyüklüğü gY’dir.
X Y

rrXY O rrYX
Düşey
O X
2r
r/3 Y
Cisimlerin O noktasına göre eylemsizlik momentleri eşit
olduğuna göre,
I. X ’in kütlesi, Y’nin kütlesinden büyüktür.
II. Açısal momentumları eşittir. gX

Buna göre, oranı kaçtır? (Dünya homojen kabul edile-
III. Merkezcil ivmeleri eşittir. gY
ifadelerinden hangileri doğrudur? (Cisimlerin boyutları ih- cektir.)

mal edilecektir.) 1 1
A) B) C) 2 D) 3 E) 9
3 4
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
6. Kütlesi 0,2 kg olan bir cisim 2 metre uzunluğundaki ipin

ucunda saat yönünün tersi yönde O noktası etrafında 10
saniyede 25 tur yapacak şekilde sayfa düzleminde döndü-
rülüyor.
O 2m 8. Dünya’nın merkezinden 2r kadar uzakta yörüngeye otur-

0,2 kg tulan uydu düzgün çembersel hareket yapmaktadır.
Dünya’nın kütlesi M, yarıçapı r, özkütlesi d, uydunun kütle-
si m’dir.

m
Buna göre, O noktasına göre açısal momentumun yönü M r
ve şiddeti nedir? (π = 3 alınız. : dışa, : içe ) r
Yön Şiddet (kg·m2/s)

A) 1,2
B) 12
C) 24 Buna göre, uydunun hareketinin frekansını veren ifade

hangisidir?
D) 2,4
E) 12
A) B) C) D) E)
38
4
FİZİK
TEST
1. K ve L noktasal cisimleri 3r uzunluğundaki ağırlığı önem- 3. Makaraya bağlı ipin uçlarına m kütleli K ve 2m kütleli L cis-
siz çubuğun uçlarına yapıştırılmıştır. Çubuk O noktasından mi şekildeki gibi bağlanmıştır. Sistem serbest bırakıldıktan
geçen eksen etrafında şekildeki gibi ok yönünde sabit açı- bir süre sonra L cismi yere çarpmıştır.
sal hızla döndürüldüğünde K ve L cisimlerinin açısal mo-
mentumları eşit olmaktadır. Yatay
Makara
K r O 2r L
ip
K m ip

2m L
Buna göre,
Yer (Yatay)
I. Merkezcil kuvvet
II. Kinetik enerji L cismi yere çarpana kadar geçen süre içerisinde,
III. Kütle I. Makaranın açısal momentumu artar.

niceliklerinden hangileri K ve L cisimleri için eşittir? II. L cisminin mekanik enerjisi azalır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II III. Makaranın dönme kinetik enerjisi artar.
D) I ve III E) II ve III yargılarından hangileri doğrudur?
2. Silindir şeklindeki direğe bağlı ipin ucuna yapıştırılmış X

cismi sürtünmelerin ve yerçekimi ivmesinin ihmal edildiği
ortamda şekildeki konumundayken sayfa düzleminden dik
içeriye doğru fırlatılıyor.
X 4. Güneş etrafında dolanan bir gezegen şekildeki yörüngeyi

ip
Hareket yönü izlemektedir. Gezegenin yarıçap vektörü K ve L noktaları
arasında 4A, M ve N noktaları arasında 9A alan taramak-
tadır. Gezegenin K’den L’ye gelme süresi t1, M’den N’ye
Yer (yatay)
gelme süresi t2’dir.
Buna göre X cismi direk etrafındaki hareketine devam

K N
ederken,
ok Güneş
I. Açısal momentumu azalır.
4A 9A
II. Açısal hızı artar. ok
III. Kinetik enerjisi değişmez. L M

yargılarından hangileri doğrudur? ( İpin kütlesi ihmal edi-
lecektir.) t1
Buna göre oranı kaçtır?
t2
4 2 3 9
D) I ve III E) I, II ve III A) B) C) 1 D) E)
9 3 2 4
39
FİZİK
5. Hava direncinin ihmal edildiği ortamda O noktasından ta- 7. Homojen O merkezli küre şeklindeki gezegenin yüzeyinde
vana asılmış esnemeyen ipin ucuna şekildeki gibi bağlan- bulunan L noktasındaki çekim ivmesinin büyüklüğü g’dir.
mış bir cisim K noktasından serbest bırakılıyor.
yatay
O O K L M
ip θ
O, K, L ve M noktaları arasındaki uzaklıklar eşit olduğuna

K L
göre K ve M noktalarındaki çekim ivmeleri kaç g’dir?
Düşey
K M
Buna göre cisim K’den L’ye gelene kadar açısal ivmesinin 1

A) 1
büyüklüğü α ve açısal hızının büyüklüğü ω nasıl değişir? 2
α ω 1
B) 2
A) Azalır Artar 2
B) Azalır Azalır 1 4
C)
C) Değişmez Artar 2 9
D) Artar Azalır 1
D) 2
E) Artar Azalır 3
1
E) 1
3
8. Dünya
O
Dünya
O
K
K
Güneş
Güneş
Yer (yatay)
Yer (yatay)
I. K I. K noktasından
noktasından serbest
serbest bırakılan cisim II. Güneş etrafında
II. Güneş dönen
etrafında dönen Dünya Dünya
bırakılan cisim
6. Düzgün türdeş ve eşit bölmeli özdeş çubuklar Şekil I ve
Şekil II’deki gibi sırasıyla O1 ve O2 noktaları etrafında sa-
bit ω açısal hızıyla döndürülmektedir. Şekil I’deki çubuğun O yatay
yatay
açısal momentumunun büyüklüğü L1, periyodu T1 ve Şekil
II’deki çubuğun açısal momentumunun büyüklüğü L2, peri-
Yer (yatay)
yodu T2’dir. Çubuklar üzerinde gösterilen A ve B noktaları-
Yer (yatay)
III. Yatay
III. Yatay konumdayken
konumdayken serbest
serbest bırakılan O noktası
nın çizgisel süratleri vA ve vB’dir. bırakılan O noktası etrafında
etrafında dönebilen homojen çubuk
dönebilen homojen çubuk

ω ω
A B
Şekil I, Şekil II ve Şekil III’te verilen olaylarla ilgili,
O1 O2
Şekil I Şekil II
I. K noktasından serbest bırakılan cismin O noktasına
göre açısal momentumu önce artar sonra azalır.
Buna göre, II. Güneş çevresinde dönen Dünya’nın açısal momentumu

değişmez.
I. L1 > L2
III. Serbest bırakılan çubuğun O noktasına göre torku za-
II. T1 >T2
manla artar.
III. vA > vB
yargılarından hangileri doğrudur? (Sürtünmeler ihmal
ifadelerinden hangileri doğrudur? edilmiştir.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III

D) I ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
40
FİZİK
ÇÖZÜMLÜ
Basit Harmonik Hareket SORULAR
1. Sürtünmelerin ihmal edildiği ve yer çekimi ivmesinin 3. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda K ve L noktaları ara-
3 m/s2 olduğu ortamda saniyeleri vuran sarkaç, yer çe- sında basit harmonik hareket yapan cismin periyodu 12
kimi ivmesinin 12 m/s2 olduğu bir ortama götürülürse saniyedir.
periyodu kaç saniye olur? ok
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
. . . . . Yatay
K M O N L

Çözüm:
Noktalar arası uzaklıklar eşit olduğuna göre cisim O nok-
Saniyeleri vuran sarkacın periyodu 2s’dir.
tasından ok yönünde geçtikten 32 saniye sonra uzanım,
π
hız ve ivme vektörlerinin yönü nasıldır?
Uzanım Hız İvme

T=1s
A)
π
→ → ←
B) ← → ←
C) ← ← →
Cevap: A D) → ← ←
E) → ← →
Çözüm:
. T/6
. T/12 . T/12 . T/6
.
2. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda basit harmonik hare- K 2s M 1s O 1s N 2s L
ket yapmakta olan bir cismin konum - zaman grafiği şekilde
verilmiştir.
Olduğundan 32. saniyede K - M noktasındadır (O ‘dan K’ye
x(m) geçerken)
4 Bu durumda uzanım ←, hız ←, ivme → olur.
t(s) Cevap: C
1 2 3 4 5
-4

Buna göre,
I. Hareketin genliği 4m’dir.
II. Periyodu 4s’dir.
III. Cisim maksimum ivmeye 2. ve 4. saniyelerde ulaşmıştır.
D) II ve III E)I, II ve III
Çözüm:
Grafik incelendiğinde; genlik 4 m’dir. (I doğru)
Periyodu 4 s’dir.(II doğru)
Maksimum ivmeye genlik noktasına geldiğinde ulaşır. 2. ve

4. saniyelerde cisim genlik noktasında olduğundan maksi-
mum ivmeye ulaşır.(III doğru)
Cevap: E
41
FİZİK
Basit Harmonik Hareket
FİZİK Basit Harmonik Hareket ÇÖZÜMLÜ SORULAR
4. Şekil I’de yay sabiti k olan türdeş yaydan eşit uzunluklarda 5. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda yerden yüksekliği h1
altı parça kesilerek Şekil II‘de mX kütleli X ve Şekil III’te mY olan L noktasından serbest bırakılan m kütleli cisim, A
kütleli Y cismi takılarak oluşturulan yaylı sarkaçlara basit noktasındaki çiviye takılarak yerden h2 yüksekliğindeki K
harmonik hareket yaptırılıyor. noktasına kadar çıkıyor.
k α
……….. ………..
çivi B
Şekil I A L
X
Şekil II K
Y O
h1
Şekil III
düşey
h2
mX Yatay
Sarkaçların periyotları eşit olduğuna göre oranı kaç-
mY
tır? (Sürtünmeler ihmal edilmiştir.)
A) 9 B) 8 C) 6 D) 5 E) 3 Çivi A noktasından sökülüp B noktasına çakılırsa K-L

noktaları arasında basit harmonik hareket yapan cismin,
I. Periyodu artar.
Çözüm:
II. O noktasındaki hızı azalır.
Yay 6 eş parçaya ayrılınca herbir parçanın yay sabiti 6k
olur. Buna göre şekil II'nin yay sabitine kx dersek; III. Çıkabileceği h2 yüksekliği değişmez.
kx = 6k + 6k + 6k =18k yargılarından hangileri yanlıştır?
A) Yalnız I B)Yalnız II C)Yalnız III

Şekil III'ün eş değer yay sabitine ky dersek;
1 1 1 1 1 D) I ve II E) I ve III
= + + = ⇒ k y = 2k olur.
k y 6k 6k 6k 2k
Periyotları eşit olduğundan; Çözüm:
Tx=Ty
2π l 2π lA 
Tilk
= +
mx my mx my mx 2 g 2 g  lA < lB olduğundan;
2π = 2π ⇒ = ⇒ = 9 

kx ky 18k 2k my
2π l 2π lB  Tson > Tilk (I. yargı doğrudur.)
Tson
= + 
2 g 2 g
Cevap: A

Mekanik enerjinin korunumundan çıkabileceği yükseklik-

ler değişmez, O noktasındaki hız büyüklüğü de değişmez.
( II yanlış, III doğru)
Cevap: B
42
FİZİK
ÇÖZÜMLÜ SORULAR Basit Harmonik Hareket FİZİK
6. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda boyutları ihmal edi- 7. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda, l uzunluğa sahip es-
lecek kadar küçük cisim, K-M noktaları arasında basit nemeyen ip ile duvara bağlanan m kütleli cisme, K ve N
harmonik hareket yapmaktadır. Cisim denge noktası olan seviyeleri arasında basit harmonik hareket yaptırılıyor. K
O’dan ok yönünde geçtikten 2t süre sonra ilk kez L nokta- seviyesinden serbest bırakılan cisim iki saniye sonra M
sından, L noktasından ok yönünde geçtikten t süre sonra seviyesine ilk kez geliyor.
ise ilk kez M noktasından geçiyor.

ok yatay duvar
Yatay
K O L M α α α α
l

Buna göre O-L ve O-M noktaları arası uzunlukların oranı

Düşey
kaçtır?
K
3 1 3 N
A) B) C) D) 3 E) 2 3
4 2 2 L M

O
Çözüm: Cismin kütlesi 4m ve ipin uzunluğu 4l yapılıp, N seviye-
sinden serbest bırakılırsa cisim 8 saniye sonra nerede

olur? (Noktalar arasındaki yay uzunlukları eşittir.)
Paralel Işın Demeti
A) L seviyesi B) O-L arası C) O seviyesi
D) O-M arası E) M seviyesi
v 2t Çözüm:
C yatay duvar
3t
r t
60° α α α α
30° 4l
r
.
O
t 2s Düşey 2s
3t K
1s 1s
2t
N
K O L M
L M
O
Basit harmonik hareket formülleri çembersel hareket yar- İlk durumda K ve M arasını 2 saniyede aldığına göre
dımı ile elde edilir. Sabit sürat ile çembersel hareket ya- T T T T
+ + = 2 olmalıdır. Buradan = 2 ise T = 6 s olur.
pan cisim üzerine paralel ışık demeti gönderilerek cismin 6 12 12 3
gölgesi KM üzerine düşürülürse, gölgenin basit harmonik Basit sarkacın periyodunu bulmak için T = 2π

formülü-
hareket yaptığı görülür. Cisim OL arasını 2t ve LM arasını t g
sürede aldığına göre çembersel hareket yapan cismin yarı- nü kullanıyoruz. Bu formülde sadece ipin boyunu 4 katına
çap vektörü 2t sürede 60°, t sürede ise 30°lik açı tarar. KO 4
arasını ise 3t sürede tarar ve hareketin periyodu 12t’dir. çıkarırsak = 12 s olur. Basit sarkacın yeni peri-
= 2T
g
Cisim C noktasına geldiği düşünülüp yarıçap vektörü çizi-
yodu 12 s olmalıdır. Kütlenin 4 katına çıkarılmasının bir
r
lirse 30°-60°-90° üçgeni elde edilir. 30° nin karşısı ve önemi olmamıştır.
2
r 3
60°‘nin karşısı bulunur.
2 Cismin hareket süreleri şekilde verilmiştir.
r 3
OL 2 3 T
= = bulunur. Cisim N seviyesinden serbest bırakılırsa = 6 s sonra K
OM r 2 2
Cevap: C
seviyesinden geri döner ve 8. saniyede L seviyesine ulaşır.
Cevap: A
43
FİZİK
8. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda K-N noktaları arasın- 9. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda m kütleli cisim, K-N
da basit harmonik hareket yapmakta olan X cismi L nokta- noktaları arasında basit harmonik hareket yapmaktadır.
sından vL , O noktasından vO hız büyüklükleri ile geçmek-
tedir.
m
Yatay
K L O M N
X
Yatay
K L O M N
Cismin L ve M noktalarından geçerken sahip olduğu;
vO I. Hız
Buna göre oranı kaçtır? (Noktalar arası uzaklıklar
vL
II. İvme
eşittir ve cismin boyutları ihmal edilecek kadar küçüktür.)
III. Konum
2 3 1 2 3 3
A) B) C) D) 2 3 E)
9 2 3 2 niceliklerinden hangileri eşit olabilir? (Noktalar arası
uzaklıklar eşittir ve cismin boyutları ihmal edilecek kadar
küçüktür.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

Çözüm: Çözüm:
d d d d
K L O M N
K L L
O M
M N
Her bölmenin uzunluğuna d dersek, hareketin genliği 2d
olur. Cisim O noktasından geçerken maksimum hıza ulaşır
Cismin herhangi bir konumda sahip olduğu hız büyüklüğü
ve bu hızın büyüklüğü v = ω · r den vO = ω · 2d bulunur.
v =ω ⋅ r 2 − x 2 formülü ile hesaplanabilir. Formülden de
Cisim L noktasından geçerken sahip olduğu hızın büyüklü- anlaşılacağı gibi L ve M noktalarındaki hız büyüklükleri
ğü ise eşittir. L ve M noktalarından ilk geçişlerinde hızların yön-
leri de aynı olacağı için L ve M noktalarındaki hızları eşit
v =ω ⋅ r 2 − x 2 formülünde olabilir.
vL =ω ⋅ (2d)2 − d2 =ω ⋅ 3d2 =ω ⋅ d 3 bulunur. L ve M noktalarındaki ivme büyüklüğü a = ω2 · x formü-

vO lünden dolayı eşittir fakat şekilden de görüleceği gibi bu
ω ⋅ 2d 2
= = bulunur. Pay ve paydayı 3 ile çarpar- ivmelerin yönleri farklıdır. Büyüklükleri eşit olsa da yönleri
vL ω ⋅ d 3 3
farklı olduğu için ivmeleri kesinlikle eşit değildir.
vO 2 3 2 3
sak
= = bulunur. Doğru cevap C seçeneği- Cismin L ve M noktalarındaki konum vektörleri şekilde
vL 3 3 3
verilmiştir. Konum büyüklükleri eşit olsa da yönleri farklı
dir. olduğu için konumları kesinlikle eşit değildir.
Cevap: C Doğru cevap A seçeneğidir.
Cevap: A
44
FİZİK
10. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda sırası ile m ve 2m II. X cisminin O doğrultusuna 3 s’de gelmiştir. Y cismi de 3
kütleli yarıçapları önemsiz X ve Y cisimleri şekildeki ko- s'de L doğrultusuna gelmiştir.(Doğru)
numlarından aynı anda serbest bırakılıyor.
III. Y cismi L doğrultusundan serbest bırakılırsa hareketinin

periyodu değişmez. Çünkü periyot, ipin uzunluğu ve
yatay duvar
yer çekimi ivmesine bağlı olarak değişir. Y cismi o doğ-
T
rultusuna yine sürede ulaşır.(Doğru)
4
α α α α Cevap: D
4l 9l
11. Sürtünmelerin ihmal edildiği sistemde h yüksekliğinden
serbest bırakılan m kütleli cisim yaya yapışarak, yay ile bir-
X
likte T periyotlu basit harmonik hareket yapmaya başlıyor.
Y Basit harmonik hareket yapan cismin denge noktasından
Düşey geçerken hızının büyüklüğü v, hareketi boyunca kazana-
K L cağı maksimum ivmenin büyüklüğü a oluyor.
O
K
Buna göre;
I. Cisimleri taşıyan ipler K-O doğrultuları arasında karşıla-

şır.
h
II. X cisminin O doğrultusuna geldiği sürede Y cismi L doğ-
rultusuna ulaşır.
Yer (yatay)

III. Y cismi L doğrultusundan serbest bırakılırsa Y cisminin
O doğrultusuna gelme süresi değişmez. Buna göre;
yargılarından hangileri doğrudur? (Cisimler birbirlerinin I. h artarsa T değişmez
hareketini engellememektedir.)
II. h artarsa a artar.
III. m artarsa v artar.
Çözüm:
 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Basit sarkacın periyodunu bulmak içim T = 2π formülü-
g D) II ve III E) I, II ve III
nü kullanıyoruz. X ve Y cisimleri için bu formülü uygularsak Çözüm:
4 9 T 2T
TX = 2π , TY = 2π bulunur. Buradan X = olur. m
T 3T Yaylı sarkacın periyodunu bulmak için T = 2π formü-
g g Y k
Süreleri daha anlaşılır ifade edebilmek için 2T = 12 s kabul lünü kullanıyoruz. Cismi daha yukarıdan bırakmak (h’nin
edersek 3T = 18 s olur. artması) basit harmonik hareketin periyodunu değiştirmez.
Periyot değişmediği için açısal frekans ω da değişmez.
2π
Çünkü açısal frekans ω = formülü ile hesaplanır. I. ön-
yatay duvar T
cül doğrudur.
Maksimum ivme amax = ω2·r ile hesaplanır. Açısal frekans

α α α α (ω) değişmiyor ama h artınca cisme daha büyük potansi-
4l
yel enerji kazandırmış oluruz. Bu fazladan enerji yayı daha
X çok sıkıştırır ve yaylı sarkaç daha büyük genlikli titreşim
9l
X 2s yapmaya başlar. Genlik r artacağı için maksimum ivme
2s
1s 1s amax artacaktır. II. öncül doğrudur.
Y
3s 3s Sürtünmeler ihmal edileceği için cisim hareketi boyunca
K L enerji kaybetmez. Harekete başlarken sahip olduğu m.g.h
1,5s O 1,5s
potansiyel enerji, yere ulaşınca kinetik enerjiye dönüşür.
yaya yapışıp, en fazla sıkıştırdığı zaman yay potansiyel
Bu süreleri şekil üzerine aktarırsak;
enerjisine dönüşür. Yay denge noktasından geçerken
I. X cismi O doğrultusuna 3 s’de gelir. Y cismi ise 3 s’de O m g h = m v2 olacaktır. Eşitliğin iki tarafında da kütle
seviyesine gelmemiştir. Bu yüzden cisimler O noktasın- olduğu için maksimum hız kütleden etkilenmez. III. öncül
da değil, OL arasında karşılaşırlar.(Yanlış) yanlıştır.
Cevap: C
45
FİZİK
12. Eşit kütleli X ve Y cisimleri yay sabiti sırası ile k ve 4k olan 13. Duvara asılmış ve yay sabiti k olan yayın ucuna bağlanan
yaylar ile duvara sabitlenip sistem serbest bırakılınca X’in X cismi O hizasında dengededir. Cisim M noktasına kadar
denge seviyesi O, Y’nin denge seviyesi M oluyor. çekilip, serbest bırakılırsa L-M noktaları arasında T periyo-
duvar du ile basit harmonik hareket yapıyor. Cismin denge nokta-
sından geçerken hızının büyüklüğü vmax , hareketi boyunca
k 4k kazanacağı maksimum ivmenin büyüklüğü amax oluyor.
K
L duvar
x O
Y M
N
k
K
X cismi K seviyesine, Y cismi de N seviyesine getirilip, ci- L
simler aynı anda serbest bırakılırsa nerede karşılaşırlar? X O
(Cisimlerin boyutları ihmal edilecektir.) M
N
A) O noktası B) O-M arası C) M noktası
D) M-N arası E) N noktası Cisim N noktasına kadar çekilip, serbest bırakılınca ya-
pacağı basit harmonik harekete ait;
Çözüm:
duvar I. T
II. amax
k 4k K III. vmax
2s L
1s x O
1s Y 1,5 s M niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü artar?
2s 1,5 s N
m
Basit sarkacın periyodunu bulmak içim T = 2π formü- D) II ve III E) I, II ve III
k
lünü kullanıyoruz. X ve Y cisimleri için bu formülü uygular- Çözüm:
m
m m T 2T Basit sarkacın periyodunu bulmak için T = 2π formülü-
sak TX = 2π , TY = 2π bulunur. Buradan X = k
k 4k TY T
nü kullanıyoruz. Cismin daha aşağıdaki bir noktaya kadar
olur. Süreleri daha anlaşılır ifade edebilmek için 2T = 12 s çekilmesi hareketin periyodunu etkilemez fakat cisim daha
kabul edersek T = 6 s olur. büyük genlik ile salınım yapmaya başlar.
X cismi K ve N noktaları arasında 12 s periyot ile Y cismi Periyot değişmediği için açısal frekans ω değişmez. Çünkü
ise O ve N noktaları arasında 6 s periyot ile hareket eder. 2π
açısal frekans ω = formülü ile hesaplanır.
T
Bu süreleri şekil üzerine aktaralım.
Maksimum ivme amax = ω2·r ve maksimum çizgisel sürat
X cismi K seviyesine, Y cismi de N seviyesine kadar çeki- v = ω·r formülleri ile hesaplanır.
lip, aynı anda cisimler serbest bırakıldıktan 3 s sonra X ve
Açısal frekans ω değişmeyip, genlik r arttığı için hem mak-
Y cisimleri O noktasında karşılaşırlar.
simum ivme hem de maksimum çizgisel sürat artar.
Cevap: A
Cevap: D
46
FİZİK
14. Şekildeki basit sarkaç A noktasından serbest bırakıldığın- 15. K – L arasında basit harmonik hareket yapan noktasal cis-
da düşey konuma t sürede, v hızı ile ulaşmaktadır. min periyodu 15 saniyedir.
Denge
noktası
K L
-x +x(m)
-5 O +5
α α
143
Cisim K noktasından geçtikten saniye sonra, cis-
Am 24
min hareket yönü ve sürati aşağıdakilerden hangisinde
doğru olarak verilmiştir? (π = 3)(Sürtünmeler ihmal edilecektir.)
B
Düşey Yön Sürat(m/s)

A) +x 0,6
Basit sarkaç B noktasından serbest bırakılırsa t ve v de- B) +x 1,2
ğerleri nasıl değişir? (2α < 5°)
C) +x 2,4
t V D) -x 0,6
A) Azalır Azalır E) -x 1,2
B) Değişmez Azalır
C) Değişmez Değişmez
D) Çözüm:
Azalır Değişmez
E) Azalır Artar
Çözüm:
Basit sarkaç, serbest bırakıldığı noktadan denge konumu-

na periyodun 1/4 katı sürede gelir.

Basit sarkacın periyodu, sarkacın uzunluğuna ve yerin 143
çekim ivmesine bağlıdır. Cisim B noktasından bırakılırsa Cismin t= 0 anında K noktasından geçtikten saniye
24
hareketin genliği azalır, periyodu değişmez. Periyot değiş- sonraki yerini bulalım.
mediği için t değişmez, genlik azaldığı için v= ω . r bağıntı-
Basit harmonik hareket, düzgün dairesel hareketin izdüşü-
sından hızın büyüklüğü azalır.
müdür. Buna göre düzgün dairesel hareket yapan cisim
Cevap: B
15 saniyede 360° dönerse
143
saniyede α döner.
24

143
15 · α = 360 · α = 143° döner.
24
143
Buna göre cisim saniyede M noktasının izdüşümü olan
24
M' noktasındadır. Pisagor bağıntısına göre |OM'| = 4 m olur.
v =ω ⋅ r 2 − x 2
2π
v= ⋅ r2 − x2
T
2⋅3
v= ⋅ 52 − 42
15
v = 1,2 m/s olarak bulunur. Cisim +x yönünde hareket et-

mektedir.
Cevap: B
47
FİZİK
16. Tavana sabitlenmiş ve yay sabitleri k, 2k olan yayların 17. Denge noktasından harekete başlayarak basit harmonik
ucuna asılan 2m ve m kütleli cisimler düşey doğrultuda O hareket yapan cismin konum – zaman grafiği şekilde veril-
hizasında şekildeki gibi dengededir. Her iki yay da N nok- miştir.
tasına çekilip cisimlerin basit harmonik hareket yapmaları
sağlanıyor. Konum(m)
A
B
k 2k Zaman(s)
K
h C
L
h
2m m O
h
M Konum – zaman grafiği üzerindeki A, B ve C noktaları
h
N için cismin,

I. A noktasında iken hızı maksimumdur.
Buna göre cisimler ilk kez nerede karşılaşırlar?
II. B noktasında iken ivmesi sıfırdır.
A) K B) L C) O D) M E) N III. C noktasında iken kuvvet ve konum vektörleri aynı yön-
dedir.
ifadelerinden hangileri doğrudur? (Sürtünmeler ihmal

Çözüm:
edilmiştir.)

k 2k
K
T/6 4s 2s
L Çözüm:
T/12 2s 1s Denge
2m m O noktası
T/12 2s 1s K L
M
+x(m)
T/6 4s 2s -x O +x
N

2m Cisim K-L noktaları arasında basit harmonik hareket yap-
2m kütleli cismin periyodu: T1= 2 ⋅ π
k sın. t = 0 anında cisim O noktasından +x yönünde harekete
başlıyor.
m Grafikteki A noktası genlik noktasıdır. Bu noktada cis-
m kütleli cismin periyodu: T2= 2 ⋅ π
2k min hızı sıfır, ivme ve geri çağırıcı kuvvet maksimumdur.
2m (I Yanlış)
2⋅π
T1 k = 2m ⋅ 2k =2 ⇒ T =2T
=
T2 k ⋅m 1 2 Grafikteki B noktası uzanımın sıfır olduğu nokta yani O
m
2⋅π noktasıdır. Bu noktada ivme ve geri çağırıcı kuvvet sıfırdır.
2k
(II Doğru)
T1 = 24 s dersek T2 = 12 s olur.
Grafikteki C noktası cismin –x doğrultusundaki K ‘ya ulaş-
Buna göre, tıktan sonra geri dönüp K-O aralığında bulunduğu bir nok-
tadır.
t = 0 anında iki cisim de N noktasında,
Denge
Kuvvet noktası
t = 4. saniyede 2m kütleli cisim M, m kütleli cisim L seviye- K L
sinde, +x(m)
-x Konum O +x
t = 8. saniyede 2m kütleli cisim L, m kütleli cisim tekrar L
seviyesinde olur.
Bu noktada kuvvet ve konum vektörleri zıt yönlüdür.(III
Cevap: B Yanlış)
Cevap: B
48
FİZİK
18. Yeterince uzun bir yay üç eşit parçaya bölünüp Şekil I ve 19. Şekilde kütlesi m olan bir cisim kütlesi ihmal edilen yatay
Şekil II’deki kütle – yay sistemleri oluşturularak salınım ha- levha üzerine yerleştirilerek düşey düzlemde x genlikli ba-
reketi yapmaları sağlanıyor. Şekil I ‘deki kütle – yay sis- sit harmonik hareket yapmaktadır.
teminin periyodu T1, Şekil II ‘deki kütle – yay sisteminin
periyodu T2‘dir.
m
l l
l Yatay düzlem

m Cisim yatay zemine en uzak noktada iken cisimle levha

2m arasındaki temas kaybolduğu anda periyot değerini ve-
Şekil I Şekil II ren ifade hangisidir?
4 ⋅ π2 ⋅ m 2⋅π⋅x 4 ⋅ π2 ⋅ x
A) B) C)
g m⋅g m⋅g
T
Buna göre 1 oranı kaçtır? (Sürtünmeler ihmal edilecek-
T2 4 ⋅ π2 ⋅ x π2 ⋅ x
tir.) D) E)
g 4⋅g
1 2 Çözüm:
A) 2 B) 1 C) 2 D) E)
2 2
Çözüm: Newton’un 2. Yasası’na göre, Fnet = m·a
Başlangıçta yayın yay sabiti k olsun. Yay üç eşit parçaya m·g –R = m·a
bölünürse her bir yayın yay sabiti 3k olur.
m·g –R = m·ω2·x
m
m kütleli cismin periyodu: T1= 2 ⋅ π
3k Cisim yatay zemine en uzak noktada iken cisimle levha
2m arasındaki temas kaybolduğu anda R = 0 olur.
2m kütleli cismin periyodu: T1= 2 ⋅ π
k Eş
m·g – 0 = m·ω2·x
2m kütleli cismin bağlı olduğu yaylar paralel bağlıdır.
Sistemin eşdeğer yay sabiti kEş = 3k + 3k = 6k olur. m·g = m·ω2·x
m g g
2⋅π ω2= † ω=
T1 3k m ⋅ 6k x x
= = = 1
T2 2m 3k ⋅ 2m 2π
2⋅π ω=
6k T
Cevap: B 2π g 2π 4π 2 ⋅ x
= †T= †T= olur.
T x g g
x
Cevap: D
49
FİZİK
20. Basit harmonik hareketle ilgili, 21. Basit harmonik hareket yapan bir cismin a-zaman, b-za-
man ve c-zaman grafikleri şekilde verilmiştir.
I. Denge konumuna göre yer değiştirme, hız ve ivme aynı
fazda değildir. a
II. İvmenin, yer değiştirme ile orantılı olması basit harmonik

hareket için yeter şarttır. Zaman
III. Frekans ve periyot genlikten bağımsızdır.
yargılarından hangileri doğrudur? b

Zaman
Çözüm:
Basit harmonik hareket yapan cisim genlik noktasına gel- c

diği anda denge noktasına göre yer değiştirme maksimum,
hız minimum ve ivme maksimumdur. Cisim denge nokta-
Zaman
sına gelirken hız artar, yer değiştirme azalır ve ivme aza-
lır. Değerler aynı anda maksimum ve minimum değerleri
almaz. Bu yüzden yer değiştirme, hız ve ivme aynı fazda
değildir.(I Doğru)
Basit harmonik harekette cisim genlik noktasına geldiği Buna göre,

anda yerdeğiştirme ve ivme maksimum değer alır.
I. a konum ise c net kuvvettir.
İvme vektörü denge noktasına doğru iken yer değiştirme II. c hız ise b ivmedir.
vektörü denge noktasından genlik noktasına doğrudur
III. b hız ise a konumdur.
(a = -ω2·r ifadesine göre a ve r doğru orantılı olup zıt yön-
lüdür.) Hareketin basit harmonik hareket olma şartlarından yargılarından hangileri doğru olabilir?
ivme ile konumun zıt yönlü olma şartı sağlanmadığı için
ifade eksiktir. (II Yanlış) A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
Basit harmonik hareket yapan cismin periyodu genliğe
bağlı değildir. (III Doğru)
Cevap: D Çözüm:
Grafikleri verilen cisim K-L noktaları arasında basit harmo-

nik hareket yapsın.
Denge
noktası
K L
+x(m)
O

K noktasında:
• Uzanım en büyük
• İvme en büyük
• Geri çağırıcı kuvvet en büyük
• Hız sıfır
a ve c grafikleri incelendiğinde her iki grafik üzerinde aynı
anda en büyük ve en küçük değerler okunuyor. Ancak
yönleri farklı. Bu durumda cisim L noktasına geldiğinde
uzanım + yönde en büyük ve geri çağırıcı kuvvetin yönü
bu noktada - yönde olduğu için ivmenin yönü – yönde ve
şiddeti en büyük olur. Net kuvvet ile ivme doğru orantılı
olduğu için verilen ifade doğrudur.(I Doğru)
O noktasında:
• Uzanım sıfır
• İvme sıfır
50
• Geri çağırıcı kuvvet sıfır

• Hız en büyük
b grafiği üzerinde maksimum değer okunduğu anda c grafi-
ğinde minimum değer okunuyor. Bu durumda cisim O nok-
tasından L noktasına doğru giderken hız + yönde azalmış
ve ivme – yönde artmıştır. L noktasında hız sıfır ve ivme en
büyük değeri almıştır.(II Doğru)
L noktasında:
• Uzanım en büyük
• İvme en büyük
• Geri çağırıcı kuvvet en büyük
• Hız sıfır
b hız ise a konumdur.
b grafiği üzerinde sıfır değeri okunduğu anda a grafiğinde

en büyük değer okunuyor. Bu durumda cisim O noktasın-
dan L noktasına doğru giderken hız + yönde azalmış ve
uzanım + yönde artmıştır. L noktasından O noktasına gi-
derken hız – yönde artar ve uzanım azalır. (III Doğru)
Cevap: E
51
Notlarım
52
1
FİZİK
TEST
1. Yatay düzlemde K-L noktaları arasında basit harmonik ha- 4. Yataydaki K-L noktaları arasında 10 cm genlikli basit har-
reket yapan bir cisim, K noktasından harekete geçtikten monik hareket yapan bir cisim, O noktasına 6 cm uzaktaki
sonra O noktasından ikinci geçişine kadar 4 saniye geçi- P noktasından geçtikten sonra, O noktasına 8 cm uzaktaki
yor. R noktasından ilk kez geçmesi için geçen süre 7 saniyedir.

. . . Yatay .K .P .
O
.R .L Yatay
K r O r L
6 cm 8 cm
Sürtünmeler ihmal edildiğine göre cismin periyodu kaç Sistem sürtünmesiz olduğuna göre cismin periyodu kaç
saniyedir? saniyedir?
3 3 16
A) B) C) 4 D) E) 16 A) 14 B) 20 C) 28 D) 40 E) 42
16 4 3
2. Yatay düzlemde K-R noktaları arasında basit harmonik

hareket yapan bir cisim, P noktasından ok yönünde geçip
tekrar P noktasına ilk kez gelmesi için geçen süre 1 sani- 5. Sürtünmesiz yatay düzlemdeki 4x uzunluğunda yay sabiti
yedir. 6 N/m olan türdeş yay, 3x ve x uzunluğundaki iki parçaya
ayrılarak bir uçları düşey duvara diğer uçları ise 2 kg kütleli
cisme şekildeki gibi bağlanmıştır.
Ok
. . . . . Yatay
2 kg
K L O P R Yatay
x x x x

Sürtünmeler ihmal edildiğine göre cismin periyodu kaç
saniyedir? Cisme basit harmonik hareket yaptırıldığında periyodu
kaç saniye olur? (π =3)
A) 8 B) 6 C) 5 D) 4 E) 3 1 2 3
A) B) C) D) 3 E) 6
3 3 2
3. Sürtünmesiz yatay zeminde K-L noktaları arasında basit

harmonik hareket yapan yay sarkacı şekilde verilmiştir.
Ok
K
. .
m
O
.L Yatay
6. Sürtünmesiz yatay düzlemdeki yay sabiki k olan yaya m
kütleli cisim bağlanmıştır. Yay denge noktasından r kadar
sıkıştırılarak şekildeki gibi K-L arasında basit harmonik ha-
Buna göre yaya bağlı m kütleli cismin KO arasında ok
reket yaptırılırken cismin periyodu T, maksimum sürati v ve
yönünde hareket ettiği herhangi bir anda cisme ait hız,
maksimum ivmesinin büyüklüğü a oluyor.
ivme,kuvvet vektörlerinin yönü hangi seçenekte doğru
verilmiştir?
Hız İvme Kuvvet

K
. r
. r
.L Yatay
A) O
→ → →
B) ← ← →
Eğer yay denge noktasından 2r kadar sıkıştırılarak aynı
C) → ← ←
cisimle basit harmonik hareket yaptırılırsa T, v, a nicelik-
D) ← → → lerinden hangileri artar?
E) → → ←
A) Yalnız T B) Yalnız v C) T ve v
D) v ve a E) T, v ve a
53
FİZİK
FİZİK Basit Harmonik Hareket 1. TEST
7. Sürtünmesiz yatay düzelemde basit harmonik hareket ya- 9. Sürtünmesiz yatay düzlemdeki bir yayın ucuna m kütleli
pan bir cismin konum-zaman grafiği verilmiştir. Cismin t bir cisim bağlanarak basit harmonik hareket yapması sağ-
anındaki ivmesinin büyüklüğü ile 2t anındaki hızının bü- lanıyor. Bu cismi ait kinetik enerji - konum, hız - konum ve
yüklüğü eşittir. kuvvet - konum grafikleri verilmiştir.
Konum
Kinetik Enerji
r
I. E
2t 3t Zaman
t 4t Konum
r
-r
Hız
V
Buna göre cismin periyodu kaç saniyedir? (π =3) II.
1 3
A) B) 1 C) D) 3 E) 6 Konum
3 2 -r 0 r
Kuvvet
III. F
r Konum
-r 0
-F
Buna göre verilen grafiklerden hangileri bu cisme ait ola-

bilir?

8. Nehir ve Duru basit sarkacın periyodunun, sarkacın bu-

lunduğu ortamın yer çekimi ivmesinden nasıl etkilendiğini
gözlemlemek istiyorlar. Bunun için Nehir periyodu 2 sani-
ye olan sarkaçlı saat, Duru ise dijital saat alarak saatlerini
senkronize edip birlikte aynı asansöre biniyorlar.
Buna göre asansör,
I. Yukarı doğru hızlanırsa dijital saat sarkaçlı saate göre

geri kalır.
II. Aşağı doğru yavaşlarsa sarkaçlı saat dijital saate göre

10. Sürtünmesiz yatay düzlemde 10 cm genlikli, 6 saniye pe-
geri kalır.
riyotlu basit harmonik hareket yapan bir cisim denge nok-
III. Sabit hızlı hareket ederse ikiside aynı zamanı gösterir. tasından 6 cm uzaktaki hızının büyüküğü v, ivmesinin bü-
yargılarından hangileri doğrudur? yüklüğü a’dır.
v
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III Buna göre oranı kaçtır? (π =3)
a
D) II ve III E) I, II ve III 3 4
A) B) 1 C) D) 3 E) 4
4 3
54
2
FİZİK
TEST
Basit Harmonik Hareket - A
1. Sürtünmelerin önemsiz olduğu yatay düzlemde esnek ya- 3. Sürtünmelerin önemsiz olduğu yatay düzlemde (-b , b)
yın ucuna bağlı bir cisim K-N noktaları arasında şekildeki noktaları arasında basit harmonik hareket yapan bir cismin
gibi basit harmonik hareket yapıyor. Noktalar arası uzaklık- kuvvet uzanım grafiği şekildeki gibidir.
lar eşit ve cismin periyodu 24t kadardır.
Kuvvet
ok
F
.K .L O. M. .N Yatay
Uzanım
-b 0 b

-F
Buna göre cisim O noktasından ok yönünde geçtikten
16t süre sonra hangi konumdadır?
A) K - L arası B) L noktası C) O - L arası Buna göre sadece b değeri artırılırsa cismin,
D) M noktası E) M - N arası I. Frekansı artar
II. En büyük ivme değeri azalır.
III. Denge noktası değişmez.

2. Sürtünmelerin önemsiz olduğu yatay düzlemde esnek ya-

yın ucuna bağlı bir cisim K- L noktaları arasında basit har-
monik hareket yapıyor.
Konum(m)
Zaman(s)
0 2 4 6 8
K L 4. Yatay sürtünmesiz düzlemde K-L noktaları arasında basit

-x +x harmonik hareket yapan cismin O noktasından A nokta-
sına ve L noktasından B noktasına gelme süresinin en
küçük değerleri sırasıyla t1 ve t2 kadar oluyor.
Cismin konum-zaman grafiği şekildeki gibi olduğuna
göre harekete başladıktan 26 saniye sonra geri çağrıcı
kuvvet ve cismin hız vektörlerinin yönü hangi seçenekte .K .A .
O .
B Yatay
.
L Yatay
doğru verilmiştir? -r +r
·r
Kuvvet Hız
A) t1 r
← ← Buna göre oranı kaçtır? (|KO| = |LO| = r, |OB| = ,
t2 2
B) ← 0
C) 0 2
→ |AO| = ⋅r )
2
D) 0 ←
3 3 4 4
E) → 0 A) B) C) D) E) 2
5 4 5 3
55
FİZİK
Basit Harmonik Hareket - A
5. Sürtünmelerin önemsiz olduğu yatay düzlemde basit har- 7. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda K noktasından ser-
monik hareket yapan 4 kg kütleli cisme etki eden geri çağ- best bırakılan cisim, ip A noktasındaki çiviye takılarak Ta
rıcı kuvvetin zamana bağlı değişim grafiği şekildeki gibidir. periyodu ile harmonik hareket yapıyor. Çivi B ve C noktala-
rına taşınıp deney tekrarlandığında periyotlar sırasıyla TB
Kuvvet(N) ve TC olmaktadır
18
Zaman(s)
0 2 4 6 8
α α<10°
-18
A B C
Yatay
Buna göre cismin 6. saniyedeki hızının büyüklüğü kaç
m/s olur? (π=3 alınız.) K
3
A) B) 2 C) 3 D) 4 E) 6
2 Yatay
Düşey

İp her durumda çiviye takıldığına göre TA, TB ve TC ara-

sındaki ilişki nasıl olur? (|AB| = |BC|)
A) TA > TB > TC
B) TB > TA = TC
C) TC > TB > TA
D) TB > TC > TA
E) TC = TA > TB
8. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda yer çekimi ivmesinin

6. Özdeş yaylarla oluşturulmuş yaylı sarkaçlara bağlanan iki katı büyüklüğündeki ivme ile yukarı yönde hızlanarak
eşit kütleli X, Y ve Z cisimlerine basit harmonik hareket hareket eden X asansörünün tavanına bağlı m kütleli K
yaptırılıyor. cismi Şekil I’deki gibi basit harmonik hareket yapmaktadır.
K cismi alınıp yerine özdeş L cismi kabinin tabanına Şekil
II’deki gibi bağlanıyor ve basit harmonik hareket yaptırılı-
yor.
X Z L
Y

K
X, Y ve Z cisimlerinin periyotları sırasıyla TX, TY ve TZ ol-
duğuna göre bunlar arasındaki ilişki nasıldır?
Şekil I Şekil II
A) TX > TY > TZ

B) TY > TX > TZ
K ve L cisimlerinin periyotları birbirine eşit olduğuna
C) TZ > TY > TX
göre L cismi bağlandığında asansörün ivmesi kaç g¶ ola-
D) TY > TZ > TX bilir? (Yer çekimi ivmesi = g¶ )
E) TZ > TX > TY A) -3 B) -4 C) 1 D) 3 E) 4
56
2
FİZİK
TEST
Basit Harmonik Hareket - B
1. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda kütlesi önemsiz olan 3. Sürtünmelerin önemsiz olduğu ortamda ipin ucuna bağla-
çubuk B noktasından yaya yatay olarak perçinlenmiştir. A nan cisim OK doğrultusundan serbest bırakılıyor, cisim t
noktasına bağlanan cisim denge konumundan bir miktar süre sonra ilk defa düşey doğrultudan geçiyor.
çekildiğinde T1 periyotlu basit harmonik hareket yapıyor.
Yay, sabit engeller içerisinde, perçinli olan çubuk engele
O
Yatay
takılarak K ve L doğrultuları arasında O noktası denge
noktası olacak şekilde basit harmonik hareket yaptırıldı-
α α 2α<10°
ğında periyodu T2 kadar oluyor.

Sabit
Engel L
K
B Sabit B K
O Düşey
Engel
A A
X L
Cismin düşey doğrultuya gelme süresinin t’den kısa

olması için,
T1
Buna göre oranı kaçtır? (|KL|= 4|AB|)
T2 I. Cisim OL doğrultusundan serbest bırakılmalı.
1 3 4 II. İpin uzunluğu azaltılmalı

A) B) C) D) 2 E) 4
2 4 3 III. Cismin kütlesi artırılmalı
işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ya da II
D) I ya da III E) I ya da II ya da III
2. Bir basit sarkaç gezegenin içerisindeki A noktasında, ge-

zegenin yüzeyindeki B noktasında ve gezegenin dışındaki
C noktasında basit harmonik hareket yaptırıldığında sarka-
cın periyodu sırasıyla TA, TB ve TC oluyor.
C
B
Gezegen

4. Basit harmonik hareket yapan bir cisim için,
Noktalar arasındaki uzaklıklar eşit olduğuna göre TA, TB
I. Düzgün hızlanan hareket yapabilir.
ve TC arasındaki ilişki nasıldır? ( O noktası gezegenin
merkezidir.) II. Geri çağrıcı kuvvet hareketi boyunca aynı yönlüdür.
A) TA > TB > TC III. Değişken ivmeli hareket yapar.
B) TB > TA = TC yargılarından hangileri doğrudur?
C) TC > TB > TA A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) TC > TA > TB D) I ve II E) I ve III
E) TC = TA > TB
57
FİZİK
Basit Harmonik Hareket - B
5. Yeryüzünde basit harmonik hareket yaptırılan şekildeki A 7. Sürtünmelerin önemsiz olduğu ortamda Şekil I’deki basit
yaylı sarkacın periyodu TA, B basit sarkacın periyodu TB sarkacın periyodu T kadardır. Daha sonra ipin her iki ta-
kadardır. rafında aynı doğrultuda bulunan A ve B noktalarına çivi
çakılarak cismin Şekil II’deki gibi K ve L noktaları arasında
basit harmonik hareket yapması sağlanıyor.
k
O O
m1 m2 A
A B
B
K L
Sarkaçlar yarıçapı Dünya’nın yarıçapının yarısı ve özküt-
lesi Dünya’nın özkütlesin üç katı olan gezegene götürü-
lüp basit harmonik hareket yapması sağlanırsa, TA ve TB Düşey düzlem Düşey düzlem
nasıl değişir?
Şekil I Şekil II
TA TB
Buna göre Şekil II’deki sarkacın periyodu kaç T olur?
A) Azalır Artar 5
( |OA| = |AB| = 5 |BK| )
3
B) Azalır Artar
1 1 2 3
A) B) C) D) 1 E)
C) Değişmez Artar 3 2 3 2
D) Değişmez Değişmez
E) Değişmez Azalır
8. Sürtünmesiz ortamda basit harmonik hareket yapan cisme

ait grafikler verilmiştir.
Geri çağrıcı Kuvvet
I. Konum
6. Sürtünmenin ihmal edildiği ortamda yay sabiti k olan yaya
4m kütleli cisim şekildeki gibi asıldığında yayın boyu x ka-
dar uzayarak dengede kalıyor. 4m kütleli cisim yayın ucun-
dan çıkarılıp yerine m kütleli cisim bağlanıyor.
İvme
II. Zaman
0 t 2t 3t 4t
k
Hız
4m III.
Konum
m kütleli cismin basit harmonik hareket yapması sağlan-

dığında, hareketin periyodunu veren ifade aşağıdakiler-
den hangisidir?
Buna göre grafiklerden hangileri doğru olarak verilmiş-
1 x x x
A) π B) π C) π tir?
2 g 2g g
x 2x
D) 2π E) 2π D) I ve II E) I ve III
2g g
58
3
FİZİK
TEST
1. x doğrultusu boyunca basit harmonik hareket yapan bir 3. Kütlesi m kadar olan cisim Şekil I ve Şekil II’de yay sabitleri
cismin 50 cm aralıklı K ve L noktalarındaki ivmelerin yönle- sırası ile k1 ve k2 olan yaylara bağlanarak basit harmonik
ri ve büyüklükleri şekilde verilmiştir. hareket yapmaktadır. Şekil I’deki sistemin periyodu 4 sani-
ye, Şekil II’deki sistemin periyodu da 3 saniye ölçülmüştür.
8 m/s2 12 m/s2 Sonrasında aynı yaylar ve cisim ile Şekil III’deki sistem ku-
-x +x rulmaktadır.
K L
50 cm k1 k2
m m
Buna göre hareketin periyodu kaç saniyedir? (π2=10)

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E)5 k1 k2
m
Buna göre Şekil III’deki sistemin periyodu kaç saniyedir?

(Sürtünmeler önemsizdir.)
A) 0,6 B) 1,2 C) 2,4 D) 3,6 E) 4,8
4. Yayın bir ucu yerde diğer ucunda ağırlıksız bir tabla ile şe-
2. Boyutları önemsiz X ve Y cisimlerinin kütleleri sırası ile 4m kildeki gibi düşey doğrultuda denge konumundadır. Kütlesi
ve m kadardır. Cisimler sürtünmesiz bir düzlem üzerinde m olan bir cisim tablanın üzerinden 60 cm yükseklikten
özdeş yaylar ile şekildeki gibi yerleştirilmiştir. Serbest bıra- serbest bırakılarak tablaya yapışmaktadır. Yay maksimum
kıldıklarında X cismi K ve P noktaları arasında, Y cismi ise 20 cm sıkışarak cisimle birlikte basit harmonik hareket ya-
L ve R noktaları arasında basit harmonik hareket yapmak- pıyor.
tadır.

m
4m m Yatay
k k
X Y
.K .L M. N. .P .R Yatay
60 cm
Denge konumu (Yatay)

20 cm
Yatay
X cismi serbest bırakıldıktan sonra N noktasından ikinci
kez geçişi sırasında Y cismi de serbest bırakıldığına göre
X ve Y cisimleri ilk kez nerede karşılaşırlar? (Noktalar
Yer(Yatay)
arası uzaklıklar eşittir.)
Buna göre sistemin periyodu kaç saniyedir?
A) L noktası B) L-M arası C) M-N arası
(𝜋=3, g=10 m/s2)
D) N noktası E) N-P arası
A) 0,3 B) 0,6 C) 0,8 D) 1,2 E) 1,6
59
FİZİK
5. Merkezi O noktası olacak şekilde K ve L noktaları arasında 7. Bir çubuğun X ucu, merkezi etrafında serbestçe dönebilen
basit harmonik hareket yapan bir cismin periyodu 12 sani- r yarıçaplı bir diske takılıdır. Y ucu ise sürtünmesiz doğru-
yedir. sal bir kanal içine hareket edebilecek şekilde yerleştirilmiş-
tir.

ok

X
K M O N L
Y
Yatay
Buna göre cisim M noktasından ok yönünde geçtik- K M O N L

ten sonra N noktasına ilk kez kaç saniye sonra gelir?
(|KO|=|OL|=r)
Buna göre diskin hareket miktarına bağlı olarak Y ucu-
A) 2 B) 3 C) 4 D) 6 E) 8 nun konumu için,
I. Saat yönünde 150° döndürülürse, N çizgisine gelir.
II. Saat yönün tersine 120° döndürülürse, M çizgisine gelir.
III. Saat yönün tersine 210° döndürülürse, N çizgisine gelir.

r
(|KM| = |MO| = |ON| = |NL| = )
2

D) I ve II E) I ve III
6. Basit harmonik hareket yapan K ve L cisimlerinin zamana

bağlı uzanım grafikleri şekildeki gibidir.
8. İki özdeş sarkaçlı saatten Şekil I’deki saat, ℓ uzunluğun-
Uzanım(cm) daki sarkacı ile saniyeleri vurmaktadır. Şekil II’deki saatin
10 L sarkaç uzunluğu 9ℓ/4 olup aynı ortamda saatler aynı anda
çalıştırılıyor.
6 K
Zaman(s)
0 10 15 20 30 40
-6
-10

Buna göre,
I. K’nin maksimum ivmesi, L’nin maksimum ivmesinden

büyüktür.
II. L’nin maksimum hızı, K’nin maksimum hızından büyük-

tür.
III. K’nin açısal frekansı, L’nin açısal frekansından küçüktür.

Buna göre 1 gün sonrasında saatler arasındaki zaman
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III farkı kaç saat olacaktır?
A) 1 B) 4 C) 8 D) 10 E) 12
60
4
FİZİK
TEST
1. Esnek bir yayın ucuna bağlı cisim şekildeki yatay d doğrul- 3. Düşey kesiti verilen sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda
tusu üzerinde basit harmonik hareket yapmaktadır. Cismin özdeş ve esnek yayların uçlarına X ve Y cisimleri bağla-
X, Y, Z noktalarında iken ivmesi sırasıyla 3a¶, a¶ ve -2a¶ ol- nıp şekildeki konumlarından serbest bırakıldığında d yatay
maktadır. doğrultusuna inerek dengeye geliyorlar.
d
X Y Z

Buna göre, X
Y
I. Cismin Z noktasındaki hız büyüklüğü, X noktasındakin-

den fazladır. d
II. X-Y noktaları arasındaki uzaklık, Z noktasının denge α

yatay

yer
noktasına olan uzaklığı kadardır.
III. Cisim Y’den Z’ye giderken hızı sürekli azalır. X ve Y cisimlerine basit harmonik hareket yaptırıldığında
T
yargılarından hangileri doğrudur? periyotları sırasıyla TX ve TY olduğuna göre Y oranını
TX
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III veren bağıntı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak
D) I ve II E) I, II ve III verilmiştir?
A) sin α B) cos α C) tan α

D) 1 E) sin α ∙ cos α
2. Serbest haldeki konumları şekilde verilen özdeş ve esnek

yayların arasına konulan cisim K noktasına kadar çekilip
bırakıldığında T1 periyodu ile basit harmonik hareket yap-
maktadır. Yayın A ucu cisme yapıştırılıp deney tekrarlan-
dığında periyot T2, A ve B uçları cisme yapıştırılıp deney 4. Noktalar arası uzaklıkların eşit olduğu şekildeki yatay düz-
tekrarlandığında periyot T3 olmaktadır. lemde denge konumu O noktası olacak şekilde bir cisim
basit harmonik hareket yapmaktadır. Cismin K’den M’ye
gelme süresi t1, M’den O’ya gelme süresi t2, N’den P’ye
A B gelme süresi t3 kadardır.
Yatay Yatay
K K L M N O P

Buna göre T1, T2, T3 arasındaki ilişki aşağıdakilerden Buna göre t1, t2, t3 süreleri arasındaki ilişki aşağıdakiler-
hangisinde doğru olarak verilmiştir? den hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) T1 = T2 = T3 A) t1 = t2 = t3
B) T1 > T2 > T3 B) t1 > t2 > t3
C) T3 > T2 > T1 C) t1 > t2 = t3
D) T2 > T1 = T3 D) t1 > t3 > t2
E) T1 = T3 > T2 E) t3 > t2 > t1
61
FİZİK
5. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda şekildeki yatay d 7. Basit harmonik hareket yapan bir cismin konum-zaman
doğrultusunda basit harmonik hareket yapan cismin Z nok- grafiği şekilde verilmiştir.
tasındaki hızı 4v¶, Y noktasındaki hızı 3v¶ olup cisim X nok-
Konum (cm)
tasında anlık durmaktadır.
+8
1 cm 7 cm
Zaman (s)
d 0
X Y Z 9 18 27

Buna göre cismin yaptığı basit harmonik hareketin genli-

−8
ği kaç cm’dir?
Buna göre,
A) 3 B) 4 C) 4,5 D) 5 E) 6
I. t=1,5 s anında cisim denge konumundan 4 cm uzaklıkta-
dır.
II. Cismin 4. ve 5. saniyedeki ivmeleri eşittir.
III. Cismin 4. ve 5. saniyedeki hızları eşittir.
8. Esnek X ve Y yaylarının kuvvet-uzanım grafikleri Şekil I’de

verilmiştir. Bu yaylardan eşit boylarda kesilip Şekil II’deki
sistemler oluşturuluyor ve özdeş A, B, C cisimleri yaylara
bağlanıyor.
Kuvvet
X
X Y X
Y
6. Şekilde S noktasında çivinin bulunduğu basit sarkaca bağlı Uzanım

B
X
mX kütleli X cismi ile esnek yaya bağlı olan mY kütleli Y C
cismi basit harmonik hareket yapmaktadır. X cisminin hem A

Y
kütlesi hem de periyodu Y cismininkinden büyüktür.
Şekil I Şekil II

Kuvvet
X
X Y X Y
Y
T B
Uzanım X C
S Y
X A
düşey Y
Şekil I

Şekil II
Buna göre; A, B, C cisimlerine basit harmonik hareket yaptırıldığında

periyotları sırasıyla TA, TB, TC olduğuna göre bunlar ara-
I. Çiviyi S noktasından söküp T noktasına yerleştirmek,
sındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak
II. Cisimlerin yerlerini değiştirmek, verilmiş olabilir?
III. Kullanılan yayı esneklik sabiti daha küçük bir yay ile de-
A) TB > TA = TC
ğiştirmek
B) TB > TC > TA
işlemlerinden hangileri tek başına yapılırsa cisimlerin
periyotları eşitlenebilir? C) TA = TB > TC
D) TB = TC > TA
E) TA > TC > TB
D) II ya da III E) I ya da II ya da III
62
FİZİK
ÇÖZÜMLÜ
Dalgalarda Kırınım, Girişim SORULAR
1. Sabit derinlikli bir dalga havuzunda doğrusal kaynak ile 2. Kırmızı ışık kaynağı ile yapılan çift yarıkla girişim deneyin-
12 cm dalga boylu su dalgaları oluşturulmaktadır. Genişliği de perde üzerindeki belirli bir bölgede oluşan saçak deseni
40 cm olan dalga havuzunda kırınım olayını gözlemlemek Şekil I’deki gibidir. Deney düzeneğinde yapılan değişiklik-
için bir kenarı 5 cm olan özdeş küplerden engel oluşturula- ler ile perdedeki aynı bölgede oluşan saçak deseni Şekil
caktır. II’deki gibi oluşmaktadır.
40 cm
5 cm

Saçak desenindeki değişimi açıklayabilmek için,
12 cm I. Yarık düzlemi ile perde arasındaki mesafe artmıştır.
II. Yarıklar arasındaki mesafe azalmıştır.

III. Kullanılan ışık kaynağının şiddeti artmıştır.
Buna göre havuzda kırınım oluşturmak için şekildeki yargılarından hangileri tek başına yeterlidir?
küplerin yanına en az kaç tane daha küp konulmalıdır?
(Küpler havuza eklediğinde, su derinliğinin sabit kalması A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ya da II
sağlanmaktadır.) D) I ya da III E) II ya da III
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
Çözüm: Çözüm:
Şekil I ve Şekil II’deki saçak desenleri karşılaştırıldığında
Kırınım olayının gerçekleşmesi için dalga boyu (λ) ile engel
saçak genişliklerinin büyüdüğü görülmektedir. Bu büyü-
aralığı (w) arasında aşağıdaki koşulun sağlanması gerek-
meye neyin kaynaklık ettiğini bulmak için saçak genişliğini
mektedir.
etkileyen faktörlere bakmak gerekir.
λ≥ω
Yarık düzlemi ile perde arasındaki mesafe, saçak genişliği
Sorudaki dalga havuzundaki dalgaların dalga boyu 12 cm
ile doğru orantılıdır. Dolayısıyla mesafenin artması dese-
olduğuna göre engel aralığının bu uzunluğa eşit veya daha
nin Şekil II’deki gibi olmasını sağlar.
kısa olması gerekmektedir.
12 ≥ ω Yarıklar arasındaki mesafe, saçak genişliği ile ters orantı-
Havuzda bir kenarı 5 cm olan iki tane küp bulunduğu için lıdır. Dolayısıyla mesafenin azalması desenin Şekil II’deki
engel aralığı başlangıç için 30 cm’dir. Aralığın 12 cm’den gibi olmasını sağlar.
küçük olması için 4 tane küp daha konulması gerekmekte- Kullanılan ışık kaynağının şiddeti, saçak genişliği ile ilişkisi
dir. Böylece engel aralığı 10 cm’ye düşerek kırınım şartını yoktur. Sadece aydınlık saçakların daha parlak olmasını
sağlamış olur. sağlayacaktır. Dolayısıyla desenin Şekil II’deki gibi olması-
nın nedeni olamaz.
Cevap: C Cevap: C
63
FİZİK Dalgalarda Kırınım, Girişim ÇÖZÜMLÜ SORULAR
3. Bir dalga havuzundaki özdeş D1 ve D2 doğrusal su dalgası 4. Tek yarıkta kırınım deneyinde kullanılan yeşil ışık kayna-
kaynaklarının ürettiği dalgalar üstten görünümü şekildeki ğı ile perde üzerinde şekildeki desen elde ediliyor. Perde
gibidir. üzerinde işaretlenmiş K çizgisinde 1. aydınlık saçak oluş-
tuğu görülmüştür.

K çizgisinin karanlık saçak olması için,
I. Yarık genişliğini arttırmak.
II. Yarık düzlemi ile perde arasındaki mesafeyi arttırmak.

Dalga havuzundaki K, L ve M noktaları için,
III. Yarık düzlemi ile perde arası kırıcılık indisi daha büyük
I. K noktası çift tepedir.
saydam bir madde ile doldurmak.
II. L noktası çift çukurdur.
işlemlerinden hangilerinin tek başına yapılması yeterlidir?
III. M noktası düğüm noktasıdır.
A) Yalnız II B) I ya da II C) I ya da III
yargılarından hangileri doğrudur? ( : dalga tepesi,
D) II ya da III E) I ya da II ya da III
: dalga çukuru)
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III Çözüm:
Çözüm:
L noktasında o an için dalga çukurları
karşılaşmıştır. Bu nedenle çift çukurdur.
II. yargı doğrudur. 1. Karanlık
saçak

K çizgisinde karanlık saçak olmasını sağlamak için iki yo-

lumuz vardır. İlki saçak genişliğini artırarak 1. karanlık sa-
çağı K çizgisine getirmektir. İkincisi ise saçak genişliğini
azaltarak 2. karanlık saçağı K çizgisine taşımaktır.
Yarık genişliğini artırmak, saçak genişliğini azaltacaktır.

Bu da 2. karanlık saçağın K çizgisine gelmesini sağlayabi-
lir. Bu nedenle doğrudur.
K noktasında o an için M noktasında D1 kaynağın-
dalga tepeleri karşılaş- dan gelen dalga çukuru ile Yarık düzlemi ile perde arasındaki mesafeyi arttırmak, sa-
mıştır. Bu nedenle çift çak genişliğini artıracaktır. Bu da 1. karanlık saçağın K çiz-
D2 kaynağından gelen dal-
gisine gelmesini sağlayabilir. Bu nedenle doğrudur.
tepedir. ga tepesi karşılaşmıştır. Bu
I. yargı doğrudur. nedenle bu nokta düğüm Deney ortamını kırıcılık indisi daha büyük saydam bir mad-
noktasıdır. de ile doldurmak, saçak genişliğini azaltacaktır. Bu da 2.
III. yargı doğrudur. karanlık saçağın K çizgisine gelmesini sağlayabilir. Bu ne-
denle doğrudur.
Cevap: E
Cevap: E
64
ÇÖZÜMLÜ SORULAR Dalgalarda Kırınım, Girişim FİZİK
5. Aynı fazlı çalışan özdeş iki noktasal su dalgası kaynağı ile 6. Derinliği her yerde aynı olan bir dalga leğeninde aynı fazda
oluşturulan girişim deseninde 3. dalga katarının kaynakla- çalışan özdeş iki noktasal su dalgası kaynağı ile kaynaklar
rı birleştiren doğruyu kestiği nokta P, 2. düğüm çizgisinin çukur oluşturduğu anda şekildeki girişim deseni elde edili-
kestiği nokta ise R‘dir. yor.
Y
X
Merkez Z
Doğrusu
K3 D2
K1 K2

K1 K2
Buna göre,
Dalgaların dalga boyu λ olduğuna göre P-R arası uzaklık I. Y noktası 1. düğüm çizgisi üzerindedir.
kaç λ’dır?
II. X noktası merkez doğrusu üzerindedir.
3 5 7 9
A) B) 2 C) D) E)
2 2 2 4 III. Z noktası düğüm noktası üzerindedir.
Çözüm: yargılarından hangileri doğrudur?
Merkez doğrusunun dalga katarı olduğunu aklımızda tuta- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
rak kaynakları birleştiren doğru üzerinde iki dalga katarı ya
D) II ve III E) I ,II ve III
λ
da iki düğüm çizgisi arası uzaklık ‘dir. Bir dalga katarı ile
2 Çözüm:
λ
düğüm çizgisi üzeri uzaklık ise ‘tür. Y noktasının kaynaklara olan uzaklıklarını şekil üzerinde
4
dalga boyu cinsinden bulalım. YK1 = 2λ ve YK2 = 2,5λ.
Böylece Y noktasının kaynaklara olan yol farkı ΔS = 0,5λ
Merkez oluyor. O halde,
Doğrusu  1 Y
∆S =  n −  λ
D1 D2
K3 K2 K1
 2 
K1 K2
λ  1
=  n −  λ
2  2
K1 K2
n = 1 yani 1. düğüm çizgisi üzerindedir I. yargı doğru.
X noktasının yol farkı sıfır olduğuna göre X noktası merkez

doğru üzerindedir. II. yargı doğru.
9λ
O halde P-R arasından uzaklık 'tür.
4 Z noktası bir tepe + çukur noktası olduğuna göre mutlaka
Cevap: E
düğüm çizgisi üzerinde olmalıdır III. yargı doğrudur.
Cevap: E
65
7. Aynı fazda çalışan iki özdeş noktasal su dalgası kayna- 8. Tek renkli ışıkla yapılan Young deneyinde yarıklar arası
ğı şekildeki gibi aralarındaki uzaklık 2 cm olacak biçimde mesafe d, perde ile yarıklar düzlemi arası uzaklık L ve kul-
dalga leğenine yerleştirliyor. Dalga kaynaklarının frekansı lanılan ışığın dalga boyu λ’dır. Merkezi aydınlık saçak A0,
sabit ve 2 s-1 olduğunda dalgaların sürati 8 cm/s oluyor. birinci ve ikinci karanlık saçaklar K1 ve K2 perde üzerinde
şekildeki gibi gösterilmiştir.
K1 K2

2 cm K2
Buna göre,
K1
I. Leğende girişim deseni gözlenir. Noktasal d A0
ışık kaynağı
II. Leğenden bir miktar su alınırsa girişim deseni oluşur.
III. Kaynaklar arası uzaklık artılırsa girşim deseni gözlenir. L

Perde
Çözüm: Buna göre K2’nin olduğu yerde K1’in oluşması için,
Girişim deseninin oluşabilmesi için kaynaklar arasında en az I. Kullanılan ışığın dalga boyu λ küçültülmeli.
iki düğüm çizgisi oluşmalıdır.
II. Yarıklar arası uzaklık d azaltılmalı.
Girişim çizgileri kaynakların üzerinde gözlenmez. Bu du- III. Yarıklar düzlemi ile perde arasıdaki uzaklık L artırılmalı.
rumda kaynakları birleştiren doğru üzerinde ilk düğüm çiz-
λ yargılarından hangileri doğrudur?
gilerinin merkez doğrusuna uzaklıkları olacağını biliyo-
4 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
ruz. O halde kaynaklar arası uzaklık 2 cm’den fazla olmak
λ D) II ve III E) I ,II ve III
zorunda.Yani girişim deseni görülmesi için d > olmak
2
zorundadır. I. öncül yanlış.
Merkez Çözüm:
Doğrusu
D1 K2’nin olduğu yerde K1’in oluşması için saçak aralığının ar-
D1
tırılması gerekmektedir.
Saçak aralığı kullanılan ışığın dalga boyu (λ) ile ve yarıklar

K1 K2 düzlemi ile perde arası uzaklıkla (L) ile doğru orantılı, ya-
= 1 cm =1 cm
rıklar arası uzaklık (d) ile ters orantılıdır.

O halde λ ve L artırılırsa saçak aralığı artar d artarsa saçak
V = λ · f 8 = λ · 2 λ = 4 cm/s aralığı azalır.
Leğenden bir miktar su alınırsa oluşan dalgaların dalga I. öncül yanlış,
λ
boyu küçüleceğinden 2 ⋅ değeri 2 cm’ den daha küçük II. öncül doğru,
4
olacağından dolayı girişim deseni gözlenir. II. öncül doğru. III. öncül doğru olur.
λ Cevap: D
Kaynaklar arası uzaklığı artırırsak yani d artarsa d >
2
olacağından girişim deseni gözlenir. III. öncül doğru.
Cevap: E
66
9. Derinliği sabit dalga leğeninde doğrusal dalga kaynağı ile 10. Şekilde çift yarıkta girişim deneyi düzeneği verilmiştir.
üretilen eşit periyotlu doğrusal su dalgalarının verilen en- ok ok
geller arasından geçtikten sonraki görünümü şekilde veril- X
miştir. 1
Noktasal O
λ1 λ2 Ao
ışık kaynağı
Doğrusal Dalga Kaynağı

Dalga sönümleyici
Dalga sönümleyici
λ1‘
2
w1 w2 Y
Fant
Perde
Buna göre,
I. Kaynak 1 yönünde hareket ettirilirse merkezi aydınlık

Buna göre, saçak Ao , 2 yönünde kayar.
II. Fant ok yönünde döndürülürse saçak genişliği artar.

I. λ1 < λ2
III. Perde ok yönünde döndürülürse |OY| arasında saçak
II. w1 > w2
sayısı artar.
III. λ1‘ = λ2‘
Çözüm:
Çözüm:
Kaynak 1 yönünde hareket ettirilirse merkezi aydınlık sa-
Dalga leğeninin derinliği sabit olduğu için ortam boyun- çak Ao, 2 yönünde kayar. (I Doğru)
ca ilerleyen dalgaların dalga boyu sabittir, değişmez.
(I Yanlış) ve (III Doğru) Yarıklar düzlemi döndürülürse yarıklar arasındaki dik
uzaklık azalacağından saçak genişliği artar. (II Doğru)
w1 engelinden geçen dalgalar kırınıma uğramamış ve w2
engelinden geçen dalgalar kırınıma uğramış olduğu için Perde ok yönünde döndürülürse perdenin yarıklardan
engellerin genişliği arasındaki ilişki w1 > w2‘dir. (II Doğru) uzaklaşan bölümünde saçak genişlikleri artarken yarıklara
yaklaşan bölümünde saçak genişliği azalır, saçak sayısı
Cevap: E artar. (III Doğru)
Cevap: E
67
11. Tek renkli ışık ile yapılan tek yarıkta kırınım deneyi sıra- 12. Derinliği sabit bir dalga leğeninde, aralarında 16 cm uzak-
sında saydam olmayan cisim yarıklar arasına şekildeki gibi lık bulunan aynı anda çalıştırılan özdeş K1 ve K2 noktasal
yerleştiriliyor. dalga kaynaklarının ürettiği λ = 8 cm dalga boylu su dalga-
ları ile girişim deseni oluşturuluyor.
Ekran
Merkez doğrusu
1
Paralel
ışın Ao
demeti K1 K2
Saydam olmayan 2 -x +x
cisim 16 cm

K1 kaynağı +x yönünde 2 cm ve K2 kaynağı –x yönünde 1
Buna göre, cm kaydırılırsa,
I. Merkezi aydınlık saçak A0 1 yönünde kayar. I. Merkez doğrusu +x yönünde ilk durumdaki 1. düğüm çiz-
II. Sınırlı bir bölgede perde üzerinde oluşan saçak sayısı gisine kayar.
azalır. II. Katar çizgi sayısı değişmez.
III. Perde üzerinde oluşan saçakların genişliği azalır. III. Düğüm çizgi sayısı 2 azalır.
yargılarından hangileri doğrudur? ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) I ve II E) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Çözüm: Çözüm:
Merkezi aydınlık saçak oluşan yeni yarığın orta dikmesi Girişim deseni üzerindeki düğüm çizgileri arasındaki
üzerine (1 yönünde) kayar. (I Doğru) λ 8
uzaklık = = 4 cm, dalga katarları arasındaki uzaklık
2 2
Saçak genişliği büyüdüğü için ekranda görünen saçak sa-
λ 8
yısı azalır. (II Doğru) = = 4 cm,
2 2 M. D.
Yarık önüne saydam olmayan bir cisim konursa yarık ge-
nişliği küçülmüş olur. Bu yüzden saçak genişlikleri büyür.
0. d.k
(III Yanlış)
K1 K2
Cevap: D -x 2 cm 2 cm 2 cm 2 cm 2 cm 2 cm 2 cm 2 cm
+x
16 cm
M. D.
0. d.k
2 cm 2 cm 2 cm K2
-x 2 cm 2 cm +x
K1
1,5 cm
0,5 cm
0,5 cm
0,5 cm
13 cm
1 cm
2 cm
Şekilde, d.k (dalga katarı), d.ç (düğüm çizgisi) olmak üze-

re,
K1 kaynağı +x yönünde 2 cm ve K2 kaynağı –x yönünde 1

cm kaydırılırsa, merkez doğrusu +x yönünde 1,5 cm kay-
mış ve önceki durumda 1. düğüm çizgisinin oluştuğu nok-
tanın üzerine gelmemiştir. 1. düğüm üzerine gelebilmesi
için merkez doğrusunun 2 cm kayması gerekirdi. (I Yanlış)
Her iki durumda girişim deseni üzerinde toplam 3 tane dal-

ga katarı ve 4 tane düğüm çizgisi oluşmuştur. Dalga katarı
ve düğüm çizgi sayısı değişmez. (II Doğru ve III Yanlış)
Cevap: B
68
13. Young deneyi düzeneğinde engel ile ekran arası uzaklık L, 14. Işığın tek yarıkta yapılan girişim deneyinde deney düzene-
yarıklar arası mesafe d ve ışık kaynağının yarıkların orta ğinde Tablo I’ de yapılan değişikler sonucunda Tablo II ‘ de
noktasına olan uzaklığı x’dir. Deney sonucunda ekranda gözlenen değişiklikler meydana gelmektedir.
oluşan girişim saçakları Şekil I' de verilmiştir. Deney Düzeneğinde Yapılan Değişikler
Deney Düzeneğinde Yapılan Değişikler
Ekran 1 Yarık düzlemi ile ekran arası kırıcılık indisi
1 Yarık düzlemi
havaya ile ekran
göre daha büyük arası kırıcılık
saydam birindisi
ortamla
havaya göre daha büyük saydam bir ortamla
doldurulmuştur.
doldurulmuştur.
Engel S S2 2 Yarık düzlemi bir miktar döndürülmüştür.
1 L
2 Yarık düzlemi bir miktar döndürülmüştür.
3 Yarığın bir kısmının önüne saydam madde
x d 3 Yarığın bir kısmının önüne saydam madde
konulmuştur.
konulmuştur.
Kırmızı ışık 4 Yarığın bir kısmının önüne saydam olmayan
kaynağı 4 Yarığın
bir cisimbir kısmının önüne saydam olmayan
konulmuştur.
bir cisim konulmuştur.
Şekil I Şekil II Tablo I
Tablo I
Ekranda gözlenen saçakların Şekil II’deki gibi olması Deney Sonucunda Gözlenen Durumlar
için, Deney Sonucunda Gözlenen Durumlar
I. d azaltılmalıdır. a Merkezî aydınlık saçak engelin konulduğu

a Merkezî aydınlık
tarafa kaymış ve saçak
saçak engelin
genişliğikonulduğu
II. L azaltılmalıdır. tarafa kaymış ve saçak genişliği
değişmemiştir.
değişmemiştir.
III. x artırılmalıdır b Saçak genişlikleri büyümüş, merkezî aydınlık
b Saçak genişlikleri büyümüş, merkezî aydınlık
saçak kaymıştır.
yargılarından hangileri doğrudur? saçak kaymıştır.
c Işığın ortalama hızı ve saçak genişliği
c Işığın ortalama
azalmış, merkezî hızı ve saçak
aydınlık genişliği
saçağın yeri
azalmış, merkezî aydınlık saçağın yeri
değişmemiştir.
D) I ve III E) II ve III değişmemiştir.
d Saçak genişliği artmış, merkezî aydınlık
d Saçak genişliği
saçağın yerinin artmış,
değişip merkezî aydınlık
değişmeyeceği
saçağın yerinin değişip değişmeyeceği
yorumlanamamıştır.
yorumlanamamıştır.
Çözüm: Tablo II

Tablo II
Şekil II ‘de gözlenen saçak genişlikleri Şekil I ‘dekine göre Buna göre Tablo I’ de yapılan değişikler ile Tablo II ‘ de
küçülmüştür. Işığın çift yarıkta girişimi deneyinde saçak gözlenen durumlar eşleştirildiğinde hangisi doğru olur?
genişliklerinin küçülmesi için,
1 a 1 c 1 a
I. d artmalı (Yanlış), 2 d 2 b 2 b
A) B) C)
II. L azaltılmalıdır (Doğru), 3 c 3 a 3 c
4 b 4 d 4 d
III. x değerinden bağımsızdır. (Yanlış)
1 c 1 d
Cevap: B
2 d 2 b
D) E)
3 a 3 a
4 b 4 c
Çözüm:
1. Yarık düzlemi ile ekran arası kırıcılık indisi havaya göre

daha büyük saydam bir ortamla doldurulursa ışığın
ortalama hızı ve saçak genişliği azalır, merkezi aydınlık
saçağın yeri değişmez. (1-c)
2. Yarık düzlemi döndürülürse saçak genişliği artar, mer-

kezî aydınlık saçağın yerinin değişip değişmeyeceği
yorumlanamaz. (2-d)
3. Yarığın bir kısmının önüne saydam madde konulursa

merkezi aydınlık saçak engelin konulduğu tarafa kayar
ve saçak genişliği değişmez. (3- a)
4. Yarığın önüne saydam olmayan bir cisim konulursa sa-

çak genişlikleri büyür, merkezi aydınlık saçak oluşan
yeni yarığın orta dikmesi üzerine kayar. (4- b)
Cevap: D
69
Notlarım
70
1
FİZİK
TEST
Dalgalarda Kırınım, Girişim
1. Günlük hayatta karşılaştığımız bazı durumların, 3. Tek renkli ışıkla yapılan tek yarıkta kırınım deneyinde,
perde üzerinde oluşan desenle ilgili,
I. Dürbün, teleskop, mikroskop gibi optik araçların kullanı-
mında görüntü kalitesinin ayarlanması. I. Saçakların parlaklıkları merkezi aydınlık saçaktan baş-
layarak kenarlara doğru gidildikçe azalır.
II. Tavus kuşu ve sinek kuşunun tüylerinin o güzel renkleri,
yalnızca pigmentlerin değil tüylerin yüzey katmanların- II. Saçak genişliği, merkezden kenarlara doğru azalır.
daki çıkıntılarının da etkisi ile ortaya çıkması. III. Desen üzerinde hiç ışık almayan bölgelerde karanlık sa-
III. Bulaşık tabakları deterjanla yıkanıp düzgün durulanma- çaklar oluşur.
dığında, yüzeyden farklı renklerin yansıması. verilen yargılardan hangileri doğrudur?
hangileri ışığın kırınım veya girişim yapması sonucu or-
taya çıkar?
D) II ve III E) I,II ve III
2. Yeşil ışık kullanılarak yapılan çift yarıkta girişim deneyinde

perde üzerinde oluşan görüntü şekildeki gibidir.
ok C
B 4. Aynı fazlı özdeş K1, K2 kaynaklarının oluşturduğu girişim
Yeşil 1 yönü
A deseninde çizilen bir girişim çizgisinin kaynakları birleşti-
Işık 2 yönü ren doğruyu kestiği R noktasının merkez doğrusuna uzak-
Kaynağı lığı 10 cm dir.
Merkez
doğrusu
P
30 cm
Buna göre A, B, C bölgeleri ve P noktası ile ilgili aşağı-
da verilen yargılardan hangisi yanlıştır?
A) A, B bölgeleri eşit büyüklüktedir. K1 R K2

10 cm
B) P noktası karanlık saçak üzerindedir.

C) Kaynağın rengi kırmızı yapılırsa P'deki saçak 2 yönün-
de kayar. Bu çizgi üzerinde alınan bir P noktasının K2’ye uzaklığı
IPK2I = 30 cm olduğuna göre, K1 kaynağına uzaklığı IPK1I
D) A ve C'nin parlaklıkları aynıdır.
kaç cm dir?
E) Kaynak şekilde ok yönünde miktar yukarı çekilirse,
A'daki saçak 1 yönünde kayar. A) 40 B) 50 C) 55 D) 60 E) 70
71
FİZİK Dalgalarda Kırınım, Girişim 1. TEST
5. Bir dalga leğeninde, kendi içlerinde sabit derinliklerde 7. Sabit derinlikli bir dalga leğeninde, özdeş ve aynı fazda
oluşturulan K, L, M kulvarlarının üstten görünümü şekilde çalışarak, λ dalga boylu su dalgaları üreten K1 ve K2 nok-
gösterilmiştir. Sabit frekansa sahip doğrusal su dalga kay- tasal kaynaklarının oluşturduğu girişim desenine ait X ve Y
nağı çalıştırılarak oluşturulan dalgalar, her üç kulvarda da girişim çizgileri şekildeki gibidir.
bulunan aynı büyüklükte açıklığa sahip engellere gönde-
riliyor. Bu dalgaların engelleri geçerken aldıkları görünüm
şekildeki gibidir. Y
X
K
K1 K2
λ
Kaynak
M Buna göre,

I. Çizgilerden biri katar ise diğeri düğüm çizgisidir.
Kırınım en net M kulvarında, sonra L'de gözlenmiş olup, II. Çizgilerin eğimine bakınca, X K1 kaynağına, Y'nin K2
K'de dalgalar kırınıma uğramamıştır. kaynağına olduğundan daha yakındır.
Buna göre, kulvarların hK, hL, hM derinlikleri arasındaki III. Y merkez doğrusuna en yakın girişim çizgisi ise X ikinci
ilişki nasıldır? katar çizgisidir.
A) hK = hL = hM yargılardan hangileri doğrudur?
B) hK > hL > hM A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
C) hM > hL > hK D) II ve III E) I, II ve III
D) hK > hL = hM
E) hL = hM > hK
6. Sabit derinlikli bir dalga leğeninde, oyuncak sandal, leğen

içine yerleştirilen engelin arkasında olmasına rağmen,
doğrusal kaynak f frekansı ile çalıştığında aşırı derecede
sarsılıyor.
8. Tek yarıkta yaptığı ışığın kırınım deneyinde, bir öğrenci

Kaynak
önce kırmızı, sonra yeşil, daha sonra ise bu iki rengi aynı
anda yarık düzlemine gönderiyor.
Engel
Sandal Bu deneyi ilk defa yapan öğrencinin deney raporuna,

Yatay
Sol Sağ
I. Kırmızı ışık kullanıldığında oluşan aydınlık saçaklar, ye-
şil ışık kullanıldığında oluşanlardan daha büyük oldu.
Buna göre,
II. Perdede her üç deneyde de, aydınlık saçaklar arasında
I. Kaynağın frekansı artırılmalı. ışık almayan bölgelerden oluşan karanlık saçaklar var.
II. Leğene su eklenmeli. III. İki renk birlikte kullanıldığında merkezi aydınlık saçağın
III. Engel sağa doğru kaydırılmalı. ortasının sarı, kenarlarının kırmızı olduğu görüldü.
hangi değişiklikler sarsıntıyı azaltmış olabilir? yazdığı sonuçlardan hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) I veya III E) II veya III D) II ve III E) I, II ve III
72
2
FİZİK
TEST
1. Derinliği sabit dalga leğeninde özdeş K1 ve K2 kaynakları 3. λ dalga boylu dairesel su dalgaları üreten özdeş kaynaklar
ile oluşturulan girişim deseninde şekildeki T noktası 2. dü- arası uzaklık 3λ kadardır. Oluşan girişim deseninde kay-
ğüm çizgisi üzerinde bulunmaktadır. naklara uzaklıkları farkı en fazla olan girişim çizgisi seçili-
yor.
2. düğüm
S çizgisi Seçilen bu çizgi için verilen,
I. Kaynaklara uzaklık farkı 2,5λ kadardır.

37o
T II. 3. düğüm çizgisidir.
III. Kaynaklardan birine 0,5λ uzaklıktadır.
37o A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

K1 K2 D) I ve II E) I, II ve III
Buna göre S noktası hangi girişim çizgisi üzerindedir?

(sin 37° = 0,6; cos 37° = 0,8)
A) 1. düğüm B) 1. katar C) 2. düğüm

D) 2. katar E) 3. düğüm
2. Noktalar arası uzaklıkların eşit olduğu şekildeki sabit de-

rinlikteki dalga leğeninde özdeş K1 ve K2 dairesel dalga
kaynaklarına en yakın düğüm çizgileri verilmiştir.
Düğüm Merkez Düğüm

çizgisi doğrusu çizgisi
4. Derinliği sabit dalga leğeninde λ dalga boylu su dalgaları
üreten şekildeki özdeş K1, K2 kaynaklarıyla oluşturulmuş
girişim deseninde toplam 3 tane dalga katarı oluşmaktadır.
K1 K2
Merkez
doğrusu

sol sağ
Buna göre girişim deseninde,
K1 K2
I. En fazla 3 tane katar çizgisi oluşur.

II. En fazla 2 tane düğüm çizgisi oluşur.
III. En fazla 4 tane düğüm çizgisi oluşur. λ

K1 kaynağı sola doğru λ, K2 kaynağı sağa doğru kadar
2
yargılarından hangileri doğru olabilir?
kaydırılırsa desende oluşan düğüm çizgi sayısı en fazla
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III kaç tane olur?
A) 4 B) 6 C) 8 D) 10 E) 12
73
5. Derinliği sabit olan dalga leğeninde doğrusal su dalgası 7. Eşit genlikli ve 2λ dalga boylu ses dalgaları üreten K1 ve
kaynağının oluşturduğu λ dalga boylu dalgaların yarık ge- K2 kaynaklarından K1 kaynağının şekilde verilen X, Y, Z
nişliği w1 ve w2 olan engeller arasından geçişi şekilde veril- noktalarına olan uzaklığı eşit olup λ kadardır.
miştir.
X
Y
w1 w2
K1 K2
λ
Z

kaynak

X, Y, Z noktalarının K2 kaynağına uzaklıkları sırasıyla 7λ,
Buna göre λ, w1 ve w2 arasındaki ilişki aşağıdakilerden 5λ, 6λ olduğuna göre bu noktalardan hangilerinde bulu-
hangisinde doğru olarak verilmiş olabilir? nan kişi ses duyabilir?
A) λ > w2 > w1 A) Yalnız X B) Yalnız Y C) Yalnız Z
B) w1 > w2 = λ D) X ve Y E) X, Y ve Z
C) w1 > w2 > λ
D) w2 = λ > w1
E) w2 > w1 > λ
6. Derinliği sabit bir dalga leğeninde özdeş dairesel su dalga-

ları yayan K1 ve K2 kaynakları ile girişim deseni oluşturulu-
yor. Desende kaynakların frekansı f1 iken s tane, f2 iken t
tane düğüm çizgisi oluşuyor.
Buna göre,
I. f1 > f2 ise s > t dir.
II. f1 > f2 ise s = t dir.
III. f2 > f1 ise s = t dir.

74
3
FİZİK
TEST
1. Derinliği sabit bir dalga leğeninde λ dalga boylu dalgalar 3. Derinliği değişmeyen dalga leğeninde λ dalga boylu dalga-
7λ lar üreten özdeş iki dalga kaynağı aynı fazda çalıştırılıyor.
üreten ve aralarında mesafe bulunan özdeş noktasal
2
Oluşan girişim deseni ile ilgili,
dalga kaynakları aynı fazda çalıştırılıyor.
I. Dalga katarı ve düğüm çizgilerinin sayıları eşit olamaz.
Kaynakların frekansı artırılırsa oluşan girişim deseninde-
ki, II. Dalga katarı sayısı tek sayı, düğüm çizgilerinin sayısı çift
sayıdır.
I. Dalga katarları sayısı
III. Dalga katarı sayısı, düğüm çizgileri sayısından her za-
II. Düğüm çizgileri sayısı
man fazladır.
III. Toplam çizgi sayısı
niceliklerinden hangileri kesinlikle artar?
4. Tek dalga boylu yeşil ve tek dalga boylu mavi rengin karışı-
mından oluşan ışık yayan ışık kaynağı kullanılarak karanlık
odada yapılan çift yarıkla girişim deneyinde yarık düzlemi
ile ışık kaynağı arasına şekildeki gibi yeşil filtre yerleştirile-
rek beyaz perde üzerinde girişim deseni elde ediliyor.
Yeşil
filtre
2. Derinliği her yerinde aynı olan dalga leğeninde λ dalga

boylu dalgalar üreten özdeş ve noktasal K1 ve K2 kaynak- Cyan ışık
ları aynı fazda çalıştırılıyor. kaynağı
2. düğüm çizgisi Yarık

düzlemi
perde
Merkez doğrusu
Buna göre yeşil filtre kaldırılırsa,
K1 K2 I. Perde üzerinde yeşil renkli saçak gözlenemez.
II. Perde üzerindeki karanlık saçakların kapladığı alan aza-

lır.
Oluşan girişim deseninde 2. düğüm çizgisi şekilde veril- III. Perde üzerinde mavi renkli saçak gözlenebilir.
diğine göre kaynaklar arası uzaklık kaç λ’dır? (Noktalar
arası uzaklıklar eşittir.)
9 3 9 13 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
A) B) C) D) 10 E)
8 2 4 4 D) II ve III E) I, II ve III
75
5. Yarıklar arası uzaklığın 2d olduğu yarık düzlemi ile kırmızı 7. Bir öğretmen iki farklı deney düzeneği tasarlayarak öğren-
renkli ışık kullanılarak karanlık bir odada yapılan çift yarık- cilere çift yarıkta girişim ve tek yarıkta kırınım olayları ara-
la girişim deneyinde beyaz perde üzerinde P noktasında 4. sındaki farkları göstermek istiyor. Bunun için tek renkli ışık
aydınlık saçak oluşuyor. ile yapılan çift yarıkta girişim deneyi düzeneğini oluşturup,
perde üzerinde girişim deseni elde ediyor ve bu desenin
fotoğrafını çekiyor. Daha sonra tek renkli ışık ile yapılan
tek yarıkta kırınım deneyi düzeneğini oluşturup, perde üze-
P
rinde girişim deseni elde ediyor ve bu desenin fotoğrafını
çekiyor. Öğretmen iki fotoğrafı öğrencilere gösterip dese-
nin hangi deney düzeneğine ait olabileceğini soruyor.
Işık
kaynağı Öğrenciler aşağıdaki özelliklerden hangilerini inceleye-
rek,
I. Saçakların parlaklıkları,
Yarık
düzlemi II. Saçakların genişlikleri,
perde
III. Saçak sayısı

girişim deseninin hangi deney düzeneğine ait olabilece-
Buna göre aynı deney yarık genişliği d olan tek yarıklı ya- ğini söyleyebilir? (Öğrencilere deneyde kullanılan ışığın
rık düzlemi ve sarı renkli perde ile yapılırsa P noktasının rengi, dalga boyu ve yarık genişliği gibi bilgiler verilme-
bulunduğu yerde hangi saçak oluşur? mektedir.)
A) 2. karanlık B) 2. aydınlık C) 3. karanlık A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) 3. aydınlık E) 4. karanlık D) II ve III E) I, II ve III
6. Tek dalga boylu kırmızı ve tek dalga boylu mavi rengin

karışımından oluşan ışık yayan ışık kaynağı kullanılarak,
karanlık odada yapılan çift yarıkla girişim deneyinde sarı
renkli perde üzerinde girişim deseni elde etmek isteniyor.
Buna göre perde üzerinde,
I. Beyaz renkli aydınlık
II. Magenta renkli aydınlık
III. Mavi renkli aydınlık
girişim saçaklarından hangileri gözlenemez?

76
4
FİZİK
TEST
1. Tek renkli ışık yayan bir ışık kaynağı kullanılarak yapılan 3. Üstten görünümü verilen ve derinliği her yerinde aynı olan
tek yarıkta kırınım deneyinde yarıklar düzlemi ok yönünde dalga leğeninde A ve B doğrusal dalga kaynaklarının üret-
bir miktar döndürülmektedir. tiği doğrusal su dalgaları engeller arasındaki yarıktan geç-
tikten sonra şekildeki gibi yayılıyor.

ok Engel
Paralel
ışık demeti

d dı Ao (Merkezi aydınlık saçak)
A θ α B
Fant
Perde

α ˃ θ olduğuna göre A kaynağının ürettiği dalgaların,
Buna göre,
I. Frekansı B kaynağının ürettiği dalgaların frekansından
I. dı = d · cos θ olur küçüktür.
II. Fant ile perde arasına kırıcılık indisi havanınkinden bü-
II. Dalga boyu B kaynağının ürettiği dalgaların dalga bo-
yük bir ortam yerleştirilirse perde üzerinde daha fazla
yundan küçüktür.
saçak gözlenir.
III. Merkezi aydınlık saçağın yeri değişmez. III. Hızı B kaynağının ürettiği dalganın hızından büyüktür.
IV. Dalga boyu artar. yargılarından hangileri doğrudur? (Kaynaklar farklı za-
manda çalıştırılarak dalgaların girişim yapması engellenmiştir.)
A) I, II ve III B) II, III ve IV C) I, III ve IV
D) I ve IV E) II ve IV
4. Derinliği her yerinde aynı olan bir dalga leğeninde aynı faz-
2. Tek yarıkta yapılan kırınım deneyinde yarıklar düzlemine da titreşen özdeş S1 ve S2 dalga kaynaklarının oluşturduğu
kırmızı ve yeşil paralel ışık demeti gönderilmektedir. girişim deseninde birinci katar çizgilerinin konumu şekilde-
ki gibidir.
Merkez doğrusu
1.Katar çizgisi 1.Katar çizgisi
Kırmızı ve yeşil
ışık demeti
S1 S2
Yarık düzlemi

Beyaz
Ekran Girişim deseninde gözlenen düğüm çizgilerinin sayısı

nD, katar çizgilerinin sayısı nK olduğuna göre, nK ve nD
Buna göre beyaz ve yeterince büyük ekran üzerinde, değerleri hangi seçenekte doğru verilmiştir? (S1 ve S2
arası eşit bölmelendirilmiştir.)
I. Kırmızı aydınlık
nD nK
II. Sarı aydınlık
III. Yeşil aydınlık A) 3 4

B) 4 3
IV. Beyaz aydınlık
C) 4 5
bölgelerden hangileri oluşur?
D) 6 5
A) I, II ve III B) I, III ve IV C) II, III ve IV
E) 6 7
D) I ve III E) II ve IV
77
5. Tek renkli ışık kullanılarak yapılan çift yarıkta girişim de- 6. Şekilde çift yarıkta girişim deneyi düzeneği verilmiştir.
neyi düzeneklerinden Şekil I’de S1 yarığı önüne cam blok, Düzenekte yarıklar düzlemi üzerindeki S2 yarığının önü-
Şekil II’de S3 yarığı önüne tahta blok yerleştirilmiştir. ne opak bir cisim yerleştirilerek, yarıklar düzlemine kırmızı
renkli paralel ışın demeti gönderilmektedir.

1 1
S1 S3
Cam Tahta
O O
S1
S2 S4
2 2
Opak cisim O
S2
Fant Fant
Paralel ışın
Şekil I ekran Şekil II ekran
demeti
Yarık düzlemi
Buna göre merkezi aydınlık saçak ile ilgili yapılan yorum- Ekran
lardan hangisi doğrudur?
A) Şekil I ve Şekil II’de 1 yönüne kaymıştır. Buna göre ekran üzerindeki karanlık ve aydınlık saçakla-
rın görünümü hangi seçenekteki gibi olabilir?
B) Şekil I’de 2 yönüne, Şekil II'de 1 yönüne kaymıştır.
C) Şekil I ve Şekil II’de L ’de 2 yönüne kaymıştır.
D) Şekil I’de 1 yönüne, Şekil II’de 2 yönüne kaymıştır. A) o B) o C) o

E) Her iki düzenekte de merkezi aydınlık saçak O nokta-
sındadır.
D) o E) o
78
CEVAP ANAHTARI
DÜZGÜN ÇEMBERSEL HAREKET

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1. TEST D E D E A B E B
2. TEST - A D D C A E C A E B
2. TEST - B C C C D B C B C C
3. TEST E E E C B A C B
4. TEST A A A B B A C D
AÇISAL MOMENTUM
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1. TEST D A C B E E A D
2. TEST A A E E C B E C
3. TEST E C A A B B D D
4. TEST B E E A A D C B
BASİT HARMONİK HAREKET

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1. TEST D E D C C D E C E C
2. TEST - A A D C B C B C E
2. TEST - B C D B C E C B B
3. TEST A C C A B D E C
4. TEST D B A B D D B C
DALGA MEKANİĞİ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1. TEST E E A B C D E C
2. TEST B E D B B E D
3. TEST D C C D A E C
4. TEST A A A C D C
79

Fizik

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fizik

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI

DÖRT DÖRTLÜK KONU PEKİŞTİRME TESTLERİ

Basım Adedi 740.637

Bu yayın Milli Eğitim Bakanlığı tarafından üniversite sınavına hazırlanan öğrencilere

Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu - UNICEF

Mehmet Âkif ERSOY

Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini,

Mustafa Kemal Atatürk

Çembersel Hareket ............................................................................................................................................................... 9

Açısal Momentum-Kütle Çekim Kuvveti ve Kepler Kanunları . .............................................................................................. 27

Basit Harmonik Hareket ........................................................................................................................................................ 41

Dalgalarda Kırınım, Girişim ................................................................................................................................................... 63

CEVAP ANAHTARI ............................................................................................................................................................... 79

Kitapların tüm öğretmen ve öğrencilerimize faydalı olması dileğiyle…

DALGA MEKANİĞİ Dalgalarda Kırınım, Girişim 14 8 7 7 6 42

1. Kaymadan dönerek öteleme hareketi yapan 10 cm yarı- Çözüm:

II. Tekerleğin açısal hızının büyüklüğü ω = 24 rad/s'dir.

III. C noktasının yere göre anlık hızı sıfırdır.

yargılarından hangileri doğrudur? (π = 3 alınız.)

I. Tekerleğin 10 saniyede aldığı yola göre dönme tur sayı-

II. ω = 2π f ise, ω = 2 · 3 · 4 = 24 rad/s

2. K ve L cisimleri sürtünmesiz yatay düzlemde şekildeki yö-

II. F¶M ile r ¶ birbirine diktir.

III. m arttıkça a¶’nın büyüklüğü artar.

yargılarından hangileri doğrudur?

I. Kürenin periyodunun alabileceği en büyük değer 4t’dir.

I. Kürenin periyodunun en büyük değeri bulmak için 2t

II. ω’nın en küçük değeri için periyodun en büyük yani 4t

Y X, Y ve Z silindirlerinin L eksenine göre eylemsizlik mo-

Buna göre, A) IX > IY > IZ B) IX = IY = IZ C) IZ > IY > IX

II. L noktasından geçerken X ve Y cisimlerinin kütle mer- Çözüm:

Dikkat !!! Silindirlerin kütle ve yarıçaplarını

EX = EY ve mX = mY olduğu için vX > vY olmalıdır.

Cisimlerin hareket boyunca enerjileri değişmediği için hız-

ları da değişmez ve L noktasından geçerken de vX > vY olur.

Y cisminin zemine temas eden noktasının yere göre anlık hızı

Sistem O noktasından geçen sayfa düzlemine dik eksen

yargılarından hangileri doğrudur? A) 2 B) 4 C) 20 D) 40 E) 20 2

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

Bu cisme ait fiziksel niceliklerden hangileri dönme ekse-

Konum vektörü I. Birim zamandaki hız değişimleri eşittir.

Ağırlık yargılarından hangileri doğrudur?

I. Birim zamandaki hız değişimleri eşittir. (Yanlış) Disk

II. Eşit zaman aralıklarında açısal hız değişimi sıfırdır.

Çözüm: III. Konum vektöründeki değişim yarıçapın iki katı ola-

yargılarından hangileri doğrudur? (Hava sürtünmesi ih-

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

I. α açısı 45°’den küçük olduğu için kurtulma anında hızın

I. FK · cos (90 – α) = FM (Yanlış) I. Tekerlek üzerindeki tüm noktaların yarıçap vektörleri

18. Şekildeki homojen ve hareket esnasında deforme olmayan

Cisim düşey eksen etrafında sabit açısal süratle döndü-

rülerek kadar yükseldiğinde, O

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II I. A noktasının daima iki hız bileşeni vardır.

X ve Y koşucularının dolanım periyotları sırasıyla TX ve I. K çizgisini takip etmek,

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

2. Aynı düzlemde bulunan K, L ve M dişli çarklarının yarıçap-

Buna göre X cismi K ve L noktalarından geçerken cisme

I. X noktasının açısal hızı Y’ninkinden küçüktür. B)

II. X noktasının çizgisel hız büyüklüğü Y’ninkine eşittir.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

8. Düşey kesiti verilen r yarıçaplı silindir içerisinde AB ekse-

6. Düşey kesiti verilen sürtünmesiz çember şeklindeki parça-

yargılarından hangileri doğrudur?