MÔN: LÝ THUYẾT TÀI CHÍNH

Chương 5: HÀNH VI CỦA LÃI SUẤT

Tóm lược
• Trong chương này, chúng ta sẽ xem xét mức lãi suất
danh nghĩa tổng thể được xác định ra sao và các yếu tố
nào ảnh hưởng đến hành vi của lãi suất.
Mục tiêu (1/2)
5.1 Nhận diện các yếu tố tác động lên cầu tài sản.
5.2 Vẽ đường cung và cầu cho thị trường trái phiếu và xác
định lãi suất cân bằng.
5.3 Liệt kê và mô tả các yếu tố tác động lên lãi suất cân
bằng trong thị trường trái phiếu.
Mục tiêu (2/2)
5.4 Mô tả mối liên hệ giữa thị trường trái phiếu và thị
trường tiền tệ dựa trên giả thuyết về ưa thích thanh khoản
(liquidity preference framework).
5.5 Liệt kê và mô tả các yếu tố tác động lên thị trường tiền
tệ và lãi suất cân bằng.
5.6 Xác định và minh họa các tác động của thay đổi tăng
trưởng cung tiền theo thời gian lên lãi suất.
Các yếu tố quyết định cầu tài sản (1/2)
• Các chủ thể kinh tế nắm giữ nhiều loại tài sản khác nhau.
Các bạn đang nắm giữ tài sản nào?
• Tài sản (asset) là bất cứ thứ gì có thể sở hữu và có giá
trị.
• Ví dụ: tiền, laptop, điện thoại, trái phiếu, cổ phiếu, tác
phẩm nghệ thuật, đất đai, nhà cửa hay máy móc.
Các yếu tố quyết định cầu tài sản (2/2)
• Của cải (wealth): toàn bộ nguồn lực thuộc sở hữu của
một cá nhân, trong đó có toàn bộ tài sản
• Tỉ suất sinh lợi (TSSL) kỳ vọng (expected return):
TSSL được kỳ vọng trên một tài sản qua thời kỳ tiếp theo
so với các tài sản thay thế
• Rủi ro (risk): mức độ bất định của tỉ suất sinh lợi trên một
tài sản so với các tài sản thay thế
• Tính thanh khoản (liquidity): mức độ dễ dàng và nhanh
chóng của việc chuyển một tài sản sang tiền mặt so với
các loại tài sản thay thế
Lý thuyết lựa chọn danh mục (1/2)
• Khi các yếu tố khác không đổi:

1. Lượng cầu một tài sản tỉ lệ thuận với của cải

2. Lượng cầu một tài sản tỉ lệ thuận với tỉ suất sinh lợi
của nó so với các tài sản thay thế
3. Lượng cầu một tài sản tỉ lệ nghịch với rủi ro về tỉ suất
sinh lợi của nó so với các tài sản thay thế
4. Lượng cầu một tài sản tỉ lệ thuận với tính thanh
khoản của nó so với các tài sản thay thế
Lý thuyết lựa chọn danh mục (2/2)
Bảng tóm tắt 1

Biến Thay đổi biến Thay đổi cầu tài sản

Của cải upward arrow upward arrow

TSSL kỳ vọng upward arrow upward arrow

Rủi ro upward arrow

Tính thanh khoản

Cung và cầu trên thị trường trái phiếu
• Khi giá thấp (lãi suất cao), các yếu tố khác không đổi,
lượng cầu trái phiếu cao: quan hệ nghịch chiều
• Khi giá thấp (lãi suất cao), các yếu tố khác không đổi,
lượng cung trái phiếu thấp: quan hệ cùng chiều
Hình 1: Cung và cầu trái phiếu
Cân bằng thị trường
• Xảy ra khi số người sẵn sàng mua (cầu) bằng số người
sẵn sàng bán (cung) ở một mức giá xác định.

• tượng trưng cho giá và lãi suất cân bằng

• Khi tức cầu vượt cung, giá tăng và lãi suất giảm.

• Khi tức cung vượt cầu, giá giảm và lãi suất tăng.
Thay đổi lãi suất cân bằng
• Thay đổi cầu trái phiếu:
– Của cải: khi kinh tế đi lên, gia tăng của cải, đường cầu trái phiếu
di chuyển sang phải
– TSSL kỳ vọng: lãi suất kỳ vọng trong tương lai gia tăng làm giảm
TSSL kỳ vọng của trái phiếu dài hạn, khiến đường cầu trái phiếu
dịch sang trái
– Lạm phát kỳ vọng: tỉ lệ lạm phát kỳ vọng gia tăng làm giảm TSSL
kỳ vọng của trái phiếu, khiến đường cầu trái phiếu dịch sang trái
– Rủi ro: rủi ro trái phiếu gia tăng làm đường cầu trái phiếu dịch
sang trái
– Thanh khoản: gia tăng thanh khoản làm đường cầu trái phiếu dịch
sang phải
Hình 2: Dịch chuyển đường cầu trái
phiếu
Thay đổi cầu trái phiếu (1/2)
Bảng tóm tắt 2

Dịch chuyển đường

Biến Thay đổi biến Thay đổi lượng cầu cầu
Upward arrow Upward arrow

Của cải
A line graph depicts the right shift in the demand curve. The vertical axis is labeled, P and the horizontal axis is
labeled, B. The line for demand B to the d power sub 1 slopes downward. A line parallel to this line on the right side
displays the new demand line, B to the d power sub 2. A right arrow pointing from B to the d power sub 1 to B to the d
power sub 2 depicts the right shift.

Upward arrow Downward arrow

Lãi suất kỳ vọng

A line graph depicts the left shift in the demand curve. The vertical axis is labeled, P and the horizontal axis is
labeled, B. The line for demand B to the d power sub 1 slopes downward. A line parallel to this line on the left side
shows the new demand line B to the d power sub 2. A left arrow pointing from B to the d power sub 1 to B to the d

power sub 2 depicts the left shift

Upward arrow Downward arrow

Lạm phát kỳ vọng

A line graph depicts the left shift in the demand curve. The vertical axis is labeled, P and the horizontal axis is
labeled, B. The line for demand B to the d power sub 1 slopes downward. A line parallel to this line on the left side
shows the new demand line B to the d power sub 2. A left arrow pointing from B to the d power sub 1 to B to the d

power sub 2 depicts the left shift.

Thay đổi cầu trái phiếu (2/2)
Bảng tóm tắt 2 (tiếp theo)

Dịch chuyển đường

Biến Thay đổi biến Thay đổi lượng cầu cầu
Upward arrow ward arrow

Rủi ro
A line graph depicts the left shift in the demand curve. The vertical axis is labeled, P and the horizontal axis is
labeled, B. The line for demand B to the d power sub 1 slopes downward. A line parallel to this line on the left side
shows the new demand line B to the d power sub 2. A left arrow pointing from B to the d power sub 1 to B to the d
power sub 2 depicts the left shift.

Upward arrow Upward arrow

Thanh khoản

A line graph depicts the right shift in the demand curve. The vertical axis is labeled, P and the horizontal axis is
labeled, B. The line for demand B to the d power sub 1 slopes downward. A line parallel to this line on the right side
displays the new demand line, B to the d power sub 2. A right arrow pointing from B to the d power sub 1 to B to the d
power sub 2 depicts the right shift.
Thay đổi cung trái phiếu (1/2)
• Thay đổi cung trái phiếu:
– Khả năng sinh lời kỳ vọng từ cơ hội đầu tư: khi kinh
tế đi lên, đường cung sẽ di chuyển về bên phải
– Lạm phát kỳ vọng: tỉ lệ lạm phát kỳ vọng gia tăng làm
đường cung dịch sang phải
– Ngân sách chính phủ: gia tăng thâm hụt ngân sách
làm đường cung dịch sang phải
Thay đổi cung trái phiếu (2/2)
Bảng tóm tắt 3

Dịch chuyển đường

Biến Thay đổi biến Thay đổi lượng cung cung
Upward arrow Upward arrow

Khả năng sinh lời

từ đầu tư A line graph depicts the right shift in the supply curve. The vertical axis is labeled, P and the horizontal axis is labeled, B. The line
for supply B to the s power sub 1 slopes upward. A line parallel to this line on the right side displays the new supply line B to the s
power sub 2. A right arrow pointing from B to the s power sub 1 to B to the s power sub 2 depicts the right shift

Upward arrow Upward arrow

Lạm phát kỳ vọng

A line graph depicts the right shift in the supply curve. The vertical axis is labeled, P and the horizontal axis is labeled, B. The line
for supply B to the s power sub 1 slopes upward. A line parallel to this line on the right side displays the new supply line B to the s
power sub 2. A right arrow pointing from B to the s power sub 1 to B to the s power sub 2 depicts the right shift.

Upward arrow Upward arrow

Thâm hụt ngân

sách A line graph depicts the right shift in the supply curve. The vertical axis is labeled, P and the horizontal axis is labeled, B. The line
for supply B to the s power sub 1 slopes upward. A line parallel to this line on the right side displays the new supply line B to the s
power sub 2. A right arrow pointing from B to the s power sub 1 to B to the s power sub 2 depicts the right shift.
Hình 3: Dịch chuyển đường cung trái
phiếu
Hình 4: Phản ứng với thay đổi lạm phát
kỳ vọng – Hiệu ứng Fisher
 Hình 5: Lạm phát kỳ vọng và lãi suất
(Treasury Bill 3 tháng), 1953–2020

Nguồn: Federal Reserve Bank of St. Louis FRED database: https://fred.stlouisfed.org/series/TB3MS ;

https://fred.stlouisfed.org/series/CPIAUCSL/ Cách thức tính lạm phát kỳ vọng được nêu trong

Frederic S. Mishkin, “The Real Interest Rate: An Empirical Investigation,” Carnegie-Rochester

Conference Series on Public Policy 15 (1981): 151–200. Trong quy trình này, lạm phát kỳ vọng là
một phương trình của lãi suất trong quá khứ, lạm phát và xu hướng thời gian.
Hình 6: Phản ứng với chu kỳ kinh doanh
hưng thịnh
Hình 7: Chu kỳ kinh doanh và lãi suất
(Treasury Bill 3 tháng), 1951–2020

Nguồn: Federal Reserve Bank of St. Louis FRED database: https://fred.stlouisfed.org/series/TB3MS .

Cung và cầu ở thị trường tiền tệ: giả thuyết
ưa thích thanh khoản (1/2)

Là mô hình do Keynes đề xuất, xác định lãi suất cân bằng

dựa trên cung và cầu tiền tệ.
Theo mô hình này, có hai loại tài sản chính người ta hay
dùng để tích trữ của cải: tiền và trái phiếu.

Tổng số của cải trong nền kinh tế =

Suy ra:

Nếu thị trường tiền tệ cân bằng

thì thị trường trái phiếu cũng cân bằng

Hình 8: Cân bằng ở thị trường tiền tệ
Cung và cầu ở thị trường tiền tệ: giả thuyết
ưa thích thanh khoản (2/2)

• Cầu tiền tệ trong giả thuyết ưa thích thanh khoản:

– Khi lãi suất tăng:
▪ Chi phí cơ hội của việc giữ tiền tăng…
▪ TSSL kỳ vọng tương đối của tiền giảm…
– …làm giảm cầu tiền tệ.
Thay đổi lãi suất cân bằng trong giả
thuyết ưa thích thanh khoản (1/4)
• Thay đổi cầu tiền tệ:
– Hiệu ứng thu nhập (income effect): thu nhập cao
hơn làm gia tăng cầu tiền tệ ở mỗi mức lãi suất và
đường cầu dịch sang bên phải
– Hiệu ứng mức giá chung (price-level effect): mức
giá chung gia tăng làm cầu tiền tệ ở mỗi mức lãi suất
tăng theo và đường cầu dịch sang bên phải
Thay đổi lãi suất cân bằng trong giả
thuyết ưa thích thanh khoản (2/4)
• Thay đổi cung tiền tệ:
– Giả định rằng cung tiền do ngân hàng trung ương
kiểm soát.
– Khi ngân hàng trung ương tăng cung tiền, đường
cung tiền tệ sẽ di chuyển về bên phải.
Thay đổi lãi suất cân bằng trong giả
thuyết ưa thích thanh khoản (3/4)
Bảng tóm tắt 4

Thay đổi cung (Md) Thay đổi lãi

Biến Thay đổi biến hay cầu (Ms) tiền tệ suất
Thu nhập
A line graph depicts the shift in
the demand curve of money. The
vertical axis is labeled, i and the
horizontal axis is labeled, M.
The line for supply M to the s
power is a vertical line from a
point on the horizontal axis. The
line for demand M to the d power
sub 1 slopes downward from the
upper left corner to the lower
right corner intersecting the
supply line at interest rate. A line
parallel to the line for M to the d
power sub 1 to the right displays
the new demand line M to the d
power sub 2. An arrow from M
to the d power sub 1 to M to the d
power sub 2 depicts a right shift
in the demand.

Mức giá chung

A line graph depicts the shift in
the demand curve of money. The
vertical axis is labeled, i and the
horizontal axis is labeled, M.
The line for supply M to the s
power is a vertical line from a
point on the horizontal axis. The
line for demand M to the d power
sub 1 slopes downward from the
upper left corner to the lower
right corner intersecting the
supply line at interest rate. A line
parallel to the line for M to the d
power sub 1 to the right displays
the new demand line M to the d
power sub 2. An arrow from M
to the d power sub 1 to M to the d
power sub 2 depicts a right shift
in the demand.
Thay đổi lãi suất cân bằng trong giả
thuyết ưa thích thanh khoản (4/4)
Bảng tóm tắt 4 (tiếp theo)

Thay đổi cung (Md) Thay đổi lãi

Biến Thay đổi biến hay cầu (Ms) tiền tệ suất
Cung tiền
A line graph depicts the shift in
the supply curve of money. The
vertical axis is labeled, i and the

horizontal axis is labeled, M.

The line for supply M to the s
power sub 1 is a vertical line
from a point on the horizontal
axis. A line parallel to the line for

M to the s power sub 1 to the

right displays the new supply
line M to the s power sub 2. An
arrow from M to the s power sub
1 to M to the s power sub 2

depicts a right shift in the supply.

The line for demand M to the d
power slopes downward from
the upper left corner to the lower
right corner intersecting the line

M to the s power sub 1 at

interest rate equals i 1 and M to
the s power sub 2 at interest
rate.
Hình 9: Phản ứng với thay đổi thu nhập
hay mức giá chung
Hình 10: Phản ứng với thay đổi cung tiền
Tiền và lãi suất
• Tăng cung tiền một lần sẽ khiến giá cả vĩnh viễn ở một
mức cao hơn vào cuối năm. Lãi suất sẽ gia tăng thông qua
giá cả.
• Hiệu ứng mức giá chung vẫn giữ nguyên kể cả khi giá cả
ngừng tăng.
• Mức giá chung gia tăng làm lãi suất tăng theo vì người ta
sẽ kỳ vọng tỉ lệ lạm phát sẽ cao hơn trong thời gian một
năm. Khi mức giá chung ngừng tăng, kỳ vọng lạm phát sẽ
trở lại zero.
• Hiệu ứng lạm phát kỳ vọng chỉ tiếp diễn khi mức giá
chung còn tăng.
Tăng trưởng cung tiền nhanh hơn có làm
giảm lãi suất? (1/2)
• Giả thuyết ưa thích thanh khoản dẫn đến kết luận rằng
tăng cung tiền làm giảm lãi suất: hiệu ứng thanh khoản.
• Hiệu ứng thu nhập cho thấy lãi suất tăng do tăng cung tiền
có tác dụng kích thích nền kinh tế (đường cầu di chuyển
sang bên phải).
Tăng trưởng cung tiền nhanh hơn có làm
giảm lãi suất? (2/2)
• Hiệu ứng mức giá chung cho rằng tăng cung tiền làm
tăng lãi suất, do mức giá chung gia tăng (đường cầu di
chuyển sang bên phải).
• Hiệu ứng lạm phát kỳ vọng cho thấy việc tăng cung tiền
có thể khiến người ta kỳ vọng mức giá chung cao hơn
trong tương lai, dẫn đến lãi suất tăng (đường cầu di
chuyển sang bên phải).
Hình 11: Phản ứng theo thời gian với gia
tăng tăng trưởng cung tiền
 Hình 12: Tăng trưởng cung tiền (M2, theo năm) và lãi
suất (Treasury Bill 3 tháng), 1950–2020

Nguồn: Federal Reserve Bank of St. Louis FRED database: https://fred.stlouisfed.org/series/M2SL ;

https://fred.stlouisfed.org/series/TB3MS .