Semestr zimowy 2010/2011

Nazwa przedmiotu: Ochrona własności intelektualnej.

Treści programowe w zakresie

ochrony własności intelektualnej.
I. Zagadnienia wstępne z zakresu ochrony własności intelektualnej.
1. Dobra niematerialne.
2. Własność intelektualna.
3. Klasyfikacja własności intelektualnej.

II. Prawo własności przemysłowej.

1. Własność przemysłowa.
2. Patent na wynalazek.
A. Przesłanki zdolności patentowej.
B. Uzyskanie patentu.
C. Patent – treść i zakres.
D. Umowy dotyczące patentu.
E. Ochrona patentu.
3. Prawo ochronne do wzoru użytkowego.
A. Wzór użytkowy jako przedmiot ochrony (przedmiot prawa ochronnego).
B. Nabycie prawa ochronnego do wzoru użytkowego.
C. Treść i zakres prawa ochronnego do wzoru użytkowego.
D. Umowy dotyczące prawa ochronnego do wzoru użytkowego.
E. Ochrona praw do wzoru użytkowego.
F. Ustanie prawa ochronnego do wzoru użytkowego.
4. Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego.
A. Wzór przemysłowy jako przedmiot ochrony (przedmiot prawa z rejestracji
wzoru przemysłowego).
B. Nabycie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.
C. Charakterystyka prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.
D. Naruszenie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.
E. Ochrona wzoru przemysłowego.
F. Umowy dotyczące prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.
G. Ustanie ochrony wzoru przemysłowego.
5. Prawo ochronne na znak towarowy.
A. Znak towarowy jako przedmiot ochrony (przedmiot prawa ochronnego).
B. Nabycie prawa ochronnego na znak towarowy.
C. Treść i zakres prawa ochronnego na znak towarowy.
D. Umowy o przeniesienie prawa ochronnego na znak towarowy i umowy
licencyjne.
E. Ochrona znaku towarowego.
F. Ustanie prawa ochronnego na znak towarowy.
6. Geograficzne oznaczenia pochodzenia towarów (prawo z rejestracji na oznaczenie
geograficzne).
A. Przedmiot ochrony.
B. Nabycie prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne.
C. Treść prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego.
D. Ochrona oznaczeń geograficznych.
E. Ustanie prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego.
7. Topografia układów scalonych (prawo z rejestracji topografii układów scalonych).
A. Przedmiot ochrony.
B. Nabycie prawa z rejestracji topografii układu scalonego.
1
 C. Treść i charakter prawa z rejestracji topografii układu scalonego.
D. Umowy dotyczące topografii układów scalonych i prawa z rejestracji.
E. Ochrona prawa z rejestracji przed naruszeniami.
F. Ustanie prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

III. Prawo autorskie i prawa pokrewne.

1. Prawo autorskie.
A. Pojęcie prawa autorskiego.
B. Przedmiot prawa autorskiego.
C. Podmiot prawa autorskiego.
D. Powstanie autorskich praw do utworu.
E. Autorskie prawa osobiste.
F. Autorskie prawa majątkowe.
G. Ochrona praw autorskich.
2. Prawa pokrewne.
A. Katalog i charakterystyka.
B. Prawo do artystycznych wykonań.
C. Prawo do fonogramów i wideogramów.
D. Prawo do nagrań programów.
E. Prawo do pierwszych wydań, wydań naukowych lub krytycznych.

9. Literatura
1. Barta J., Prawo autorskie, Warszawa 2008.
2. Golat, R., Prawo autorskie i prawa pokrewne, Warszawa 2008.
3. Nowińska E., Prawo własności przemysłowej, Warszawa, 2008.
4. Szymanek T., Prawo własności przemysłowej: podręcznik akademicki, Warszawa 2008.

I. ZAGADNIENIA WSTĘPNE.
1. Dobra niematerialne.
 Cechą charakterystyczną tych dóbr jest to, że nie mają postaci materialnej. Nie są rzeczami.
 Istnieją niezależnie od rzeczy, które stanowią dla nich jedynie substrat umożliwiający ich
poznanie i korzystanie z nich.
 Kategoria dóbr niematerialnych jest wielce zróżnicowana. Najogólniej rzecz ujmując,
można wyróżnić trzy postacie dóbr niematerialnych:
1. utwory w rozumieniu prawa autorskiego,
2. rozwiązania – wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, topografie układów
scalonych,
3. oznaczenia - oznaczenia przedsiębiorstw, firmy przedsiębiorców, znaki towarowe,
oznaczenia geograficzne.
 Utwory i rozwiązania są dobrami niematerialnymi stanowiącymi rezultat pracy
intelektualnej człowieka.
 Oznaczenia stanowią pewne wartości polegające na wytworzeniu w świadomości
uczestników obrotu określonych skojarzeń.

2. Własność intelektualna.
 Dobra niematerialne przedstawiają określoną wartość majątkową. Przepisy prawa
rozstrzygają o tym, które z nich są przedmiotami stosunków cywilnoprawnych, a w
konsekwencji praw podmiotowych Zapewniają im tym samym ochronę podobną do ochrony
własności rzeczy.
 Tym tłumaczyć należy zbiorczą nazwę stosowaną zwyczajowo dla określenia dóbr
niematerialnych, tj. „własność dóbr niematerialnych”, lub „własność intelektualna”.

3. Klasyfikacja własności intelektualnej.

Podstawowe znaczenie ma podział na:
2
 1. własność intelektualną sensu stricte obejmującą dobra niematerialne charakterze
intelektualnym,
2. własność intelektualną sensu largo odnoszącą się do dóbr niematerialnych nie mających
charakteru intelektualnego.

Do dóbr o charakterze intelektualnym zalicza się:

1. utwory rozumiane jako każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze,
utrwalone w dowolnej postaci, niezależnie od ich wartości i przeznaczenia,
2. rozwiązania, do kategorii których zaliczyć należy:
A. wynalazki,
B. wzory użytkowe,
C. wzory przemysłowe,
D. topografie układów scalonych

 Dobra niematerialne o charakterze intelektualnym są to intelektualne wytwory umysłu

ludzkiego charakteryzujące się nowością i oryginalnością. Intelektualny wysiłek twórczy
towarzyszący powstaniu stanowi niezbędną przesłankę dla uznania ich za prawnie chronione
dobra niematerialne.

Do dóbr niemających charakteru intelektualnego zalicza się między innymi:

1. znaki towarowe,
2. geograficzne oznaczenia pochodzenia towarów

 Dobrami niematerialnymi nie mającymi charakteru intelektualnego są symbole

stanowiące nośniki określonych informacji o przedsiębiorstwie, przedsiębiorcy, o pochodzeniu
towaru lub usługi, zdatne do wytworzenia określonych skojarzeń.
 Nie są one twórczym rezultatem umysłu ludzkiego w tym znaczeniu, jakie nadaje się
ww. dobrom intelektualnym. Dla uznania ich za dobra niematerialne godne ochrony nie jest
konieczna ani nowość, ani oryginalność.

II. PRAWO WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ.

1. Własność przemysłowa.
 Konwencja paryska z 20 marca 1883 r. o ochronie własności przemysłowej wprowadziła do
języka prawa międzynarodowego termin „własność przemysłowa", jako zbiorcze pojęcie
obejmujące tę grupę dóbr niematerialnych, których rola i znaczenie ujawniają się w szeroko
rozumianym przemyśle, a więc we wszystkich dziedzinach działalności gospodarczej, bez
względu na to, czy dobra te są wynikiem twórczego wysiłku umysłu ludzkiego, czy też -
przenosząc jedynie określone informacje - są instrumentem walki o klienta.
 Z uwagi zaś na fakt, iż własność przemysłowa jako kategoria zbiorcza wykazuje daleko
idące zróżnicowanie dóbr, pozwala to na wydzielenie w jej ramach:
1. własności przemysłowej sensu stricto obejmującej prawa podmiotowe do wynalazków,
wzorów użytkowych i przemysłowych, zarejestrowanych znaków towarowych i oznaczeń
geograficznych oraz
2. topografii układów scalonych i prawo konkurencyjne.

Katalog prawnie chronionych dóbr własności przemysłowej.

Do przedmiotowego zakresu pojęcia własności przemysłowej zaliczyć należy następujący katalog
prawnie chronionych dóbr własności przemysłowej:
1. patenty na wynalazki,
2. wzory użytkowe,
3. wzory przemysłowe,
4. znaki towarowe,
5. nazwy handlowe,

3
 6. geograficzne oznaczenia pochodzenia towarów,
7. topografia układów scalonych,
8. zwalczanie nieuczciwej konkurencji.

Katalog chronionych dóbr niematerialnych w ogóle, a dóbr własności przemysłowej w

szczególności, nie jest zamknięty.

Charakterystyka praw podmiotowych na dobrach własności przemysłowej.

1. Wyłączny charakter praw – uprawnionemu przysługuje pewna sfera monopolu w zakresie
uprawnień składających się na prawa wyłączne do poszczególnych dóbr. Głównym
uprawnieniem jest wyłączne korzystanie z chronionego dobra w sposób zarobkowy lub
zawodowy z pewnymi ustawowymi ograniczeniami.
2. Bezwzględny charakter praw własności przemysłowej zapewnia uprawnionym nie tylko
wyłączność w zakresie gospodarczej eksploatacji dobra, ale także uprawnienia zakazowe,
które pozwalają na skuteczne ściganie naruszeń.
3. Prawa te, jako prawa majątkowe, podlegają obrotowi prawnemu, który następuje na
podstawie umów o przeniesienie praw lub na podstawie umów upoważniających do
korzystania z określonego dobra (licencja).
4. Są to prawa czasowe, za wyjątkiem prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego, i ile
prawo to jest używane. Trwają tylko przez okres przewidziany przepisami.
5. Są to również prawa o krajowej skuteczności. Są skuteczne tylko na terenie kraju, w
którym zostały nabyte.

Modele ochrony dóbr własności przemysłowej.

 Własności przemysłowa jest przedmiotem ochrony zarówno prawa cywilnego i karnego, jak
i w pewnym stopniu także prawa administracyjnego. Zasadnicze znaczenie ma jednak ochrona
cywilnoprawna.
 Ochrona dóbr szeroko rozumianej własności przemysłowej opiera się na dwóch modelach:
1. tzw. ochronie właściwej dla praw podmiotowych bezwzględnych, dla których
korelatem jest roszczenie o zaniechanie działań wkraczających w prawnie
zagwarantowany monopol
2. tzw. ochronie typu deliktowego, dla której charakterystyczne jest roszczenie
odszkodowawcze.

Źródła prawa własności przemysłowej

I. Źródła prawa międzynarodowego:
1. Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej z dnia 20 marca 1883 r.
2. Porozumienie w Sprawie Handlowych Aspektów Własności Intelektualnej (TRIPS) z dnia
15 kwietnia 1994 r. stanowiące załącznik do porozumienia ustanawiającego światową
Organizację Handlu (WTO)

II. Źródła prawa polskiego.

1. Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jednolity:
Dz. U. 2003 r., Nr 153, poz. 1503 z późn. zm.).
2. Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (tekst jednolity: Dz. U.
2003 r. Nr 119 poz. 1117 z późn. zm.) dalej cytowana jako „pwp”.

2. Patent na wynalazek.

A. Przesłanki zdolności patentowej.

 Przedmiotem ochrony patentowej jest wynalazek, jako dobro o charakterze niematerialnym.
 Ustawa pwp nie zawiera definicji wynalazku, określa jedynie wynalazki, na które udzielane
są patenty.
 Zgodnie z brzmieniem art. 24 pwp patenty udzielane są, bez względu na dziedzinę
techniki, na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do
4
 przemysłowego stosowania. Przepis ten określa więc przesłanki zdolności patentowej, do
których zalicza:
1. nowość – występuje, kiedy wynalazek nie jest częścią stanu techniki (art. 25 pwp). Przez
stan techniki rozumieć należy wszystko to, co przed datą, według której oznacza się
pierwszeństwo do uzyskania patentu, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w
formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny
sposób.
2. poziom wynalazczy – wynalazek uważa się za posiadający poziom wynalazczy, jeżeli
wynalazek ten nie wynika dla znawcy, w sposób oczywisty, ze stanu techniki (art. 26 pwp)
3. przemysłową stosowalność – wynalazek uważany jest za nadający się do przemysłowego
stosowania, gdy rozwiązanie nadaje się do stosowania pod względem technicznym, tzn.
„według wynalazku może być uzyskany wytwór lub wykorzystywany sposób, w rozumieniu
technicznym” (art. 27 pwp). Oznacza to, iż rozwiązanie techniczne musi być zupełne,
należycie ujawnione, użyteczne społecznie, gwarantujące powtarzalność rezultatu.

 Dokonywanie wynalazku oznacza więc opracowanie nowego sposobu

oddziaływania na materię, zarówno nieożywioną jak i ożywioną, w celu zaspokajania potrzeb
praktycznych.

Wyłączenia z zakresu pojęcia wynalazku.

Zgodnie z art. 28 pwp za wynalazki nie są uważane się w szczególności:
1. odkrycia, teorie naukowe i metody matematyczne,
2. wytwory o charakterze jedynie estetycznym,
3. plany, zasady i metody dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier,
4. wytwory, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie
przyjętych i uznanych zasad nauki,
5. programy do maszyn cyfrowych,
6. przedstawienie informacji.

Zakazy udzielania patentów

Zgodnie z art. 29 pwp patentów nie udziela się na:
1. wynalazki, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub
dobrymi obyczajami,
2. odmiany roślin lub rasy zwierząt oraz czysto biologiczne sposoby hodowli roślin lub
zwierząt,
3. sposoby leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub terapeutycznymi oraz
sposoby diagnostyki stosowane na ludziach lub zwierzętach.

B. Uzyskanie patentu.

B.1. Podmiot uprawniony do uzyskania patentu.

Podmiot prawa do uzyskania patentu jest określony wart. 11 ust. l pwp. Zgodnie z tym przepisem,
prawo do uzyskania patentu przysługuje:
1. twórcy,
2. wspólnie wszystkim współtwórcom, tz. osobom które wniosły twórczy wkład w
powstanie wynalazku
3. pracodawcy lub uprawnionemu z tytułu innej umowy, chyba że w umowie wyłączono
prawo pracodawcy do uzyskania patentu
4. również przedsiębiorca może korzystać z wynalazku we własnym zakresie, jeśli został
dokonany przy jego pomocy - jest to licencja ustawowa na rzecz przedsiębiorcy, a twórcy
przysługuje prawo do wynagrodzenia za korzystanie z wynalazku przez przedsiębiorcę

Twórcą jest osoba, która dokonała wynalazku. Status twórcy może przysługiwać wyłącznic osobie
fizycznej, gdyż tylko taka osoba może podejmować działalność twórczą, która wyraża się w
rozwiązaniu stanowiącym wynalazek.
5
Uprawnienia przysługujące twórcy.
Twórcy przysługuje, na warunkach określonych w ustawie:
1. prawo do uzyskania patentu,
2. prawo do wynagrodzenia
3. prawo do wymieniania go jako twórcy w opisach, rejestrach oraz innych dokumentach i
publikacjach.

B. 2. Pierwszeństwo do uzyskania patentu.

Przepisy p.w.p. przewidują trzy kategorie pierwszeństwa do uzyskania patentu:
1. pierwszeństwo według daty zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym,
2. pierwszeństwo konwencyjne,
3. pierwszeństwo z wystawienia,

Data pierwszeństwa ma istotne znaczenie z punktu widzenia oceny przesłanek zdolności

patentowej, w szczególności nowości. Pierwszeństwo konwencyjne i pierwszeństwo z wystawienia,
jest prawem podmiotowym zbywalnym i podlega dziedziczeniu (art.. 17 ust. 1 p.w.p.). Umowa o
przeniesienie pierwszeństwa wymaga pod rygorem nieważności zachowania formy pisemnej.

Ad. 1. Pierwszeństwo do uzyskania patentu oznacza się przede wszystkim według daty zgłoszenia
wynalazku w Urzędzie Patentowym. Zgłoszenie uważa się za dokonane w dniu, w którym wpłynęło
ono do Urzędu Patentowego lub zostało odebrane telefaksem.

Ad. 2. Pierwszeństwo konwencyjne wynika z pierwszego zgłoszenia w jednym z państw

Międzynarodowego Związku Ochrony Własności Przemysłowej. Związek ten tworzą państwa
członkowskie konwencji paryskiej. Pierwszeństwo to przysługuje według daty pierwszego
prawidłowego zgłoszenia wynalazku w jednym z tych państw, jeżeli od tej daty zgłoszenie w
polskim Urzędzie Patentowym zostanie dokonane w okresie 12 miesięcy.

Ad. 3. Według art. l5 ust. 1 p.w.p., pierwszeństwo do uzyskania patentu oznacza się również, na
zasadach określonych w umowach międzynarodowych, według daty wystawienia wynalazku w
Polsce lub za granicą, na wystawie międzynarodowej oficjalnej lub oficjalnie uznanej, jeżeli
zgłoszenie wynalazku w polskim Urzędzie Patentowym zostanie dokonane w okresie 6 miesięcy od
tej daty. Umową międzynarodową, o której mowa w przepisie, jest Konwencja o wystawach
międzynarodowych, sporządzona w Paryżu dnia 22 listopada 1928 r.

B. 3. Postępowanie w przedmiocie uzyskania patentu.

Na postępowanie w przedmiocie uzyskania patentu składają się następujące etapy:
1. zgłoszenie wynalazku – obejmujące co najmniej podanie oraz części wyglądające
zewnętrznie na opis wynalazku i na zastrzeżenie lub zastrzeżenia patentowe,
2. rozpatrywanie zgłoszenia przez Urząd Patentowy, na które składają się:
a) ogłoszenie o zgłoszeniu wynalazku – od dnia ogłoszenia osoby trzecie mogą, w
ciągu 6 miesięcy od dnia ogłoszenia, zgłaszać do Urzędu Patentowego uwagi co do
istnienia okoliczności uniemożliwiających udzielenie patentu; o zgłoszeniu
wynalazku ogłasza się w "Biuletynie Urzędu Patentowego".
b) sporządzenie sprawozdania o stanie techniki, obejmującego wykaz publikacji,
które będą brane pod uwagę przy ocenie zgłoszonego wynalazku;
c) jeżeli Urząd Patentowy stwierdzi brak ustawowych warunków wymaganych do
uzyskania patentu, wydaje decyzję o odmowie udzielenia patentu,
d) jeżeli Urząd Patentowy nie stwierdzi braku ustawowych warunków do uzyskania
patentu, a upłynął już okres 6 miesięcy od dnia ogłoszenia o zgłoszeniu, wydaje
decyzję o udzieleniu patentu
3. udzielenie patentu następuje pod warunkiem uiszczenia opłaty za pierwszy okres
ochrony, w razie nieziszczenia opłaty w wyznaczonym terminie Urząd Patentowy stwierdza
wygaśnięcie decyzji o udzieleniu patentu,
6
 4. udzielony patent podlega wpisowi do rejestru patentowego prowadzonego przez Urząd
Patentowy.
5. udzielenie patentu stwierdza się przez wydanie dokumentu patentowego; częścią
składową tego dokumentu jest opis patentowy obejmujący opis wynalazku, zastrzeżenia
patentowe i rysunki, opis patentowy jest publikowany przez Urząd Patentowy. O
udzielonym patencie, a także o podjętych decyzjach odmawiających udzielenia patentu
ogłasza się w "Wiadomościach Urzędu Patentowego".

Wzór wniosku do Urzędu Patentowego.

Ogłoszenie w Biuletynie Patentowym oraz Wiadomościach Urzędu Patentowego.

C. Patent – treść i zakres.

C1. Charakterystyka patentu.

 Patent jest prawem podmiotowym o charakterze bezwzględnym (skutecznym erga omnes),
przyznającym uprawnionemu ograniczoną w czasie wyłączność korzystania z wynalazku w
określony w ustawie sposób na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
 Jako prawo majątkowe stanowi składnik mienia (art. 44 k.c.), jest też wyraźnie wymieniony,
obok innych praw własności przemysłowej, jako jeden ze składników przedsiębiorstwa.

C2. Treść i zakres patentu.

 Przez uzyskanie patentu nabywa się prawo wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób
zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej (art. 63 ust. 1 pwp.).
 Z postanowienia tego wynika wyłączny (bezwzględny) charakter patentu, a także jego
terytorialny zasięg (obszar naszego państwu).
 Zasada terytorialności ochrony patentowej obowiązuje nie tylko w stosunku do patentów
udzielanych przez polski Urząd Patentowy lub inne krajowe urzędy patentowe, lecz również w
stosunku do patentów europejskich udzielanych przez Europejski Urząd Patentowy.

C3. Czas trwania patentu.

 Patent trwa 20 lat od daty dokonania zgłoszeniu wynalazku w Urzędzie Patentowym.
 Swoiste przedłużenie ochrony patentowej dotyczy produktów leczniczych oraz produktów
ochrony roślin, które - po wygaśnięciu patentu - podlegają ochronie na podstawie dodatkowego
prawa ochronnego. Jest to wprawdzie prawo odrębne od patentu, jednakże jego treść odpowiada
treści patentu.

C4. Zakres przedmiotowy patentu.

 Według art. 63 ust. 2 p.w.p. zakres przedmiotowy patentu określają zastrzeżenia
patentowe, zawarte w opisie patentowym. Opis wynalazku i rysunki mogą służyć do wykładni
zastrzeżeń patentowych.
 W przepisach tych chodzi o opis patentowy, opublikowany przez Urząd Patentowy po
udzieleniu patentu, będący częścią dokumentu stwierdzającego udzielenie patentu.

C5. Ograniczenia patentu.

 Prawo wyłączności wynikające z patentu doznaje ograniczeń, których zakres i treść, a także
przesłanki zastosowania określone są w ustawie. Unormowania te wyznaczają granice, w jakich
mieści się prawo do wyłącznego korzystania z wynalazku. Zezwalają one bowiem na
korzystanie z wynalazku przez osoby trzecie, przez co wyłączają określone działania ze sfery
monopolu patentowego, w związku z czym korzystanie z wynalazku, bez zgody uprawnionego,
nie stanowi naruszenia patentu. Uprawniony z patentu nie może zakazać tych aktów
eksploatacji z powołaniem się na przysługujące mu roszczenia.
 Ograniczenia patentu są określone w art. 69 ust. 1 p.w.p. Zgodnie z tym przepisem nie
narusza się patentu przez:
7
 1) korzystanie z wynalazku dotyczącego środków komunikacji i ich części lub urządzeń, które
znajdują się na obszarze Polski czasowo, a także przedmiotów, które znajdują się na tym
obszarze w komunikacji tranzytowej,
2) korzystanie z wynalazku dla celów państwowych w niezbędnym wymiarze, bez prawa
wyłączności, jeżeli jest to konieczne do zapobieżenia lub usunięcia stanu zagrożenia
ważnych interesów Państwa, w szczególności w zakresie bezpieczeństwu i porządku
publicznego,
3) stosowanie wynalazku do celów badawczych i doświadczalnych, dla dokonania jego oceny,
analizy albo nauczania,
4) korzystanie z wynalazku, w niezbędnym zakresie, dla wykonania czynności, jakie na
podstawie przepisów prawa są wymagane dla uzyskania rejestracji bądź zezwolenia,
stanowiących warunek dopuszczenia do obrotu niektórych wytworów ze względu na ich
przeznaczenie, w szczególności środków farmaceutycznych,
5) wykonania leku w aptece na podstawie indywidualnej recepty lekarskiej.

C6. Wyczerpanie patentu.

 Wyczerpanie patentu polega na wyczerpaniu uprawnień wynikających z patentu.
 Zgodnie z art. 70 pwp patent nie rozciąga się na działania dotyczące wyrobu według
wynalazku lub wyrobu wytworzonego sposobem według wynalazku, polegająca w
szczególności na jego oferowaniu do sprzedaży lub dalszym wprowadzaniu do obrotu, jeżeli
wyrób ten został uprzednio wprowadzony do obrotu na terytorium RP przez uprawnionego lub
za jego zgodą. Przepis ten ustanawia tzw. wyczerpanie krajowe, gdyż swoim zasięgiem
geograficznym obejmuje tylko terytorium RP.
 Powyższe oznacza, iż wymienione uprawnienia dotyczące dalszej dystrybucji
opatentowanych wyrobów wyczerpują się w skutek wprowadzenia do obrotu, dokonanego przez
uprawnionego lub za jego zgodą, na terytorium RP.

C7. Zakaz nadużywania patentu.

 Zgodnie z art. 68 ust. 1 p.w.p., uprawniony z patentu lub z licencji nie może nadużywać
swego prawa, w szczególności przez uniemożliwienie korzystania z wynalazku przez osobę
trzecią, jeżeli jest ono konieczne do zaspokojenia potrzeb rynku krajowego, a zwłaszcza gdy
wymaga tego interes publiczny, a wyrób jest dostępny społeczeństwu w niedostatecznej ilości
lub jakości albo po nadmiernie wysokich cenach.
 Zakaz nadużywania patentu, mając na celu przeciwdziałanie negatywnym skutkom blokady
patentowej, nie wiąże się z nałożeniem na uprawnionego obowiązku stosowania wynalazku.
 W art. 68 ust. 2 p.w.p. wyrażono regułę, że nie uważa się za nadużycie patentu
uniemożliwiania korzystania z wynalazku przez osoby trzecie w okresie trzech lat od dnia jego
udzielenia. W tym okresie nie można skutecznie podnieść przeciwko uprawnionemu zarzutu
nadużycia patentu, a w konsekwencji wystąpić z żądaniem udzielenia licencji przymusowej.

C8. Licencja przymusowa.

 Licencję przymusową należy odróżnić od innych postaci licencji, w szczególności umów
licencyjnych.
 Najważniejsza różnica polega na tym, że licencja przymusowa nie wynika z umowy lecz jej
źródłem jest decyzja Urzędu Patentowego.
 Licencja przymusowa może być udzielona przez Urząd Patentowy w ściśle określonych
przypadkach wymienionych w art. 82 ust. l p.w.p. jeśli:
1. jest to konieczne do zapobieżenia lub usunięcia stanu zagrożenia państwa, w szczególności
w dziedzinie obronności, porządku publicznego, ochrony życia l zdrowia ludzkiego oraz
ochrony środowiska naturalnego,
2. zostanie stwierdzone, że patent jest nadużywany w rozumieniu art. 68 pwp
3. zostanie stwierdzone, że uprawniony z patentu udzielonego z wcześniejszym
pierwszeństwem (patentu wcześniejszego) uniemożliwia, nie godząc się na zawarcie umowy
licencyjnej, zaspokojenie potrzeb rynku krajowego przez stosowanie opatentowanego

8
 wynalazku (patent zależny), z którego korzystanie wkraczałoby w zakres patentu
wcześniejszego; w tym przypadku uprawniony z patentu wcześniejszego może żądać
udzielenia mu zezwolenia na korzystanie z wynalazku będącego przedmiotem patentu
zależnego (licencja wzajemna).

 Licencja przymusowa jest niewyłączna, co oznacza, iż podmiot uprawniony może

udzielać licencji umownych.
 Zakres i czas jej trwania oraz szczegółowe warunki wykonywania określa Urząd
Patentowy.
 Licencja przymusowa oraz licencja wzajemna podlegają na wniosek za-
interesowanego wpisowi do rejestru patentowego.
 Może być przeniesiona tylko łącznic z przedsiębiorstwem lub tą jego częścią, w
której jest ona wykonywana.
 Korzystający z wynalazku na podstawie licencji przymusowej jest obowiązany
uiścić na rzecz uprawnionego opłatę licencyjną.

D. Umowy dotyczące patentu.

D1. Umowy o przeniesienie prawa do uzyskania patentu, umowy o przeniesienie patentu.

 Powyższe określenia oznaczają czynności prawne prowadzące do rozporządzenia

polegającego na przeniesieniu prawa (np. sprzedaż, zamiana, darowizna, wniesienie ty tulem
wkładu niepieniężnego do spółki), a nie jego ograniczeniu (np. umowa licencyjna).
 Przedmiotem rozporządzenia może być:
1. patent, jak i
2. prawo do uzyskania patentu, i to zarówno przed zgłoszeniem jak i po dokonaniu zgłoszenia
w celu uzyskania patentu.

 Przepisy p.w.p. regulują tylko niektóre zagadnienia dotyczące przeniesienia prawa

do uzyskania patentu lub patentu. W sprawach nieuregulowanych stosować należy przepisy k.c.
(np. przepisy o umowie sprzedaży), a także przepisy innych ustaw (np. przepisy k.s.h.
regulujące wniesienie wkładu niepieniężnego do spółki handlowej).
 Regulacja zawarta w p.w.p. ogranicza się do:
1. określenia prawa do uzyskania patentu oraz patentu jako praw zbywalnych i podlegających
dziedziczeniu (art. 12 ust. 1, art. 67 ust. l),
2. ustanowieniu wymagania formy pisemnej pod rygorem nieważności (ad solemnitatem} dla
umów o przeniesienie obydwu praw (mi. 12 ust. 2, urt, 67 ust. 2).
3. art. 67 ust. 3 p.w.p. ustanawia regułę, iż przeniesienie patentu staje się skuteczne wobec
osób trzecich z chwilą wpisu przeniesienia do rejestru patentowego.

 Typowymi elementami umów o przeniesienie patentu są:

1. określenie przenoszonego prawa,
2. zapewnienie udzielone nabywcy przez zbywcę, iż przenoszone prawo istotnie mu
przysługuje,
3. oświadczenie zbywcy o przeniesieniu prawa i oświadczenie nabywcy zawierające zgodę na
nabycie przenoszonego prawa,
4. określenie chwili przejścia prawa,
5. określenie wysokości zapłaty, sposobu i terminu jej uiszczenia,
6. wskazanie licencji i innych obciążeń patentu ustanowionych przez zbywcę,
7. uregulowanie odpowiedzialności zbywcy z ty tulu nienależytego wykonania umowy, w tym
za wady fizyczne i prawne wynalazku,
8. udostępnienie nabywcy dokumentacji potrzebnej do korzystania z wynalazku,
9. udzielenie przez zbywcę pomocy przy realizacji wynalazku,
10. uregulowanie zobowiązań zbywcy wobec twórców wynalazku.
9
PRZYKŁAD UMOWY 2X.

D2. Umowy licencyjne.

 Umowa licencyjna jest czynnością prawną, na podstawie której uprawniony z patentu

(licencjodawca) udziela innej osobie (licencjobiorcy) upoważnienia do korzystania ze swego
opatentowanego wynalazku (art. 66 ust. 2 p.w.p.). Upoważnienie to jest określane mianem
licencji. Powyższa charakterystyka dotyczy licencji patentowych, tj. umów, których
przedmiotem jest korzystanie z wynalazku chronionego patentem.
 Przedmiotem upoważnienia może być jednak także wynalazek zgłoszony do opaten-
towania, na który nie udzielono jeszcze patentu, bądź też wynalazek niezgłoszony do
opatentowania, stanowiący tajemnicę licencjodawcy.

Cechy licencji.
1. Udzieleniu licencji towarzyszą zwykle postanowienia organizujące współpracę w zakresie
wdrożenia produkcji przez licencjobiorcę, wśród których istotne znaczenie mają
uzgodnienia o udostępnieniu poufnych informacji i doświadczeń technicznych (know-how),
udzieleniu pomocy technicznej przy wdrożeniu technologii oraz szkoleniu pracowników
licencjobiorcy.
2. Uzyskanie upoważnienia do korzystania z wynalazku wiąże się też z reguły z obowiązkiem
uiszczenia przez licencjobiorcę opłaty licencyjnej, przybierającej zwykle postać opłat okre-
sowych.
3. Umowa licencyjna kwalifikowana jest jako czynność prawna rozporządzająca, gdyż
udzielenie licencji prowadzi do obligacyjnego obciążenia patentu, polegającego na
ustanowieniu na rzecz licencjobiorcy uprawnienia ograniczającego patent, skutecznego
względem uprawnionego z patentu.
4. W razie przejścia patentu obciążonego licencją, umowa licencyjna jest skuteczna wobec
następcy prawnego.
5. Umowa licencyjna wymaga, pod rygorem nieważności, zachowania formy pisemnej.
6. Czas trwania umowy. Licencja wygasa najpóźniej z chwilą wygaśnięcia patentu.
7. Sublicencja. Uprawniony z licencji może udzielić dalszej licencji (sublicencji) tylko za
zgodą uprawnionego z patentu. Udzielenie dalszej sublicencji jest niedozwolone.

PRZYKŁAD UMOWY.

E. Ochrona patentu.

E1. Ochrona prawa do patentu.

W tym zakresie uprawniony dysponuje dwoma rodzajami środków prawnych:

I. Roszczeniami realizowane są w postępowaniu administracyjno-prawnym toczącym się przed

Urzędem Patentowym:
1. w razie zgłoszenia wynalazku przez osobę nieuprawnioną, uprawniony może żądać
umorzenia postępowania albo udzielenia mu patentu
2. w razie uzyskania patentu przez osobę nieuprawnioną, uprawniony może żądać
unieważnienia patentu albo przeniesienia na niego udzielonego już patentu za zwrotem
kosztów

II. Roszczeniami cywilnoprawnymi z tytułu naruszenia prawa do patentu, które przysługują

uprawnionemu z patentu przeciwko osobie, która nie będąc do tego uprawnioną, zgłosiła
wynalazek lub uzyskała patent. W takim przypadku uprawniony może żądać:
1. wydania uzyskanych bezpodstawnie korzyści i naprawieniu szkody na zasadach ogólnych,
2. ogłoszenia w prasie stosownego oświadczenia,

10
 3. w sytuacji zawinionego naruszenia prawa do patentu – zapłaty odpowiedniej kwoty
pieniężnej na rzecz organizacji działających na rzecz popierania własności przemysłowej.

E2. Ochrona patentu.

 Naruszenie patentu zachodzi w sytuacji, kiedy następuje bezprawna ingerencja w
sferę wyłączności przysługującej uprawnionemu. Odnosi się to do sytuacji, kiedy inna osoba niż
uprawniony z patentu korzysta z wynalazku w sposób zawodowy lub zarobkowy, mimo braku
licencji, a korzystanie to nie wynika z ustawowych ograniczeń patentu.
 Ochrona patentu ma charakter ochrony cywilnoprawnej, realizowanej w
postępowaniu sądowym przez sądami powszechnymi. Uprawnionemu przysługują następujące
roszczenia o:
1. zaprzestanie działań grożących naruszeniem prawa – roszczenie przysługuje, gdy nie
doszło jeszcze do naruszenia prawa do patentu,
2. zaniechanie naruszeń,
3. usunięcie skutków naruszenia,
4. wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści,
5. naprawienie szkody,
6. ogłoszenie w prasie stosownego oświadczenia,
7. zapłatę odpowiedniej kwoty pieniężnej na rzecz organizacji działających na rzecz
popierania własności przemysłowej, gdy naruszenie prawa do patentu jest zawinione.

 Powyższe roszczenia przysługują uprawnionemu z patentu, a także osobie, której

ustawa zezwala na wystąpienie z tymi roszczeniami. Do osób tych zaliczyć należy
współuprawnionego z patentu oraz uprawnionego z licencji wyłącznej wpisanej do rejestru
patentowego.

E3. Przedawnienie roszczeń z tytułu naruszenia patentu.

 Termin przedawnienia wynosi trzy lata, a bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym
uprawniony dowiedział się o naruszeniu patentu i o osobie, która patent naruszyła oddzielnie co
do każdego naruszenia.
 Jednakże w każdym przypadku roszczenie przedawnia się z upływem pięciu lat od dnia, w
którym nastąpiło naruszenie patentu.

E4. Ustanie ochrony patentu.

Ochrona patentowa ustaje wskutek:
1. wygaśnięcia patentu
2. unieważnienia patentu.

Ad. 1. Wygaśnięcie patentu.

Patent wygasa na skutek:
1. upływu okresu, na który został udzielony – 20 lat od daty zgłoszenia,
2. zrzeczenia się patentu przez uprawnionego przed Urzędem Patentowym, za zgodą osób,
którym służą prawa na patencie (licencjobiorcy),
3. nieuiszczenia w przewidzianym terminie opłaty okresowej
4. trwałej utraty możliwości korzystania z wynalazku z powodu braku potrzebnego do tego
materiału biologicznego, który stał się niedostępny i nie może być odtworzony na
podstawie opisu.
.
W powyższych sprawach Urząd Patentowy wydaje decyzje stwierdzające wygaśnięcie patentu.
Patent wygasa w dniu, w którym nastąpiło zdarzenie, z jakim ustawa wiąże skutek wygaśnięcia
patentu.

Ad. 2. Unieważnienie patentu.

11
 Patent może być unieważniony, w całości lub w części, na wniosek każdej osoby, która ma
w tym interes prawny, jeżeli wykaże ona, że nie zostały spełnione ustawowe warunki
wymagane do uzyskania patentu.
 Przesłanką unieważnienia patentu jest okoliczność, że nie zostały spełnione ustawowe
warunki wymagane do uzyskania patentu. Chodzi w szczególności o przypadki, w których:
1. wynalazek nie spełnia przesłanek zdolności patentowej (nie jest nowy, nie cechuje się
poziomem wynalazczym lub nie nadaje się do przemysłowego stosowania)
2. opatentowane rozwiązanie nie jest w ogóle wynalazkiem mogącym podlegać
opatentowaniu, gdyż jest objęte wyłączeniem z art. 28 p.w.p. bądź zakazem patentowania
z art. 29 p.w.p.

 Obowiązek wykazania podstawy unieważnienia ciąży na osobie występującej z

wnioskiem, zgodnie z ogólną regułą rozkładu dowodu (art. 6 k.c.).
 Osoba ta musi też wykazać, że w unieważnieniu patentu ma interes prawny. Pojęcie
interesu prawnego oznacza oparte na prawie uprawnienie do zgłoszenia określonego żądania.
 O unieważnieniu patentu orzeka Urząd Patentowy w postępowaniu spornym.

3. Prawo ochronne do wzoru użytkowego.

A. Wzór użytkowy jako przedmiot ochrony (przedmiot prawa ochronnego).

A1. Pojęcie wzoru użytkowego.

W prawie własności przemysłowej wzór użytkowy określony został jako "nowe i użyteczne
rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o
trwałej postaci" (art. 94 ust. 1 p.w.p.).

A2. Przesłanki zdolności ochronnej wzoru użytkowego związane są z powyższą definicją wzoru
użytkowego, który jest:
1. rozwiązaniem technicznym,
2. dotyczącym kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci,
3. użytecznym – tj. pozwalającym na osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie przy
wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów, .
4. nowym.

A3. Charakterystyka wzoru użytkowego.

1. Do regulacji dotyczących wzorów użytkowych w znacznym zakresie mają zastosowanie
przepisy dotyczące wynalazków oraz patentu.
2. Wzór użytkowy należy - zgodnie z ustaloną w p.w.p. terminologią, obok wynalazków,
wzorów przemysłowych, topografii układów scalonych i projektów racjonalizatorskich - do
szerszej kategorii projektów wynalazczych (art. 3 ust 1 pkt 3 p.w.p.).
3. Wzór użytkowy, podobnie jak wynalazek, jest dobrem niematerialnym o charakterze
intelektualnym.
4. Na wzór użytkowy może być udzielone wyłączne prawo zarobkowej lub zawodowej jego
eksploatacji (prawo ochronne), tz. prawo wyłącznego korzystania z wzoru użytkowego w
sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze RP.
5. Wzór użytkowy może być utrwalony np. w formie modelu, schematu, rysunku, fotografii
lub opisu. Jednak przedmiotem prawa ochronnego - przedmiotem ochrony - jest sam wzór
użytkowy, a nie materialne przedmioty służące jego wyrażeniu ani też przedmioty wy-
konane według tego wzoru.

B. Nabycie prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

B1. Podmiot uprawniony do uzyskania prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

Prawo do uzyskania prawa ochronnego może powstać na rzecz:
12
 1. Twórcy (z mocy samego prawa – ex lege),
2. Współtwórców, jeśli wzór użytkowy jest dziełem wspólnym (ex lege),
3. Pracodawcy lub zamawiającego, jeśli wzór powstał w wyniku wykonywania przez twórcę
obowiązków ze stosunku pracy albo realizacji obowiązków z innej umowy (tzw.
pracowniczy wzór użytkowy). Prawo do uzyskania prawa ochronnego na taki wzór
użytkowy powstaje na rzecz osoby innej niż twórca jedynie wówczas, jeśli strony umowy
nie zamieściły w umowie wyraźnego postanowienia, że wyłącznie uprawnionym do uzy -
skania prawa ochronnego na wzór, który powstanie w wyniku realizacji wynikających z
umowy obowiązków, będzie twórca lub że prawo to powstanie na rzecz obu stron umowy
(tj. twórcy i jego pracodawcy lub zamawiającego).

B2. Postępowanie w przedmiocie nabycia prawa ochronnego do wzoru użytkowego

Tryb i ogólne zasady postępowania przed Urzędem Patentowym są takie same jak w przypadku
ubiegania się o patent na wynalazek.

Etapy postępowania.
1. Postępowanie o udzielenie prawa ochronnego wszczyna się przez dokonanie zgłoszenia
wzoru użytkowego, tj. złożenie w Urzędzie Patentowym podania z opisem wzoru,
rysunkami, zastrzeżeniem, skrótem opisu.
2. Według daty wpływu zgłoszenia do Urzędu Patentowego ustala się tzw. pierwszeństwo
zwykle do uzyskania prawa ochronnego na dany wzór użytkowy, którego podstawą jest
prawidłowe zgłoszenie w Urzędzie Patentowym.
3. Urząd Patentowy weryfikuje prawidłowość zgłoszenia - zgodność jego zawartości i formy z
ustawowymi wymaganiami, w tym także dotyczącymi obowiązku wniesienia opłaty.
4. Prawo ochronne udzielane jest po przeprowadzeniu przez Urząd Patentowy badania
materialnych przesłanek zdolności ochronnej wzoru użytkowego (patrz wyżej).
5. Jeśli nie zachodzi żadna z okoliczności, które by uzasadniały odmowę udzielenia prawa
ochronnego, a przy tym spełnione są wszystkie wymagania dotyczące treści i formy
zgłoszenia, Urząd Patentowy dokonuje ogłoszenia o zgłoszeniu przez publikację w
Biuletynie Patentowego. Winno to nastąpić niezwłocznie po upływie 18 miesięcy od daty
pierwszeństwa do uzyskania prawa ochronnego (art. 43 p.w.p.).
6. Konsekwencją stwierdzenia, że dany wzór użytkowy podlega ogłoszeniu, jest obowiązek
Urzędu Patentowego sporządzenia tzw. sprawozdania ze stanu techniki.
7. W następstwie ogłoszenia o zgłoszeniu wzoru użytkowego, wniosek wraz z całą
towarzyszącą mu dokumentacją, staje się dostępny dla wszystkich zainteresowanych, którzy
w ciągu 6 miesięcy od dnia ogłoszenia mogą przedstawiać uwagi, co do istnienia
okoliczności uniemożliwiających udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy.
8. Po zbadaniu całego zgromadzonego materiału Urząd Patentowy podejmuje decyzję o
udzieleniu prawa ochronnego lub odmowie jego udzielenia, z tym że decyzja pozytywna -
o udzieleniu prawa ochronnego - nie może być wydana przed upływem 6-micsięcznego
terminu od ogłoszenia o zgłoszeniu, który przeznaczony jest na zgłaszanie zarzutów.
Decyzja o udzieleniu prawa ochronnego ma charakter warunkowy, do czasu uiszczenia
opłaty za pierwszy okres ochronny.
9. Po uiszczeniu opłaty prawo ochronne na wzór użytkowy wpisywane jest do rejestru wzorów
użytkowych, który jest jawny, a uprawniony otrzymuje świadectwo ochronne, które jest
dokumentem stwierdzającym udzielenie prawa ochronnego.

Wzór wniosku do Urzędu Patentowego.

Ogłoszenie w Biuletynie Patentowym oraz Wiadomościach Urzędu Patentowego.

C. Treść i zakres prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

C1. Charakterystyka prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

13
 1. Prawo ochronne do wzoru użytkowego, czyli prawo wyłącznego korzystania ze wzoru
użytkowego w sposób zawodowy lub zarobkowy na całym obszarze Rzeczypospolitej
Polskiej, powstaje w następstwie decyzji Urzędu Patentowego.
2. W decyzji, która ma charakter konstytutywny, czyli kreuje nieistniejące wcześniej prawo
podmiotowe, Urząd Patentowy określa przedmiot tego prawa oraz jego podmiot (osobę
uprawnioną), natomiast treść prawa - w każdym przypadku jednakowa - ustalona jest w
ustawie.
3. Prawo ochronne jest zbywalne i podlega dziedziczeniu.
4. Każda umowa o przeniesienie prawa ochronnego wymaga pod rygorem nieważności formy
pisemnej.
5. Twórca wzoru użytkowego, któremu przysługuje prawo ochronne, może przenieść to prawo
nieodpłatnie lub odpłatnie na rzecz dowolnej osoby, w tym także na rzecz przedsiębiorcy.
6. Prawo ochronne do wzoru użytkowego jest cywilnym prawem podmiotowym skutecznym w
stosunku do wszystkich (erga omnes), o charakterze majątkowym.

C2. Korzystanie ze wzoru użytkowego objęte prawem ochronnym może polegać na:
1. dokonywaniu czynności faktycznych, takich jak wytwarzanie przedmiotów według tego
wzoru, ich używanie, oferowanie, wprowadzanie do obrotu lub importowanie dla tych
celów.
2. korzystaniu ze wzoru użytkowego w rozumieniu prawa cywilnego , tj. pobieraniu pożytków
cywilnych (np. w postaci opłat licencyjnych z tytułu udzielenia osobom trzecim
upoważnienia do korzystania z tego wzoru w sposób zawodowy lub zarobkowy) lub
pożytków prawa (np. w postaci zapłaty za przeniesienie prawa).

C3. Granice prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

Granice tego prawa, określone w jego legalnej definicji, wyznaczają trzy elementy:
1. czas - czas trwania prawa ochronnego wynosi 10 lat od daty zgłoszenia wzoru
użytkowego w Urzędzie Patentowym i jest to maksymalny czas trwania prawa, które może
ustać wcześniej,
2. terytorium - prawo ochronne tak jak patent obowiązuje jedynie na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej,
3. sposób korzystania.

Sposób korzystania stanowiący przedmiot prawa ochronnego, czyli zakres wynikającej z niego
prawnych możności działania uprawnionego, określony został w ustawie dwojako:
1. przez stwierdzenie, iż przysługuje mu prawo wyłącznego korzystania ze wzoru użytkowego
w sposób zarobkowy lub zawodowy (art. 95 p.w.p.),
2. przez wyszczególnienie takich rodzajów zachowań, mających charakter zarobkowy lub
zawodowy, dotyczących wzoru, których uprawniony może zabronić osobom trzecim (art. 66
p.w.p. w zw. z art. 100 p.w.p.). Uprawniony może więc zakazać korzystania z przedmiotu
prawa (wzoru użytkowego) w sposób zarobkowy lub zawodowy, polegający na
wytwarzaniu przedmiotów według tego wzoru, ich używaniu, oferowaniu, wprowadzaniu do
obrotu lub importowaniu dla tych celów.

C4. Ograniczenia prawa ochronnego do wzoru użytkowego

 Od granic prawa ochronnego odróżnić należy jego ograniczenia, które polegają na
tym, że za dopuszczalne uznaje się wkraczanie bez zgody uprawnionego, a nawet wbrew jego
woli w sferę przysługującej mu wyłączności.
 A zatem o ograniczeniu prawa ochronnego mówimy wtedy, gdy w okresie trwania
prawa ochronnego osoba trzecia, nielegitymująca się upoważnieniem udzielonym przez
uprawionego, może korzystać z chronionego wzoru na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej, w sposób zawodowy lub zarobkowy.
 Przesłanki i tryb powstania takich uprawnień na rzecz osób trzecich określone
zostały przez odesłanie do odpowiednich przepisów ustanawiających graniczenia patentu.
Ograniczenia obu tych praw służą rozstrzyganiu kolizji między interesem uprawnionego a
14
 interesem publicznym lub też, uznanym za zasługujący na ochronę, indywidualnym interesem
osoby trzeciej.
 Do katalogu ograniczeń prawa ochronnego do wzoru użytkowego zaliczyć należy w
szczególności uprawnienia do korzystania ze wzoru ochronnego:
1. w ramach przywileju komunikacyjnego i tranzytowego,
2. dla celów państwowych w niezbędnym wymiarze, jeśli jest to konieczne dla zapobieżenia
lub usunięcia stanu zagrożenia ważnych interesów Państwa, w szczególności w zakresie
bezpieczeństwa i porządku publicznego,
3. stosowanie wzoru użytkowego dla celów badawczych i doświadczalnych, dla dokonania
jego oceny, analizy lub nauczania,
4. w ramach licencji przymusowej, powstającej w drodze decyzji administracyjnej jeśli jest to
konieczne do zapobieżenia lub usunięcia stanu zagrożenia państwa, w szczególności w
dziedzinie obronności, porządku publicznego, ochrony życia lub zdrowia ludzkiego oraz
ochrony środowiska naturalnego.

D. Umowy dotyczące prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

 Zakres kompetencji przysługującej uprawnionemu z prawa ochronnego do zawierania

umów dotyczących tego prawa i korzystania z jego przedmiotu jest taki sam jak zakres
kompetencji przysługującej uprawnionemu z patentu w odniesieniu do tego prawa i jego
przedmiotu.
 Uprawnionemu z prawa ochronnego przysługuje wyłączna kompetencja do zawierania
umów:
1. przenoszących prawo ochronne
2. umożliwiających osobom trzecim korzystanie z chronionego wzoru użytkowego (licencja).

Ad 1. Umowy przenoszące prawo ochronne.

1. Prawo ochronne jest zbywalne i dziedziczne. Może być zatem przedmiotem umowy
sprzedaży, zamiany czy darowizny.
2. Każda umowa o przeniesienie prawa ochronnego pod rygorem nieważności wymaga formy
pisemnej
3. Wobec osób trzecich przeniesienie prawa ochronnego staje się skuteczne dopiero z chwilą
wpisania przeniesienia do rejestru wzorów użytkowych.

Ad 2. Umowy licencyjne.
1. Z ekonomicznego punktu widzenia największą rolę odgrywają umowy licencyjne, czyli
umowy upoważniające do korzystania ze wzoru użytkowego.
2. Umowy te pod rygorem nieważności wymagają zachowania formy pisemnej.

E. Ochrona praw do wzoru użytkowego.

E1. Ochrona prawa do uzyskania prawa ochronnego do wzoru użytkowego. Odnosi się do
sytuacji, kiedy prawo ochronne do wzoru użytkowego nie zostało jeszcze udzielone podmiotowi
uprawnionemu. Uprawnionemu przysługuje:
1. Ochrona cywilnoprawna.
2. Ochrona administracyjnoprawna.

Ad. 1. Ochrona cywilnoprawna.

 Z chwilą powstania wzoru użytkowego jego twórca uzyskuje wyłączność
korzystania z niego i dysponowania nim. Powyższe uprawnienia podlegają ochronie
przewidzianej przepisami prawa cywilnego w odniesieniu do bezprawnego działania
stanowiącego czyn niedozwolony, jak i bezprawnego działania polegającego na naruszeniu
praw podmiotowych przysługujących twórcy. (art. 23, 24, 415 kc).
 Korzystaniu z wzoru użytkowego przez osobę trzecią twórca może przeciwstawić się
jedynie wtedy, jeśli osoba ta uzyskała dostęp do tego wzoru w sposób bezprawny lub też gdy
15
 działanie tej osoby stanowi naruszenie zobowiązania wynikającego z umowy zawartej z twórcą
(np. umowy licencyjnej). Na gruncie prawa cywilnego nie przysługuje mu natomiast skuteczne
erga omnes prawo podmiotowe wyłącznego korzystania z opracowanego przez siebie wzoru.

Ad. 2.Ochrona administracyjnoprawna.

 Ochroną przewidzianą w prawie własności przemysłowej objęte jest z kolei prawo do
uzyskania prawa ochronnego do wzoru użytkowego, które powstaje z chwilą dokonania
rozwiązania odpowiadającego definicji wzoru użytkowego.
 Roszczeniami realizowane są w postępowaniu administracyjno-prawnym toczącym się
przed Urzędem Patentowym:
1. w razie zgłoszenia wzoru użytkowego przez osobę nieuprawnioną, uprawniony może żądać
umorzenia postępowania albo udzielenia mu prawa ochronnego
2. w razie uzyskania prawa ochronnego przez osobę nieuprawnioną, uprawniony może żądać
unieważnienia prawa ochronnego albo przeniesienia na niego udzielonego już prawa
ochronnego za zwrotem kosztów

E2. Ochrona prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

Zakres ochrony.
Zakres przedmiotowy prawa ochronnego określają zastrzeżenia zawarte w opisie ochronnym wzoru
użytkowego. Podstawą odpowiedzi na pytanie, jakich rozwiązań nie wolno osobom trzecim
gospodarczo eksploatować bez zgody uprawnionego, jest więc interpretacja zastrzeżeń.

Środki ochrony.
 Prawo ochronne do wzoru użytkowego korzysta tak jak i patent jedynie z ochrony
cywilnoprawnej.
 W przypadku naruszenia tego prawa, czyli bezprawnego korzystania przez osoby trzecią z
chronionego wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy, uprawnionemu
przysługuje roszczenie o:
1. zaniechanie naruszeń,
2. usunięcie skutków naruszenia,
3. wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści,
4. naprawienie szkody,
5. ogłoszenie w prasie stosownego oświadczenia,
6. zapłatę odpowiedniej kwoty na rzecz organizacji wspierającej ochronę własności
przemysłowej, jeśli naruszenie jest zawinione.

Okres ochrony.
Prawo ochronne powstaje w następstwie decyzji Urzędu Patentowego i dopiero od tego momentu
można dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia prawa. Jednak ochrona obejmuje także okres
wcześniejszy, czyli poprzedzający powstanie prawa wyłącznego. Okres ten rozpoczyna się po dniu,
w którym Urząd Patentowy dokonał ogłoszenia o zgłoszeniu wzoru użytkowego.

F. Ustanie prawa ochronnego do wzoru użytkowego.

Prawo ochronne do wzoru użytkowego może ustać na skutek:
1. wygaśnięcia prawa ochronnego (mi. 100 p.w.p. w zw. z art. 90 p.w.p.),
2. uchylenia decyzji o udzieleniu prawa ochronnego (art. 246 p.w.p. i 247 p.w.p.),
3. unieważnienia decyzji o udzieleniu prawa ochronnego (art. 100 p.w.p. w zw. z art. 89
p.w.p.).

F1. Wygaśnięcie prawa ochronnego.

Prawo ochronnego do wzoru użytkowego wygasa na skutek:
1. upływu okresu, na który został udzielony – 10 lat od daty zgłoszenia,
2. zrzeczenia się prawa ochronnego przez uprawnionego przed Urzędem Patentowym, za
zgodą osób, którym służą prawa na patencie (licencjobiorcy), gdyż z chwilą wygaśnięcia
16
 prawa gasną także wszelkie stosunki prawne dotyczące tego prawa (np. umowy
licencyjne),
3. nieuiszczenia w przewidzianym terminie opłaty okresowej

F2. Uchylenie decyzji o udzieleniu prawa ochronnego.

W ciągu 6 miesięcy od opublikowania w Wiadomościach Urzędu Patentowego informacji o
udzieleniu prawa ochronnego każdy (a zatem legitymacja do wniesienia sprzeciwu nic jest
uzależniona od wykazania interesu prawnego) może wnieść sprzeciw od tej decyzji, powołując się
na istnienie okoliczności, które uzasadniają unieważnienie prawa (art. 246 p.w.p.).

F3. Unieważnienie decyzji o udzieleniu prawa ochronnego.

1. Wniosek o unieważnienie prawa ochronnego może zostać złożony przez cały czas trwania
tego prawa, jednak ograniczony jest krąg osób legitymowanych do wystąpienia z nim,
gdyż musza wykazać interes prawny. Ponadto legitymacja przysługuje także
Prokuratorowi Generalnemu oraz Prezesowi Urzędu Patentowego.
2. Podstawę takiego wniosku stanowić może jedynie stwierdzenie, iż decyzja o udzieleniu
prawa ochronnego obarczona jest wadliwością, tzn. prawo ochronne zostało udzielone,
mimo że nie zostały spełnione warunki wymagane do uzyskania tego prawa.
3. Dlatego też unieważnienie prawa ochronnego wywołuje ten skutek, że unieważnione
prawo ochronne traktowane jest tak jakby w ogóle nie było udzielone.

4. Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego.

A. Wzór przemysłowy jako przedmiot ochrony (przedmiot prawa z rejestracji wzoru

przemysłowego).

A1. Pojęcie wzoru przemysłowego.

 Zgodnie z brzmieniem art. 102 p.w.p. wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca
indywidualny charakter postać wytworu lub jego części.
 W przypadku wzoru przemysłowego dobrem chronionym jest zewnętrzna postać
przedmiotu, która nie wynika wyłącznie z jego funkcji technicznej ( np. kształt naczynia, mebla,
glazury)

Pojęcie wytworu.
Wytworem jest każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, obejmują-
cy w szczególności opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego, z
wyłączeniem programów komputerowych.

Za przedmiot ochrony uznano również wzory odnoszące się do wytworów złożonych (przedmiotów
składających się z wielu części składowych umożliwiających ich rozłożenie i złożenie ponowne)
oraz części składowych, jeżeli część składowa po włączeniu do wytworu złożonego pozostaje
widoczna w trakcie jego zwykłego używania lub jeżeli może być przedmiotem samodzielnego
obrotu.

A2. Przesłanki zdolności rejestrowej wzoru przemysłowego.

Ochronie związanej z rejestracją wzoru podlega taka postać wytworu, która charakteryzuje się:
1. indywidualnym charakterem oraz
2. nowością.

Przesłanka indywidualnego charakteru.

 Wzór przemysłowy odznacza się indywidualnym charakterem, jeżeli ogólne
wrażenie, jakie wywołuje na zorientowanym użytkowniku, różni się od ogólnego wrażenia
wywołanego na nim przez wzór publicznie udostępniony przed datą, według której oznacza się
pierwszeństwo.

17
 Powyższe oznacza, że wzór musi się różnić od wzoru już znanego i nie może
wywoływać wrażenia, że taką postać wytworu już widziano.
 Określenie „zorientowany użytkownik" oznacza, że podobieństwo wzorów nie musi
być oceniane przez ekspertów, wystarczy, by uczyniły to osoby, które mają wystarczający zasób
ogólnej wiedzy, aby ocenić wzór pod tym kątem.

Przesłanka nowości.
 Wzór przemysłowy uważa się za nowy, jeżeli przed datą, według której oznacza się
pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji, identyczny wzór nie został publicznie
udostępniony. Wzoru nie uważa się za udostępniony publicznie, jeżeli nie mógł dotrzeć do
wiadomości osób zajmujących sic zawodowo dziedziną, której dotyczy wzór.

 Zdolności rejestrowej są pozbawione wzory, których wykorzystywanie byłoby

sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami. Jednak korzystanie z wzoru
przemysłowego nie uważa się za sprzeczne z porządkiem publicznym tylko dlatego, że jest
zabronione przez prawo.
 Praw z rejestracji nie udziela się, jeżeli wzory przemysłowe zawierają nazwy i
symbole o znaczeniu państwowym, narodowym, społecznym, np.: nazwę lub skrót nazwy
Rzeczypospolitej Polskiej bądź jej symbole (godło, barwy, hymn) oraz szereg innych oznaczeń
lub elementów, które są symbolami o charakterze religijnym, patriotycznym lub kulturowym w
zakresie, w jakim obrażałoby to uczucia religijne, patriotyczne lub tradycję narodową.

B. Nabycie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.

B1. Podmioty uprawnione do uzyskania prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.

1. Prawo do uzyskania prawa z rejestracji wzoru przemysłowego przysługuje twórcy lub
wspólnie współtwórcom wzoru. Prawo to jest zbywalne i podlega dziedziczeniu. Umowa
o przeniesienie tego prawa wymaga, pod rygorem nieważności zachowania formy
pisemnej.
2. Twórca wzoru przemysłowego może przekazać przedsiębiorcy wzór do wykorzystania
nieodpłatnie lub za uzgodnioną opłatą, W razie przekazania wzoru do wykorzystania z
chwilą jego przedstawienia na piśmie następuje przejście na przedsiębiorcę prawa do
uzyskania prawa z rejestracji pod warunki przyjęcia wzoru przez przedsiębiorcę i
zawiadomienia o tym twórcy w ciągu 1 miesiąca, chyba że strony ustaliły inny termin.
3. Jeżeli wzór przemysłowy został zrealizowany w wyniku wykonywania przez twórcę
obowiązków wynikających ze stosunku pracy albo z realizacji innej umowy (np. umowy o
dzieło), prawo do uzyskania prawa z rejestracji przysługuje pracodawcy lub
zamawiającemu, chyba że strony w umowie postanowią inaczej.
4. Jeżeli wzór był dokonany przy pomocy przedsiębiorcy, przedsiębiorca ten może
korzystać z wzoru we własnym zakresie, chyba że w umowie o udzielenie pomocy
strony ustaliły, że prawo do uzyskania rejestracji służy przedsiębiorcy.

We wszystkich przypadkach, gdy prawo korzystania z wzoru przemysłowego lub prawo do

uzyskania prawa z rejestracji przysługuje przedsiębiorcy, twórcy przysługuje prawo do
wynagrodzenia.

B2. Postępowanie w przedmiocie rejestracji wzoru przemysłowego.

Na postępowanie w przedmiocie rejestracji wzoru przemysłowego składają się następujące etapy:
1. zgłoszenie wzoru przemysłowego do rejestracji – obejmujące co najmniej podanie, opis
wzoru wraz z rysunkiem, dowód pierwszeństwa.
2. Urząd Patentowy weryfikuje prawidłowość zgłoszenia - zgodność jego zawartości i formy
z ustawowymi wymaganiami, w tym także dotyczącymi obowiązku wniesienia opłaty.
3. Prawo z rejestracji wzoru udzielane jest po przeprowadzeniu przez Urząd Patentowy
badania materialnych przesłanek zdolności rejestrowej wzoru (patrz wyżej).

18
 4. Jeśli nie zachodzi żadna z okoliczności, które by uzasadniały odmowę udzielenia prawa z
rejestracji wzoru, a przy tym spełnione są wszystkie wymagania dotyczące treści i formy
zgłoszenia, Urząd Patentowy podejmuje decyzję o udzieleniu prawa z rejestracji
wzoru. Decyzja ta ma charakter warunkowy, do czasu uiszczenia opłaty za pierwszy
okres ochronny.
10. Po uiszczeniu opłaty Urząd Patentowy dokonuje wpisu o udzieleniu prawa z rejestracji do
rejestru wzorów przemysłowych oraz sporządza opisy ochronne wzoru i wydaje świadectwo
ochronne, które stwierdza udzielenie prawa z rejestracji.
11. O udzieleniu prawa z rejestracji ogłasza się w Wiadomościach Urzędu Patentowego. W
ciągu 6 miesięcy od opublikowania każdy może wnieść umotywowany sprzeciw od decyzji
o udzieleniu prawa z rejestracji wzoru.

Wzór wniosku do Urzędu Patentowego.

Ogłoszenie w Biuletynie Patentowym oraz Wiadomościach Urzędu Patentowego.

C. Charakterystyka prawa z rejestracji wzoru przemysłowego

 Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego udzielone przez Urząd Patentowy RP
oznacza przyznanie uprawnionemu wyłącznego prawa korzystania ze wzoru w sposób
zarobkowy lub zawodowy na całym terytorium RP.
 Zakres przyznanej wyłączności ograniczają postanowienia, w myśl których prawo z
rejestracji wzoru przemysłowego ogranicza się do wytworów, dla których nastąpiło zgłoszenie
(ust. 5 art. 105 p.w.p.). Uprawniony z rejestracji może zakazać osobom trzecim wytwarzania,
oferowania, wprowadzania do obrotu, importu i eksportu lub używania wytworu, w którym
wzór jest zawarty bądź zastosowany.
 Prawo z rejestracji jest zbywalne i podlega dziedziczeniu.
 Umowa o przeniesieniu prawa z rejestracji wymaga pod rygorem nieważności
zachowania formy pisemnej. Przeniesienie prawa z rejestracji staje się skuteczne wobec osób
trzecich z chwilą wpisu tego przeniesienia do rejestru.

C1. Ograniczenia wyłączności korzystania.

Według art. 115 pwp uprawniony z rejestracji wzoru przemysłowego nie może zakazać osobie
trzeciej korzystania ze wzoru:
1. do użytku osobistego lub niezwiązanego z działalnością gospodarczą,
2. korzystania ze wzoru w celu doświadczalnym czy też
3. korzystania polegającego na jego odtwarzaniu do celów cytowania lub nauczania, jeśli nie
przynosi to uszczerbku uprawnionemu z rejestracji.
4. Dozwolone jest również korzystanie z wzoru stosowanego lub zawartego w urządzeniach
znajdujących się na środkach transportu lądowego i zarejestrowanych w innych państwach
statkach morskich lub powietrznych, które czasowo znajduj ą się na obszarze
Rzeczypospolitej Polskiej, import części zamiennych i akcesoriów, w których wzór jest
stosowany lub zawarty w celu napraw statków i wykonywanie tych napraw.

C2. Czasowy charakter prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.

 Prawa z rejestracji wzoru przemysłowego udziela się na 25 lat podzielone na
pięcioletnie okresy. Sformułowanie określa maksymalny czas ochrony wzoru przemysłowego,
ale nic wyklucza możliwości wcześniejszego ustania ochrony na skutek wygaśnięcia prawa.

D. Naruszenie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego

 Naruszenie prawa z rejestracji polega na bezprawnym (tz. bez zgody uprawnionego)
podejmowaniu w celach zarobkowych działań dotyczących wytworów, w których jest
ucieleśniony zarejestrowany wzór przemysłowy, jak np. wytwarzanie takich wytworów,
wprowadzanie ich do obrotu lub importowanie.
 Naruszeniem prawa jest również korzystanie z takich samych (identycznych)
wzorów, jak również korzystanie z wzorów podobnych stanowiących naśladownictwo wzoru
19
 chronionego. Wzór uważa się za identyczny z innym wzorem przemysłowym udostępnionym
publicznie, gdy różnica odnosi się jedynie do nieistotnych szczegółów.

E. Ochrona wzoru przemysłowego.

 W odniesieniu do ochrony wzorów przemysłowych stosuje się odpowiednio przepisy
ustawy pwp określające roszczenia związane z ochroną wynalazków, wzorów użytkowych i
topografii układów scalonych.
 Do roszczeń przysługujących uprawnionemu w przypadku naruszenia prawa z rejestracji
wzoru przemysłowego należą następujące roszczenia:
1. zaniechanie naruszeń,
2. usunięcie skutków naruszenia,
3. wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści,
4. naprawienie szkody,
5. ogłoszenie w prasie stosownego oświadczenia,
6. zapłatę odpowiedniej kwoty na rzecz organizacji wspierającej ochronę własności
przemysłowej, jeśli naruszenie jest zawinione.

E1. Kumulatywna ochrona wzoru przemysłowego.

 Wzór przemysłowy objęty ochroną wynikającą z jego rejestracji podlega także
ochronie na podstawie prawa autorskiego.
 W świetle ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
przedmiotem ochrony na gruncie przepisów tej ustawy są m.in. utwory wzornictwa
przemysłowego. Powyższe powoduje, iż wzory przemysłowe spełniające przesłanki stawiane
utworom (muszą stanowić przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze),
podlegają także ochronie przewidzianej przez prawo autorskie.
 Przepisy prawa autorskiego stanowią, iż ochrona powstaje z chwilą rejestracji
utworu i trwa przez okres 70 lat licząc od śmierci twórcy.

 Zależności między ochroną wynikającą z prawa autorskiego a ochroną określoną w

p.w.p. przedstawiają się następująco (art. 106 pwp). Po wygaśnięciu prawa z rejestracji ochrona
praw majątkowych przewidziana w prawie autorskim nie ma zastosowania do wytworów
wytworzonych według tego wzoru i wprowadzonych do obrotu.
 Powyższe stwierdzenie oznacza, że w czasie trwania prawa z rejestracji wzór
podlega zarówno ochronie, jaka przysługuje uprawnionemu z rejestracji, jak też ochronie
wynikającej z prawa autorskiego. Jeżeli uprawnionemu z rejestracji służą autorskie prawa
majątkowe do wzoru, wówczas może czynić z nich użytek np. w sytuacji, gdy prawu z re-
jestracji grozi unieważnienie. Natomiast po wygaśnięciu prawa z rejestracji wzór staje się w
zakresie objętym prawem z rejestracji przedmiotem użytku powszechnego.

F. Umowy dotyczące prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.

 Zakres kompetencji przysługującej uprawnionemu z prawa z rejestracji do zawierania umów
dotyczących tego prawa i korzystania z jego przedmiotu jest taki sam jak zakres kompetencji
przysługującej uprawnionemu z patentu w odniesieniu do tego prawa i jego przedmiotu.
 Uprawnionemu z prawa z rejestracji wzoru przemysłowego przysługuje wyłączna
kompetencja do zawierania umów:
1. przenoszących prawo z rejestracji
2. umożliwiających osobom trzecim korzystanie z chronionego wzoru przemysłowego
(licencja).

F1. Umowy przenoszące prawo z rejestracji.

1. Prawo z rejestracji jest zbywalne i dziedziczne. Może być zatem przedmiotem umowy
sprzedaży, zamiany czy darowizny.
2. Każda umowa o przeniesienie prawa pod rygorem nieważności wymaga formy pisemnej

20
F2. Umowy licencyjne.
1. Z ekonomicznego punktu widzenia największą rolę odgrywają umowy licencyjne, czyli
umowy upoważniające do korzystania ze wzoru przemysłowego.
2. Umowy te pod rygorem nieważności wymagają zachowania formy pisemnej.

G. Ustanie ochrony wzoru przemysłowego.

Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego ustaje na skutek:
1. wygaśnięcia prawa,
2. unieważnienia prawa.

G1. Wygaśnięcie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.

Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego wygasa na skutek:
1. upływu okresu, na który zostało udzielone – 25 lat od daty zgłoszenia,
2. zrzeczenia się prawa z rejestracji przez uprawnionego przed Urzędem Patentowym, za
zgodą osób, którym służą na nim prawa (licencjobiorcy),
3. nieuiszczenia w przewidzianym terminie opłaty okresowej.

G2. Unieważnienie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.

1. Wniosek o unieważnienie prawa może zostać złożony przez cały czas trwania tego prawa,
jednak ograniczony jest krąg osób legitymowanych do wystąpienia z nim, gdyż musza
wykazać interes prawny. Ponadto legitymacja przysługuje także Prokuratorowi
Generalnemu oraz Prezesowi Urzędu Patentowego.
2. Podstawę takiego wniosku stanowić może jedynie stwierdzenie, iż decyzja o udzieleniu
prawa z rejestracji wzoru przemysłowego obarczona jest wadliwością, tzn. prawo zostało
udzielone, mimo że nie zostały spełnione warunki wymagane do uzyskania tego prawa.
3. Podstawą do unieważnienia prawa z rejestracji może być również stwierdzenie ze
wykorzystanie wzoru przemysłowego narusza prawa osobiste lub majątkowe osób
trzecich.
4. Unieważnienie prawa wywołuje ten skutek, że unieważnione prawo traktowane jest tak
jakby w ogóle nie było udzielone.

AD. 5. Prawo ochronne na znak towarowy.

A. Znak towarowy jako przedmiot ochrony (przedmiot prawa ochronnego).

A1. Pojęcie znaku towarowego.

Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny,
jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów
innego przedsiębiorstwa (art. 120 pwp). Znakiem towarowym może być w szczególności:
1. wyraz,
2. rysunek,
3. ornament,
4. kompozycja kolorystyczna,
5. forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania,
6. a także melodia lub inny sygnał dźwiękowy.

Treść definicji znaku towarowego wskazuje na jego istotę jako samodzielnego dobra chronionego
ze względu na pełnienie funkcji odróżniania towarów na podstawie ich pochodzenia. Istotę tę
stanowi zdolność oznaczenia do odróżniania jednorodnych towarów w obrocie.

A2. Rodzaje znaków towarowych.

1. Znaki słowne.
 Znaki słowne to oznaczenia postrzegane za pomocą wzroku i słuchu.

21
 Mogą być utworzone ze słów, liter bądź cyfr.
 Do tej grupy znaków należą również imiona, nazwiska nazwy, pseudonimy (np.
Kleopatra, Elizabeth, Sobieski) oraz slogany, a wiec kilkuwyrazowe sentencje o zwięzłym
przekazie, łatwym do zapamiętania (np. Lotem bliżej).

2. Znaki obrazowe.
 Znaki obrazowe są adresowane do odbioru wzrokowego.
 Należą do niech m.in, rysunki, winiety, ornamenty, kompozycje kolorystyczne, monogramy,
graficzne opracowania słów, liter bądź cyfr.
 Z tego m. in. względu poddaje się je dodatkowej klasyfikacji i wyróżnia: znaki fantazyjne,
stanowiące twórcze przekształcenie motywu, obrazowe kompozycje oraz graficzne opracowania
liter, cyfr lub słów.

3. Znaki plastyczne.
 Znaki plastyczne (trójwymiarowe) stanowią z reguły pewną formę przestrzenną. Przyjmują
kształt towaru lub jego opakowania.
 Typowym przykładem może być asymetryczny, niebanalny kształt butelki (np. butelki
Coca-Cola), korka (np. flakonu perfum Chanel), opakowań produktów.
 Ich percepcja odbywa się za pomocą zmysłu wzroku i dotyku.

4. Znaki dźwiękowe.
 Znaki dźwiękowe to działające na słuch melodie lub sygnały dźwiękowe.
 Do najbardziej znanych należy "ryk lwa" używany przez Metro Goldwyn Mayer oraz „ryk
silnika" motoru Harley-Davidson.

A3. Przesłanki zdolności rejestrowej znaku towarowego.

Udzielenie prawa ochronnego na znak towarowy zależy od łącznego spełnienia dwóch przesłanek:
1. wykazania przez znak zdolności odróżniającej (art. 129 p.w.p.),
2. wykazania braku przeszkód rejestracyjnych (art. 131 i 132 p.w.p.)

Przedmiotem prawa ochronnego może być jedynie znak towarowy w rozumieniu art. 120 p.w.p., o
ile nie wystąpią przeszkody, o których mowa wart. 129 ust. 2, art. 131 i 132 p.w.p. Brak
abstrakcyjnej zdolności wybranego oznaczenia do odróżniania czyni bezprzedmiotowym dalsze
jego badanie z punktu widzenia jego zdolności rejestrowej. .

Ad. 1. Zdolność odróżniająca.

Zdolność odróżniająca znaku towarowego wyraża się w posiadaniu przez znak dostatecznych
znamion odróżniających. Ocena zdolności odróżniającej jest wypadkową dwóch elementów.
1. Forma przedstawieniowa znaku musi być na tyle charakterystyczna, aby mogła
identyfikować towar.
2. Forma przedstawieniowa znaku musi zapewniać kupującemu możliwość dokonania wyboru
towaru według tej formy, bez konieczności ustalania pochodzenia towaru w inny sposób.

Ad. 2. Przeszkody rejestracyjne.

Art. 131 ust 1 pwp stanowi w szczególności, iż  nie udziela się praw ochronnych na oznaczenia:
1. których używanie narusza prawa osobiste lub majątkowe osób trzecich;
2. które są sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami;
3. które ze swojej istoty mogą wprowadzać odbiorców w błąd, w szczególności co do
charakteru, właściwości lub pochodzenia geograficznego towaru,
4. jeżeli zostały zgłoszone w złej wierze do Urzędu Patentowego w celu uzyskania ochrony; 
5. jeżeli zawierają nazwę lub skrót nazwy Rzeczypospolitej Polskiej bądź jej symbole (godło,
barwy lub hymn), nazwy lub herby polskich województw, miast lub miejscowości, znaki sił
zbrojnych, lub inne oznaczenia tego typu; 

22
 6. jeżeli zawierają skróty nazw bądź symbole (herby, flagi, godła) obcych państw, organizacji
międzynarodowych,
7. jeżeli zawierają elementy będące symbolami, w szczególności o charakterze religijnym,
patriotycznym lub kulturowym, których używanie obrażałoby uczucia religijne, patriotyczne
lub tradycję narodową;

Z kolei art 132 ust.  1 pwp stanowi w szczególności, iż nie udziela się prawa ochronnego na znak
towarowy dla towarów identycznych lub podobnych, jeżeli znak ten jest identyczny lub podobny
do:
1. zarejestrowanego oznaczenia geograficznego,
2. znaku, który przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa
ochronnego, był powszechnie znany i używany jako znak towarowy dla towarów
pochodzących od innej osoby;
3. wcześniej zarejestrowanego w Rzeczypospolitej Polskiej znaku towarowego, którego
ochrona wygasła, jeżeli od daty wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy do dnia
zgłoszenia podobnego znaku przez inną osobę nie upłynął okres 2 lat.

B. Nabycie prawa ochronnego na znak towarowy.

Zgodnie z polskimi regulacjami prawnymi powstanie prawa do znaku towarowego następuje w
wyniku
1. rejestracji w drodze wydania decyzji administracyjnej przez Urząd Patentowy RP lub
2. uzyskania przez znak towarowy powszechnej znajomości.

B1. Podmiot uprawniony do uzyskania prawa ochronnego na znak towarowy.

Uprawnionym do nabycia prawa ochronnego na znak towarowy jest każdy podmiot prawa, a więc
zarówno osoba fizyczna, osoba prawna, jak i ułomna osoba prawna, bez względu na to, w jakiej
formie prawnej prowadzi działalność gospodarczą lub zawodową.

B2. Postępowanie w przedmiocie nabycia prawa ochronnego na znak towarowy.

1. Postępowanie rejestracyjne wszczynane jest na żądanie podmiotu zgłaszającego znak do
rejestracji. Zgłoszenie znaku towarowego może dotyczyć tylko jednego znaku. W
zgłoszeniu należy określić znak towarowy oraz wskazać towary, dla których oznaczania
znak jest przeznaczony. Określenie znaku polega na jego przedstawieniu w sposób gra-
ficzny, a w razie potrzeby na określeniu jego rodzaju i opisaniu. Wskazanie towarów
następuje w formie uporządkowanego wykazu.
2. O zgłoszeniu znaku towarowego Urząd Patentowy dokonuje ogłoszenia niezwłoczne po
upływie 3 miesięcy od daty dokonania zgłoszenia. Od daty ogłoszenia osoby trzecie mogą
zapoznawać się ze zgłoszonym znakiem i wykazem towarów i zgłaszać uwagi co do
istnienia okoliczności uniemożliwiających udzielenie prawa ochronnego.
3. O pierwszeństwie nabycia prawa ochronnego na znak towarowy decyduje pierwszeństwo
jego zgłoszenia do rejestracji.

Przepisy p.w.p. przewidują trzy kategorie pierwszeństwa:

A. pierwszeństwo według daty zgłoszenia w Urzędzie Patentowym. Zgłoszenie uważa się za
dokonane w dniu, w którym wpłynęło ono do Urzędu Patentowego lub zostało odebrane
telefaksem.
B. pierwszeństwo konwencyjne - Pierwszeństwo konwencyjne wynika z pierwszego
zgłoszenia w jednym z państw Międzynarodowego Związku Ochrony Własności
Przemysłowej. Związek ten tworzą państwa członkowskie konwencji paryskiej.
Pierwszeństwo to przysługuje według daty pierwszego prawidłowego zgłoszenia znaku
towarowego w jednym z tych państw, jeżeli od tej daty zgłoszenie w polskim Urzędzie
Patentowym zostanie dokonane w okresie 6 miesięcy.
C. pierwszeństwo z wystawienia oznacza się, na zasadach określonych w umowach
międzynarodowych, według daty wystawienia towaru oznaczonego tym znakiem
towarowym w Polsce lub za granicą, na wystawie międzynarodowej oficjalnej lub oficjalnie
23
 uznanej, jeżeli zgłoszenie znaku towarowego w polskim Urzędzie Patentowym zostanie
dokonane w okresie 6 miesięcy od tej daty. Umową międzynarodową, o której mowa w
przepisie, jest Konwencja o wystawach międzynarodowych, sporządzona w Paryżu dnia 22
listopada 1928 r.

4. Wydanie decyzji jest poprzedzone badaniem wniosku oraz samego oznaczenia pod kątem
wszystkich przesłanek zdolności rejestracyjnej.
5. Udzielenie prawa ochronnego następuje pod warunkiem uiszczenia opłaty za dziesięcioletni
okres ochronny.
6. Udzielone prawo ochronne na znak towarowy podlega wpisowi do prowadzonego przez
Urząd Patentowy rejestru znaków towarowych. Przeniesienie prawa ochronnego staje się
skuteczne wobec osób trzecich z chwilą wpisu tego przeniesienia do rejestru.
7. Każdy (nie jest konieczne wykazanie interesu prawnego) może wnieść umotywowany
sprzeciw wobec prawomocnej decyzji o udzieleniu prawa ochronnego na znak towarowy.
Wniesienie sprzeciwu jest ograniczone terminem 6 miesięcy od opublikowania w Wia-
domościach UP informacji o udzieleniu prawa. Podstawę sprzeciwu mogą stanowić tylko
okoliczności stanowiące podstawę unieważnienia prawa.

Wzór wniosku do Urzędu Patentowego.

Ogłoszenie w Biuletynie Patentowym oraz Wiadomościach Urzędu Patentowego.

C. Treść i zakres prawa ochronnego na znak towarowy.

 Przez uzyskanie prawa ochronnego na znak towarowy nabywa się prawo
wyłącznego używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodo wy na całym
obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.
 Dla zachowania prawa ochronnego konieczne jest rzeczywiste używanie znaku
towarowego. Nie uważa się za używanie znaku w sposób rzeczywisty używania znaku w
reklamie towaru, który nie jest dostępny na rynku krajowym ani nie jest w kraju wytwarzany na
potrzeby eksportu.
 Prawo używania znaku towarowego przysługuje uprawnionemu, tzn. podmiotowi, na
którego rzecz zarejestrowano znak, jak i temu, kto z mocy jego woli lub z mocy ustawy jest
uprawniony do jego używania.

C1. Można wyróżnić dwie sfery prawa ochronnego na znak towarowy:

1. pozytywną (wypełnioną przez uprawnienia do używania znaku towarowego)
2. negatywną (roszczenia zakazowe skierowane przeciwko zachowaniom osób trzecich
spełniającym przesłanki naruszenia ).
Ad. 1.
 Używanie znaku przez uprawnionego (kompetencje pozytywne) dotyczy
zarejestrowanego znaku towarowego i towarów wskazanych w rejestrze. Inaczej mówiąc,
uprawniony może używać zarejestrowanego znaku tylko dla towarów, dla których oznaczania
go zastrzegł.
 W przeciwieństwie do patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy i prawa z
rejestracji wzoru przemysłowego kompetencje uprawnionego składające się na prawo
wyłącznego używania znaku towarowego, są przykładowo wskazane w ustawie (art. 154
p.w.p.).
 Ustawa p.w.p. wymienia podstawowe uprawnienia składające się na prawo
wyłącznego używania, które polega w szczególności na: .
1. umieszczaniu znaku na towarach objętych prawem ochronnym lub ich opakowaniach,
oferowaniu i wprowadzeniu oznakowanych towarów do obrotu, ich imporcie lub exporcie
oraz składowaniu w celu oferowania i wprowadzania do obrotu, a także
2. oferowaniu lub świadczeniu usług pod tym znakiem,
3. umieszczaniu znaku na dokumentach handlowych oraz
4. posługiwaniu się w nim w reklamie.
24
Ad. 2.
 Sfera negatywna zakreślona jest szerzej. Uprawniony ma prawo zakazać osobie
trzeciej używania nie tylko "tego" zarejestrowanego znaku dla "tych" towarów, które wska zał w
rejestrze, ale także używania znaków podobnych dla towarów podobnych. Jest to konsekwencja
tzw. zasady specjalizacji.

C2. Czasowy i terytorialny charakter prawa ochronnego na znak towarowy.

 Czas trwania prawa ochronnego na znak towarowy wynosi 10 lat od daty zgłoszenia
znaku towarowego w Urzędzie Patentowym.
 Na wniosek uprawnionego prawo ochronne na znak towarowy może ulec
przedłużeniu na kolejne okresy dziesięcioletnie.
 Zgodnie z powszechną zasadą przyjętą w prawie własności przemysłowej prawo
ochronne na znak towarowy jest skuteczne w granicach terytorium RP.

C3. Ograniczenia prawa ochronnego na znak towarowy

Uprawniony z prawa ochronnego na znak towarowy nie może zakazać osobom trzecim używania w
obrocie:
1. ich nazwisk lub adresu,
2. oznaczeń wskazujących w szczególności na cechy i charakterystykę towarów, ich rodzaj,
ilość, jakość, przeznaczenie, pochodzenie czy datę wytworzenia lub okres przydatności,
3. zarejestrowanego oznaczenia lub oznaczenia podobnego, jeżeli jest to konieczne dla
wskazania przeznaczenia towaru, zwłaszcza gdy chodzi o oferowane części zamienne,
akcesoria lub usługi,
4. zarejestrowanego oznaczenia geograficznego, jeżeli prawo do jego używania przez te osoby
wynika z innych przepisów ustawy,
5. znaku towarowego, którego nie używał w obrocie nieprzerwanie przez 5 lat,
6. nazwy innego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, jeśli nie jest ona używana
w charakterze oznaczenia towarów będących przedmiotem tej działalności

C4. Wyczerpanie prawa ochronnego na znak towarowy.

 Wyczerpanie prawa polega na wyczerpaniu uprawnień wynikających z prawa
ochronnego.
 Prawo na znak towarowy nie rozciąga się na działania dotyczące towarów ze
znakiem, polegająca w szczególności na jego oferowaniu do sprzedaży lub dalszym
wprowadzaniu do obrotu towarów oznaczonych tym znakiem, jeżeli towary te zostały
wprowadzone do obrotu na terytorium RP przez uprawnionego lub za jego zgodą. Przepis ten
ustanawia tzw. wyczerpanie krajowe, gdyż swoim zasięgiem geograficznym obejmuje tylko
terytorium RP. Powyższe oznacza, iż wymienione uprawnienia dotyczące dalszej dystrybucji
towarów opatrzonych znakiem wyczerpują się w skutek wprowadzenia do obrotu, dokonanego
przez uprawnionego lub za jego zgodą, na terytorium RP.
 Analogiczna zasada odnosi się do obrotu towarów opatrzonych znakiem
wprowadzonych do obrotu na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego przez
uprawnionego lub za jego zgodą.

D. Umowy o przeniesienie prawa ochronnego na znak towarowy i umowy licencyjne.

 Z uwagi na charakter prawa ochronnego na znak towarowy, jako prawa zbywalnego i
podlegającego dziedziczeniu, uprawniony może:
1. zrzec się prawa ochronnego, jak i
2. rozporządzać nim,
3. obciążać ograniczonymi prawami rzeczowymi (zastaw, użytkowanie).

25
 Unormowania ustawy w zakresie obrotu prawem ochronnym na znak towarowy są
skromne i ograniczają się do kwestii dotyczących formy i skuteczności przeniesienia prawa
wobec osób trzecich.
 W kwestiach nieunormowanych znajdują zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego
zarówno dotyczące części ogólnej zobowiązań, jak i przepisy regulujące umowy, których
przedmiotem może być prawo ochronne na znak towarowy.

D1. Umowy o przeniesienie prawa ochronnego na znak towarowy.

Przedmiotem obrotu może być:
1. prawo ochronne na znak towarowy,
2. prawo z dokonanego w Urzędzie Patentowym zgłoszenia, na które nie zostało jeszcze
udzielone prawo ochronne.

Ad. 1.
Prawo ochronne na znak towarowy może zostać przeniesione na podstawie:
1. umowy sprzedaży, zamiany i darowizny,
2. umowy spółki zobowiązującej do wniesienia prawa ochronnego tytułem aportu do majątku
spółki, jak również
3. umowy mającej za przedmiot przedsiębiorstwo, w skład którego wchodzi znak towarowy.
Zgodnie z art. 551 k.c. czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje
wszystko, co wchodzi w jego skład, chyba że co innego wynika z treści tej czynności albo z
przepisów szczególnych. O ile zatem prawo ochronne na znak nie zostanie wolą stron
wyłączone, podzieli los przedsiębiorstwa. Przeniesienie prawa ochronnego na znak
towarowy bez przeniesienia przedsiębiorstwa może nastąpić tylko wtedy, gdy nie zachodzi
możliwość wprowadzenia odbiorców w błąd co do pochodzenia towarów, ich jakości lub
innych istotnych cech, w szczególności jeżeli zbywcy przysługują prawa ochronne na
podobne znaki towarowe dla towarów tego samego rodzaju.

 Umowy o przeniesienie prawa ochronnego wymagają formy pisemnej pod rygorem

nieważności.
 Skuteczność przeniesienia wobec osób trzecich powstaje z datą wpisu przeniesienia
do rejestru.
 W sytuacji gdy transfer prawa ochronnego następuje na podstawie umowy, której
przedmiotem jest przedsiębiorstwo umowa wymaga formy pisemnej z podpisami notarialnie
poświadczonymi.
 Dla skuteczności przejścia prawa ochronnego wchodzącego w skład
przedsiębiorstwa konieczne jest także ujawnienie jego przeniesienia w rejestrze.

PRZYKŁAD UMOWY 2X

D2. Umowy licencyjne.

 Prawo ochronne na znak towarowy może być przedmiotem umowy licencyjnej, do której
stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące umów licencji patentowych.
 Uprawniony może więc udzielić innej osobie upoważnienia do używania znaku, zawierając
z nią umowę licencyjną w formie pisemnej pod rygorem nieważności.
 Umowa licencyjna podlega wpisowi do rejestru, co zapewnia skuteczność licencji wobec
osób trzecich.
 Przedmiotem umowy jest upoważnienie do używania zarejestrowanego znaku, tj. do
wykonywania kompetencji objętych prawem wyłącznym uprawnionego z rejestracji. Na jej
podstawie uprawniony z tytułu prawa ochronnego zobowiązuje się do zaniechania wobec,
licencjobiorcy roszczeń z tytułu naruszenia prawa ochronnego.
 Zakres upoważnienia licencyjnego może być ściśle oznaczony w umowie (licencja
ograniczona).

26
 W braku klauzul ograniczających licencjobiorca ma prawo używania znaku towarowego w
takim zakresie, jak uprawniony z tytułu prawa ochronnego (licencja pełna).
 W wypadku przeniesienia prawa ochronnego będącego przedmiotem licencji umowa
licencyjna jest skuteczna wobec następcy prawnego.
 Licencja wygasa najpóźniej z chwilą wygaśnięcia prawa ochronnego.

PRZYKŁAD UMOWY LICENCYJNEJ

E. Ochrona znaku towarowego

E1. Przesłanki naruszenia prawa ochronnego do znaku towarowego.

Zakres ochrony przysługujący z tytułu prawa ochronnego na znak towarowy jest uregulowany
inaczej niż patentu. Ustawodawca nic wyliczył działań, których może zakazać uprawniony,
wprowadził natomiast przepis, który wskazuje przesłanki naruszenia (art. 296 ust. 2 p.w.p.), do
których zalicza:
1. bezprawność używania znaku oraz
2. ryzyko pomyłki co do pochodzenia towaru.

Ad.1. Bezprawność używania znaku.

 Bezprawność w rozumieniu prawa cywilnego oznacza niezgodność zachowania z
szeroko rozumianym porządkiem prawnym.
 Do zakresu tego pojęcia zaliczyć należy więc zarówno naruszenia wyrażonych w
przepisach zakazów lub nakazów, jak i reguł uczciwego postępowania.
 Zakaz wkraczania przez osobę trzecią w sferę wyłączności objętej prawem
podmiotowym do znaku towarowego stanowi element porządku prawnego, którego złamanie
czyni działanie osoby trzeciej bezprawnym. Narusza bowiem prawo wyłączne uprawnionego do
znaku ujęte juko prawo zakazu wkraczania w stery przyznanego monopolu, skierowane do
każdego uczestnika rynku.

Bezprawność używania znaku towarowego wyznaczają dwa elementy:

1. brak skutecznego wobec uprawnionego tytułu używania znaku towarowego i
2. używanie przez osobę trzecią znaku towarowego w taki sposób i zakresie, jaki przysługuje
samemu uprawnionemu.

Bezprawność nie zachodzi, gdy:

1. osoba trzecia, używająca znak taki sam jak należący do uprawnionego, wykonuje własne
prawo podmiotowe np. z tytułu udzielonej licencji, umowy franchisingowej i
2. gdy jej działanie mieści się w granicach dozwolonych przez prawo.

Ad.2. Ryzyko pomyłki co do pochodzenia towaru.

 Ryzyko pomyłki co do pochodzenia towaru stanowił przesłankę naruszenia prawa
wyłącznego do zarejestrowanego znaku towarowego.
 Zakłada się, że ryzyko pomyłki może powstać wtedy, gdy z uwagi na podobieństwo
znaków i towarów kupujący nie dostrzega różnic i wybiera towar oznaczony znakiem
fałszywym w przekonaniu, że nabywa oryginalny, jak i wówczas, gdy kupujący, dostrzegając
różnice między oznaczonymi towarami, nabywa je w przekonaniu, że pozostają one pod
kontrolą uprawnionego.

E2. Postacie naruszenia.

Naruszenie prawa ochronnego na znak towarowy może przyjąć jedną z dwóch postaci:
1. reprodukcję i
2. imitację.

27
 Reprodukcja jest to wierne odtworzenie znaku oryginalnego i używanie go dla
takich samych towarów, jak wskazane w rejestrze. W takim przypadku o naruszeniu prawa do
znaku towarowego decyduje jedynie bezprawność używania znaku.
 Imitacja jest to naśladownictwo zabronione ze względu na ryzyko pomyłki. Może
ono powstać wówczas, gdy osoba trzecia używa wiernie odtworzonego znaku oryginalnego dla
oznaczania towarów jedynie podobnych do zarejestrowanych, jak również wtedy, gdy
zmodyfikowana postać znaku oryginalnego służy oznaczeniu towarów takich samych jak
zarejestrowane bądź oznaczaniu towarów podobnych. W każdej z trzech wymienionych sytuacji
konieczne jest wskazanie nie tylko bezprawności, ale również ryzyka pomyłki co do
pochodzenia towaru.

E3. Cywilnoprawne środki ochrony znaku towarowego.

Na podstawie art. 296 ust. l p.w.p.- w przypadku naruszenia prawa ochronnego uprawionemu
przysługują następujące środki ochrony:

A. Roszczenia niemajątkowe. .
1. roszczenie o zaniechanie naruszenia.
2. roszczenie usunięcia jego skutków
3. żądanie ogłoszenia w prasie stosownego uświadczenia
B. Roszczenia majątkowe:
1. roszczenie o naprawienie szkody na zasadach ogólnych kc,
2. roszczenie o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści.
C. Inne roszczenia:
1. roszczenie o zaprzestanie działań grożących naruszeniem prawa ochronnego (roszczenie
prewencyjne)
2. w przypadku zawinionego naruszenia, żądanie zapłaty odpowiedniej kwoty pieniężnej na
rzecz jednej z organizacji, do których zakresu działania należą sprawy popierania własności
przemysłowej na cele związane z jej dzia1alnością (tzw. pokutne)

E4. Przedawnienie powyższych roszczeń.

Powyższe roszczenia przedawniają się z upływem 3 lat od powzięcia przez uprawnionego
wiadomości o naruszeniu i o osobie, która dokonała naruszenia.
W każdym przypadku roszczenia ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat od dnia, w którym
naruszenia nastąpiło.

F. Ustanie prawa ochronnego na znak towarowy.

Prawo ochronne na znak towarowy ustaje na skutek:

1. wygaśnięcia prawa,
2. unieważnienia prawa.

Ad. 1. Wygaśnięcie prawa ochronnego na znak towarowy.

Prawo ochronne na znak towarowy wygasa na skutek:
1. upływu okresu, na który zostało udzielone – 10 lat od daty zgłoszenia,
2. zrzeczenia się prawa ochronnego przez uprawnionego przed Urzędem Patentowym, za
zgodą osób, którym służą na nim prawa (licencjobiorcy),
3. nieużywania zarejestrowanego znaku towarowego w sposób rzeczywisty dla towarów
objętych rejestracją w ciągu nieprzerwanego okresu 5 lat (na podstawie decyzji UP)
4. utraty przez znak zdolności odróżniającej,
5. nabrania przez znak charakteru znaku mylącego co do charakteru, właściwości lub
pochodzenia geograficznego znaku, gdy skutek ten nastąpił w wyniku działań
uprawnionego,

Ad. 2. Unieważnienie prawa ochronnego na znak towarowy.

28
 1. Wniosek o unieważnienie prawa może zostać złożony przez cały czas trwania tego prawa,
jednak ograniczony jest krąg osób legitymowanych do wystąpienia z nim, gdyż musza
wykazać interes prawny. Ponadto legitymacja przysługuje także Prokuratorowi
Generalnemu oraz Prezesowi Urzędu Patentowego.
2. Podstawę takiego wniosku stanowić może jedynie stwierdzenie, iż decyzja o udzieleniu
prawa ochronnego na znak towarowy obarczona jest wadliwością, tzn. prawo zostało
udzielone, mimo że nie zostały spełnione warunki wymagane do uzyskania tego prawa.
3. Nie można wystąpić z wnioskiem o unieważnienie prawa ochronnego na znak towarowy z
powodu kolizji z wcześniejszym znakiem bądź z powodu naruszenia praw osobistych lub
majątkowych wnioskodawcy, jeżeli przez okres pięciu kolejnych lat używania
zarejestrowanego znaku wnioskodawca, będąc świadomym jego używania, nic sprzeciwił
się temu.
4. Unieważnienie prawa wywołuje ten skutek, że unieważnione prawo traktowane jest tak
jakby w ogóle nie było udzielone.

AD. 6. GEOGRAFICZNE OZNACZENIA POCHODZENIA TOWARÓW (PRAWO Z

REJESTRACJI NA OZNACZENIE GEOGRAFICZNE).

A. Przedmiot ochrony.

A1. Pojęcie oznaczenia geograficznego.

 Oznaczeniami geograficznymi w rozumieniu ustawy pwp są oznaczenia słowne odnoszące
się bezpośrednio lub pośrednio do nazwy miejsca, miejscowości, regionu lub kraju (terenu).
 Oznaczenie geograficzne nie zawsze musi stanowić nazwę geograficzną, lecz także
utworzony od niej przymiotnik (np. "podhalański”) lub rzeczownik (np. "Mazowszanka"), a
także określenia tradycyjnie używane w danym regionie dla pewnych towarów (np. kierpce,
oscypek).
 Oznaczenia geograficzne mają identyfikować towary (a nie usługi) jako pochodzące z dane-
go terenu, przy czym konieczne jest spełnienie warunku, aby towarowi przypisywano pewną
jakość, dobrą opinię lub inne cechy przede wszystkim dzięki jego pochodzeniu geograficznemu.

A2. Rodzaje oznaczeń geograficznych.

Termin "oznaczenie geograficzne" jest w świetle ustawy pwp terminem zbiorczym, obejmującym
dwie kategorie oznaczeń:
1. nazwy regionalne,
2. oznaczenia pochodzenia.

 Nazwy regionalne to oznaczenia służące wskazaniu pochodzenia towarów z

określonego terenu, o ile towary te posiadają szczególne właściwości, które wyłącznie lub w
przeważającej mierze zawdzięczają oddziaływaniu środowiska naturalnego.
 Oznaczenia pochodzenia odnoszą się natomiast do towarów, których szczególne
cechy albo właściwości przypisuje się pochodzeniu geograficznemu, czyli tzw. obszarowi
terytorialnemu, na którym zostały wytworzone lub przetworzone.
 Różnica pomiędzy nazwami regionalnymi a oznaczeniami pochodzenia polega więc
na tym, że te pierwsze wskazują na towary, których szczególne właściwości wynikają z
oddziaływania środowiska geograficznego (czynnika naturalnego i ludzkiego), natomiast te
drugie służą do wyróżnienia towarów pochodzących z określonego terenu oraz posiadających
właściwości lub cechy szczególne, które przypisywane są ich pochodzeniu geograficznemu
(terenowi, gdzie zostały one wytworzone lub przetworzone).

B. Nabycie prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne.

Następuje po przeprowadzeniu postępowania przed Urzędem Patentowym RP.

B1. Podmiot uprawniony do dokonania zgłoszenia oznaczenia geograficznego.

29
 Prawo zgłoszenia oznaczenia przysługuje nie pojedynczym podmiotom pragnącym
posługiwać się w obrocie takim oznaczeniem, ale organizacjom skupiającym przedsiębiorców
działających na danym terenie lub organom administracyjnym związanym z danym terenem.
 Art. 176 p.w.p. wymienia dwie grupy podmiotów, które mogą dokonać zgłoszenia:
1. organizacja upoważniona do reprezentowania interesów producentów, działająca na danym
terenie (organizacja ta może mieć postać prawną spółki kapitałowej, spółdzielni,
zarejestrowanego stowarzyszenia, mogą to być również: cechy rzemieślnicze, izby
gospodarcze, izby rzemieślnicze, fundacje),
2. organ administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, właściwy ze względu na teren,
do którego odnosi się oznaczenie geograficzne.

B2. Postępowanie w przedmiocie nabycia prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne.

1. Postępowanie rejestracyjne wszczynane jest na żądanie podmiotu uprawnionego do
dokonania zgłoszenia. Zgłoszenia oznaczenia geograficznego dokonuje się na piśmie. Jedno
zgłoszenie może zawierać tylko jedno oznaczenie geograficzne.
2. Urząd Patentowy wydaje decyzję o udzieleniu prawa z rejestracji na oznaczenie
geograficzne po stwierdzeniu, że zgłoszenie zostało sporządzone prawidłowo. UP nie bada,
czy wskazane w zgłoszeniu szczególne cechy lub właściwości towarów wynikają z ich
pochodzenia geograficznego.
3. Udzielenie prawa z rejestracji następuje pod warunkiem uiszczenia opłaty za ochronę. W
razie jej nieuiszczenia w terminie UP stwierdza wygaśnięcie decyzji o udzieleniu prawa z
rejestracji.
4. O udzielonym prawie z rejestracji UP ogłasza w Wiadomościach UP. W terminie 6 miesięcy
od daty opublikowania informacji o udzieleniu prawa każdy może wnieść umotywowany
sprzeciw. Podstawą sprzeciwu mogą być okoliczności uzasadniające unieważnienie prawa z
rejestracji.
5. Udzielone prawo z rejestracji na oznaczenie geograficzne podlega wpisowi do rejestru
oznaczeń geograficznych. Po dokonaniu wpisu UP wydaje uprawnionemu świadectwo
rejestracji.

Nie udziela się prawa z rejestracji na oznaczenia geograficzne w zakresie, w jakim stosuje się do
nich przepisy prawa Unii Europejskiej ustanowione dla ochrony oznaczeń geograficznych i nazw
pochodzenia.

C. Treść prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego.

C1. Treść negatywna.

 W odniesieniu do treści prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego zakreślono jego
stronę negatywną, przez co należy rozumieć wskazanie tych działań, których podejmowanie w
stosunku do zarejestrowanego oznaczenia geograficznego jest zabronione.
 Oznaczenie geograficzne mianowicie, na które zostało udzielone prawo z rejestracji nie
może być używane na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej przez osoby, których towary nie
spełniają warunków opisanych w zgłoszeniu i będących podstawą udzielenia prawa z rejestracji.
 Ponadto zarejestrowane oznaczenie geograficzne nie może być używane dla towarów, które
nie spełniają warunków określonych w decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji.
 Powyższy zakaz używania obejmuje nie tylko oznaczenie geograficzne w jego brzmieniu
oryginalnym, lecz także w tłumaczeniu i innych pochodnych formach.

C2. Treść pozytywna.

Pozytywna treść prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego wyczerpuje się w uprawnieniu do
używania oznaczenia geograficznego w obrocie. Przez używanie oznaczenia geograficznego
rozumie się:
1. umieszczanie go na towarach lub na ich opakowaniach i wprowadzaniu tych towarów do
obrotu;

30
 2. umieszczanie go na dokumentach związanych z wprowadzaniem towarów do obrotu;
3. posługiwanie się nim w celu reklamy.

C3. Ograniczenia prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego

Prawo z rejestracji nie daje uprawnionemu prawa zakazywania:
1. używania w obrocie przez inne osoby oznaczeń wskazujących na cechy i charakterystykę
towarów (ich rodzaj, ilość, jakość, przeznaczenie, pochodzenie czy datę wytworzenia lub
okres przydatności),
2. używania zarejestrowanego oznaczenia lub oznaczenia podobnego, jeśli jest to konieczne
dla wskazania przeznaczenia towaru, zwłaszcza gdy chodzi o oferowane części zamienne,
akcesoria lub usługi .

C4. Przenoszenie uprawnień związanych z prawem z rejestracji oznaczenia geograficznego.

 Ustawodawca nie przewiduje dopuszczalności nabycia prawa z rejestracji na pod -
stawie umowy z uprawnionym ani też udzielania licencji na używanie oznaczenia
geograficznego.
 Dopuszcza jednak możliwość przeniesienia przez uprawionego z rejestracji jego
uprawnień na inną organizację lub organ administracji rządowej lub samorządu terytorialnego
na podstawie porozumienia.

C5. Wyczerpanie prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego.

Prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego ulegają wyczerpaniu, jeżeli sygnowane nimi towary
zostały uprzednio wprowadzone do obrotu przez uprawionego lub za jego zgodą na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej lub państwa, z którym zawarliśmy porozumienie o utworzeniu strefy
wolnego handlu.

D. Ochrona oznaczeń geograficznych.

Sprawy dotyczące roszczeń cywilnoprawnych z zakresu ochrony własności przemysłowej są
rozstrzygane:
1. przed Urzędem Patentowym lub
2. w trybie postępowania cywilnego, na zasadach ogólnych (postępowanie przed sądem
powszechnym).

W zakresie praw z rejestracji na oznaczenie geograficzne w grę wchodzą w szczególności

następujące sprawy:
1. ustalenie prawa do prawa z rejestracji, czyli ustalenie, kto może zgłosić oznaczenie
geograficzne do Urzędu Patentowego;
2. naruszenie prawa z rejestracji;
3. stwierdzenie prawa używania oznaczenia geograficznego;
4. stwierdzenie utraty prawa używania oznaczenia geograficznego.

Naruszenie prawa z rejestracji polega na bezprawnym używaniu chronionego oznaczenia

geograficznego dla towarów objętych prawem z rejestracji, przy czym dotyczy to także używania
oznaczenia różniącego się od oznaczenia zarejestrowanego lub też używania oznaczenia dla
towarów podobnych, o ile takie używanie może wprowadzić w błąd nabywców co do pochodzenia
towarów.

Do roszczeń przysługujących uprawnionemu z rejestracji oznaczenia zalicza się uprawnienia do:

1. zaniechania naruszania;
2. usunięcia skutków naruszeń;
3. wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści;
4. naprawienia szkody na zasadach ogólnych;
5. ogłoszenia w prasie stosownego oświadczenia;
6. zapłaty odpowiedniej kwoty na rzecz organizacji wspierającej ochronę własności
przemysłowej (gdy naruszenie jest zawinione);
31
 7. zaprzestania działań grożących naruszeniem prawa.

Z roszczeniami dotyczącymi naruszeń prawa do oznaczenia geograficznego można wystąpić

przeciwko osobie, która dokonuje naruszeń, jak i przeciwko ternu, kto tylko wprowadza do obrotu
oznaczone już towary, jeżeli nie pochodzą one od uprawnionego.

E. Ustanie prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego.

Prawo z rejestracji oznaczenia geograficznego może:
1. zostać unieważnione
2. wygasnąć.

E1. Unieważnienie prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne.

1. Prawo z rejestracji na oznaczenie geograficzne (z wyjątkiem oznaczeń, których ochrona
wynika z umów międzynarodowych) może być unieważnione na wniosek każdej osoby,
która ma w tym interes prawny, jeżeli wykaże, że nie zostały spełnione ustawowe warunki
wymagane do uzyskania tego prawa (np. jeżeli zarejestrowano oznaczenie, które już przed
rejestracją było nazwą rodzajową).
2. O unieważnieniu prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego rozstrzyga Urząd Patentowy
w postępowaniu spornym.
3. Unieważnienie prowadzi do uznania prawa za niebyłe od samego początku.

E2. Wygaśnięcie prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne.

Wygaśnięcie prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne może nastąpić:
1. gdy oznaczenie przestało spełniać ustawowe warunki przewidziane dla uzyskania ochrony
albo nie było używane przez okres 5 lat i nie istnieją ważne powody jego nieużywania.
Obowiązek wykazania używania oznaczenia geograficznego lub istnienia przyczyn
usprawiedliwiających jego nieużywanie spoczywają na uprawnionym z tytułu prawa z
rejestracji,
2. na skutek zrzeczenia się go przez uprawnionego przed Urzędem Patentowym, za zgodą osób
ujawnionych w rejestrze jako uprawnionych do używania oznaczenia.

Prawo z rejestracji na oznaczenie geograficzne wygasa w dniu, w którym nastąpiło zdarzenie, z

którym ustawa wiąże skutek wygaśnięcia prawa. Data ta powinna być potwierdzona w decyzji.

Unieważnienie lub wygaśnięcie prawa z rejestracji podlega wpisowi do rejestru oznaczeń

geograficznych. Informacje o tych zdarzeniach udostępnia się oficjalnie do wiadomości poprzez
publikację w "Wiadomościach Urzędu Patentowego".

Ad. 7. Topografia układów scalonych (prawo z rejestracji topografii układów

scalonych).

A. Przedmiot ochrony.

A1. Pojęcie układów scalonych.

 Układy scalone to miniaturowe układy elektroniczne charakteryzujące się tym, iż ich
elementy, wraz z połączeniem między nimi, wytworzone są w jednym cyklu technologicznym,
wewnątrz lub na powierzchni wspólnego podłoża. Podłoże to tworzy tzw. półprzewodnik (np.
krzem).
 Funkcjonowanie takiego układu, polegające na sterowaniu przepływem elektronów w
sposób zgodny z zamierzeniem projektanta, uwarunkowane jest zarówno doborem elementów
wprowadzonych do krzemu lub innego półprzewodnika, jak i ich rozmieszczeniem w strukturze
tego kryształu jak i rodzajem istniejących między nimi połączeń, czyli właśnie topografią
układu scalonego.

32
A2. Przedmiot ochrony.
 Układem scalonym, którego topografia jest chroniona, w rozumieniu p.w.p. jest jedno- lub
wielowarstwowy wytwór przestrzenny, utworzony z elementów z materiału półprzewodni-
kowego tworzącego ciągłą warstwę, ich wzajemnych połączeń przewodzących i obszarów
izolujących, nierozdzielnie ze sobą sprzężonych w celu spełniania funkcji elektronicznych (art.
196 ust. 2 p.w.p.).
 Natomiast sama topografia układu scalonego to rozwiązanie polegające na przestrzennym,
wyrażonym w dowolny sposób, rozplanowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest
elementem aktywnym oraz wszystkich lub części połączeń układu scalonego (art. 196 ust. 1
p.w.p.).
 Na tak określony przedmiot może być udzielone prawo wyłącznego korzystania w sposób
zarobkowy lub zawodowy (prawo z rejestracji).

A3. Przesłanki zdolności rejestrowej.

 Prawo z rejestracji może być udzielone na topografię oryginalną.
 Oryginalność jako cecha warunkująca udzielenie prawa wyłącznego przewidzianego w
prawie własności przemysłowej obowiązuje jedynie w odniesieniu do topografii. Posiłkować
należy się znaczeniem oryginalności w rozumieniu prawa autorskiego. Utwór uznaje się za
oryginalny jeśli jest subiektywnie nowym wytworem intelektu, czyli rezultatem działalności
intelektualnej o charakterze kreacyjnym.

B. Nabycie prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

B1. Podmiot uprawniony do uzyskania prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

Uprawnionym do uzyskania prawa z rejestracji może być:
1. twórca topografii układu scalonego,
2. następca prawny twórcy,
3. pracodawca lub zleceniodawca,
4. osoba, która udzieliła twórcy pomocy przy powstaniu topografii.

B2. Postępowanie w przedmiocie nabycia prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

1. Podmiot uprawniony dokonuje zgłoszenia polegającego na złożeniu w Urzędzie
Patentowym podania wraz z materiałem identyfikującym topografię, tzn. zawierającym
niezbędne dane do jednoznacznego jej określenia z oświadczeniem dotyczącym daty
wprowadzenia topografii do obrotu, jeśli nastąpiło ono przed dniem dokonania zgłoszenia.
Materiał identyfikujący topografię powinien być przedstawiony w postaci rysunku lub
fotografii i ma służyć określeniu sposobu wytwarzania układu scalonego, określeniu maski
lub fragmentu maski do wytwarzania układu scalonego oraz warstw tego układu, a także
określeniu sposobu wytwarzania układu.
2. Zgłoszenie topografii może dotyczyć tylko jednego rozwiązania.
3. Postępowanie poprzedzające wydanie decyzji ogranicza się do sprawdzenia zgodności
zgłoszenia z wymaganiami formalnymi.
4. Stwierdzenie, że zgłoszenie topografii odpowiada wymaganiom formalnym stanowi
podstawę decyzji Urzędu Patentowego o udzielenia prawa z rejestracji topografii układu
scalonego. Decyzja taka ma charakter warunkowy. Jeśli bowiem w terminie w niej wyzna-
czonym nie zostanie uiszczona oplata za pierwszy okres ochrony, UP stwierdza jej
wygaśnięcie.
5. Wniesienie opłaty w oznaczonym terminie powoduje, że decyzja traci warunkowy
charakter, udzielone prawo wpisywane jest do rejestru topografii układów scalonych,
uprawniony otrzymuje świadectwo rejestracji topografii, a informację o udzieleniu prawa
zamieszcza się w "Wiadomościach Urzędu Patentowego".
6. Udzielenie prawa z rejestracji nie powoduje odtajnienia informacji o przedmiocie ochrony i
uczynienia ich dostępnymi dla wszystkich zainteresowanych. Materiał identyfikujący
topografię także po udzieleniu na nią prawa z rejestracji może być ujawniany osobom
trzecim tylko za zgodą uprawnionego.
33
C. Treść i charakter prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

C1. Treść prawa z rejestracji.

 Powstałe w wyniku decyzji Urzędu Patentowego wyłączne prawo do topografii układu
scalonego stwarza uprawnionemu możność korzystania z zarejestrowanej topografii z
wyłączeniem osób trzecich i odpowiadający temu prawu obowiązek osób trzecich powstrzyma -
nia się od wkraczania bez zgody uprawnionego w sferę objętą tym prawem.
 Zgodnie z art. 211 p.w.p. przez uzyskanie prawa z rejestracji nabywa się prawo do
wyłącznego korzystania z topografii w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze
Rzeczypospolitej Polskiej.
 Korzystanie z chronionej topografii w granicach prawa z rejestracji przybierać może
postać:
1. czynności faktycznych w sposób wyczerpujący wyszczególnionych w art. 212 p.w.p.
(reprodukowanie chronionej topografii, importowanie, sprzedawanie lub w jakikolwiek inny
sposób wprowadzanie do obrotu kopii chronionej topografii, układów scalonych
wytworzonych przy użyciu takiej kopii, a także wyrobów zawierających takie układy
scalone) lub
2. czynności cywilnoprawnych, umożliwiających uprawnionemu czerpanie pożytków
cywilnych (np. w postaci opłat licencyjnych z tytułu udzielenia osobom trzecim
upoważnienia do korzystania z topografii w sposób zawodowy lub zarobkowy) lub
pożytków prawa (np. zapłaty za przeniesienie prawa na osobę trzecią).

C2. Granice prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

Granice prawa z rejestracji topografii, czyli przysługującej uprawnionemu wyłączności, wyznaczają
trzy elementy:
1. czas trwania,
2. terytorium – obszar RP
3. sposób korzystania.

Ad.1. Czas trwania prawa z rejestracji.

 Prawo z rejestracji topografii trwa 10 lat liczonych od końca roku kalendarzowego,
w którym dokonano zgłoszenia topografii w UP.
 Tak jak w przypadku innych praw własności przemysłowej, których trwanie uza-
leżnione jest m.in. od wnoszenia przez uprawnionych opłat okresowych, wskazane okresy
ochrony są okresami maksymalnymi.
 Prawo z rejestracji może wygasnąć wcześniej.

Ad.3. Sposób korzystania z prawa z rejestracji.

 Wyłączność przysługująca uprawnionemu z rejestracji topografii układu scalonego dotyczy
jedynie korzystania z topografii w sposób zarobkowy lub zawodowy. To syntetyczne określenie
doprecyzowane jest przez enumeratywne wyszczególnienie zachowań, które stanowią
naruszenie prawa z rejestracji.
 Prawo z rejestracji topografii narusza osoba, która bez zgody uprawnionego:
1. reprodukuje w całości lub części chronioną topografię, tzn. odtwarza topografię w układzie
scalonym na podstawie wzorca, dokumentacji lub analizy
2. importuje, sprzedaje lub w jakikolwiek inny sposób wprowadza do obrotu kopię chronionej
topografii, układy scalone wytworzone przy użyciu takiej kopii, a także wyroby zawierające
takie układy scalone.

C3. Wyczerpanie prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

 Prawo z rejestracji topografii układu scalonego podlega tzw. krajowemu wy-
czerpaniu, tzn. wyłączność przysługująca uprawionemu nie obejmuje działań dotyczących kopii
chronionej topografii, układów scalonych wytworzonych przy użyciu takich kopii, a także

34
 wyrobów zawierających takie układy scalone polegających na ich oferowaniu do sprzedaży lub
dalszym wprowadzaniu do obrotu, o ile tylko przedmioty te zostały uprzednio wprowadzone do
obrotu na terytorium Polski przez uprawnionego lub za jego zgodą.
 Z chwilą uzyskania przez Polskę członkowstwa w Unii Europejskiej obowiązuje
wyczerpanie regionalne obejmujące całe terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

C4. Ograniczenia prawa z rejestracji

 Prawo z rejestracji podlega ograniczeniom, co oznacza, że w przewidzianych w ustawie
okolicznościach dopuszczalne jest wkraczanie bez zgody uprawnionego w sferę
przysługującego mu prawa, co powoduje, że inna osoba aniżeli uprawniony z rejestracji może
wykonywać bez jego zgody względem chronionej topografii, czynności objęte tym prawem.

 Prawo z rejestracji ograniczone jest:

1. przez tzw. przywilej komunikacyjny i tranzytowy, który polega na tym, że dozwolone jest
zastosowanie topografii w środkach komunikacji lub urządzeniach, które znajdują się na ob-
szarze Polski czasowo,
2. dla celów państwowych w niezbędnym wymiarze, jeśli jest to konieczne dla zapobieżenia
lub usunięcia stanu zagrożenia ważnych interesów Państwa, w szczególności w zakresie
bezpieczeństwa i porządku publicznego,
3. przez uprawnienia używaczy późniejszych,
4. przez uprawnienia przysługujące osobie, która w dobrej wierze sprowadziła do Polski lub
wprowadziła do obrotu produkt zawierający bezprawnie wykorzystaną topografię,
5. przez uprawnienia wynikające z licencji przymusowej, która powstaje w drodze decyzji
administracyjnej Urzędu Patentowego. A zatem zezwolenie osobie trzeciej na korzystanie z
chronionej topografii układu scalonego może być wydane w enumeratywnie wy-
szczególnionych okolicznościach, w tym w razie stwierdzenia, że prawo z rejestracji jest
nadużywane przez uprawnionego z rejestracji, czyli uprawniony uniemożliwia osobie
trzeciej korzystanie z topografii, chociaż jest ono konieczne dla zaspokojenia rynku
krajowego, a zwłaszcza gdy wymaga tego interes publiczny, a wyrób dostępny jest w
niedostatecznej ilości lub jakości albo po nadmiernie wysokich cenach.

Korzystanie z topografii w ramach powstających ex lege uprawnień, stanowiących ograniczenie

prawa z rejestracji, jest z reguły nieodpłatne. Jedynie w przypadkach korzystania dla celów
państwowych, w przypadku korzystania przez używacza późniejszego oraz w przypadku niektórych
działań osoby chronionej z uwagi na swoją dobrą wiarę uprawnionemu do topografii przysługuje
wynagrodzenie.

D. Umowy dotyczące topografii układów scalonych i prawa z rejestracji.

D1. Przeniesienie prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

1. Prawo z rejestracji jest prawem zbywalnym i podlega dziedziczeniu, a zatem może być
przedmiotem umowy sprzedaży, darowizny, a także zamiany.
2. Każda umowa o przeniesienie tego prawa pod rygorem nieważności wymaga formy
pisemnej.
3. Wobec osób trzecich umowa taka staje się skuteczna z chwilą wpisania przeniesienia prawa
z rejestracji do rejestru topografii. Dopiero po dokonaniu wpisu w rejestrze nabywca prawa
z rejestracji może występować z roszczeniami przeciwko osobom naruszającym to prawo z
rejestracji, jak też domagać się opłaty licencyjnej od osób upoważnionych uprzednio przez
zbywcę do korzystania z topografii.

D2. mowy licencyjne.

1. Z ekonomicznego punktu widzenia największą rolę odgrywają umowy licencyjne, czyli
umowy upoważniające osoby trzecie do korzystania z topografii.

35
 2. Do umów licencyjnych, których przedmiotem jest korzystanie z topografii przepisy
dotyczące licencji patentowych (formy i treści umów, a także ich skutków prawnych).
Umowy te pod rygorem nieważności wymagają formy pisemnej.
3. Licencje mogą być pełne lub ograniczone.
4. Dla uzyskania przez licencjobiorcę możliwości korzystania z zarejestrowanej topografii
niezbędne może być spełnienie przez uprawionego obowiązków polegających na
zachowaniu aktywnym, np. dostarczeniu dodatkowych informacji służących pełnemu
ujawnieniu topografii w sposób umożliwiający jej realizację.

E. Ochrona prawa z rejestracji przed naruszeniami.

E1. Ochrona prawa do uzyskania prawa z rejestracji.

W tym zakresie uprawniony dysponuje dwoma rodzajami środków prawnych:

I. Roszczeniami realizowane są w postępowaniu administracyjno-prawnym toczącym się przed

Urzędem Patentowym:
1. w razie zgłoszenia topografii przez osobę nieuprawnioną, uprawniony może żądać
umorzenia postępowania albo udzielenia mu prawa z rejestracji,
2. w razie uzyskania patentu przez osobę nieuprawnioną, uprawniony może żądać
unieważnienia patentu albo przeniesienia na niego udzielonego już patentu za zwrotem
kosztów

II. Roszczeniami cywilnoprawnymi z tytułu naruszenia prawa z rejestracji topografii, które

przysługują uprawnionemu przeciwko osobie, która nie będąc do tego uprawnioną, zgłosiła
topografię lub uzyskała prawo ochronne. W takim przypadku uprawniony może żądać:
1. wydania uzyskanych bezpodstawnie korzyści i naprawieniu szkody na zasadach ogólnych,
2. ogłoszenia w prasie stosownego oświadczenia,
3. w sytuacji zawinionego naruszenia prawa z rejestracji topografii – zapłaty odpowiedniej
kwoty pieniężnej na rzecz organizacji działających na rzecz popierania własności
przemysłowej.

E2. Ochrona prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

 Naruszenie prawa z rejestracji topografii układu scalonego zachodzi w sytuacji,
kiedy następuje bezprawna ingerencja w sferę wyłączności przysługującej uprawnionemu.
Odnosi się to do sytuacji, kiedy inna osoba niż uprawniony z prawa z rejestracji korzysta z
topografii układu scalonego w sposób zawodowy lub zarobkowy, mimo braku licencji, a
korzystanie to nie wynika z ustawowych ograniczeń tego prawa.
 Ochrona prawa z rejestracji topografii ma charakter ochrony cywilnoprawnej,
realizowanej w postępowaniu sądowym przez sądami powszechnymi.
 Uprawnionemu przysługują następujące roszczenia o:
1. zaprzestanie działań grożących naruszeniem prawa – roszczenie przysługuje, gdy nie
doszło jeszcze do naruszenia prawa z rejestracji,
2. zaniechanie naruszeń,
3. usunięcie skutków naruszenia,
4. wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści,
5. naprawienie szkody,
6. ogłoszenie w prasie stosownego oświadczenia,
7. zapłatę odpowiedniej kwoty pieniężnej na rzecz organizacji działających na rzecz
popierania własności przemysłowej, gdy naruszenie prawa z rejestracji jest zawinione.

E3. Przedawnienie roszczeń z tytułu naruszenia prawa z rejestracji topografii układu

scalonego.

36
 Termin przedawnienia wynosi trzy lata, a bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w
którym uprawniony dowiedział się o naruszeniu prawa z rejestracji i o osobie, która to prawo
naruszyła oddzielnie co do każdego naruszenia.
 Jednakże w każdym przypadku roszczenie przedawnia się z upływem pięciu lat od
dnia, w którym nastąpiło naruszenie prawa z rejestracji topografii.

F. Ustanie prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

Ochrona związana z prawem rejestracji topografii ustaje wskutek:
1. wygaśnięcia prawa z rejestracji,
2. uchylenia decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji,
3. unieważnienia decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji.

Ad. 1. Wygaśnięcie prawa z rejestracji topografii układu scalonego.

Prawo z rejestracji wygasa na skutek:
1. upływu okresu, na który zostało udzielone – 10 lat od daty zgłoszenia,
2. przed upływem ww. okresu, jeśli od chwili dokonania i utrwalenia topografia nie była ona
stosowana w celach handlowych - prawo z rejestracji takiej nieużywanej topografii
wygasa po 15 latach takiego stanu,
3. zrzeczenia się prawa z rejestracji przez uprawnionego przed Urzędem Patentowym, za
zgodą osób, którym służą prawa na prawie z rejestracji (licencjobiorcy),
4. nieuiszczenia w przewidzianym terminie opłaty okresowej

W powyższych sprawach Urząd Patentowy wydaje decyzje stwierdzające wygaśnięcie patentu.

Patent wygasa w dniu, w którym nastąpiło zdarzenie, z jakim ustawa wiąże skutek wygaśnięcia
patentu.

Ad.2. Uchylenie decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji

 W ciągu 6 miesięcy od opublikowania w Wiadomościach Urzędu Patentowego informacji o
udzieleniu prawa każdy może skorzystać z instytucji sprzeciwu, wnosząc o unieważnienie
prawa jako wydanego na przedmiot niespełniający ustawowych przesłanek.
 Wobec tego, że w postępowaniu rejestrowym materialne przesłanki zdolności rejestrowej
topografii nie są badane, instytucja sprzeciwu pełni doniosłą rolę.

Ad. 3. Unieważnienie decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji

 Decyzja może być unieważniona, w całości lub w części, na wniosek każdej osoby, która
ma w tym interes prawny, jeżeli wykaże ona, że nie zostały spełnione ustawowe warunki
wymagane do uzyskania prawa z rejestracji.
 Decyzja o unieważnieniu prawa z rejestracji topografii wywołuje skutek ex nunc, a więc
unieważnione prawo traktowane jest jako niebyłe od samego początku.

III. PRAWO AUTORSKIE I PRAWA POKREWNE.

1. Prawo autorskie.

A. Pojęcie prawa autorskiego.

Prawo autorskie, stanowiące część prawa własności intelektualnej, oznacza:
1. w węższym znaczeniu - zbiór przepisów wydanych z myślą o ochronie interesów twórców
oraz stosunków prawnych związanych z tworzeniem, korzystaniem i ochroną utworów;
2. w szerszym znaczeniu określenie to obejmuje także regulacje odnoszące się do tzw. praw
pokrewnych (praw przyznanych m.in. artystom wykonawcom, producentom fonogramów,
nadawcom radiowym i telewizyjnym).

37
 Określenie „treść prawa autorskiego" używane jest w polskim języku prawniczym
dla oznaczenia bądź autorskich praw majątkowych (ujęcie węższe), bądź łącznie praw
majątkowych i osobistych (ujęcie szersze). W tym drugim przypadku pojęcie prawo autorskie
obejmuje zespół wszelkich uprawnień, które powstają ze względu na utwór.
 Źródłem prawa autorskiego jest aktualnie ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie
autorskim i prawach pokrewnych.
 Przepisy ustawy stosuje się do utworów:
1) których twórca lub współtwórca jest obywatelem polskim lub 
2) których twórca jest obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państw
członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy
o Europejskim Obszarze Gospodarczym, lub
3) które zostały opublikowane po raz pierwszy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo
równocześnie na tym terytorium i za granicą, lub 
4) które zostały opublikowane po raz pierwszy w języku polskim, lub 
5) które są chronione na podstawie umów międzynarodowych, w zakresie, w jakim ich
ochrona wynika z tych umów.

B. Przedmiot prawa autorskiego.

Przedmiotem prawa autorskiego jest utwór definiowany jako:
1. rezultat pracy człowieka (twórcy),
2. w którym przejawia się działalność twórcza o indywidualnym charakterze,
3. i który został ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i
sposobu wyrażenia (art. 1 prawa autorskiego).

 Wymienione przesłanki muszą występować łącznie.

 Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia utworu.
 Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał
postać nieukończoną.
 Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.

Przesłanki nr 1 i 3.
 Wymóg pierwszy i trzeci przesądzają o tym, że:
1. nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego "twory przyrody" (np. wzory "malowane" na
szybie przez mróz) oraz że
2. dla zaistnienia utworu konieczne jest jego uzewnętrznienie (zakomunikowanie innym niż
twórca osobom), choćby w postaci nieutrwalonej (jak to ma miejsce np. przy muzycznej
improwizacji lub ustnym przekazie); powstanie prawa autorskiego nie jest więc zależne od
zapisania utworu na jakimkolwiek materialnym nośniku. Do czasu zakomunikowania
utworu, a więc gdy jest on "usytuowany" tylko w świadomości twórcy, nie powstaje
ochrona z tytułu prawa autorskiego.

Przesłanka nr 2.
 W świetle omawianej przesłanki nr 2 chronionym utworem jest tylko rezultat
działalności o charakterze kreacyjnym.
 Przesłanka ta jest spełniona wówczas, gdy istnieje subiektywnie nowy wytwór
intelektualny.
 Weryfikowanie cechy indywidualności wytworu intelektualnego nastawione jest na
ustalenie, czy istnieją w nim właściwości związane z niepowtarzalną osobowością człowieka, a
więc czy ten wytwór może pochodzić tylko od jednej osoby.
 Stwierdzenie, że określone składniki dzieła nie mają cech twórczości i
indywidualności przesądza, że choć w całości utwór jest przedmiotem prawa autorskiego, to te
elementy nie podlegają ochronie autorskiej i w konsekwencji mogą być dowolnie
eksploatowane przez osoby trzecie.

38
W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:
1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie,
publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
2) plastyczne;
3) fotograficzne;
4) lutnicze;
5) wzornictwa przemysłowego;
6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
7) muzyczne i słowno-muzyczne;
8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;
9) audiowizualne (w tym filmowe).

Wyłączenia z ochrony dotyczącej utworów.

Z uwagi na fakt, iż ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia utworu, nie są objęte
ochroną:
1. odkrycia,
2. idee,
3. procedury,
4. metody i zasady działania oraz
5. koncepcje matematyczne.

Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:

1) akty normatywne lub ich urzędowe projekty;
2) urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole;
3) opublikowane opisy patentowe lub ochronne;
4) proste informacje prasowe.

Dzieła zależne i ich ochrona.

 Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka,
adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu
pierwotnego.
 Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy
utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu
pierwotnego wygasły. 
 Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji
cudzym utworem.
 Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu
pierwotnego.

C. Podmiot prawa autorskiego.

 Autorskie prawa osobiste powstają zawsze na rzecz twórcy lub współtwórców.
 Twórcą jest osoba fizyczna (nigdy osoba prawna), która wniosła twórczy wkład do utworu.
 Kwestia określenia twórcy utworu nie podlega woli stron. Nie ma także znaczenia zdolność
do czynności prawnych, stan psychiczny, wiek czy zamiar stworzenia utworu. Autorstwo
uzyskuje się zatem przez sam fakt stworzenia (współtworzenia) dzieła.

 Z art. 8 ust. 2 pr. autorskiego wynika domniemanie, że twórcą jest osoba, której nazwisko
jako twórcy uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej
wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.
 Niekiedy z mocy ustawy dochodzi do rozejścia się już w chwili stworzenia dzieła, dwóch
podmiotów: twórcy utworu i podmiotu autorsko uprawnionego do tego dzieła. Sytuacja taka
powstaje ze względu na twórczość pracowniczą oraz dzieła zbiorowe.

39
Twórczość pracownicza.
 Na gruncie obowiązującej ustawy prawo autorskie, co do zasady, utwór stworzony w
ramach obowiązków wynikających ze stosunku pracy powstaje na rzecz twórcy.
 Jednak na podstawie art. 12 pr. aut. pracodawca, przy braku odmiennej umowy, nabywa z
chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe, ale tylko w granicach wynikających z celu
umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.
 Jeśli umowa o pracę nie stanowi inaczej, a wynikające ze stosunku pracy obowiązki twórcy
obejmują działalność twórczą, wynagrodzenie za pracę stanowi równocześnie także
wynagrodzenie z tytułu przeniesienia autorskich praw majątkowych na pracodawcę lub
zezwolenia na korzystanie przez niego z utworu w zakresie objętym umową.
 W odniesieniu do dzieł stworzonych na zamówienie, na podstawie umowy o dzieło lub
umowy zlecenia, a także dzieł wykonanych w ramach konkursu kwestia ewentualnych
uprawnień zamawiającego do eksploatowania utworu (udzielenie licencji) czy przejścia prawa,
wymagają m.in wyraźnego wymienienia w umowie pól eksploatacji.

Dzieła zbiorowe.
Autorskie prawo majątkowe do działa zbiorowego (encyklopedie, słowniki) przysługuje
producentowi lub wydawcy.

D. Powstanie autorskich praw do utworu.

 Zarówno autorskie prawa majątkowe, jak i prawa osobiste do utworu powstają z chwilą
ustalenia dzieła, tj. jego uzewnętrznienia umożliwiającego percepcję utworu przez osoby inne
niż twórca.
 Dla powstania ochrony nie jest więc konieczne utrwalenie utworu polegające na jego
zapisaniu na materialnym nośniku.
 Powstanie ochrony nie zależy również od spełnienia jakichkolwiek formalności (np.
umieszczenia adnotacji o zastrzeżeniu praw, dokonania rejestracji dzieła, wniesienia opłaty.

E. Autorskie prawa osobiste.

W zakresie autorskich praw osobistych mieści się między innymi (katalog otwarty) prawo do (art.
16 pr. aut.):
1. autorstwa utworu,
2. oznaczania utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go
anonimowo,
3. nienaruszalności treści i formy utworu
4. rzetelnego wykorzystania utworu
5. decydowania o pierwszym udostępnianiu utworu publiczności,
6. nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Autorskie prawa osobiste charakteryzują się:

1. trwałym powiązaniem z twórcą – twórca nie może się ich zrzec ani zbyć;
 istnieje więc zakaz co do przenoszenia praw osobistych zarówno w całości, jak i
w zakresie poszczególnych ww. uprawnień;
 powyższy zakaz nie wyłącza zobowiązania się do niewykonywania wobec
określonej osoby danego prawa osobistego lub nawet zezwolenia jej na realizowanie
oznaczonego prawa w imieniu twórcy;
 dopuszczalne jest także umowne regulowanie (odpłatnego lub nieodpłatnego)
udzielania zgody przez twórcę na określone działania, które przy braku takiej zgody
kwalifikowane byłyby jako naruszenie autorskich praw osobistych (np. prawo
decydowania o publikacji dzieła lub o sposobie oznaczenia autorstwa, dozwolone i
niedozwolone rodzaje modyfikacji dzieła.
40
 2. nieograniczonym czasem trwania – po śmierci twórcy trwają nadal i mogą być
wykorzystywane przez wymienione w pr. aut. osoby bliskie zmarłego autora oraz przez
odpowiednie stowarzyszenia twórców.
 Śmierć twórcy nie doprowadza do wygaśnięcia autorskich praw osobistych . Z
tym momentem nie następuje też przekształcenie się dóbr osobistych twórcy w dobra
osobiste osób bliskich. Dobra osobiste twórcy nadal istnieją, zapewniając przede
wszystkim poszanowanie prawa do autorstwa i integralności dzieła.

E1. Prawo do autorstwa.

Prawo do autorstwa dzieła, jako podstawowe osobiste prawo twórcy, zapewnia mu ono przede
wszystkim:
1. ochronę przed przypisywaniem sobie autorstwa przez nieuprawnionego oraz
2. wyłączną kompetencję decydowania, czy i w jaki sposób ma zostać oznaczone
autorstwo jego dzieła.

Plagiat.
 Szczególne znaczenie w sferze ochrony prawa do autorstwa posiada problematyka
plagiatu.
 Określenie to nie występuje w ustawie. Przyjmuje się jednak, iż oznacza ono
przywłaszczenie sobie autorstwa cudzego dzieła poprzez rozpowszechnianie go pod włas-
nym nazwiskiem (bez zmian lub ze zmianami).
 Plagiat może mieć charakter jawny (przypisywanie sobie autorstwo całego cudzego
dzieła lub jego części bez wnoszenia własnego wkładu) albo ukryty (przypisywanie sobie
autorstwa wykorzystanych we własnym dziele elementów twórczych z cudzego utworu). Jest
zatem przywłaszczeniem autorstwa, a więc formalnie plagiatem, "ukryte" przytoczenie w
rozprawie naukowej nawet krótkiego fragmentu cudzego artykułu (o ile spełniał on autorską
przesłankę twórczości), bowiem bezwzględnie obowiązuje zasada oznaczania autorstwa źródła
cytatu.

E2. Prawo do integralności utworu

 Z prawa do integralności utworu, tj. do zachowania w nienaruszonym kształcie treści i
formy utworu, wynika zakaz wprowadzania w nim zmian bez uprzedniej zgody twórcy.
 Prawo do integralności utworu nie ma charakteru bezwzględnego. Art. 49 ust. 2 pr. aut.
zakazuje następcy prawnemu twórcy czynić zmian w utworze, chyba że są one spowodowane
oczywistą koniecznością, a twórca nie miałby słusznej podstawy im się sprzeciwić.
 Zmian w utworze można więc dokonać, o ile spełnione zostaną łącznie dwie ww.
przesłanki:
1. oczywista konieczność - zmiana musi dyktowana powodami obiektywnymi (nie mogą to być
upodobania, gust)
2. brak słusznej podstawy sprzeciwu twórcy w przedmiocie wprowadzenia zmian w utworze, co
podlega ocenie w odniesieniu do konkretnego przypadku.

E3. Prawo do rzetelnego wykorzystania utworu

Prawo to należy rozumieć jako możność zakazywania wykorzystania dzieła w sposób
wprowadzający w błąd co do charakteru i podstawowych przyjętych w nim kryteriów wartości, ze
względu na:
1. kontekst eksploatacji,
2. tendencyjny wybór fragmentów (użytych np. w ramach prawa cytatu) lub
3. rozpowszechnienie opracowania zniekształcającego dzieło macierzyste itp.

E4. Prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności

 Do wyłącznych kompetencji autora należy decydowanie kiedy, przez kogo i w jakich
warunkach ma dojść do pierwszego udostępnienia utworu publiczności.

41
 Udostępnienie dzieła innej osobie (np. wydawcy) nie może być traktowane
automatycznie jako wyrażenie zgody na publiczne udostępnienie dzieła.

E5. Prawo dostępu do dzieła

 Prawo dostępu do dzieła (oryginału dzieła) uregulowane zostało w art. 52 ust. 3 pr. aut.,
który nakłada w określonych przypadkach na nabywcę oryginału obowiązek udostępnienia go
twórcy.
 Nie polega on na wydaniu tego oryginału twórcy, lecz tylko na jego "udostępnieniu", czyli
stworzeniu możliwości dostępu do oryginału.
 Prawo to ma znaczenie przede wszystkim w odniesieniu do utworów plastycznych,
fotograficznych i architektonicznych.

E6. Prawo nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

W ramach prawa nadzoru nad korzystaniem z utworu twórcy przysługuje uprawnienie do
odstąpienia od umowy i żądania wycofania dzieła z obiegu ze względu na istotne interesy twórcze
takie jak przykładowo utrzymanie przez autora dobrej sławy bądź naruszenie prawa do
integralności (art. 56 ust. 1 i art. 58 pr. aut.).

F. Autorskie prawa majątkowe.

F1. Treść autorskich praw majątkowych.

Z treści art. 17 pr. aut., wyznaczającego zakres autorskich praw majątkowych, wynika, że twórcy (a
także następcom prawnym twórcy) przysługuje wyłączne prawo do:
1. korzystania z utworu na wszystkich polach eksploatacji,
2. rozporządzania prawem na wszystkich polach eksploatacji,
3. wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

 Autorskie prawa majątkowe nie podlegają egzekucji, dopóki służą twórcy. Nie dotyczy to
wymagalnych wierzytelności.
 Po śmierci twórcy, spadkobiercy mogą sprzeciwić się egzekucji z prawa autorskiego do
utworu nieopublikowanego, chyba że sprzeciw byłby niezgodny z ujawnioną wolą twórcy co do
rozpowszechniania utworu.
 Prawo do wynagrodzenia nie podlega zrzeczeniu się, zbyciu ani egzekucji. Nie dotyczy to
wymagalnych wierzytelności.

Ad. 1.
Art. 50 pr. aut. zawiera przykładowe wyliczenie pól, na których utwór może być eksploatowany.
Odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności:
1. w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu - wytwarzanie określoną techniką
egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz
techniką cyfrową;
2. w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono -
wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;
3. w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż ww.- publiczne wykonanie,
wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne
udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w
czasie przez siebie wybranym.

42
Specyficznym majątkowym prawem autorskim jest niezbywalne uprawnienie z art. 19 pr. aut.,
(określane jako droit de suite) do partycypowania przez twórcę i jego spadkobierców w dochodach
związanych z zawodową odsprzedażą (a więc z wyłączeniem bezpośrednich transakcji osobistych)
przede wszystkim oryginałów utworów plastycznych. Obowiązek zapłaty wynagrodzenia
uprawnionym osobom obciąża solidarnie zbywcę i działającego na jego rzecz sprzedawcę (np. dom
aukcyjny), przy czym wynagrodzenie wypłacane jest obligatoryjnie za pośrednictwem organizacji
zbiorowego zarządzania prawami.

F2. Wyczerpanie autorskiego prawa majątkowego.

 Ograniczeniem treści majątkowego prawa autorskiego jest tzw. wyczerpanie prawa (art. 51
pr. aut), którego istotą jest swoboda obrotu materialnymi egzemplarzami (na których zapisane
są chronione utwory), takimi jak książki, płyty itp., po ich legalnym (a więc dokonanym przez
uprawnionego lub za jego zgodą) wprowadzeniu do obrotu.
 Wyczerpaniem nie jest objęty tylko najem i użyczenie egzemplarza. Te formy eksploatacji
pozostają nadal w kompetencji podmiotu praw autorskich, mimo wprowadzenia egzemplarzy do
obrotu.
 Instytucja wyczerpania prawa przesądza o tym, że po legalnym wprowadzeniu egzemplarza
do obrotu w Polsce lub innym kraju, z którym Polska zawarła umowę o utworzeniu strefy
wolnego handlu, uprawniony z prawa autorskiego nie może już narzucać żadnych restrykcji, co
do dalszego obrotu tym egzemplarzem, a więc np. zakazać importu płyt (programów kom-
puterowych i in.) z określonego kraju w celu uzyskania wyłączności na ich rozpowszechnianie
w Polsce (np. po wyższych cenach).
 Należy mieć świadomość, iż wyczerpanie prawa powstaje tylko w odniesieniu do
egzemplarza dzieła. Stąd nie dochodzi do niego, gdy dobro niematerialne zostaje przekazane za
pośrednictwem przekazu radiowego, telewizyjnego, czy za pośrednictwem internetu.

F3. Czas trwania autorskich praw majątkowych.

 Przepis art. 36 pr. autorskiego przewiduje, że autorskie prawa majątkowe wygasają z
upływem 70 lat, najczęściej liczonych od śmierci twórcy.
 Po upływie terminu wskazanego w ustawie każda osoba, pod warunkiem poszanowania au-
torskich praw osobistych, może swobodnie i nieodpłatnie korzystać z utworu.
 Swoistym wyłomem od tej zasady jest regulacja przyjęta w art. 40 pr. autorskiego
wprowadzająca instytucję (tzw. domain public payant – tzw. fundusz martwej ręki), która
zobowiązuje do dokonywania określonych wpłat na rzecz Funduszu Promocji Twórczości w
przypadku eksploatacji utworów już niechronionych.

F4. Ograniczenia treści autorskiego prawa majątkowego.

Dozwolony użytek.
 W ramach ograniczeń treści autorskiego prawa majątkowego mieszczą się regulacje
dotyczące tzw. dozwolonego użytku, a więc przepisów upoważniających do korzystania
(odpłatnego albo nieodpłatnego) z chronionego utworu bez zgody uprawnionego.
 Takie rozwiązania są wprowadzane ze względu na interesy zarówno publiczne (związane
m.in. z edukacją, badaniami naukowymi, swobodą wypowiedzi, upowszechnianiem kultury,
dostępem do informacji), jak i osobiste użytkowników.
 Instytucja dozwolonego użytku nie może jednak naruszać prawa twórcy do korzystania z
utworu lub godzić w jego słuszne interesy (art. 35 pr. aut.)
 Warunkiem skorzystania z dozwolonego użytku jest uprzednie rozpowszechnienie utworu, a
więc jego udostępnienie publiczne za zgodą twórcy.
 Korzystający zobowiązany jest ponadto do wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz
źródła, z którego utwór pochodzi.

Dozwolony użytek osobisty.

43
 Szczególne znaczenie posiada dozwolony użytek osobisty (art. 23 pr. aut.), umożliwiający
każdej osobie fizycznej korzystanie z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego
użytku osobistego, przy czym zakres ten obejmuje krąg osób pozostających w związku
osobistym z korzystającym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku
towarzyskiego.
 Dozwolony użytek osobisty nie upoważnia do budowania według cudzego utworu
architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego oraz do korzystania z elektronicznych
baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego
niezwiązanego z celem zarobkowym.
 Poza dozwolonym użytkiem osobistym znajdują się działania polegające na sporządzaniu
kopii w sposób zorganizowany i komercyjny tylko w celu wprowadzania ich do obrotu (tzw.
podręczne zbiory książek do kserowania).
 Ponadto uwzględnić należy zakaz sporządzania nieograniczonej liczby kopii dzieła z
powołaniem się na dozwolony użytek osobisty, co nie oznacza, iż w ramach dozwolonego
użytku osobistego istnieje możliwość sporządzenia jednego egzemplarza kopii.

 Dozwolony użytek osobisty nie odnosi się do przypadków:

1. korzystania z programów komputerowych,
2. korzystania z elektronicznych baz danych, spełniających cechy
3. budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego.
.
Podsumowując stwierdzić należy, że nie jest bezprawne kserowanie dla własnych potrzeb oraz dla
osób pozostających w związku osobistym (m.in. pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku
towarzyskiego) podręcznika, skryptu, książki naukowej, numeru (rocznika) czasopisma lub nawet
wielotomowej encyklopedii. Nie jest jednak dopuszczalne zwielokrotnianie programów
komputerowych, a także elektronicznych baz danych.

Swoboda cytowania.
 Z pojęciem cytatu w rozumieniu prawa autorskiego mamy do czynienia w sytuacji, gdy
fragment cudzego utworu lub utworów zostaje inkorporowany do osobiście stworzonego dzieła
poprzez użycie w nim urywków cudzego utworu lub całości drobnych utworów.
 Cytat powinien być rozpoznawalny, tzn. musi być tak oznaczony, aby przeciętny czytelnik
wiedział, kiedy zapoznaje się z tekstem autora posługującego się cytatem, a kiedy z cytowanym
tekstem. Nie wystarcza zatem sama ogólna adnotacja wskazująca, iż w tekście wykorzystane
zostały fragmenty innych utworów, zamieszczona na końcu lub początku utworu albo w
zbiorczym przypisie.
 Prawo autorskie zezwala na posługiwanie się cytatem gdy służy to wyjaśnieniu, analizie
krytycznej czy nauczaniu.

Przedruk.
 Na podstawie art. 25 pr. aut. istnieje możliwość wykorzystywania w mediach cudzych
tekstów.
 Przepis ten umożliwia prasie, radiu i telewizji eksploatować, bez potrzeby uzyskiwania
zgody uprawnionego podmiotu, już rozpowszechnione m.in.: sprawozdania o aktualnych
wydarzeniach, aktualne artykuły na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne, aktualne
wypowiedzi i fotografie reporterskie. Według powszechnie przyjętej wykładni podmiotom
praw autorskich do ww. utworów przysługuje uprawnienie do zgłoszenia zastrzeżenia w
sprawie przedruku.
 Przedruk związany jest z obowiązkiem uiszczenia stosownego wynagrodzenia dla twórcy
oraz warunkiem jego legalności jest wymienienie twórcy i źródła.
 Zasady dotyczące o przedruku znajdują odpowiednie zastosowanie do eksploatacji utworów
w sieci komputerowej.

Licencje dla bibliotek, szkół i ośrodków dokumentacji

44
W odniesieniu do reguł korzystania z utworów w celach edukacyjnych i naukowych przepisy prawa
autorskiego uznają za dopuszczalne:
1) w odniesieniu do całości utworu:
a) użyczanie egzemplarzy rozpowszechnionych utworów,
b) korzystanie z utworu (z wyłączeniem zwielokrotniania) dla prowadzenia własnych
badań i celów dydaktycznych
c) zwielokrotnianie przez biblioteki, archiwa i szkoły w celu uzupełnienia, zachowania lub
ochrony własnych zbiorów,
d) udostępnianie dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem (wewnętrznej)
sieci komputerowej,
2) w odniesieniu do drobnego utworu lub fragmentów rozpowszechnionego utworu:
a) korzystanie przez instytucje naukowe i oświatowe dla celów dydaktycznych w
odniesieniu do dzieł rozpowszechnianych,
b) korzystanie w celach dydaktycznych lub naukowych w postaci publikacji
podręczników i wypisów,
c) korzystanie w celach dydaktycznych i naukowych w antologiach (pojedyncza
publikacja lub seria wydawnicza wydana drukiem)

F5. Przejście i przeniesienie autorskich praw majątkowych.

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej:
1) autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na
podstawie umowy;
2) nabywca autorskich praw majątkowych może przenieść je na inne osoby, chyba że umowa
stanowi inaczej.

Autorskie prawa majątkowe mogą stanowić przedmiot obrotu prawnego. W zakresie umów
wyróżnia się umowy:
1. przeniesienie majątkowych praw autorskich,
2. korzystanie z utworu (umowy licencyjne).

Prawo autorskie wprowadza szereg zasad odnoszących się do umów, których przedmiotem są
autorskie prawa majątkowe.
1. Stosownie do art. 41 ust. 2 pr. aut. umowa licencyjna lub o przeniesienia prawa
autorskiego odnosi się tylko do pól eksploatacyjnych, które zostały w niej wyraźnie
wymienione.
2. W art. 41 ust. 4 pr. aut. wyrażony został natomiast zakaz obejmowania umową
nieznanych w chwili jej zawierania pól eksploatacji utworu.
3. Z art. 41 ust. 3 wynika zakaz zawierania umów w części dotyczącej wszystkich
utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać
w przyszłości. Przepis wyłącza zawieranie sponsorskich kontraktów wieloletnich (często
spotykanych w sferze twórczości muzycznej), w której wydawca zapewnia sobie
"wyłączność" w zakresie twórczości danego autora, a w zamian zobowiązuje się do wypłaty
stypendium i stosownej promocji jego dzieł.
4. Nakaz zawierania pod rygorem nieważności w formie pisemnej umów o
przeniesienie autorskich praw majątkowych i umów licencyjnych wyłącznych.
5. Wyłączenie obrotu autorskimi dobrami osobistymi.
6. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, przeniesienie własności egzemplarza utworu nie
powoduje przejścia autorskich praw majątkowych do utworu i odpowiednio, przejście
autorskich praw majątkowych nie powoduje przeniesienia na nabywcę własności egzemplarza
utworu. W konsekwencji, przykładowo, nabywca obrazu nie może w zasadzie - poza
przypadkami określonymi w przepisach o dozwolonym użytku – korzystać (pobierać pożytki)
z utworu ucieleśnionego w tym obrazie.
7. Jeżeli z umowy nie wynika, że ma ona charakter nieodpłatny, twórcy przysługuje
prawo do wynagrodzenia, przy czym w przypadku nieokreślenia jego wysokości, ustala się ją
z uwzględnieniem zakresu udzielonego prawa oraz korzyści wynikających z korzystania z
45
 utworu. O ile strony inaczej nie postanowią, twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za
korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji. Jeśli strony chcą jednym
wynagrodzeniem objąć korzystanie z utworu na wielu polach eksploatacji, powinny to
wyraźnie przewidzieć w umowie.

Cechy umowy licencyjnej, o ile strony nie postanowiły inaczej:

1. ogranicza się do terytorium Polski,
2. jest zawarta na okres 5 lat,
3. ma charakter niewyłączny – licencjodawca może udzielać licencji również innym
podmiotom poza licencjobiorcą ,
4. nie upoważnia do udzielania sublicencji,
5. uprawnia licencjobiorcę (w przypadku licencji wyłącznej) do dochodzenia roszczeń z tytułu
naruszania autorskich praw majątkowych
6. może być wypowiedziana na zasadach określonych w art. 68 ust. 1 pr. aut.

G. Ochrona praw autorskich.

G1. Ochrona autorskich praw osobistych

Twórca może domagać się:
1. zaniechania działania grożącego naruszeniem przysługujących mu autorskich praw
osobistych,
2. w przypadku naruszenia tych praw - usunięcia skutków naruszenia (np. w formie złożenia
publicznego oświadczenia),
3. pieniężnego zadośćuczynienia (w przypadku istnienia winy po stronie naruszającego)
4. uiszczenia odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez twórcę cel społeczny,
5. naprawienia szkody na zasadach ogólnych, jeżeli naruszeniu autorskich dóbr osobistych
towarzyszy wyrządzenie uprawionemu szkody majątkowej.

Śmierć twórcy nie doprowadza do wygaśnięcia autorskich praw osobistych. Z tym momentem nie
następuje też przekształcenie się dóbr osobistych twórcy w dobra osobiste osób bliskich. Dobra
osobiste twórcy nadal istnieją, zapewniając przede wszystkim poszanowanie prawa do autorstwa i
integralności dzieła.

G2. Ochrona autorskich praw majątkowych

 Do naruszenia autorskich praw majątkowo dochodzi tylko wówczas, gdy określone
działanie można traktować jako wkroczenie w zakres cudzego prawa autorskiego (monopolu
eksploatacyjnego odnoszącego się do konkretnego utworu). Chodzi tu zatem o bezprawne
korzystanie z elementów dzieła objętego ochroną prawa autorskiego.
 Podmiot majątkowego prawa autorskiego może w przypadku naruszenia przysługującego
mu prawa żądać:
1. zaniechania naruszenia,
2. wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia w podwójnej, a w przypadku zawinionego
naruszenie - potrójnej wysokości stosownego wynagrodzenia z chwili jego dochodzenia,
3. naprawienia wyrządzonej szkody, jeżeli działanie naruszającego było zawinione,
4. uiszczenia przez sprawcę zawinionego naruszenia dokonanego w ramach działalności
gospodarczej odpowiedniej sumy pieniężnej z przeznaczeniem na Fundusz Promocji
Twórczości

 Postanowienia dotyczące ochrony majątkowych praw autorskich stosuje się

odpowiednio w odniesieniu do usuwania lub obchodzenia zabezpieczeń technicznych
broniących przed udostępnianiem, zwielokrotnianiem lub rozpowszechnianiem utworu, jeśli
działania te mają na celu bezprawne korzystanie z utworu.
 Z prawa autorskiego wynika, iż usunięcie lub obejście zabezpieczeń technicznych
jest wtedy legalne, gdy ma na celu zgodne z prawem korzystanie z utworu. Chodzi tu zwłaszcza
o eksploatację w granicach dozwolonego użytku osobistego i publicznego.
46
G3. Ochrona programów komputerowych.
 W prawie autorskich przyjęto, że programy komputerowe podlegają ochronie takiej samej
jak utwory literackie, z pewnymi jednak odrębnościami.
 W szczególności ochronie prawa autorskiego podlegają elementy tekstowe programu (w
znaczeniu: konkretnego przedstawienia ciągu instrukcji). Pozatekstowe elementy programu (a
więc algorytm, struktura programu, funkcje, język programowania) w istocie nie korzystają z
ochrony, a to ze względu na brak znamion twórczych o indywidualnym charakterze.
 W ramach uprawnień tworzących treść autorskiego prawa majątkowego do programu
komputerowego mieści się (art. 74 ust. 4 pr. aut.):
1. prawo do reprodukcji,
2. prawo do tłumaczenia i adaptacji oraz wprowadzania innych zmian,
3. prawo do rozpowszechniania.

 Prawo autorskie przewiduje więc szerszy zakres ochrony w stosunku do programu

komputerowego w porównaniu do innych utworów. Wynika to:
1. z przyznania wyłącznego prawa wprowadzania zmian do programu, nawet w tych
sytuacjach, w których nie wiąże się to ze zwielokrotnianiem programu,
2. z wyłączeniem użytku osobistego,
3. z zakazu dekompilacji tj. odtwarzania kodu źródłowego, co przekłada się na zakaz
zapoznawania się z „treścią„ programu; uprawniona jest jednak dekompilacja programu w
celu uzyskania jego kompatybilności z innymi aplikacjami,
4. z niestosowania w odniesieniu do programów części regulacji prawnych dotyczących
dozwolonego użytku publicznego

G4. Ochrona wizerunku, adresata korespondencji i tajemnicy źródeł informacji

 Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej.
 W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta
otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.
 Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:
1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią
funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna
impreza.

 Jeżeli osoba, do której korespondencja jest skierowana, nie wyraziła innej woli,
rozpowszechnianie korespondencji, w okresie dwudziestu lat od jej śmierci, wymaga
zezwolenia małżonka, a w jego braku kolejno zstępnych, rodziców lub rodzeństwa.
 W przypadku rozpowszechniania wizerunku osoby bez jej zgody oraz rozpowszechniania
korespondencji bez wymaganego zezwolenia osoby, do której została skierowana, przysługują
następujące roszczenia:
6. zaniechania działania grożącego naruszeniem przysługujących praw,
7. w przypadku naruszenia tych praw - usunięcia skutków naruszenia (np. w formie złożenia
publicznego oświadczenia),
8. pieniężnego zadośćuczynienia (w przypadku istnienia winy po stronie naruszającego)
9. uiszczenia odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez twórcę cel społeczny,
10. naprawienia szkody na zasadach ogólnych, jeżeli naruszeniu autorskich dóbr osobistych
towarzyszy wyrządzenie uprawionemu szkody majątkowej.

 Ww. roszczeń tych nie można dochodzić po upływie dwudziestu lat od śmierci tych
osób.

47
 Twórca, a wydawca lub producent na żądanie twórcy mają obowiązek zachowania w
tajemnicy źródeł informacji wykorzystanych w utworze oraz nieujawniania związanych z tym
dokumentów.
 Ujawnienie tajemnicy jest dozwolone za zgodą osoby, która powierzyła tajemnicę,
lub na podstawie postanowienia właściwego sądu.

2. Prawa pokrewne.

A. Katalog i charakterystyka.
 Określenie prawa pokrewne stanowi zbiorczą nazwę dla szeregu dóbr niematerialnych
objętych prawami wyłącznymi, których ochrona jest usytuowana w ramach prawa autorskiego.
 Do katalogu praw pokrewnych zalicza się prawa do:
1. artystycznych wykonań,
2. fonogramów i wideogramów,
3. nagrań programów,
4. pierwszych wydań, wydań naukowych lub krytycznych

 Są to prawa podmiotowe, bezwzględne, które mogą być przedmiotem obrotu prawnego, w

tym także dziedziczenia.
 Ich przedmiot jest swym charakterem zbliżony do utworów lub związany z ich eksploatacją.
 Prawa pokrewne powstają z chwilą stworzenia (zrealizowania) dobra będącego ich
przedmiotem, bez konieczności dopełniania jakichkolwiek formalności.
 Czas ochrony praw pokrewnych wynosi 50 lat (w przypadku pierwszych wydań 25 lat, a
wydań naukowych i krytycznych - 30 lat).
 Ochrona praw pokrewnych realizowana jest zasadniczo analogicznie jak ochrona
majątkowych praw autorskich, ze względu na odesłanie w art. 101 pr. aut. Nie dotyczy to
jednak ani regulacji dotyczącej wpłat na Fundusz Promocji Twórczości, ani szczególnych zasad
co do postępowania zabezpieczającego.

B. Prawo do artystycznych wykonań

 Prawo do artystycznych wykonań powstaje ze względu na wykonanie utworu lub sztuki
ludowej, które posiada cechę artystyczności, tzn. posiada charakter osobisty i znajduje się w
sferze działalności artystycznej.
 Powstaje ono na rzecz artysty wykonawcy i składa się ono z dwóch odrębnych grup
uprawnień: majątkowych i osobistych.
 Wykonanie może mieć charakter bezpośredni (np. przy świadczeniach aktorów,
recytatorów, instrumentalistów, wokalistów, tancerzy,) lub pośredni (dotyczy to osób, które w
sposób twórczy przyczyniają się do wykonania, jak np. reżyserzy, dyrygenci).
 Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie określa czasu ochrony dóbr
osobistych artysty wykonawcy. Dobra te nie przestają istnieć wraz ze śmiercią artysty, lecz
trwają bezterminowo.
 Prawo artysty wykonawcy nie narusza prawa autorskiego do wykonywanego utworu.

Artyście wykonawcy przysługuje wyłączne prawo do (art. 86 pr. aut.):

1) ochrony dóbr osobistych, w szczególności w zakresie:
a) wskazywania go jako wykonawcy,
b) decydowania o sposobie oznaczenia wykonawcy, w tym zachowania anonimowości albo
posłużenia się pseudonimem,
c) sprzeciwiania się jakimkolwiek wypaczeniom, przeinaczeniom i innym zmianom
wykonania, które mogłyby naruszać jego dobre imię;
2) korzystania z artystycznego wykonania i rozporządzania prawami do niego na następujących
polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania - wytwarzania określoną techniką egzemplarzy
artystycznego wykonania, w tym zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową,
48
 b) w zakresie obrotu egzemplarzami, na których artystyczne wykonanie utrwalono -
wprowadzania do obrotu, użyczania lub najmu egzemplarzy,
3) do wynagrodzenia za korzystanie z artystycznego wykonania lub za rozporządzanie prawami do
takiego wykonania określone w umowie albo przyznane w przepisach ustawy.

C. Prawo do fonogramów i wideogramów

 Fonogramem, stosownie do art. 94 ust. 1 pr. aut., jest pierwsze utrwalenie warstwy
dźwiękowej wykonania utworu albo zjawisk akustycznych.
 Pojęcie wideogramu, zdefiniowane w art. 94 ust. 2, obejmuje pierwsze utrwalenie
sekwencji ruchomych obrazów, które może spełniać cechy utworu audiowizualnego.
 Prawo do fonogramu i wideogramu powstaje w sposób pierwotny na rzecz ich producentów,
tzn. wyłącznie tej osoby, która dokonała "pierwszego utrwalenia" lub która podejmuje
inicjatywę i ponosi koszty utrwalenia określonego materiału muzycznego lub wizualnego.
 Bez uszczerbku dla praw twórców lub artystów wykonawców, producentowi fonogramu lub
wideogramu przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania i korzystania z fonogramu lub
wideogramu w zakresie:
1) zwielokrotniania określoną techniką;
2) wprowadzenia do obrotu;
3) najmu oraz użyczania egzemplarzy;
4) publicznego udostępniania fonogramu lub wideogramu w taki sposób, aby każdy mógł
mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

 Uprawniony nie może natomiast zakazać nadawania, reemitowania lub odtwarzania

wprowadzonego do obrotu fonogramu i wideogramu.
 Przysługuje mu jednak prawo do stosownego wynagrodzenia.

D. Prawo do nagrań programów

 Prawo do nadań programów przysługuje - stosownie do art. 97 pr. aut. - organizacji
radiowej lub telewizyjnej.
 Treścią prawa do nagrań programów jest wyłączne prawo do rozporządzania i
korzystania ze swoich nadań programów w zakresie:
1) utrwalania;
2) zwielokrotniania określoną techniką;
3) nadawania przez inną organizację radiową lub telewizyjną;
4) reemitowania;
5) wprowadzania do obrotu ich utrwaleń;
6) odtwarzania w miejscach dostępnych za opłatą wstępu;
7) udostępniania ich utrwaleń w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w
miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

 Prawo do nagrań programów gaśnie z upływem pięćdziesięciu lat następujących po roku

pierwszego nadania programu

E. Prawo do pierwszych wydań, wydań naukowych lub krytycznych

Prawo do pierwszego wydania

 Prawo pokrewne do pierwszego wydania odnosi się do pierwszej publikacji (pierwszego
rozpowszechnienia) niechronionego dzieła (którego czas ochrony już wygasł), którego
egzemplarze nie były nigdy jeszcze publicznie udostępniane (art. 991 pr. aut.).
 Często chodzi tu o pierwsze udostępnienie rękopisów, listów, oryginałów rysunków, a także
tekstów lub melodii nieposiadających cech utworu (np. ludowych kompozycji, piosenek,
przyśpiewek, bajek i opowieści).
 Podmiotem omawianego prawa jest wydawca, który jako pierwszy w sposób zgodny z
prawem opublikował lub w inny sposób rozpowszechnił utwór.
49
 Przysługuje mu do takiego pierwszego wydania prawo pokrewne zapewniające przez 25 lat
od daty pierwszej publikacji lub rozpowszechnienia wyłączność w zakresie rozporządzania tym
utworem (tekstem) oraz korzystania z niego na wszystkich polach eksploatacji.
 Uprawnionemu przysługuje również prawo do czerpania korzyści z wynajmu egzemplarzy
utworów po raz pierwszy przez niego rozpowszechnionych lub opublikowanych, jak również
prawo do wykonywania praw zależnych.
 Uprawniony może też zakazać wydawania omawianych praw, co oznacza możliwość
zablokowania rozpowszechniania odkrytego przez niego (nieznanego) materiału, także w
postaci przerobionej.

Prawo do wydania naukowego lub krytycznego

 Przedmiotem prawa pokrewnego do wydania naukowego lub krytycznego (art. 99 2 pr. aut.)
są niechronione prawem autorskim (z uwagi na upływ czasu ochrony prawa autorskiego)
naukowe edycje starych rękopisów, listów, kronik, manuskryptów dzieł literackich lub
muzycznych, dokumentów, map, planów architektonicznych.
 Wyłączność w zakresie ich eksploatowania odnosi się tylko do wkładu naukowego. W
zasadzie nie obejmuje ona zatem utworu (tekstu).
 Podmiotem prawa jest osoba fizyczna, która przygotowała wydanie krytyczne lub naukowe.
 Prawo to trwa 30 lat od daty publikacji.
 Treścią prawa jest wyłączność rozporządzania takim wydaniem i korzystania z niego w
zakresie:
1. utrwalania,
2. zwielokrotniania określoną techniką,
3. wprowadzania do obrotu,
4. najmu i dzierżawy.

50