How interpreters juggle two languages at
dụng cùng lúc hai ngôn ngữ
once
Ewandro Magalhaes
Educator
In 1956, during a diplomatic reception in
Moscow, Soviet leader Nikita Khrushchev
told Western Bloc ambassadors, "My vas
pokhoronim!" His interpreter rendered that
into English as, "We will bury you!" This
statement sent shockwaves through the
Western world, heightening the tension
between the Soviet Union and the US who
were in the thick of the Cold War. Some
believe this incident alone set East/West
翻译官们如何在翻译中处理两种语言 Làm cách nào để các thông dịch viên sử
1956 年，在墨西哥的外交招待会上 苏联 Năm 1956, trong một buổi giao tiếp ngoại
领导人尼基塔·谢尔盖耶维奇·赫鲁晓夫告 giao ở Moscow, Vị lãnh đạo của Xô-viết
诉西方集团大使 “不管你们喜不喜欢， Nikita Khrushchev nói với các đại sứ của
历史都在我们这一边，我们会为你们掘 khối phía Tây, "My vas pokhoronim!"
土” 他的翻译把他的话翻译成 “我们 Người thông dịch viên của ông dịch nó qua
要埋葬你们” 这句话震惊了西方国家 tiếng Anh là, "Chúng tôi sẽ chôn bạn!" Câu
使在冷战期间的苏联与美国关系 进一步 nói đó gây sốc toàn bộ thế giới phương Tây,
降到了冰点 有一些人认为就这一事故会 làm gia tăng căng thẳng trong quan hệ giữa
使东西关系倒退十年 最终证明发现，对 Liên Xô và Mỹ khi mà hai bên đang ở hai
于赫鲁晓夫的言辞翻译的有些太夸张了 bờ Chiến tranh lạnh. Nhiều người tin rằng
relations back a decade. As it turns out, 鉴于上下文， 他的话应该渲染为： sự cố đó đã đẩy lùi quan hệ Đông-Tây thêm
Khrushchev's remark was translated a bit “我们会活着看你自掘坟墓” 意味着共 một thập niên. Hóa ra, lời bình của
too literally. Given the context, his words 产主义会超过资本主义 变成了一个威胁 Khrushchev được dịch ra quá sát nghĩa đen.
should have been rendered as, "We will live 性更小的评论 虽然赫鲁晓夫预期的意思 Dựa theo ngữ cảnh, câu nói của ông đúng ra
to see you buried," meaning that 最终被澄清了 但如果这句话走上了世界 nên được dịch là, "Chúng tao sẽ sống để
Communism would outlast Capitalism, a 的道路，可能就会引发核战争 所以现 chứng kiến các ngươi bị chôn vùi," nghĩa là
less threatening comment. Though the 在，当我们考虑到语言与文化交流的复 chủ nghĩa cộng sản sẽ bền vững hơn chủ
intended meaning was eventually clarified, 杂性 怎样才能避免这样的事情反复发 nghĩa tư bản, một bình luận ít đe dọa hơn.
the initial impact of Khrushchev's apparent 生？ 大部分答案说是取决于翻译官的技 Dù cho ý nghĩa ban đầu đã được đính chính
能与培训 去克服语言障碍 在翻译历史
words put the world on a path that could lại, tác hại ban đầu của câu nói của
上，口译主要是按顺序做的 说话者和翻
have led to nuclear armageddon. So now, Khrushchev đã đặt thế giới vào con đường
译员会停顿允许对方说话 但是在无线电
given the complexities of language and có thể dẫn đến một cuộc tàn sát hạt nhân.
技术问世后 一种新的同声传声系统在二
cultural exchange, how does this sort of Dựa vào sự phức tạp của ngôn ngữ và trao
战后发展起来 在同步模式下 翻译者可
thing not happen all the time? Much of the đổi văn hóa, làm thế nào để những sự cố
以在瞬间为说话者翻译 并将翻译内容在
answer lies with the skill and training of như thế này không xảy ra thường xuyên?
说话者说话时传入麦克风 没有停顿，观
interpreters to overcome language barriers. Câu trả lời nằm ở kỹ năng và sự đào tạo của
众可以选择 自己可听懂的语言 表面上
For most of history, interpretation was những thông dịch viên để có thể vượt qua
看起来是无缝的 但是在幕后 人工翻译
mainly done consecutively, with speakers rào cản ngôn ngữ. Đa số các trường hợp, sự
人员在不间断的工作着 保证每一个观点
and interpreters making pauses to allow thông dịch được diễn ra liên tục, với người
都被正确翻译 这可不是一个简单的任务
each other to speak. But after the advent of
radio technology, a new simultaneous
interpretations system was developed in the
wake of World War II. In the simultaneous
mode interpreters instantaneously translate a 任务 这些翻译学员是说话者的影子，
speaker's words into a microphone while he 并重复他们的每一个字，就像是在同一
speaks. Without pauses, those in the
audience can choose the language in which
they want to follow. On the surface, it all
looks seamless, but behind the scenes,
human interpreters work incessantly to
ensure every idea gets across as intended.
And that is no easy task. It takes about two
years of training for already fluent bilingual
professionals to expand their vocabulary
and master the skills necessary to become a
conference interpreter. To get used to the
unnatural task of speaking while they listen,
students shadow speakers and repeat their
即使是双语流利的人员也要经过两年的 nói và người dịch dừng lại để người còn lại
训练 去扩大他们的词汇量并且掌握主要 nói. Nhưng sau khi sự ra đời của công nghệ
的技能 最终成为一名会议翻译人员 听 vô tuyến, một hệ thống thông dịch đồng thời
和说在同一时刻，去顺应不自然的工作 mới được thiết kế vào đầu Thế Chiến II. Ở
chế độ đồng thời thông dịch viên có thể dịch
ngay lập tức lời của người nói vào micro khi
语言中听到的一样 随着时间的推移，他 ông ta nói. Không cần dừng lại, những
们开始释义 根据实际情况进行风格调整 người nghe có thể chọn ngôn ngữ mà họ
再某些特殊点上，运用第二种语言进行 muốn theo dõi. Bề ngoài, nó trông có vẻ
介绍 翻译人员运用这种方法练习来建立
đơn giản, nhưng đằng sau, các thông dịch
新的大脑思维方式 再加上不断的努力，
viên làm việc liên tục để đảm bảo rằng các ý
逐渐形成为第二天性 随着时间的推移和
tưởng được truyền đạt đúng ý nghĩa. Và nó
努力的工作 翻译官在掌握大量的技巧
không phải là công việc dễ dàng. Bạn cần
后，逐渐提高速度 处理具有挑战性的术
được đào tạo hai năm thậm chí khi đã thông
语 并处理大量外语口音 他们会运用缩
thạo 2 ngôn ngữ để mở rộng vốn từ và trau
写来缩短较长的名字 选择特定术语 或
dồi kỹ năng để có thể trở thành một thông
参考幻灯片和其他视觉助手 当他们在寻
dịch viên hội nghị. Để làm quen với công
找最准确的同义词时 他们甚至可以在原
việc kỳ lạ là nói ngay khi họ nghe, các học
先的语言中留下一个术语 翻译官们在面
sinh đi theo các người nói và lập lại chính
对混乱的场面时善于保持沉着冷静 要记
every word exactly as heard in the same
language. In time, they begin to paraphrase
what is said, making stylistic adjustments as 生 此外，他们经常在有成千上万人的会
they go. At some point, a second language is 议上执行任务 和一些非常威严的地点
introduced. Practicing in this way creates
new neural pathways in the interpreter's
brain, and the constant effort of
reformulation gradually becomes second
nature. Over time and through much hard
work, the interpreter masters a vast array of
tricks to keep up with speed, deal with
challenging terminology, and handle a
multitude of foreign accents. They may
resort to acronyms to shorten long names,
choose generic terms over specific, or refer
to slides and other visual aides. They can
even leave a term in the original language,
while they search for the most accurate
equivalent. Interpreters are also skilled at
住的是，他们没法控制谁会说什么 或者 xác từng từ họ nghe trong ngôn ngữ gốc.
发言人的发音是否清晰 意外随时都会发 Dần dần, họ bắt đầu diễn giải những gì được
nói, thay đổi cho phù hợp với ngữ cảnh.
Đến một thời điểm nào đó, ngôn ngữ thứ hai
比如说联合国大会 去控制自己的情绪 được đưa vào. Tập luyện theo cách này tạo
他们会仔细认真的准备一项任务 提前建 ra một lối mòn thần kinh trong đầu thông
立词汇表 大量阅读会议有关题材 并回 dịch viên, và nỗ lực liên tục để tái thiết lập
顾以前谈论的话题 最终，在会议上翻译 dần trở thành bản năng thứ hai. Qua thời
官配对进行翻译 当其中一个同事正在进 gian và sự tập luyện, thông dịch viên thành
项忙碌的实时翻译 另一名通过定位文件
thạo nhiều mánh khác nhau để bắt kịp tốc
进行支持 查词汇 并寻找相关信息 因为
độ, giải quyết các vấn đề về thuật ngữ, và
同声传译需要精神极度集中 每三十分
xử lý những ngữ điệu vùng miền khác nhau.
钟，同伴交换角色 成功很大程度上是依
Họ có thể sử dụng từ viết tắt để làm ngắn
赖于熟练的合作 语言十分复杂 当翻译
những tên dài, chọn những từ ngữ chung
一些抽象或微妙的概念时容易失去方向
chung thay vì cụ thể, hoặc sử dụng hình
后果或许是充满灾难性的 正如玛格丽特·
chiếu và các công cụ hình ảnh khác. Họ có
阿特伍德所说 “战争是当语言失败时发
thể bỏ một từ trong ngôn ngữ gốc, và thay
生的事情” 所有会议的口译人员都意识
thế bằng một từ khác chính xác tương
到这一点 在幕后努力工作以确保这样的
đương. Thông dịch viên còn giỏi giữ bình
事情不会发生
keeping aplomb in the face of chaos.
Remember, they have no control over who
is going to say what, or how articulate the
speaker will sound. A curveball can be
thrown at any time. Also, they often perform
to thousands of people and in very
intimidating settings, like the UN General
Assembly. To keep their emotions in check,
they carefully prepare for an assignment,
building glossaries in advance, reading
voraciously about the subject matter, and
reviewing previous talks on the topic.
Finally, interpreters work in pairs. While
one colleague is busy translating incoming
speeches in real time, the other gives
support by locating documents, looking up
words, and tracking down pertinent
information. Because simultaneous
interpretation requires intense
tĩnh trước bất ngờ. Nhớ rằng, họ không biết
trước ai sẽ nói gì, hay người nói sẽ nói rõ
chữ không. Điều bất ngờ có thể xảy ra bất
kỳ lúc nào. Hơn nữa, lời dịch thường đến
với hàng ngàn người trong một không gian
rất đáng sợ, như cuộc họp thường niên của
Liên Hiệp Quốc chẳng hạn. Để làm chủ
được cảm xúc của mình, họ chuẩn bị kỹ
lưỡng cho buổi họp, xây dựng trước bảng từ
điển thuật ngữ, đọc miệt mài về đề tài, và
xem lại những bài nói trước về chủ đề đó.
Cuối cùng, thông dịch viên làm việc theo
cặp. Trong khi một người đang dịch những
lời thoại đang tới, người còn lại hỗ trợ bằng
cách tìm tài liệu, tra cứu từ vựng, và tìm
những thông tin liên quan. Bởi vì thông dịch
đồng thời đòi hỏi sự tập trung cao độ, cứ 30
phút, cặp thông dịch sẽ đổi vai. Sự thành
công phụ thuộc vào sự phối hợp nhịp nhàng
concentration, every 30 minutes, the pair
switches roles. Success is heavily dependent
on skillful collaboration. Language is
complex, and when abstract or nuanced
concepts get lost in translation, the
consequences may be catastrophic. As
Margaret Atwood famously noted, "War is
what happens when language fails."
Conference interpreters of all people are
aware of that and work diligently behind the
scenes to make sure it never does.
và có kỹ thuật. Ngôn ngữ rất phức tạp, và
khi những khái niệm trừu tượng và ngữ
nghĩa bị nhầm lẫn khi phiên dịch tai họa
khôn lường dễ xảy ra. Như Margaret
Atwood từng nói, "Chiến tranh xảy ra khi
không còn dùng lời nói nữa." Thông dịch
viên hội nghi là người hiểu điều đó rõ hơn
cả và làm việc chăm chỉ đằng sau hậu
trường để đảm bảo không có sơ suất gì xảy
ra.
 What do all languages have in
common?
Cameron Morin
Educator
00:06
Language is endlessly variable. Each of
us can come up with an infinite number
of sentences in our native language, and
we’re able to do so from an early age—
almost as soon as we start to
communicate in sentences. How is this
possible?
所有的语言有什么共同点？ Tất cả các ngôn ngữ có điểm chung gì ?
Suǒyǒu de yǔyán yǒu shé me gòngtóng diǎn?
00:06 00:06
语言是千变万化的。 每个人都可以用我们 Ngôn ngữ thì vô vàn biến số. Mỗi chúng ta
的母语 想出无数个句子， 而且我们从小就 có thể đạt được số câu vô cực trong tiếng
可以做到这一点—— 几乎是早在我们会使 mẹ đẻ của chúng ta , và chúng ta có thể
用 句子进行交流时就会了。 这怎么可能 làm vậy từ khi còn nhỏ - phần lớn chúng
呢？ ta bắt đầu từ những câu giao tiếp. Như thế
Yǔyán shì qiānbiànwànhuà de. Měi gèrén dōu nào mà có thể ?
kěyǐ yòng wǒmen de mǔyǔ xiǎng chū wúshù gè
jùzi, érqiě wǒmen cóngxiǎo jiù kěyǐ zuò dào zhè
yīdiǎn—— jīhū shì zǎo zài wǒmen huì shǐyòng

00:22
In the early 1950s, Noam Chomsky
proposed a theory based on the
observation that the key to this versatility
seems to be grammar: the familiar
grammatical structure of an unfamiliar
sentence points us toward its meaning. He
suggested that there are grammatical rules
that apply to all languages, and that the
rules are innate— the human brain is
hardwired to process language according
to these rules.
00:49
He labelled this faculty universal
grammar, and it launched lines of inquiry
that shaped both the field of linguistics
and the emerging field of cognitive
science for decades to come. Chomsky
jùzi jìnxíng jiāoliú shí jiù huìle. Zhè zěnme
kěnéng ne? 00:22
Trước năm 1950,Noam Chomsky đã đề ra
00:22
một thuyết dựa trên quan sát sự linh hoạt
在 1950 年代初期，诺姆·乔姆斯基 （Noam
dường như do ngữ pháp:
Chomsky）提出了 一种基于观察结果的理
论， 即这种多变性似乎要归功于语法： 即
使我们并不熟悉某个句子， 只要我们熟悉
其语法结构， 就能明白它的意思。 他指
出，有些语法规则 适用于所有语言， 而且
那些规则是与生俱来的—— 人类大脑天生
就会 根据这些规则处理语言。
Zài 1950 niándài chūqí, nuò mǔ·qiáo mǔ sī jī
(Noam Chomsky) tíchūle yī zhǒng jīyú guānchá
jiéguǒ de lǐlùn, jí zhè zhǒng duō biànxìng sìhū
yào guīgōng yú yǔfǎ: Jíshǐ wǒmen bìng bù
shúxī mǒu gè jùzi, zhǐyào wǒmen shúxī qí yǔfǎ
jiégòu, jiù néng míngbái tā de yìsi. Tā zhǐchū,
yǒuxiē yǔfǎ guīzé shìyòng yú suǒyǒu yǔyán,
érqiě nàxiē guīzé shì yǔ shēng jù lái de——
and other researchers set out to rénlèi dànǎo tiānshēng jiù huì gēnjù zhèxiē
investigate the two main components of guīzé chǔlǐ yǔyán.
universal grammar: first, whether there
are, in fact, grammar rules that are
00:49
universal to all languages, and, second,
他把这种功能称为“普遍语法”， 这一概
whether these rules are hardwired in the
念随即引发了一系列相关探索， 并在未来
brain.
几十年里塑造了 语言学领域和新兴的认知
科学领域。 乔姆斯基和其他研究员们探究
01:17
了 普遍语法的两个重要组成部分： 首先，
In attempts to establish the universal rules
是否有一些语言规则 是适用于所有语言
of grammar, Chomsky developed an
的， 其次，这些规则 是否是大脑与生俱来
analytical tool known as generative
的。
syntax, which represents the order of
words in a sentence in hierarchical syntax
trees that show what structures are
possible.

01:17
01:34
在尝试建立通用语法规则的过程中， 乔姆
Based on this tree, we could suggest a
斯基开发了一种分析工具， 也就是所谓的
grammar rule that adverbs must occur in
verb phrases. But with more data, it “生成语法”， 它代表在层次语法树上 一
quickly becomes clear that adverbs can 个句子中的词序， 以显示哪些结构可行。
appear outside of verb phrases. This
simplified example illustrates a major
problem: it takes a lot of data from each 01:34
individual language to establish the rules
根据语法树，我们就可以 提出一条语法规
for that language, before we can even 则， 那就是副词一定出现在动词短语中。
begin to determine which rules all 但有了更多数据后， 很快就能更清楚地了
languages might have in common. When 解到， 副词也会出现在动词短语之外。 这
Chomsky proposed universal grammar, 个简单的例子 说明了一个主要问题： 每种
many languages lacked the volume of 语言都需要获得大量的数据 才能为那种语
recorded samples necessary to analyze 言建立语法规则， 甚至早于我们可以开始
them using generative syntax. Even with 判断 所有语言拥有的共同规则。 当乔姆斯
lots of data, mapping the structure of a 基提出普遍语法的概念时， 许多语言还缺
language is incredibly complex. After 50 少记录在案的样本， 以至于无法使用生成
years of analysis, we still haven’t 语法来分析它们。 就算有很多数据， 描绘
completely figured out English. 出语言结构的过程也相当复杂。 在经过了
长达 50 年的认真分析之后， 我们仍然难以
02:23 完全理解英语规则。
As more linguist data was gathered and
analyzed, it became clear that languages
around the world differ widely,
challenging the theory that there were 02:23
universal grammar rules. In the 1980s, 在搜集和分析了更多的语言数据后， 我们
Chomsky revised his theory in an attempt 发现世界各地的 语言差异越来越明显， 从
to accommodate this variation. According 而对存在通用语法规则的理论 提出了挑
to his new hypothesis of principles and 战。 在 1980 年代， 乔姆斯基修改了他的
parameters, all languages shared certain 理论， 试图将这些多样性纳入思考。 根据
grammatical principles, but could vary in 他对规则和参数的假设， 所有的语言都具
their parameters, or the application of 有 某种共同的语法规则， 但在它们的参数
these principles. For example, a principle 或者应用上有所差异。 比如说，一个原则
is “every sentence must have a subject," 是 “所有的句子必须要有主语，” 但是是
but the parameter of whether the subject 否需要 明确与主语有关的参数 就会因语言
must be explicitly stated could vary 而异。
between languages.

03:03
The hypothesis of principles and
parameters still didn’t answer the
question of which grammatical principles 03:03

are universal. In the early 2000s, 对规则和参数的假设 仍然无法解答哪种语

Chomsky suggested that there’s just one 言规则是共通的。 在 2000 年初， 乔姆斯

shared principle, called recursion, which 基认为只有一条共通的规则， 叫做“递

means structures can be nested inside 归”，意思就是 结构可以互相套用。 比如

each other. Take this sentence, which 这句话， 一个句子套在一个句子中， 然后

又套在另一个句子中。 或者这个句子， 名
embeds a sentence within a sentence
词短语套着名词短语， 再套着另一个名词
within a sentence. Or this sentence, which
短语。 递归是普遍语法的最优规则， 因为
embeds a noun phrase in a noun phrase in
它有很多形式。 然而，在 2005 年， 语言
a noun phrase. Recursion was a good
学家们发表了他们 关于一种亚马逊河流域
candidate for a universal grammar rule
语言的发现， 这种语言叫毗拉哈语
because it can take many forms.
（Piraha）， 它没有任何递归式的结构。
However, in 2005 linguists published
findings on an Amazonian language
called Piraha, which doesn’t appear to
have any recursive structures.

03:49 03:49
再来看看乔姆斯基理论的另一部分， 我们
So what about the other part of 的语言规则是与生俱来的吗？ 当他初次提
Chomsky’s theory, that our language 出普遍语法的时候， 关于语言获取的能力
faculty is innate? When he first proposed 部分决于基因的观点 产生了深远的、革命
universal grammar, the idea that there 性的影响。 它挑战了主流的范式，即“行
was a genetically determined aspect of 为主义”。 行为学家们认为 所有生物的行
language acquisition had a profound, 为，包括语言， 都是大脑后天习得的， 而
revolutionary impact. It challenged the 最初的大脑是一张白纸。 而今，科学家们

dominant paradigm, called behaviorism. 普遍赞成 行为主义的想法是错误的这一观

Behaviorists argued that all animal and 点， 并认为语言学习背后的确存在 基因编

码的生物机制。 许多人认为语言背后的生
human behaviors, including language,
物学 同时也负责认知的其它方面。 所以，
were acquired from the outside by the
他们反对乔姆斯基的想法， 即大脑中有一
mind, which starts out as a blank slate.
种明确的、 独立的、与生俱来的语言机
Today, scientists agree that behaviorism
能，
was wrong, and there is underlying,
genetically encoded biological machinery
for language learning. Many think the
same biology responsible for language is
also responsible for other aspects of
cognition. So they disagree with 04:45
Chomsky’s idea that there is a specific, 普遍语法理论促成了许多 从未被研究的语
isolated, innate language faculty in the 言 开始被记录、研究。 它也让一个老旧的
brain. 观点 被不断重新评估，甚至推翻， 为我们
进一步理解人类大脑腾出空间。
04:45
The theory of universal grammar
prompted the documentation and study of
many languages that hadn’t been studied
before. It also caused an old idea to be
reevaluated and eventually overthrown to
make room for our growing
understanding of the human brain.