DALGA ve AKINTILARIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ

NELER ÖĞRENECEKSİNİZ

Bu bölümde kıta sahanlığı(şelf

alanı) kavramını, dalga aşınım ve
birikim şekillerini öğreneceksiniz.

Kazanım: 10.1.6. Dış kuvvetleri yer

şekillerinin oluşum sürecine etkileri
açısından açıklar.
Kıyıların şekillenmesinde iç ve dış kuvvetlerle
birlikte su kaynaklarındaki hareketler de
(dalga, akıntı, gelgit vb.) etkilidir. Özellikle
okyanus, deniz ve göl gibi su yüzeylerinde
rüzgâr, deprem vb. etkilerle oluşan dalgalar
kıyıların biçimlenmesinde önemli bir etkendir.
Deniz yüzeyinde daha çok rüzgârların etkisi ile
meydana gelen salınım hareketine dalga denir.
 KITA SAHANLIĞI (ŞELF ALANI)
Kıyıdan başlayan sığ deniz tabanına kıta
sahanlığı ya da şelf alanı denir. Bu alan
200 metre derinliğe kadar olan kısımdır.
Dik kıyılarda kıta sahanlığı dar iken eğimin
az olduğu kıyılarda geniştir. Kıta
sahanlığının dar ya da geniş olması da kıyı
şekillenmesi bakımından önemlidir.
 DALGA ve AKINTILARIN
OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER

AŞINIM ŞEKİLLERİ BİRİKİM ŞEKİLLERİ

Falez Kumsal

Aşınım Düzlüğü Kıyı Oku

Mağara ve Kemer Lagün

Tombolo
KIYI TOPOĞRAFYASI
DALGA AŞINIM ŞEKİLLERİ
 Dalgalar kıyılara çarparak kayaların alt kısımlarında oyuklar
FALEZ
oluşturur. Bu oyukların üst kısımları zamanla çökmesi sonucu oluşan
(YALIYAR) dikliğe falez adı verilir.
FALEZ
 Aşınım Düzlüğü Dalgaların falezler oluşturduğu kıyılarda dalga aşındırması
(Abrazyon Platformu) sonucu oluşan sığ sularla kaplı düzlük alanlardır.
MAĞARA ve Derin kıyılardaki aşınma faaliyetleri sonucu mağara ve doğal
KEMER köprüler meydana gelir.
DALGA BİRİKİM ŞEKİLLERİ
KUMSAL Alçak (sığ) kıyılarda dalgaların kum ve çakılları biriktirmesiyle
(PLAJ) meydana gelen kumsallardır.
PLAJ
KIYI OKU ve Dalga ve akıntıların taşıdıkları malzemeyi kıyıya dik bir
KORDONU şekilde biriktirmesiyle oluşan şekillerdir.
 LAGÜN Koy veya körfez ağızlarının kıyı oklarıyla kapanması sonucu
(Deniz Kulağı) kıyı gerisinde oluşan göllerdir.
LAGÜN
 Kıyıya yakın bir adanın, kıyı okları tarafından karaya
TOMBOLO bağlanması ile oluşur.
TOMBOLO
ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME
 BOŞLUK DOLDURMA
Kıyı açığındaki bir adanın akıntıların sürüklediği malzemeler yardımı ile ana
tombolo oluşur.
karaya bağlanması ile ……………………

Dalgalar kıyılara çarparak kayaların alt kısımlarında oluşturdukları oyukların, üst

falez
kısımlarının zamanla çökmesi ile oluşan dikliğe …………………… adı verilir.

Dalga ve akıntıların taşıdıkları malzemeyi kıyıya dik bir şekilde biriktirmesiyle

kıyı oku
oluşan şekillere ……………………….. adı verilir.

Deniz yüzeyinde daha çok rüzgârların etkisi ile meydana gelen salınım
dalga
hareketine ……………………… denir.

kıta sahanlığı denir.

Kıyıdan başlayıp 200 metre derinliğe kadar olan kısma ………………..………...
 DOĞRU-YANLIŞ
Kıyıya yakın bir adanın, kıyı okları tarafından karaya bağlanması ile
lagün adı verilen şekiller oluşur.
Kıyıların şekillenmesinde iç ve dış kuvvetlerle birlikte dalga, akıntı,
gelgit vb. gibi faktörler etkilidir.
Koy veya körfez ağızlarının kıyı oklarıyla kapanması sonucu kıyı
gerisinde oluşan göllere lagün adı verilir.
Kumsal, kıyı oku, lagün ile tombolo dalga ve akıntıların aşındırma
faaliyeti sonucu meydana gelen yer şekillerindendir.
Alçak (sığ) kıyılarda dalgaların kum ve çakılları biriktirmesiyle meydana
gelen birikim şekillerine kumsal denir.
 Yandaki şekilde dalga ve
akıntıların oluşturduğu yer
şekilleri gösterilmiştir.

1) Buna göre, aşağıdakilerin hangisinde, numara ile yer şekilleri eşleştirilmesi

doğru olarak verilmiştir?
I II III
A) Lagün Kıyı oku Falez
B) Tombolo Lagün Kıyı oku
C) Falez Lagün Doğal köprü
D) Tombolo Kıyı oku Lagün
E) Lagün Tombolo Doğal köprü
2) Aşağıdaki yer şekillerinin hangilerinin oluşumunda dalga ve
akıntıların etkisinden söz edilemez?
A) Tombolo - Kıyı oku
B) Lagün - Falez
C) Doğal Köprü - Plaj
D) Lapya - Traverten
E) Kıyı oku - Falez
I. Tombolo
II. Kıyı oku
III. Falez
IV. Doğal köprü
3) Yukarıdaki yer şekillerinden hangileri dalga ve akıntıların
biriktirmesi ile oluşmuştur?
A) I - II
B) I - III
C) II - III
D) II - IV
E) III - IV
Kıyıya yakın bir adanın kıyı oku tarafından kara kütlesine bağlandığı yer
şekillerine tombolo adı verilmektedir.
4) Bu yer şeklinin bulunduğu kıyıların ortak özelliği olarak:
I. Kıyı derinliği azdır.
II. Dalga biriktirmesi fazladır.
III. Kıyıda dik kayalar yaygındır.
verilenlerden hangileri gösterilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) I ve III
E) II ve III
• Dalgalar aşındırdıkları malzemeyi kıyı boyunca biriktirirler.
• Kıta sahanlığı geniştir.
• Deniz yüzeyinde rüzgârın etkisi azdır.
5) Yukarıda özellikleri verilen bir kıyıda aşağıdaki yer şekillerinden
hangisinin oluşması beklenmez?
A) Tombolo
B) Falez
C) Kıyı oku
D) Lagün
E) Plaj
 KAYNAKLAR
MEB Coğrafya 10
GÜN Yayınları
Ders Kitabı, 2021
Coğrafya 10, 2021
Yazarlar
Kenan TÜRKEZ
Mutlu KARAKOÇ Yazarlar
Nurullah BALŞEN Mehmet BARANAYDIN
Tolga PEKTAŞ Yusuf AYDIN
İsmail ÖZDOĞAN Gülten TEKBAŞ