LORD RAGLAN’IN GELENEKSEL KAHRAMAN
KALIBI VE BASAT*
Doç. Dr. M. öcal OĞUZ
Batılı araştırıcılar tarafından yüz­
yılı aşkın bir zamandan beri üzerinde
durulan “Geleneksel Kahraman Kalıbı”
yakın zamana kadar ülkemizde bir araş­
tırma alanı olarak dikkati çekmemiştir.
Bu konu üzerinde ilk defa Robet A. Se-
gal’in Batı’da bu alanda yapılan çalışma­
ları değerlendirdiği görüşlerini Türkçeye
aktaran ve Lord Raglan’ın geliştirdiği
geleneksel kahraman kalıbım Oğuz Ka­
ğan ve Er Töştük’e uygulayan Özkul Ço-
banoğlu durmuştur. (Çobanoğlu
1996:202-209). Çobanoğlu’nun bu çalış­
masının ardından Lord Raglan’ın Türk
Geleneksel Kahraman Kalıbı’nm ortaya
çıkarılması bakımından son derece
önemli bir hareket noktası sayılabilecek
bu makalesi Metin Ekici tarafından
Türkçe’ye aktarılmıştır. (Ekici 1998:126-
138) Bu konuda üçüncü çalışma, Azer­
baycan’ın başşehri Bakü’de 1998 yılı
temmuz ayında toplanması planlanın 2.
Dede Korkut Kollekyumu için Nisan
1998’de tarafımızdan “Lord Raglan’m
Geleneksel Kahraman Kalıbı ve Boğaç
Han” adıyla hazırlanıp Düzenleme Ko-
mitesi’ne gönderilmiş ise de, Kollek-
yum’un ertelenmesi sebebiyle sunum ve
yayım tarihi gecikmiştir. Bu konuda ya­
pılan dördüncü çalışmada ise îsmet Çe­
tin, Lord Raglan’ın Metin Ekici tarafın­
dan Türkçe’ye çevrilen makalesinden
hareketle Oğuz, Manas, Ediğe Batır,
Koblandı Batır, Er Sayın, Çora Batır,
2 Millî Folklor
Alıp Manaş, Çibetey Han, Adil Sultan,
Er Samir, Buğaç Han, Sal ur Kazan, Kö-
roğlu, Kozay Batır’m “olağan üstü do­
ğumları ve aileleri üzerinde durarak bir
Türk Geleneksel Kahraman Kalıbı tekli­
finde bulunmuştur. (Çetin 1998)
Lord Raglan’m Geleneksel Kahra­
man Kalıbı’nın yukarıda adlarım verdi­
ğimiz kahramanlar üzerinde denenmesi
son derece ilgi çekici sonuçlar ortaya
koymuştur. Bu ilgi çekici sonuçların
önemli gördüklerimizden birincisi, Batı
Geleneksel Kahraman Kalıbı’mn Türk
Geleneksel Kahramanlarına olduğu gibi
tatbik edilmesinin mümkün olmadığı te­
zinin güçlenmiş olmasıdır. İkincisi bu
metotlu yaklaşımdan yararlanarak Türk
geleneksel kahraman kalıbının belirlen­
mesi için geleneksel kahramanların bu
metot çerçevesinde incelenmesi gereği
ortaya çıkmıştır. Bu çalışma da Türk Ge­
leneksel Kahraman Kalıbı’nm ortaya ko­
nulması çalışmalarına katkı sağlamak
düşüncesiyle yapılmıştır. Bütün gele­
neksel kahramanlarımız hakkında ayrı
ayrı bu tür çalışmaların yapılması bu
bakımdan önemlidir. Bu çalışmalardan
elde edilecek sonuçlar ilerde oluşturula­
cak Türk Geneleneksel Kahraman Kalı­
bı için bir ön hazırlık veya temel niteliği
taşıyacaktır.
Bu çalışmamızda, Metin Ekici tan-
findan yapılan çeviriye göre Lord Raglan
tarafından yirmi iki maddede toplanan
Yıl: 11 Sayı: 41
Batı Geleneksel Kahraman Kalıbı, Dede
Korkut kahramanlarından Basat (Ergin
1994:206-215) üzerinde denenerek ve
kalıplaşmada meydana gelen benzerlik­
ler ve farklılıklar ortaya konularak bir
sonuca ulaşılmaya çalışılacaktır:
1. Kahramanın annesi soylu bir
bakidedir: Basat, Dış Oğuz beylerinden
Aruz Koca’nın Kıyan Selçuk’tan sonra
doğan ikinci oğludur. Dolayısıyla annesi­
nin bakireliğinden söz edilemez. Metin­
de soylu olup olmadığı konusunda ise
bilgi bulunmamakla birlikte, Dış Oğuz
beylerinden Aruz Koca’nın karısı olması
dikkate alındığında “sıradan biri” olma­
dığı düşünülebilir. L.Raglan’m belirledi­
ği Batı Geleneksel Kahraman Kalıbı’nın
önemli ve sürükleyici bir unsuru olan
“bakireden doğma” bu çalışmadan önce­
kilerde de görüldüğü gibi Türk destan
kahramanlarında bir kalıp olma özelliği­
ni taşımamaktadır. Hatta yapılan çalış­
malar dikkate alındığında bu noktada
geleneksel Türk kahramanının başka
bir kalıp içinde karşımıza çıktığı görü­
lür. Bu kalıplaşmanın temel unsuru,
kahramanın “evli bir çiftin” çocuğu ol­
masıdır. Ancak, diğer Geleneksel Türk
kahramanları ile ilgili bilgiler değerlen­
dirilmeden böyle bir kalıplaşmadan söz
etmenin de erken olduğunu söylemeli­
yiz.
2. Babası bir kraldır: Bilindiği
üzere Dede Korkut Kitabı’nda en üst yö­
netici tartışılmaz kişiliği ve otoritesi ile
“Hanlar Hanı Bayındır HanTdır. îç ve
Dış Oğuz’ın Beylerbeyi ise Salur Ka-
zm’dır. Salur Kazan aynı zamanda îç
Millî Folklor
Oğuz Beyi iken, kahramanımız Basat’ın
babası Aruz Koca ise Dış Oğuz Beyi’dir.
Dış Oğuz’daki diğer beyler öncelikle
Aruz Koca’ya bağlıdır. Bu da Basat’ın iti­
barlı, nüfuzlu ve güçlü bir ailenin çocuğu,
olduğunu göstermektedir. Üzerinde ince­
leme yapılan öteki kahramanların da
han, hakan, hükümdar, bey gibi bir un­
van taşıyan kişilerin çocukları oldukları
görülmektedir. Hikaye ve masal anlatı­
larından epik kahramanlara ve mitolojik
devrilere gidildikçe bu asalet unvanları­
nın artabileceği varsayılmalıdır. Bu bil­
giler de Ttlık geleneksel Kahramanları­
nın, Batı kahramanları gibi “soylu bir ai­
le c e mensup olduklarını göstermekte­
dir. Batı kahramanlarına Türk kahra­
manlarının bu açısından benzediğini ve
böyle bir kalıplaşmayı dikkate almak ge­
rektiğini ifade etmeliyiz.
3. Baba çoğunlukla kahramanın
annesinin yakın b ir akrabasıdır:
“Basat Tepegöz’ü öldürdüğü Boy”da böy­
le bir akrabalığın olup olmadığı hakkın­
da herhangi bir kayıt yoktur. İncelenen
diğer geleneksel kahramanların da anne
ve babalarının akrabalığı kalıp oluştura­
cak sıklıkta karşımız çıkmamaktadır.
Oğuz Ka&an’ın îslami rivayetinde
Oğuz’un amcasının kızı ile evlendiği be­
lirtiliyorsa da babası ve annesinin akra­
balığından söz edilmemektedir. Hatta
eski devirlerde ve günümüzde birçok
Türk bölgesinde “yakın akraba ile evlen­
menin geleneksel bir yasak” olarak kar­
şımıza çıktığı dikkate alınırsa, Türk ge­
leneksel kahramanı için böyle bir kalıbın
mitolojik devir anlatılarında bulunmadı­
3

ğı varsayımının daha güçlü olduğunu gö­
rürüz.
4. tisnai özelliklerinden biri olduğu şeklin­
Kahramanın anne rahmine
de yorumluyoruz.
düşüş şartları olağan dışıdır: Basat
için böyle bir olağan üstülük söz konusu
değildir. Bununla birlikte Türk Gelenek-
sel Kahraman Kalıbı’mn oluşturulma­
sında bu husus dikkate alınmalıdır.
Çünkü incelenen diğer kahramanların
büyük bir bölümünde bu olağan üstülük
belirtilmektedir. Esasen mitolojik kahra-
man için bu olağan üstülük tabiidir. Lag-
lan’m oluşturduğu kalıpta yer alan bu
maddenin Türk kahramanı açısından da
değerlendirilmesi gerektiğini düşünüyo­
ruz. Basat’ın karamanlığm mitolojik kö­
keni bakımından önemli olan bu unsu­
rundan mahrum oluşunu Dede Korkut
anlatılarının “kahramanlık çağı” açısın­
dan “geç dönem” ürünü olmasından kay­
naklandığını düşünmek gerekir. Lord
Raglan’ın ifade ettiği “Kahramanlık ça­
ğı”, “Komik çağı” ve “Trajik çağ” {Ekici
1998:137) üçlemesinin Türk anlatıları
için “destan çağı”, “masal çağı” ve “hika­
ye çağı” olarak ele alınması mümkün­
dür. Bu bakımdan Dede Korkut Kita-
bı’nm “geç destan”, “erken hikaye” eseri
olduğu veya başka bir anlatımla “epik”-
“epikoromanesk” kültür sürecinde yazı­
ya aktarıldığım söyleyebiliriz. Bütün bu
varsayımlara rağmen, hikaye dönemin­
de de kahramanların olağan üstü şart­
larda anne rahmine düştükleri dikkate
alınırsa “olağan üstü şartlarda anne
rahmine düşme”nin Türk kahraman ka­
lıbı için önemli olduğu görülür. Basat’ta
bu özelliğin bulunmayışım şimdilik De­
4 Millî Folklor
ı
Yıl: 11 Sayı: 41
de Korkut Kitabı’ndaki anlatıların bir
çok açıdan değerlendirilmesi gereken is­
5. Kahraman aynı zamanda bir
Tann’nın oğlu olarak kabul edilir:
Basat için böyle bir özellik söz konusu
değildir. Ancak, bütün Türk geleneksel
kahramanları için aynı şeyi söyleyeme­
yiz. Gerek Göktürk Kitabelerindeki ifa­
delere göre tarihi, gerekse Buku Kağan,
Manas gibi destani kahramanlarda bir
“Tanrılık" düşüncesinin bulunduğu ha­
tırlanmalıdır. Göktürk kitabelerindeki
“Tanrı gibi gökte olmuş”, Buku Ka-
ğan'daki “Ben kendimi tanrı sanırdım”
veya Manas’taki “Ben kendimi Tanrı sa­
nıyordum meğer Tamı başkasıymış” ifa­
deleri, dünya anlatılarının bir çoğunda
karşımıza çıkan mitolojik yöneticilerin
tanrılık iddialarına uygun düşmektedir.
Bununla, beraber, Batı anlatılarında ol­
duğu gibi Türk destanlarında “bir bakire
ile tanrının cinsel ilişkisi” kalıbına, ince­
lenen metinlerde rastanmamıştır. Bu se­
beple Türk anlatıları için bu kalıp yerine
bir önceki maddede yer alan “anne rah­
mine olağan üstü şartalarda düşme” ka­
lıbını yeni bir ifade biçimiyle kullanmak
daha doğru görülüyor.
6. Çoğunlukla baba tarafından
onu öldürme girişiminde bulunulur:
Basat için böyle bir husus söz konusu de­
ğildir. Ancak Türk anlatıları için böyle
bir kalıbın varlığı Batı geleneksel kahra­
man kalıbındaki sıra ve şartlar dışında
olmakla birlikte yok sayılamaz. Oğuz,
Boğaç ve Semetey bir şekilde babalan
Yıl: 11 Sayı: 41
veya dedeleri tarafından öldürülmek is­
tenirler. Şu halde bu kalıbın diğer anla­
tılarda karşımıza çıkma sıklığını dikka­
te almamız gerekmektedir.
7. Kahraman gizli bir yere gön­
derilir: Basat, anlatıya göre Oğuz’un
üzerine düşman gelip kaçtığı bir zaman­
da kaybolmuştur. Bu kaybolma aile için
büyük bir üzüntü olmuş ve babasını da
tabi atiyle etkilemiştir. Babanın oğlunu
öldürüeceği korkusuyla çocuğun gizli bir
yere gönderilmesi kalıbından bu anlatı­
da söz etmek mümkün değildir. Ancak
yine batı geleneksel kahraman kalıbın­
dan sıra ve şartları farklı olmak üzere
Türk anlatılarında da Boğaç’ta olduğu
gibi oğulu babadan veya Semetey’de ol­
duğu gibi torunu dededen gizleme şek­
linde bir motifin bulunduğunu unutma­
mak gerekir.
8. Uzak bir ülkede evlat edinen
aile tarafından büyütülür: Küçük bir
bebek iken kaybolan Basat, asalanlar
tarfından büyütülür. Ad verme çağında
hulunuı* ve tekrar Oğuz’a getirilir. Oğuz
kahramanlarının genellikle ilk gençlik
çağlarında yani 15 yaş civarında kahra­
manlık göstererek ad aldıkları hasaba
katılırsa Basat’ın da delikanlı oluncaya
kadar aslanlar arasında yaşadığı düşü­
nülebilir. Acaba burada Lord Raglan’ın
“evlat kurban etme” ritüeli ile ilgili de­
ğerlendirmeleri dikkate alınabilir mi? L.
Raglan’a göre evladın uzak bir ülkeye
gönderilmesi ritüelistik bir hiledir. Evlat
kurban etme yerine bir hayvan kanı akı­
tılmakta ve Tanrılar kandırılmakta, ço­
cuksa gizlenmektedir. Basat için böyle
bir ol ajan metinde anlatılmamış olsa da
Millî Folklor
mümkün olmadığı Aruz Koca’nm diğer
oğlu Kıyan Selçuk’un varlığından anla­
şılmaktadır. Ancak, Oğuz kahramanları­
nın 15 yaşma gelinceye kadar adsız do­
laşmalarının arka planında böyle bir ri-
tüelin etkisi olabilir mi sorusunu yabana
atmadan diğer kahramanların hayatla­
rını da inceleyerek bir sonuca varmak
gerektiğini söyleyebiliriz. Çünkü halk
anlatılarında “sandığa koyarak denize
atma” şeklinde bir motifin yaygınlığı bi­
linmektedir (Şimşek 1997:34) ki L. Rag­
lan’m teorisi açısından bu motife yaklaş­
mak pekala mümkündür.
9. Kahramanın çocukluğu hak­
kında bize hiçbir şey anlatılmaz: Ba­
sat hikayesinin hacimce küçüklüğü dik­
kate alınırsa kahramanın çocukluğu ile
ilgili anlatılanların oldukça fazla olduğu
görülmektedir. İncelenen diğer destan
kahramanlarının çocuklukları hakkında
da Türk anlatılarında bir hayli bilgi bu­
lunduğunu biliyoruz. Bu sebeple, Türk
anlatıları için bu kalıbın uygun olmadı­
ğını söyleyebiliriz. Hatta, Türk anlatıla­
rında kahramanın gelecekteki başarıla­
rının habercisi olan özelliklerinin çocuk­
luğunda itina ile belirtildiği görülmekte­
dir. Bu sebeple Türk geleneksel kahra­
manlan için oluşturulacak kalıpta “ba-
şanlı bir çocukluk çağı” vurgulanacak
bir özellik olarak görünmektedir.
10. Kahraman yetişkinlik çağın-
dayken gelecekte kral olacağı yere
gider:
Basat, aslanlar asında geçen çocuk­
luğunun andından Oğuz ülkesine döner
ve Dede Korkut tarafından kendisine
Basat adı verilir. Olay örgüsü ve sırası L.
Raglan’ın geleneksel kahraman kalıbın*
5

dan farklı olmakla birlikte “gurbete çık­
ma”, “esir edilme” gibi bir sebeple gele­
neksel Türk kahramanlarının önce yurt­
larından ayrıldıkları ve çeşitli macera­
lardan sonra geri döndükleri bilinmekte­
dir. “Geri dönüş” Türk kahraman kalıbı
için önemli bir unsurdur. Gözlemlerimiz
ileride yapılacak çalışmalarda bu moti­
fin sık sık araştırıcıların karışısına çıka­
cağı yönündedir. Nitekim Basat da ger­
çek başarısını uzun bir seferden döndük­
ten sonra sağlar,
11. Kahraman; kral, dev ejderha
veya vahşi bir hayvana karşı zafer
kazanır:
Basat, seferden dönünce Tepegöz’tln
Oğuz ülkesine yaptığı kötülüğü öğrenir
ve hiç kimsenin yenemediği bu insan üs­
tü varlığı öldürür. Geleneksel Türk kah­
ramanlarının bu tür başarılar gösterdik­
lerini incelenen diğer kahramanlarda da
görmekteyiz. Islami rivayette Oğuz Ka-
rahan’ı, Boğaç boğayı öldürür. Kahra­
manlığın ispati veya gereği olarak bu tür
bir başarıyı diğer kahramanlarda da
görmekteyiz.
12. Çoğunlukla selefinin sızı
olan prensesle evlenir: Basat hikaye­
sinin hiçbir yerinde böyle bir evlilik yok­
tur. Ancak geleneksel Türk kahramanla­
rının kendileri gibi soylu kızlarla evlen­
dikleri hususu ise kalıp oluşturacak yo­
ğunlukla karşımıza çıkmaktadır. Dolayı­
sıyla Türk kahramanları için de “soylu
bir kız ile evlenme”den söz edebiliriz.
13. Kral olur: Basat, çocukluk çağı­
nı aslanların arasında geçirir ve Dede
Korkut’ıın telkinleri üzerine Oğuz içine
döner ve ad alır. Ad alan kahramanlara
Dede Korkut’ta “hanlık” ve “beylik” ve­
6 Millî Folklor
Yıl: 11 Sayı: 41
rildiği ise bilinmektedir. Basat’m da
olarak taltif edildiğini söyleyebili­
riz. Basat asıl başarısını gösterince yani
Tepegöz’ü öldürünce takdirle karşılanır.
Ancak burada bir taht veya beylik söz
konusu edilmez. Bununla birlikte diğer
Türk kahramanlarında “dönüş”e bağlı
olarak bir “yükseliş” ten söz etmek
mümkündür. Olay örgüsü ve sırası Lord
Raglan’dan farklı olsa da geleneksel
Türk kahramanlan için böyle bir kalıp­
tan söz etmek yanlış olmaz.
14. Bir süre herhangi bir hadise
olmasızın ülkeyi yönetir: Basat için
bu husus söz konusu değildir. Dede Kor­
kut Kitabı’nda kahramanların bütün ha­
yatlarından ziyade önemsenen macera-
lan anlatılır. Türk anlatılarının büyük
çoğunluğunda “doğum” dan “ölüme” ka­
dar olan süreçten ziyade, olay kurgusun­
da önemsenen büyük olayın gerçekleş­
mesine kadar olan hayatları anlatılmak­
tadır. Ancak bu genellemeyi bütün kah­
ramanlar için yapılabilecek durumda de­
ğiliz. Oğuz, Manas, Semetey, Köroğlu gi­
bi kahramanların maceralarının bütün
hayatlarını içine aldığını biliyoruz.
Oğuz’un yaşlanarak tahtım oğullarına
bırakması sahnesi dışında diğer kahra­
manların “er meydanında” veya “hile ile”
öldürüldüklerini görüyoruz. Bu sebeple
Türk geleneksel kahraman kalıbının be­
lirlenmesinde çoğu zaman “öldürülme”
motifi veya bunun zıddı olarak “mutlu ve
başanlı son” motifi üzerinde durmak ge­
rekiyor.
15. Kanunlar yazar: Basat için
böyle bir husus söz konusu değildir. Di­
ğer Dede Korkut kahramanlarında da
bu özelliği göremeyiz. Olay örgüsü ve ka­
Yıl: 11 Sayı: 41
lıp sırası farklı olmakla birlikte “hakan”
unvanım alan geleneksel Türk kahra­
manlarının “kanın koyucu” özelliklerini
hatırda tutmak gerekiyor. Oğuz bu ba­
kımdan tipik bir örnektir.
16. Daha sonra kahraman tanrı­
ların ve/veya halkının sevgisini kay­
beder:
Basat için bu madde de uygun de­
ğildir. Çünkü Basat'ın anlatısı 11. Mad­
dedeki “zafer” sahnesi ile sona ermekte­
dir. Dede Korkut kahramanlarının çoğu­
nun macerası “yönetici” seçilmeleriyle
son bulmaktadır. İncelenen destan kah­
ramanlarında da bu maddeye uygun dü­
şen bir yön görülmemektedir. Dolayısıy­
la bu kalıbı belki Türk anlatıları için hiç
düşünmemek daha doğru olabilir. Ancak
kesin bir görüş bildirmek için bu çalış­
maların azlığı sebebiyle henüz vakit er-
kendir.
17. Tahttan ve şehirden uzaklaş­
tırılır: önceki maddelere bağlı olarak
Basat için bu madde de uygun değildir.
İncelenen kahramanlarda da böyle bir
durumla karşılaşmıyoruz. Dolayısıyla
bu maddenin geleneksel Türk kahrama­
nı için bir kalıp oluşturmadığını söyleye­
biliriz.
18. Kahramana esrarengiz bir
şekilde ölümle tanışır: Dede Korkut
anlatılarınım tipik bir özelliği olarak
“başarı”dan sonra vak’a bittiğinden Ba­
sat için bu madde de uygun değildir. An­
cak incelenen diğer kahramanlarda
“ölümle tanışma” sahnesi bulunmakta­
dır. Her canlının kaçınılmaz sonu olan
ölümün Türk destanlarında yer alma­
ması düşünülemez. Ancak incelenen
kahramanların ölümle karşılaşmaları
Milli Folklor
Lord Raglan’ın kalıbına uymamaktadır.
Bununla birlikte Türk geleneksel kahra­
manında da “kahramanın sonu” ile ilgili
bir kalıplaşmanın olabileceği gözden
uzak tutulmamalıdır.
19. Çoğunlukla bir tepenin üze­
rinde ölür: Basat’ta olduğu gibi incele­
nen diğer kahramanların maceralarına
da bu madde uymamaktadır. L. Ragla-
mn Batı anlatılan için belirlediği bu
maddenin Türk geleneksel kahraman
kalıbının belirlenmesinde önemli bir ye­
rinin olacağım söylemek zordur.
20. Çocuklarından hiçbiri -eğer
varsa- onun yerine geçemez: Basat
için bu madde söz konusu değildir. An­
cak incelenen diğer kahramanlarda
“ölüm sonrasında oğul un tahta geçmesi”
ile ilgili bir kalıplaşmadan söz edilebilir.
Fakat bu tür bir tahta geçişin olay örgü­
sünün L. Raglan’m belirlediği kalıplara
ve kalıp sırasına uygun olmadığım söyle­
yebiliriz.
21. Kahramanın vücudu gömül­
mez: Basat için olduğu gibi diğer kahra-
manlanmız için de böyle bir kalıplaşma­
dan söz etmek mümkün değildir. Bunun
aksine olarak ölen kahramanların bü­
yük törenlerle gömüldüğü şeklinde bir
kalıplaşma Türk anlatılan için daha uy­
gun düşer.
22. Kahramanın gömülü olduğu
kabul edilen bir veya daha fazla kut­
sal mezarı vardır: Basat’m sağladığı
başan ile L. Raglan’m belirlediği 11.
Maddede anlatı bittiği için böyle bir hu­
sus kahramanımız için söz konusu değil­
dir. Bununla birlikte “kahramanın me-
zan” şeklinde bir kalıplaşmamış Türk
gt ^neRsel kahramanı için de sözkonusu
olabileceğini söyleyebiliriz.
7

Buraya kadar yaptığımız tespiti Ba­
sat açısından değerlendirecek olursak,
Lord Raglan’ın belirlediği kahraman ka­
lıbının 22 maddesinden sadece ikisine
kahramanımızın tıpa tıp olmasa da uy­
gunluk göstediği görülmüştür. Bu iki
madde ise, “kahramanın babası kraldır”
ve “kahraman kral, dev ejderha veya
vahşi bir hayvana karşı zafer kazanır”
kalıplarıdır. Bu kadar az benzerlik orta­
da iken bir geleneksel kahraman olarak
Basat’ı, Raglan’ın belirdiği kalıba göre
izah etmemiz mümkün değildir. Ancak
ister Basat için isterse diğer kahraman­
larımız için olsun Raglan’m belirlediği
kalıptan yararlanarak bir takım tahlili
sonuçlara ulaşmamız mümkündür. L.
Raglan’m belirlediği kahraman kalıbı­
nın olay örgüsü ve sırasına dikkat edil­
meksizin bünyesinde taşıdığı bir çok ka­
lıplaşmanın Türk geleneksel kahraman­
ları için de geçerli olduğunu söyleyebili­
riz. L. Raglan’ın kalıbına Basat iki mad­
de bakımından benzerlik göstermekle
birlikte bir çok açıdan ortak motifler ve
hareket noktaları gözden kaçmamakta­
dır.
Sonuç olarak bizden önce yapılan
çalışmalar ve bizim çalışmamız şunu
göstermiştir ki L. Raglan’ın kahraman
kalıbının, Türk geleneksel kahramanla­
rını anlamamız için yeterli olmadığı, an­
cak metotlu araştırmalar için iyi bir baş­
langıç oluşturduğu görülmüştür. Türk
geleneksel kahramanlarının kendine
mahsus bir kalıplaşmasının olduğu ve
bu kalıplaşmayı belirlemek için daha
fazla meslektaşımızın bu yolda çaba gös­
termesi gerektiği gerçeği ise ortadadır.
Yapılan az sayıdaki çalışmadan gelenek­
sel anlatı kahramanlarımızda bir kalıp-
8 Millî Folklor
Yıl: 11 Sayı: 41
1aşmanın var olduğu izlenimi doğmakta­
dır. Bununla birlikte farklı kültürel ya­
pılar içinde bulunan ve birbirinden uzak
coğrafyalarda yaşaşan Türk soyluların
geleneksel anlatılarından bir geleneksel
kahraman kalıbı çıkarmanın zorluğu or­
tadadır. Her şeyden önce “tarihi kahra­
man” ile “edebi kahraman” ayrımının
doğru yapılarak, her edebi kahramanı
tarihi kahraman kabul eden romantik
yaklaşımlardan uzak “geleneksel kahra­
m anın mit ve ritüellerle örülü bir “ka­
lıplaşmış anlatı kahramanı” olduğu ger­
çeğini göz ardı etmeyen çalışmaların
sürdürülmesi gerekmektedir.
* 6-10 Ekim 1998 tarihleri arasında
Konya’da Türk Dil Kurumu ve Selçuk
Üniversitesi tarafından düzenlenen
“Uluslar Arası Dede Korkut Bilgi
Şöleni”nde sunulan bildirinin metnidir.
KAYNAKÇA
Çetin İsmet 1998, “Türk Destan Kahramanla­
rı ve Köroğlu” Çanakkale 18 Mart Üniver­
sitesi 3. Uluslar Arası Karşılaştırmalı
Edebiyat Araştırmaları Sempozyumu’nda
bildiri olarak sunulmuş, Milli Folklor
6,10,39 (Güz 1998)’de yayınlanmıştır.
Çobanoğlu, özkul 1996. “Lord Raglan’ın Batı
Halk Kahramanı Kalıbı Açısından Oğuz
Kağan ve Er Töştük Destan Kahramanla­
rına Bakış”, Umay Günay Armağanı. An­
kara.
Ekici Metin (Çev.)- Lord Raglan 1998, “Gele­
neksel Kahraman” Milli Folklor 5,10,37
(Bahar 1998), 126-138. Ankara.
Ergin Muharrem 1994. Dede Korkut Kitabı 1.
Ankara: Türk Dil Kurumu.
Oğuz M. öcal 1998. “L»ord Raglan’m Genele-
neksel Kahraman Kalıbı ve Bogaç Han”,
2. Dede Korkut Kollekyumu Bildiri metni.
Milli Folklor Sayı: 40
Şimşek Esma 1997. uHalk Anlatılarında San­
dığa Koyarak Denize Atma Motifi Üzeri­
ne”. Milli Folklor 5,9,36 (Kış 1997), 34-41.