ΙΣΤΟΡΙΑ Α'ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

ΑΙΓΥΠΤΟΣ
πηγές: σελ. 21,
2.1 Η ΧΩΡΑ
• ποια χώρα ονομαζόταν Αίγυπτος και ποια ήταν τα βασικά της
χαρακτηριστικά;
Αίγυπτος ονομαζόταν από τους αρχαίους Έλληνες το βορειοανατολικό τμήμα της
Αφρικής, το οποίο διαρρέει ο ποταμός Νείλος. Ο ιστορικός Ηρόδοτος αποκαλεί
την Αίγυπτο δώρο του Νείλου. Πρόκειται για μια λωρίδα πράσινου που
δημιουργεί ο Νείλος από τις πηγές του μέχρι και τις εκβολές οπου διακλαδίζεται
σε παραποτάμους και δημιουργεί ένα δέλτα. Πέρα από τον ποταμό απλώνονται
εκτάσεις ερήμου που φτάνει στην χερσόνησο του Σινά και την Ερυθρά θάλασσα.
• Ο ρόλος του Νείλου
Η άγονη αυτή χώρα δεν θα είχε εξελιχθεί, εάν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού
ο Νείλος δεν πλημμύριζε και μετά την απομάκρυνση των νερών του δεν άφηνε
ένα στρώμα λάσπης που έκανε τη γη εύφορη. Οι όχθες του Νείλου ήταν γεμάτες
από καλάμια, λωτούς και πάπυρους, όπου φώλιαζε πλήθος πουλιών.
• Η διαίρεση της Αιγύπτου σε μέρη
Ανω Αίγυπτος: το νότιες και ορεινές περιοχές
Κάτω Αίγυπτος:το βόρειο τμήμα με το Δέλτα του Νείλου, που βρέχεται από τη
Μεσόγειο θάλασσα.
• θετικός- αρρνητικός ρόλος της Χερσονήσου του Σινά
(+) εξασφάλιση επαφής με τους άλλους λαούς
(-)δίοδο των εισβολέων προς την Αίγυπτο.
2.2 Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση
• Με τι ασχολούνταν οι Αιγύπτιοι;
Η οικονομία ήταν άμεσα συνδεδεμένη με το Νείλο και τις πλημμύρες του --> Η
άρδευση χωραφιών, συντήρηση αυλακιών--> δίδαξε τη συνεργασία στους
κατοίκους.
• Καλιέργεια
Ασχολίες: σιτάρι, κριθάρι, το λινάρι, τα οπωροφόρα δένδρα, κηπευτικά,
πάπυρους, λωτούς,κατασκευή μπίρας(από τη ζύμωση κριθαρένιου ψωμιού),
ψάρεμα
Η γεωργία ήταν η βάση της οικονομίας στην Αίγυπτο.
• Ποια ήταν η κυρίαρχα επαγγέλματα που εντοπίζουμε στην Αιγυπτιακή
κοινωνία;
Η οργάνωση τους ήταν κάτω από την άμεση επίβλεψη του κράτους-->
1) φαραώ: ενσάρκωνε τον επίγειο θεό αλλά και το κράτος, απροσπέλαστος και η
θέληση του αποτελούσε νόμο για τους υπηκόους
2) ιερείς: κάλυψη αναγκών ενός θεοκρατικού κράτους
3)βασιλικοί υπάλληλοι: παρακολουθούσαν τις γεωργικές εργασίες, συγκομιδή
του ποσοστού που ανήκε στο φαραώ
4) αξιωματούχοι: διατήρηση και ανάπτυξη της αυτοκρατορίας, φύλαξη των
φαραώ
5)γραφείς (προνόμιο η μόρφωση): γνώριζαν δύσκολη ιερογλυφική γραφή για τη
λειτουργία της κρατικής μηχανής
6)τεχνίτες: ελεύθεροι πολίτες-->οικοδομή μεγάλων
έργων,ναών,ανακτόρων,ταφικών μνημείων για τους φαραώ--> ειδικευμένοι
τεχνίτες, μεταλουργοί, ξυλουργοί, κεραμοποιοί, ναυπηγοί, αρχιτέκτονες κ.ά.-->
κάποιοι δούλευαν σε ιδιωτικά εργαστήρια και οι καλύτεροι στα ανακτορικά
εργοστάσια
7)δούλοι: προέρχονται από πολέμους(=ονητοί) ή από αγορά στο εμπόριο, κάθε
οικογένεια είχε 2(maximum)--> ιδιωτικοί, κρατικοί-->ανήκαν στους φαραώ και
εργάζονταν στα κρατικά εργαστήρια,στους ναούς,στα ορυχεία,στα λατομεία κ.ά.
Επαγγελματικοί στρατιωτικοί= κληρονομούσαν το επάγγελμα--> τους
παραχωρουσε ο φαραώ εκτάσεις γης για καλλιέργεια
Υπήρχε μία κοινωνική ευελιξία, άνθρωποι ταπεινής κοινωνικής προέλευσης
έφτασαν να καταβάλουν σημαντικά αξιώματα+σπουδαίο ρόλο.
Η οργάνωση του κράτους βασιζόταν στην ιδέα της θεοποίησης του φαραώ. Ο
ρόλος της θρησκείας στη ζωή των Αιγυπτιων ήταν καθοριστικός. Επιγραφές τον
αναφέρουν ως θεό. Οι θεοί τους παρουσιάζονταν με ανθρώπινες ιδιότητες στους
μύθους τους. Οργάνωση με θεοκρατικό χαρακτήρα
• εμπόριο
εξαγωγικό:εξαγωγή του πλεονάσματος των παραγόμενων στην Αίγυπτο αγαθών
(δημητριακών, παπύρου, πρώτων υλών)
εισαγωγικό:εισαγωγή υλών που έλειπαν από τη χώρα (ξυλεία, χαλκό, αργύρο
κ.ά.)
2.4 πολιτισμός
• Θρησκεία: Σε ποιους θεούς πίστευαν οι αρχαίοι Αυγύπτιοι;
η κάθε πόλη είχε το δικό της θεό-προστάτη,η πολυθεΐα όμως χαρακτήριζε τους
Αιγύπτιους--> Ο φαραώ Ακενατών προσπάθησε να εξαλείψει τη πολυθεϊα και
θεό Ρα ως μοναδικό θεό αλλά συνάντησε την αντίδραση του ιερατείου
Παρουσίαζαν τους θεούς τους με ανθρώπινο σώμα και κεφάλι κάποιου ζώου. Ρα,
ο θεός Ήλιος,η Ίσις, ο Όσιρις και ο Ώρος
• Ποιες ήταν οι αντιλήψεις των Αιγυπτίων για τη μεταθάνατη ζωή;
Ο κοπιώδης τρόπος ζωής και οι κακουχίες είχαν δημιουργήσει τη βαθιά πίστη ότι
η ζωή συνεχίζεται και μετά το θάνατο, εάν δεν καταστρεφόταν το σώμα του
νεκρού. Ταρίχευαν τους νεκρούς και τους έθαβαν σε ταφικά μνημεία μαζί με όλα
τα σκεύη που θεωρούσαν αναγκαία--> κατασκευή μεγάλων ταφικών μνημείων με
εξαίρετη διακόσμηση και αφάνταστα πλούτη--> αφορμη για συστηματική
τυμβωρυχία ήδη από την αρχαιότητα.
• Τι γνωρίζουμε για την γραφή τους και ποιες δυσκολίες υπήρχαν στην
εκμαθησή της;
Αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών(χαρακτήρων συμβόλων από την 4η
χιλιετία)
προυποθούσε ειδίκευση, πολιτιστικό τους επίπεδο--> ένας απός πολίτης
εκπαιδευόταν ως γραφέας-->δημόσιοι υπάλληλοι κατέγραφαν σε πάπυρους τα
έργα+ σε τοίχους ναών και τάφων.
• Ποιος κατάφερε να τα αποκρυπτογραφήσει;
Η αποκρυπτογράφησή τους οφείλεται στο Γάλλο αιγυπτιολόγο J. Champollion, ο
οποίος το 1822 διάβασε το κείμενο μιας τρίγλωσσης επιγραφής Η στήλη της
Ροζέτας (γνωστή από το όνομα της πόλης όπου ανακαλύφθηκε, είχε χαραγμένο
ένα κείμενο που υμνούσε τον Πτολεμαίο Ε', βασιλιά της Αιγύπτου)
• Γράμματα
κείμενα: δράση,καταρθώματα των φαραώ
λογοτεχνικού τύπου ειναι ελάχιστα. Όσα κείμενα διατηρήθηκαν ειναι ποιήματα
θρησκευτικού και λυρικού περιεχιμένου.
• Επιστήμες
Η Αστρονομία
Η παρακολούθηση των πλημμυρών του Νείλου και της κίνησης των αστέρων-->η
καθιέρωση του ημερολογίου των 365 ημερών, ο χωρισμός του έτους σε μήνες και
εβδομάδες αλλά και ο προσδιορισμός της ώρας βάσει της ηλιακής σκιάς.
Μαθηματικά
Η ανάγκη μέτρησης των καλλιεργήσιμων εκτάσεων γης+κατασκευή των
πυραμίδων->ανάπτυξη της πρακτικής γεωμετρίας.
Ιατρική
Η ταρίχευση των νεκρών βοήθησε στην απόκτηση γνώσεων ανατομίας και
ιατρικής,διαγνώσεις+τρόπους θεραπείας που εφάρμοζαν-->φήμη των γιατρών
της Αιγύπτου ήταν μεγάλη και διαδεδομένη
Τέχνες
Η αρχιτεκτονική, η γλυπτική, η ζωγραφική