THUỐC KÍCH THÍCH

THẦN KINH TRUNG ƯƠNG

THUỐC KÍCH THÍCH THẦN KINH TRUNG ƯƠNG

 Ph©n lo¹i
1. KÝch thÝch vïng c¶m gi¸c
2. KÝch thÝch hµnh não
3. KÝch thÝch tñy sèng
4. Thuèc t¸c dông gièng giao c¶m, kÝch thÝch TKTW
5. Thuèc kÝch thÝch TKTW theo c¬ chÕ kh¸c
THUỐC KÍCH THÍCH THẦN KINH TRUNG ƯƠNG

1. KÝch thÝch vïng c¶m gi¸c

 Tăng hưng phÊn c¶m xóc, chèng mÖt mái
 Cafein vµ dÉn chÊt xanthin kh¸c
2. KÝch thÝch hµnh não
 Hưng phÊn trung khu h« hÊp, tuÇn hoµn
 Nikethamid, pentylentetrazol, long não, bemegride,
demefline, doxapram, lobeline,...
THUỐC KÍCH THÍCH THẦN KINH TRUNG ƯƠNG

3. KÝch thÝch tñy sèng

 Tăng ph¶n x¹, ho¹t ®éng c¬ v©n, c¸c chi
 Strychnin lµ ®iÓn hình

4. Thuèc t¸c dông gièng giao c¶m, kÝch thÝch TKTW

 T¸c dông
 KÝch thÝch thô thÓ adrenergic (giao c¶m)
 KÝch thÝch trùc tiÕp TKTW
 Tiªu lipid, g©y c¶m gi¸c ch¸n ăn
THUỐC KÍCH THÍCH THẦN KINH TRUNG ƯƠNG

4a. Thuèc Ýt g©y lÖ thuéc

Methylphenidat, modafinil, pemolin,...

4b. Thuèc g©y lÖ thuéc khi dïng nhiÒu lÇn

Amphetamine, dextroamphetamine, diethylpropion,

fenfluramine, fenproporex, mazindol, metamfetamine,
phentermine
THUỐC KÍCH THÍCH THẦN KINH TRUNG ƯƠNG

5. Thuèc kÝch thÝch TKTW theo c¬ chÕ kh¸c

 ChØ ®Þnh: TrÎ em quá ho¹t, häc kÐm
 Ghi chó: Mét sè thuèc ngoµi t¸c dông chÝnh còng kÝch thÝch
TKTW: albuterol, atropin, alkaloid cùa lõa m¹ch, xyclocain
 Atomoxetine: Phong bÕ chän läc t¸i hÊp thu noradrenalin
 Deanol: TiÒn cholin, tăng hình thµnh acetylcholin trong
não
 O

H3C N N CH3
CAFEINE
1 7

2 6
3 4 5
.H O
O N N 2

CH3

 Tªn KH: 1,3,7-Trimethyl xanthin monohydrat

 Nguån gèc: Tõ l¸ chÌ, h¹t cµ phª
 Điều chÕ: Tõ l¸ chÌ giµ hoÆc tæng hîp hãa häc
CAFEINE
 Dẫn chất xanthine: caffeine, theobromine, theophylline
Xanthine: R1 = R2 = R3 = H
Caffeine: R1= R2 = R3 = CH3
Theobromine: R1 = H, R2 = R3 = CH3
Theophylinline: R1 = R2 = CH3, R3 = H

Caffeine Theobromine Theophylline

 O

CAFEINE H3C N 1

2
7

6
N CH3

3 4 5
.H O
O N N 2

CH3
 TÝnh chÊt
 Bét, tinh thÓ hình kim mµu tr¾ng, ®¾ng nhÑ
 Thăng hoa ë nhiÖt ®é > 100oC, mÊt nước trong kh«ng khÝ
kh«
 Khã tan trong nước l¹nh, dÔ tan trong d.d natri benzoate,
tan trong EtOH
 TÝnh base yÕu (3N chen giữa 2 nhãm carbonyl)
CAFEINE
 Định tÝnh
 Đặt mÉu thö vµo chÐn sø, ®un trªn ®Ìn cån: thăng hoa hÕt
 Ph¶n øng mµu murexit: (chung c¶ theophyllin, theobromin):
chÊt thö/HCl + H2O2 (oxy hãa)  thªm NH3: Mµu ®á hång
 S¾c ký hoÆc phæ IR, so víi chuÈn
 Định lượng
 Acid-base/(acid acetic + benzen), HClO4 0,1M, ®o thÕ
 Đo iod: ¸p dông cho dung dÞch cafein natri benzoat
CAFEINE
 Phản ứng chung nhân xanthine: phản ứng màu Murexit

Muối amoni của acid purpuric

CAFEINE
 T¸c dông: KÝch thÝch TKTW
 LiÒu thÊp: tØnh t¸o tinh thÇn, chèng mÖt mái, buån ngñ
 LiÒu cao: KTTK phÕ vÞ  tăng nhÞp thë, tăng lùc bãp c¬ tim
 ChØ ®Þnh
 Trôy tim m¹ch, suy h« hÊp, suy nhược thÇn kinh
 Kh¾c phôc quá liÒu thuèc øc chÕ TKTW: Thuèc mª, thuèc
ngñ
 Phèi hîp víi thuèc gi¶m ®au, h¹ nhiÖt: aspirin/paracetamol
CAFEINE
 D¹ng bµo chÕ
 Viªn 0,2 vµ 0,5 g
 Thuèc tiªm cafein-natri benzoat (7% cafein)
 T¸c dông KMM
 LiÒu cao g©y mÊt ngñ, mÖt mái, run c¬, håi hép
 Tiªm tÜnh m¹ch cã thÓ g©y co giËt, lo¹n nhÞp tim, h¹ huyÕt
¸p
 CCĐ:  HA, thiÓu năng tim m¹ch, trÎ em < 15 th¸ng tuæi
 O
NIKETHAMIDE C
N
C2H5
C2H5
 Tªn KH: N,N-Diethylnicotinamide N

 Định tÝnh
• X¸c ®Þnh tû träng, chØ sè khóc x¹
• T¹o phøc mµu xanh l¬ víi Cu2+ (CuSO4)
 Định lượng: acid-base/CH3COOH khan, HClO4 0,1M, ®o ®iÖn thÕ
 T¸c dông: KÝch thÝch h« hÊp, tuÇn hoµn, hiÖu lùc thÊp
 ChØ ®Þnh: Ngé ®éc thuèc ngủ, øc chÕ cholinesterase, ng¹t CO, ®iÖn giËt
 Ngé ®éc quá liÒu: C¬n co giËt như ®éng kinh
THUỐC KÍCH THÍCH THẦN KINH TRUNG ƯƠNG

 Thuèc kÝch thÝch TKTW g©y lÖ thuéc

 HiÖn nay đã cÊm hoÆc h¹n chÕ sö dông
 ChÕ ®é qu¶n lý thuèc hướng thÇn møc II (sau heroin,
morphin)
DEXTROAMPHETAMINE SULFATE

 T¸c dông
 Đồng ph©n hữu truyÒn cña amphetamin
 KÝch thÝch trùc tiÕp thô thÓ alpha vµ beta-adrenergic
 KÝch thÝch TKTW, ®Æc biÖt vá não
 ChØ ®Þnh
 GiÊc ngñ l¬ m¬ ë người già
 Quá ho¹t ë trÎ em
DEXTROAMPHETAMINE SULFATE

 T¸c dông KMM

 TKTW bÞ kÝch thÝch quá ngưỡng: co giËt, lo¹n vËn m«i, triÖu
chøng gièng ®éng kinh, t©m thÇn,...
 Kh« miÖng, ch¸n ăn, ®¸nh trèng ngùc, HA kh«ng æn ®Þnh,...
 T¹o c¶m gi¸c kho¸i l¹c, hµnh vi bÊt thường
 Ngé ®éc t©m thÇn: ¶o gi¸c, hoang tưởng
 8 7

N6

STRYCHNIN SULFAT
9
10 5
16 . H2SO4 . 5 H2O
12 13
4
N
14 2
15 1 2
O O

Mét trong c¸c alkaloid h¹t c©y mã tiÒn (Strychnos nux vomica
LinnÐ-Loganiaceae vµ Strychnos sp.)
 Hãa tÝnh, ®Þnh tÝnh
 Vßng lacton (13-14) dÔ bÞ thñy ph©n (kiÒm), mÊt ho¹t tÝnh
 Víi c¸c chÊt oxy hãa m¹nh: kali bicromat/H2SO4 ®Æc  mµu
®á-tÝm
 S¾c ký líp máng, so víi strychnin sulfat chuÈn
STRYCHNIN SULFAT
 Định lượng: acid-base/acid acetic khan, HClO4 0,1M, ®o ®iÖn thÕ
 T¸c dông
 KÝch thÝch gi¸n tiÕp lªn tñy sèng lµm tăng ph¶n x¹ vËn c¬
 KÝch thÝch trung khu vËn m¹ch vµ phÕ vÞ, tăng nh¹y c¶m
 ChØ ®Þnh
 MÖt mái, nhược c¬, b¹i chi, ngé ®éc barbiturat, thuèc giãn c¬
 Thö dược lý: strychnin lµ chuÈn ®Ó thö hiÖu lùc c¸c chÊt øc chÕ
TKTW, nghiªn cøu c¬ chÕ t¸c dông thuèc chèng co c¬
 Độc tÝnh: Ngé ®éc g©y co cøng c¬ vËn ®éng, liÖt h« hÊp