Inhoudsopgave Inleding tot de mechanica 11. Theoretische mechanica 12. Enlele belangrijkedefnites Seaaie en vectorele grootheden Witten van Newton Eenheden Algemene gravitatiowet Gewicht van een Lichaam Wet van de onathankeliheid van inwerking van krachten Static -rachtenstelsels 21. Inleiding 22, Twoe-dimensionelekrachtenstelsels 23. Driewimensionele krchtenstelsels, Evenwicht van Hiehamen Si. Iakeiding 532. Voorwaarden voor statisch evenwicht van een lchaam 33. Coplanaire keachten 314. Bvenwicht van inde ruimte verspreide krachten ‘ving 4.1 Ineidng 42. Soonen waiving Verspreide krachten 51. Ileding 52. Zwaarepunt van een lichaam 53. Zwuarepunt van samengestlde lichamen en figuren 54. Thoorema’s van Pappus ‘Kinematics Kinematia van cen tf punt 6.1, Belangrjke defnites 62. Eenparge rechlijige beweging 63. enparg veranderlike rechilnige beweging 64. Willekeurig rechiijnige beweping 65. Kromlijaige Beweging 66. Cirkelbeweging 667. Vergeifking: rechtijnige beweging —cirkelvormige beweging 68. Projectiebewepingen 69, Samenstellen van bewegingen ‘Kinematic van een star Fichaam 11. Translate 72, Rotate 24 24 24 20 a 3 3 32 34 61 61 69. 69. 61s 619 624 629 630 635Overbrengingen 81, Riemoverbrengingen 52, Tandwielovertrengingen 83, Ketingoverbrengingen Dynamic Dynamica 9.1. Inleiding 92. Dynamica van een sofeijk punt 933. Impuls en hoeveeleid van heweging 94. Dynamica van vaste Tichamen Arbsid ~ vermogen ~ energie 10.1, Inking | 102 Arbeid| 103. Vermogen 1038. Energie 105. Viruele arbeid oa oa 95, 913 922 101 101 103 i012 ols 1036Hoofdstuk 1 INLEIDING TOF DE MECHANICA te Theoretische mechanica ‘Theoretische mechanica is die wetenschap die zich bezig houdt et de studie van beweging (of van rust) van stoffeli jee Tfcnamen on van de oorzaken van die bewoging (of rust) ml. de imerking van een kracht. Hechanien is wat dat betreft één van de olldste wezenschappen. De beginselen en wetten die hiersm vartgelegd 2ijny vinden dage nog steeds hun toepassing in modernere weten- sStriliingsondersoek, stabsiieeit en sverkte van Strukturen en machines, automatieatie, hydraulics en pneunatica, fachines en apperatenbouw enzy = Ben zekere konnis van da mechanics ts bijgevolg een absolute Roodssak alvorens één of meordere van de hogervernoemde Uoneinen wan de wetenschap te beatuderen De theoretische mechanics, waarmee wij ons hierna zullen Luiaten, wordt onderverdeela int de STATICA of evenwichteleer, welke de omstandigheden Gpsparrt vaaronder geen beweging plaats nett: = de DYNANIGA of Krachtenleer, vaarin men do deweging van {fehanon onderzoeke in veroand met hun oorzaicen Zoals we reeds eerder vermeldden, 4e nechanica een oudere wetenschap, waarvan de erste ons DeXende gegevens vaetgelegd Werden door Archimedes (267-212 Vc) mis het principe van een Btevinue’(1348+1020) formuicerde de weteen om vectoren samen fe telien evenals de mecete principes van de station Gealieo (1504-1642) ondersccht het gedrag van vallende stenen, Waarbi} dynamische problemen werden onderzocht Netiwas echter Ssaac Newton (16h2-1727)aie de vetten van de Stueging formileerde, evenais de cravitatiewet™ Ook andere wetenschappers (da Vinei, Varignon, D'Alenbert, Userange, Laplace e-a-) leverden sen belangriike bi jarace tot de ontwikkeling van de mechanica. Zoals vel sons gezegd wordt is alle begin moeilijk, al ontstaan Ge noelid jkheden dan voolal doordat mensen lange mekaar Draten, dat ze niet dezelfde taal praten al spreken ze wel het dezelfde worden. Morden moeten eerst cen eenduidige vetekents krijgen, daarom Zetten ve cerst een aantal begrippen op een rid Gok het onderschesd tussen een seaiaire en eon voctoriéle frootheia word® genaakt. We herhalen in dit deel ook welke Sowerkingen we met vectoren kunnen aitvoeren- De wetten van Newton 2ijn wel van enorme betokenis in de echaniea, wij behandelen ze daarom in een deel apartbariseenheden, zoale ze internation: ceelegds hiervan afgeiesde eenheden, gullen in de rest van de Cureus aangenana worden: Lit de fysica is U misachion de algenene gravitatiewet bekend. Wij haven 2 even Vervoigens het gowient van een Lsenaam te kunnen wit sign massa. Tenslotte worde de erg bolangrijke wet van de onsthankel jk- held van Anwerkeing van keachton aangehaald. Hoeft U dat alles grondig vestudeerd, dan weet U! Shyat en stoffelijk 1icheam, een star 1ichaan, fon gebonden lichaam is, evenals Wat verstasn wordt onder tijd on ruimte; Wat scalaire en vectoriele grootheden #1Jn Wat en vector ts en velke soorten vectoren er 21 in hoe Vectoren kunnen opgoteld en afgetrokken vorde hoe. jeld worden hoe ze kunnen worden ontbanden v kan'dan cok alle weeten van Newton opsommen en U weet ook: ‘Svat trasghesd van eon lichaam i=} UAE Reachten steeds pasragewi jze optreden De Genheden van massa, lengte en tijd 2ijn geen onbekenden meer. Neveen kent U cok doo? tocpassing van de tweede wet van Newton Mie "U'de gravitatiowet kent, dan weet U ook dat aantrekeing fussen twee masu's een gewoon fysisch verscni jnsel is on Manneer dnt teegepnse wordt op een seoffeiijh licheam en de Bande, ve dan over het gevieht van dat lichaam preten. Tenslotte weet U ook dat deus twerking van verschillende Krachten mokaar niet beinvloeden: 1.2 Enkele velangré sue definities = Stoffel jk punt en stoffolt jx 1iehaan Een stoffoli sk punt is een hoeveeIneia stof met 20 geringe Afnetingen, dat de plaats ervan, zonder een normensvacrdige fout te maken, door een mectkundig punt Kan worden voor Sin'Rofreis je 1icheam beatant dan ui as stoffeli jke punten Men apreckt over een star lichaam als de relatieve verplastsing van de resp. decltjes of punten verwasrloosbaar zijn voor het beoogie doe. Zo zijn de vervormingen in een tand van een tandwiel Yervaarloasbaar (on bijgevolg is cen tandwiel sen star 14chaan) Bis'men de Beweging ervan onderzoske, maar belaners jk als en de spanning in de tand wil ondergoeken.= Keacht Ben kracht is de inverking van een 1ichsam op een ander. De'inverking van een xracht op een lichaam fesuitesrt ia een beweging of een vormverandering van dat lichaam, Ben kracht wordt gekenmerkt door een grootte, richting, 2in en een aanerijpingspune. hien Zegt dat oon kracht een vectoritle grootheid is. Krachten Kuinen ook uitgeoefend worden sonder dat er onmidde1ii jke aanraking van de beide Iichanen bestaat: Yoorbeslden hiervan sign: de aantrekking tussen tree planeten, een vallende steen, eon magnest en #ija Anker ont. = = Yrij Lichaan en gebonden 1ichasm Bon Licheam is vrij vanneer geen enkele uitwondige oorzack zich verzet tegen zijn beweging ovi-v. de working Van krachten op dat iichaam ui tgesefund Een vrij lichaam kan bevegen in alle richtingen, Ben Lichaum is gebonden vanneer het slechts ean beperkts of helemasl geen bevegingsmogelsjknesd bezit. Fig.1.1 gebonden 1ichanen De arm van fig. 1.1 kan vel dreaien, maar niet verschuiven, hig de oon gebondon Tsehaam. Ben stang in een vakwerk kan helemasi niet bevegen. = Lichaam in evenwiont Wanneer krachten op eon iichaam werken, zodanig dat net Lichaam in rust bligee als het n ruse was of alleszins geen Dewegingsverandering ondergeat, dan gegt nen dat het Bichaam in evenwicht ie of «++ dat de krachten elkaar opneffen. Ruimte 4s de geometrischo omgeving ingenomen door 1ichané wiens positie bepaald wordt door inesire maten (on hocknaten) Erorv. een codrdinatensyeteom, Yor drie-dimensionele problemen wordt de ruimte bepseld door drie onafhankels jke codrdinatens Een twee\limensioneel problem heeft alechts twee onafhan- Kelijke codrdinaten nodic.= Ta Is de ant voor de opesnvolging van gobeurtenissen en is daaron con standuardgrectheld in de wechanicus voornamel sk oor problemen iit de dynamicn 1.3 Sealaire en vectorisie grootheden Grootheden als lengte, opperviakte, volune, energie, elektrische Lading, tomperatuur, tijd ene. Vorden door hun grootte vollomen Andere grootheden hebben naast eon grovtte ook neg cen richting on richtingsziny dat zijn vectorsuze grootheden. ing van eon vilogtuig wordt dnmors niet elleen gekennerke door de grootte van zijn sneihedd, doch ook door Ge rienting en 2in evan. Tot dezeifae categorie grootheden behoren ook kracht, moment, afgelegde wee, versnelling Ejke grootheden kunnen door een vector voorgesteld n E.t.8. son gericht lijnstuky wanrvan richting en in Gelisk is aan deze van de vectoritie grestheid on met on Tongte dic evenredsg is met de waarde van die greotheld. Symbolisch wordt een vectorisie groothesd gekennerigt door boven het symbol con pijitje te tekenen vo. FF. In gedruxte teksten worden deze aymbolen roms vel eens vet goaruxt Mis Uin het vervolg van deze cursus 4e"waarde van die grootheld bedoeien: symbol zonder, pi hte 1.3+1 Bepating van een veotor werklija of drager Pig. 1.2 vector De vector V wordt gekennerkt door: = 243m grootte, die overeenstent met de waarde van de Vectoritie grootheid, voorgesteld door het 1s jnstuk ab. ~ Sen ricneing, idem aie de Fichting ven de vectorisie ~ en richtingszin, van asngrijpingspunt near eindpunt. Ye werke1i jn van een vector is de recht: gelegen is ° * “¥ is dozeirae vector ais 7, oaar met ean tegengestelde ain, 141.9.2 Soorten vectoren = Veije vectoren Dit ijn vecteren wasevan het smngrijpingepunt vrij in do ruimte mag. gekozen worden. Nen'kan sen vrije vector van sijn werklijn mar een Gsarmee evenviJaige werklijn verpiastsen: Sis een Ilenaam beweegt zonder rotatie (verdranien), dan kan de beweging van elk punt voorgesteld woraen door een Nector dic exact geli ik fs aan ais van eon ander, punt be'vector die de. bevenin yn stoftelit sk Teche Vooratelt in transiatie (oeweging Zonder Fotatie) ie due Sen vrije vector. = Gisjaende vectoren Dergelijkce vectoren zijn slechts verplaatsbar op hun workligne Werkt een witwendige kracht op een star lichiam, dan nag die Kracht wel verpiaatet wordenop 2ijn veriglijny Zonder dat de witveriing van deze kracht op het 1ichaam Gen verandering ondergaat: = Gevonden vectoren Dit zijn vectoren vasrvan het sangrijpingspunt een wel- aime ‘i jke vectoren moen nist verschoven worden naar sen evenvijdige werkiijn of verschoven worden op hun Siegen werd ja, vee vervormbare lichaen; bijvoorbeeld het sengr jpingspunt Yan een kracht op sen veers prrrt pane 1.3.3 Vectoropteliing en -aftrekiing van sanenlopende vectoren = Om twee vectoren Vi en V2 samen te stellen moot men de Zogenoende parallellogramregel toepassen, 210 f5¢.1.9 % st (ar v F-H.R y Fig.1.3.0 parallellogramregel __:_vectorendriehowk Deze optelling is in fig-1,3.a aanschouveli Jk voorgesteld. Nerk op dat het resnieaut ¥ van de optelling hetzeifae semeenschanpels sk vaners jpinnspant heeft ala de samen te Msfellen vectoren en diagonaal in het parallellogren gelegen is. Niet "de cosinusrege! kan in dat geval de grootte van de tom bepaaid worden. v? a v2 sve - avyvgcos(160%a) i waSet cos 180"~ a) « = cos v2 2 VE 6 ve + avyvgcont Zs os 0, dan te ¥ «Vi + v2 (rekenkundige som) 22 10% dan is Viz ¥i'= V2 (rekenkundte, verachi1) De richting van de resultante kan met de sinusregel govenden worden. indy __sin(180°- 4) %e v of sin ays Wein Gok kunnen de twee vectoren tna mekaar" worden afgedragen, £4g.1.3.b. De som orvan is dan te vinden tassen het aaneriJpingspunt van de eerste vector (tevens aangei = Pingepunt van de resultante) en het eindpune van de Vectoren worden "na mekaar” afgedragen doo: het san- grijpingspunt’ van een volgende vector te plastsen in hot einapunt van sen vooresande. In dat verband apreckt men cok over een vectorendrichosk. Om de som van meerdere saneniopends vectoren te kennen, Kan ten best op deze wi jze tewerk gasns Ben en ander wordt Verduidelijkt in Tig-14.a en b st Pig. Pain samentellen wm vectoren dere bivecterenveethosk Hierbts ts de vectoroptelling associatie® en conmutatiof. Vectoren opteiien noemt men sons ook wel vectoren samenstelions elf noemt men do componegten, zo zijn in :5_ Vi on VE de componenten van ¥ volgene de Ficheing 1 en2y 4 Fig.1.5 componenten en resultante De som van vectoren wordt resultante genocnd. Deze vector is evenvaardig (kan de andere vervangen) not do samenstellende vectorens 2, Artrekken van vectoren wee vectoren Vi on VE agerekuen, Ti = 2 tan convowdie, Dokonep worden door bis’¥i de tegongeateide rector wee V2 % 4 % Fig. 1.6 aftrekken van vectoren Hiertoe kan men zowel de methods van het pereliellogram als van de vectorendriehoek gebruiken: 13h Agvuldigen van een vector met een scalair gota? Ben vector ¥ met een scalatr getal m een nieuve vector eredren die hetzelte ovhegft en deselfde richting en sin ma: Gan'¥, aie fe. ts) av v 6 Fig. 1.7 vermenigvuldigen met een scalair getalvectgr met hetzelfde aangri jpingspunt o en d als Vmaar met een togengestelde #in en mm Sqroter dan v av. Fig.1-8 vormenigvuldigen met een sealair getal ven vector ¥ projecteren, vezgens de richting Y, ‘dgn'bexomen we een vector Wee a jeomen positier als hij dozeitde 2in 7 % x Mig. 1.9 veetorpfojectio Neemt men nu door het aangri jpingspunt van de vector een rechthoekig cobrdinatensteisel, dan kan man de vector op Xeas en de Yous projecteren, in bekomt dan twee vectoren Vi on VG, waarvan de grontte Vx = IVI. cos vy = Vil ain fe Fig.1.10 projecties van een vector op een orthogonal,13.6 op dezeifde wijze Kan men ook een vector proJecceren op de dre assen van een orthogonal assenkruis, dacr tolkens Vanuit het eindpunt van de vector ieodiijaen neer te taten, op de drie asseny zie fig. Tell + Fig.1.11 vectorpreJecties op eenorthogonaal assensteisel Ve, W en Fe ign de ontbondenen van V volgens de projectic- Telt men deze drie projecties samen door con paralleliepipedun te construeren mot deze vectoren als rivbeny dan ie fae Aiagonaal van dit parallellepipedum doorheen de oorsprong Daaron is V de resultante van VE, VF on Ve. TeRLH Ontbinding van een vector in componenten Een gegeven vector ontoinden in twee of meer vectoren 1 fwee of meer andere voctoren vinden dis de gereven vector 14 Ben vector ontbinden volgens twee richtingen Yoorwaarde hierbij is dat de gegeven vector zich bevindt An het viak gevorad door de twee gegeven richtingen, Zoals wij reeds in 1.3.5 zagen, volstaat het dan d vector te projecteren op ieder van de twee richtingen, evenwijdig san de andere; sie fig.ts12" Pig1.12 ontbinded van een vector in twee componenten Ontbinden van een vector volgens drie richtingen in de ruinte tien vexomt de componenten door de vector te projecteren op Seder van de arie richtingen, evenwijdie cen het viak Gevornd door de twee andere ‘richtingen in vele gevallon ontbindt men sen vecvor volgena de drie assen van sen orthogonaal codrdinatenstelsel; rie ftest 13. 1sFig.1.13 ontbinding van een vector aie zijn do vectoren ty Je {aan de sonmeids dan VetvsTweitve Yes Won ve 2i5n de grootte van de conponenten volgons de'rientingen ey on Ee Snares iat Ye = ¥ con Wy cos WeDy cote Do grootte van ¥ kan, bergkend yorden a-nuv. de groatte v Prev? 1.4 Votten van Newton Sir Tease Newton (1642-1727) was de eerste die op een corrects de vasisvetten die do beveging van een stoffeli sk punt rsen/in zijn "Principia" (1687)) fermaleerde. Doze wetten ziJint 14.1 Eerste wet van Newton Fon stoffelisk punt of 1ichaam wasrop geen krazhten inwerken in in Tust of neert een sonparig rechtiijnige sewecine (net'een constants sneiheld op sen recht bean), om de beweging van dat lichaam te verandsren 1s een uitwendige Kracht nodies De'eerste wet van Neweon luidt daarom: Ben Lichaam kan uit zichzelf zijn toestand van rust of beweging niet veranderens Uit ervaring weten we dat om een 2échaam in be brengen, eon kracht moet ultgeaefend worden. Byenzo most wen krache uitnese ging te 110In beide govallon verzet net 1ichaam rich tegen deze bewegingeverandersng en ontataat vanuit net fichsan eon Mocrstand, die zich verzet teges de opgelegde bevegines- veranderines Deze eigenschap waerdoor ieder lichaam sen weerstand bieat tegen elke bewegingsverandering, noemt men de traagheid of inerese van het lichasm Ben persoon dée recht stant in oan rijtuig dat een beweeings Inners, bij het versnelien van hee rijtuig ervaart de persoon dat ni} achcorutt gedrukt wordt. De traagheid verset eich Amers tegen do vorsneliing. fan wordt de persoon vooruit gedrukt: noid zich tegen de Vertraging, naar inate mate dat de persoon de neiging heeft sijn sneiherd te behouden, terwiji het rijtuse afgerend word? Tweede wet van Nevten In deze ver bracht Yewton drie v: SSeracht is oorzaak van vers ckracht on Versneliing ijn evenredig met nekaar: Samengevat kan men stelien: Deze formule vormt de beets van de dynanica. Deze massa is voor con bepaald stoffeli jk Lichsam ean vast gegeven, waarmee do versneiling moet vermnigvuldicd worden om de groorte van de kracht fe kennen wie op hee Storfeiije idehasm snwerkt. Keacht en versnelling 21jn beide vectori#le grsctheden met Gerelfde rioheing en zi) De mesa van een lichaam 1s een scalaire grootnetd. Derde wat van Newton De actie van con Lichaam A op een 1ichaam fis gelijk en tegengesteld aan de reactie van B op As of vendses Actie = Resctie, Is het iichnam waarop de actie uitgeosfend wordt in rust, dan moet de reactio keen van de statische weerstand van de Als deze sceun een scharnier is, dan kan de reactie al naargelang ue actie vole richtiigen vannemenAle de steun op rotten ts gelegd, dan kan de re: Tooarecht op het steunviak gericht ziJn~ actie actie, reactie ; 7 Weactie Pig.t.th.a soharnterpunt brsteunpdat op rollen Ze het Lichaam in veweging, dan moet de reactie Konen van Ge trangheid of inertis van dat iichasm. op een enigezins andere wijze kan men deze derde wet van Newton ook formileren ale volets Krachten treden steeds paarsgevijze op, ze 24Jn daarbis oven groot, liggen op dezelfde werklija on hebsen een Togengesteide # at Y | ole E 7 Ea Wieeds"Gndsisteund alse eae" scharnterhunt oh’ efn seunpunt 1.5 Benneden, In het Systime International d!Unités ts international overeengekonen dat dric basiegrootheden vasteeiegd worden, Andere groceheden vorden hiervan afgeloids Deze basisgroctheden zijn: massa, 1engte on tijd. Bespreken wij hierna welke eonteden hisrvoor zijn vastgelegd. De conheid is de kilogram (ke) dt is de massa van een zekere hoeveethesy platina-iridiun-legering die nabij Parijs in het uresu International des Poida et des ‘eaures bowaard2. Lenete. De lengtevenneid is do moter (m), corspronkeli jk bepeald ais 10°? "van pool tot evenaar ten op de meridian door Pars je Unter werd de meter gedefini nerktekens op eon staat use Devaard in hee hogervermelde om de reproduccorbaarhetd te verbeteren definisert men au do moter ais de lengte van 1 650 763,79 golfiengten van golven uitgestraala door het krypeon-66 atom’ 3. tAya Oorspronkelitk was de seconde (#) gedefins van de gomiddelde zonnedng. Door onregeimatigheden inde rotatie van de aarde ontstonden also afwijkingens Daaron en evenals om de eenvoudighesd van reproductie, dorinioort men de seconde mu als de duur van 9192631730 Perioden van de straling in bepaalde condities van het Sosium 13) atom. ra als 1/86 400 Bi toepassing van de tweede wet van Newton vindt men de eenneia van keache nl aie kracht die aan de versneiling (1 m/s?) @ nheid van massa (kg) de esnhetd van fee Pe etme $2 rr re Die eenhesd van kracht noemt men de newton (¥) « Jat 1.6 Algemene gravitattewet Veet Ben willekourige masse m1 trek? gen andere vil lekeurtes masea sd aan net cen kracht die recht evenredig te met Net produkt van die beide ‘son ongexeerd evenredig net hot kvadraat van hun afstand. In formuievorm wordt Gat mime ® hierin is:Fide aantrekkingekracht der betde mass nike Grarttttisconseante.0anlig Pe Ride afstand tussen de beide massa's Yor het overerote deel der problemen wasrmede wij te maken krijgen in de mechanica, is de anntrekkingekracht tussen, twee stoftelijke lichamen vrij Kitin en eeker te verwnar lozen tiowv. de aantrekkincekracht tussen elke naan afzondertijk en de aard naeuw Gewicht van een 1ichaam Hieronder vorstaat mon de kracht, waarmee dit leh: grote doch togengesteld gerichte kracht. Vo1gens de tweede wet van Newton 4s m gewicht van het 1ichaes masea van het lichaam Ge aarversnelling; in onze ongeving aan het aardopperviak is g © 5,01 m/s” Yurlen ve nu deze vergelijking in de gravitatiewst in, dan ae Aangorien do4s'd versneliing Yeranderiijic 4s met de plats op aarde, verandert ook het gewicht van sen lichasm al haargelang de plaats op aarde De masea van het lichaam word? Merdocr niet befnviced. Het is daarom ook venseli jk dat wanneer we Lichamen met Pekaar of met canheden willen vergeliiken, dit re doen oP Dasis van masea's (weegschaal) eerder dan met gowichten (Veeraynanoneter) Vet van do onathankelt sknetd van inwerking van krachten Do werking van eon Kracht op een Lichaam 4s onafhankeli Jk yan'de werking van andere krachten die tegelije op hetzelfde Lichaam uitgeoefend worden en onarhankelsjx van de towstand van tust of van Deweging van Ret beschouwde 1chasm: Deze vet is eebaseerd op vaarnomingen waarbi3 v dat alle bevegingen, berekend met deselfae 2ije als de waargenomen bewegingen. Doze wot zal voornamelijk velangrijk zijn bij het samenstellen nawSTATICA In dit eerste deol bestuderen we net evenwicht van Iichanen. Daartoe hebben we dit deel in drie onderdelen opgespiitee. 1. In een eerste noofdstuk worden alle kenmerken en effecten van krachten op lichamen bestudeerd. Ondat zal b1ijken dae krachten pas in evenvicht zullen zijn als de som van alle krachten die op dat 1ichsam inwerken nul’is, zullen vi) in dit hoofdatuk oot bestuderen hoe die som van krachten kan gevenden worden. Om dezeifde reden ondersoeken we momenten van krachten en Leren we hoo momenten moeten samengesteld worden, 2, Tn een tweede hootdstuk wordt het evenwicht van Lichanen Voor Iichamen die sen zekers binding met hun omgeving hebben, zien we hoe deze binding moet geinterpréteerd worden in'verband met hat evenwicht van det Lichaam, J. Omdat in die bindingen bijna altijd wrijving optreedt, onderzoeken ve dit fenomeen apart in een desde hoofastue fen brengen we uri jvingekrachten moo Ln rekening bi) Svonvichtevraegstukien:Inteiding In dit hoofdstuk doen we serst een verder ondersoek van het beerip kracht. Keachven, evenals tussen verapreiae en @ Op sen Licheam verken nam srdere krachten (sen Krachtenatelsei) in. Willen we het glovaie effest van al deze xrachten kennen, dan sullen we nosten lere: hoe ze sde nl. con kracht ontbinden in somponenten Bullen we ondersosken. Als een Kracht inwerkt op gen Iichaam, kan dat sen draai- heiging Veroorzaken on is het lichaam niet meer in evenwicht. Dnarom worde het begrip moment van sen kracht ondersocht svensis wat koppels van krachten 21 3n- Ondat 1ichanen pas in evenvieht zulien 2ijn als de som van alle momenten of alle koppels nul is, 2ullen we ook onder= Zoeken noe Koppeis kunnen samengesteid worden” Als U de tokst van dit noofdetuk grondig heeft soorgenomen, ost U'in stant 21 Thee “e#¥ect kennen van de inwerking van cen kracht op cen stoffeliik lichaam; = het Onderscheid veten tussen een verapreide on sen reerde kracht; fussen een in- en een uitwendige = het principe van de overdraageaamheta van een kracht keannen onder waorden Srengen: = to'woten wat cen mulvaardig krachtenstelsel is en Wanneer twee krachten in evenwicht £i jm; + ten kracht kunnen ontbinden in tvee en drie rechthoekige Somponenton; selfs wanneer het assenkruis een weinie conventionele positie inneomt; = de'Pesuitante kunnen bepalen van coplanaire krachten en Krachten dic in de ruimte verspreia. 214} = te'weten wat het moment van een kracht eo0-v. on teovv. een punty = Ee wetin noe een dergelijk monent voor te stellen 4s + de monontenstelling of de stelling van Varignon kunnen onder woorden brengen en tospasseny - = tewoen vat koppels van krachten 2iJn, hoe ze voor te stellen zijn, wat hun moment 4s cn wat golisiwaardige Koppets 24 Jn; krachten to herieiden naar een goneenschappelisk punt; = telwoten wanneer cen 1ichaam in evenwicnt is.2a Begesp kracht Vrooger 2agen we reeds over krachten: s"dat het de Inverking of actie is van een lichaam op = Gat het oon vootoritie grootheid is, met een grootte, Fichtingy zin on aanged jpingepanty - dat er niet noodzakeli se een rechtstreeks contact tussen de twee Lichamen heeft te etine Inwendig on uitwendig effect vai Het gevolg van de inworking van een kracht op sen Lichaam heeft sowel een uitwondig als sen inwendig effect. Het inwendig effect van een kracht is het ontstaan van De bestudering van dit effect 74t in het domein van de storkteloer, waarbs} de kennia van de struktuut en de eigen Sctuppan van'matersaien oveneens cen Selanarijus rel specie, In de mechanion bestudeert men de uitwendige effecten Volgens do twoods wot van Newton is het uitwentig errect vanveon krache ronelling. Te nu het lichaam niet volledig vrij in zijn boveging. ddan kan het #1jn dat ven draainelging ontstaat rend fas of punt. On dit! effect verder te bestuderen orden beertppen als sonent en koppel van krachten verder in dit hoofastuk Verspreide en geconcentreerde krachten Krachten kunnen vorspresd zijn en geconcentroend worden. In feite grajpt ledere kracht aan ep sen bepacide oppers viskte envis Ze als dusdanig een verapreide keacht, Als dit contactviak schter seer klein is trocv, de rest van het opperviak, dan kunnen we aunnemen dat ie krache geconcentreerd is tn dén enkel punt Sok het gowicht van een Lichaam ie con verepreide kracht, vermits do earde ieder massadeel aftonderii je aantrekt, In berekeningen mogen we veelal het gewicht als oon geconcentreerde kracht laten sangrijpen in het gwaartepunt Yan het. Lichaam. Het avaartepunt van een lichaam is in vole gevalien, ni. sis het lichaem sen sekere vorm van symetrie rereoones fenvoudig te bepelen. axtoma Tvee krachten die op eon star 1ichaam verken lanes dezelfde werkiijn en gelijk 2ijn van grootte, mast Zin hebben, heffen elkaar ope a --8 Mig.2s1 Krwehten dn evenwients nulwsardig krachtenstelsel 22Hen z0et ook dat 20 ... mekaar in evenvicht nouden. Bon dergelike versaneiing van krachten nocmt "een nulwaardig Vie dit axioma is cok af te leiden dat de uftweriing van eon Kracht, op een star 1ichaam, niet verandert ale mon de Kracht 1ase aangrijpen in ecn ander punt van haar workliJn. jae Fig.2.2 principe van de overdraagzaamneia Grijpt op de stoun van fig.2.2 een kracht F ean in punt a. Voogen we in punt b een nuivaardig krachtenstelsal toe, wgarvag de krachten dezelfde grootte hebben als PF. Fin vormen evensens een nulwaardg keachtenstolsel, zodat Fehetzelfde effect heeft als F. Deze eigenschap noemt men "het principe van de overdraag- zaannesa Dit principe kan vijvoorbeeld heel nuttig toegepast worden Bij het samenstellen van twee krachten met snijaende werklijneny sie fig.2.3 Fig.2.3 toepaseing van het principe van de everdraagzaanheid De krachten #1 en #2 worden Langs hun werklijn verschoven tot hun aangrijpingspunt in a is gelegen: Dear kunsen ze samengesteld worden volgens de parallellogran- Fogel ultante mag eventuee! nadien weer versehoven worden oP hear werkt jn. Voor de eenvoud 2ullen we het gear: Gris-dimensionele krachtenstelsels na mokasr behandelen 203dimensionele krachtenstel 2.2.1 Ontbinden van een kracht in rechthoekige compoxenten Yrooger zagen we hoo een vector kan ontbonden xorden in twee. componenten. Dijna altijd wordt gebruik gomaakt van een ortiogonaal assenkruis, zouat krachten ontbinden volgons dit assenkruts Sen veel voorkomende handeling e+ P1g.2.4 ontbinden van ean kracht in rechthoskige componenten In fig.2.4 wordt de kracht F ontbonden in componenten FE en Fy Fens H of bid Anvoering van eonhesdsvectoren T en Ti Feimsiny De grootte vane an FF ie te hepaien moty 5 AL LiJkt dit sonvoudig, met een voor ons vrij gekende Positie van het assenkruis on mot hoekaanduidéngen zoals in de viskunde worden toegepase, toch zijn deze saken niet evident en most men voldoende inzicht nebuen minder conventionele keuze van het aseenkruts hocksanduiding nog sen just resuitens te vinden. P cose F sing De keuze van het assonkruis vordt veelal bepaald doo geoneerie van het probleen en bijgevolg dient ten a1 Bict steuds gekozon te worden met horisontale Assen, 1igt de oorsprong van het assenkruis niet ot op de’werklijn van de kracht en is de hockaandulding met steeds in togenuurweriri jeerzin. a Enkele voorbecident , x Px e-P cose Fy Sop aint Bx = Foosp-«) Fy = Feine-<) 242.2.2 Samenstellen van coplanaire krachten Coplanaire krachten zijn krechten die in eenzelfde viak gelegen zijn. thode van het. parallel loge: Doze mothode is slechts van toupaseing Bi} het samenstellen vervangen door hun resulcante. Parson wij deze methode bij herhaling toe, dan kan uttein Geist ha heelwa teks jerk de Tesultante van het ‘Stelse1 govonden worden. ret twee krachten kunnen De anelytische methode biedt dan veel sneller een reaultaat en So daarenboven senvoudiger in een algoritne te vattens Zodat deze methode ook eangewezen is bi} computeropiossiagen. Bij de analytische methode verloopt het bepalen van de Peaultante inh stappen nie + 1. cen assonkruis wordt oordeeikundig gokoren 21 alle —Krachten orden ontbonden in componenten volgens Ge aesen van net assonkrul 3+ alle componenten worden per as algebrafsch opgeteld; Wl de resuitante vordt a.n.v. deze resulterende Componenten sn wij deze nethode toe voor samenlopends krachten, wacrvan da werkli nen wekaar in én punt aniidens Stel dat geyraagd wordt de resultante te bepalen van het in figs2.5 aangegeven krachtenste 5. Fig2.5.a Depaal de resultante van het krachtenstelse! De oplossing gebeurt als volgt: 3. Kies een rechthooki¢ aasenkruis, zodanig dat de ooreprong ino is gelegen en dat ao weinig mogelt ik Componenten noeten berekend worden, ‘ ve \e ke ~ 5 i Pig.2.5.0 kouze van het assenkruis2, Ontbind Aedere Kracht in conponenten voigens de Bit Levert aan componenten op Ti, 2, G, Vi, YE en To. rho Fig-2.5.6 ontbinding in conponanten De grootte van deze componenten vordt gegeven door: ka 2 Fe conm 2 2 Fz sing 55 2 FS cosy ¥5 = P3 sings 3. Ug resurterende componenten vole BE Gh'iy kunnen Gan berekend worden. Xe en Yous ni. eM ++ «ex hGH -2F De grootte van iadere ceaultance kan gehter senvoudig Ge" grootee van Ledere component: Ree 1s x2 4 9 = IK Ry vitae sgl Ey 4, De resultante R wordt gevonden door i on ity vectorieel samen te tellen. Tem. De grootte van R wordt berekend mets R= Va Do hook die R maakt met de X-aa wordt best bepaald Sr —*¥ Rak Pig.2.5.d resultante van het krachtenstsiseVoorbeeld Bepasl de resultante van volgende krachten 5904 kN B30" SEN2.2.2.2 Bepalen van de resultante van tw evenwi jatge krachton, Krachten 24 jn evenwijdig en golisk gertent 1.1 orntiache oplossing w"boor teevonging van twee gelijke, tegencestend erichts nalgnracncen Fh an Fey geisges op ae : Fesultante van twee evenwijdige krachten 5 we nu de som van Fi en fh enerz:jds en van ijds, dan bekonen we de resultanten Rom -R Bet errehtennty ges hE de eveneaneste met ine = Vorschuiven vo de kracnten i on HB tot in net anijpune’s, Gan verandert de waarde van het krach- i essar santa] St aetietitces Toot win het keachtensteleel Makes le resuleanee T-B-B 8 PE Eas = Tensiotte mag de resuitante R verschover worden op haar verkitjn tor ines 1.2 Berekenen van de ligeing van de resultante Men kan beni jzen dat: ai. mLHot bewsje Morvan is als volgt te leveren. = Drichook acs is gelijkvormig met driehcek aRIFA. EL, of met PhRi = Il arn = in a zodat + = Drichook cbs is gelijivornig met drishosk BREFh! met nin2 = [P2! brat = [FEA soant 1 tw) = wie () a eo = ae sn (2) 21 Pu, ae Pha“ iPhI ob vermits len'l = [Ful is FB, ac” ob mits toepassing van een eigenschap over gel jk- wall wal teas al _ iat bo ae Tact eb = aD Bestuse: ‘de resultante van twee evenvijdige krachten met ais evenvi jdig ean deze krachten: I heeft dezeitde sin; 2 is"tussen de krachten gelegen. =e grootte Ris ibis raf2, De twoo krachten zijn evenwijaig, niet even groot fen zijn tegengesteld goricht Mon zou op deseifde vine als in 1. kunnen teverk gaan. Sndere en kortere mothode Is ovenvel ack mogsli jk. Denctoe vervenegp wii de egooste uracn: (ste #8) door TaTehcnee Se Seine te r be t oF Y ? © Fig.2.7 resultante van tw evenvijdige krachten #2 most ae resultante zijn van -Fi on Fi. De Iigging van c most bijgovole sodantg zijn dat Voldaan is aan de gelijkheid Bu. lel ve n stolsel, bestaande uit 3 krachten ni: Fi, -Fi en Fi ant golijevaardig te met de gegeven krachten ALR. Fi on Fi norton oikear op, zodat alleen Fi overbiijrt. Fi 5 de resultante van Fi'on F2 Fee. De resultante - {2 steeds gelegen buiten de = heert do zin van de grootete kracht; 2 de grootee lps [ral = (Pil2.2.9 Moment van een kracht Als sen kracht inverkt op een stoffelijk Lichaam, heett Git Udcnaam de neiging te verechuiven in de richting en xin Deze verschusving 2a1 ook effectief gebeuren als het lichen rij ls te bewegen in die richting: Wordt nu son kracht uitgeoefend op eon 1icheam dat kan Foteren rond een as, dan sal dit iichaam de neiging hebben Fe'araaion rond deze ae alt de werklijn van deze keacht? Se as niet anijat of © or niet evenwildie aan 1 en word? het moment van de kracht 2:2.3+1 De kracht 1igt in een viak loodrecht op de Beschouwen ve een lichaam L dat rond de X-as kan drasien. Worat dit Lichaam belast door sen kracht, gelegen in een Viak locdrecht op de as, dan 4s het moment van F ovenredie met de groctte van de kracht on de loodrechte afatand = ‘seen de werkiijn van de kracht en de as (momenearm) Fig.2.8 moment van een kracht DLE moment i een vectorisie groctheid waarvan: = do grootte kan berekend worden als! De senheia van moment is de newton = de ricnting deze da van de rotati 2 ao Zin bepaala wordt door de sin van P on zijn Meging De positieve zin wordt bij conventie vastgelegd. Wij'zullon héervoor gebruik maken van de Fechterhand- regely aie figez.9- cl Als de gebogen redterhand wi jet in'de draaizin, geeft de gestrekte U2 4) @uim de zin aan van net moment. Pig.2.9 rechterhandregel voor de sin der momentevector2.23.2 Vermits voor krachten, gelegen in een viak loodrecht op de azy alle momentavectoren op die as gelegen 2i in, {e het resulterend moment senvoudig ve bepalen ale de algebratsche som van de monenten. Daarvoor moet dan vel cen 2in als posttier aangenomen In vele govallen wordt de togenuurverkys jzerzin als posities aangenonen on de surverkei jrerain ais negatier. Om eon evidente reden zou mon evenvel een andere sin ais positier kunnen aennenen. Die zin pect dan wel Gedurende de oplossing van het problem consequent Sangenouden worden = de momentevector 1s een glijdende vector. Ale alle krachten in senzelfde viak gelegen zijn, spreekt mmon veel over het moment van sen Kracht f.c.v. en pune Boge tien. gen ge = het moment van Fi t.o.v. © + MoPt -Pias = net moment van F2 t.o.v. 0 + MoP2 5 5 Pig.2.10 moment van een kracht t.0.v. een punt Stelling van Varignon of monentenstelling Hot moment van de resultante van een stelael, in cen zelfde viak gelegen krachten t.o.v. een wilickeurie, punt Yan dit vlak, is gelijk aan de sigebraische som van de omenten van de samensteliends krachten f.0.v. heezelfde pune We zullon deze steliing voor verschillende nogeli Jiheden Devi ja amentopende krachten Wf 11 hows je Bonentonstelling 13Projecteren wis F1,78 on W op de normale op oa, dan is: sd = ts ue ae ae we SST R sing = F2 sing + PL sine ro -re 8 ym at Waarmee de ateiling bevezen is voor 2 samsnlopende Krachten Yor meerdere samenlopende krachten kan mm eenvoudig Insien dat door samenvoeging van krachten, mem eitetnaeiisk de Stelling op tvee krachten ean toepassen, wanrna ze telkens kan toogopast worden voor elke. ti Krachten die een resultante opleveren in de samenstelling. evenvijdige kraenten, Met hiervoor gegeven bowije van de monentenstelling oor twee sameniopende krachton, gaat niet op als do tveo krachten evenw! jaige werklijnen mabben. Th dat goval onderscheiden we: 2.1 Twee evenvijdige krachten met dezelfde zin. In 2.2.2.2 nebben we sangetoond hoe de resultante kan’ gevonden worden. Kiczen we nu cen wiilekeurig draaipunt (stet voor gesteld in fig.2.6 ), dan kan men stellen dat? Mol = MORI + moe Mo® = Moi! smote + mo¥® + MoFhe Nu te Moh + Moh! @ F Zodat + 2,2 Twee krachten met tegengestelde ain Beschouwen we fig.2.7 , dan is voor een xiilekeurig Graeipune an het viak der belae krachten! No = No(-Fi) + noi MoP® =-NoFi + Noi Mo®™ = NoFi + oie a42.2.343 Voorbeela op versenit 30 geval aangegeven kracht van 500 N Pip be gover2.24 Koppols van krachten 1. Vat 4s een koppel van krachten ? lservoor zagen we hoe ve de resultante van twee evenwijdige tegengestela gorichte Krachten kunnen. Depalen 2ijn'mu die krachten even groot, dan is hun resultante nal, hetgeon betexent dat ait Koppel van krechten niet de neiging heeft het 1ichaam te verschuiven: Hot effect van de inwerking van sen koppel krachten op sen Lichaam is ben neiging tot verdraaien van det ichaam, Fig.2.12 Koppel van krachten 2, Moment van een Koppel Zoals uit ig.2.12 bliJkt 18 de grootte van de som der momenten van de twoe krachten t.ocvs een willekeurige ae Toodreent op het viak van het koppe: Mer(ase) Fo Me PasPD-Fb Mera hierin is a de arm van het kopyel nt. de Leodrechte afstand tussen de worklijnen van de keachten. Deze vaarde noomt men de grootts van het monent van het koppel en 4s onafhankelijk van de keuse van de DIt moment 1s evonals het moment van een krsoht voctoridie grosthesd- De monentsvector, ook koppelvector genoend, is vector geisgen loodrecht op net viak van net Komi sn met son suikdanige 2in als bepasia word® met se Deze vector i een vrije vector. Bij net samenste1ien van Koppel, in eenzelfde viak gelegen, volstast het eon bepaaide deasizin als positiet © aanzien. De groctte van het resulterend moment herlesdt 2ich dan tot net bepalen van de algebratache som van de afsonder= 1Sjke momenten. 2.16nuurwerk: jrerzin. Wenst men echter een andere conventic, dan kan dats Bon Koppel biijft onveranderd bij verandering van Fon & indien het produkt Pra onveranderd bli jft- + Gels Jlowsardige keppels 1. Twoe koppels zijn golijkwaardig als 21) in hetzeitde Pig.2.13 gels javaardige koppels jchouven wij het Koppel (Fi,72) met noment Pt.tc t koppei (Zi,G2) met moment G1-1,vaarbij we woten date Fk = lil = Brengen wij nu op de works inen van Gi en % cen Koppel aan’ (01,202), "aan 2 ant kgppe: in teat Uitwerking van het Koppel (G1,08) 9p te heften. Men zefe:" de twee Roppels houden mekaar in evenwicht™. = Bowijzon wij pu_pog dat net koppet (~81,-G2) ook het Koppel (F1,#8) kan in evenwient houden WLj Verschulven daartos de krachten tor in de Snijpunten a en cen stelien se daar samen, HHH Vernits abod eon paraileziogran ts en: KE = [6% Tl = Fal Daarenbovon 2 Nelli = Moi + No(-Zi) momentenstelLing MeRI e -FLk + G11 = 0 ondat #0 moet dus de werklijn van Hi doore gaan. Zo ook kan nen Dewi zen dat de werklije van ME door a cant. Miereti vesiuiten we dat fon meteen Rowden de. koppel! en #2 mexasr opheften mokear in evenwicnt.= Begiuitend kunnen wo zoggen dat de twee koppels (FV,F2) on (21,02) inevegvicng gehouden worden dog petzertde'koppei (Ci ,-G2) (Ror) on (G4 Ge) eign aud geld je ardige koppeis. + Twoo Koppels zijn gel! javaardig yenwi jaig 24jn en zij hetzelid Fig.2.1h geld skwaardige koppels BowiJzen wij dat de koppets (Fi,F2) en (8,22) resi gntngnn in viak Vion V2 gelasnwnardig sijn ale se) fetzelfde moment nebuen of ais Fick = Gta ~ BOTTLED ESD Uh ME BBE EF sees BP a, Gn gat geval 10 de arm ook k = De working van net Koppel (Fi' 78") ware evenvioht gehowaen Gor het Koppel ("Hit -8:) Het Koppel (#i,#%) in V1 wordt door dit isatete Koppel eveneens in evenwiche gehouden vermites Hom. Rane = De veide koppots (1,72) on (F11,#%1) worden door hetzelfae koppel in evenwicht gehoudeny ee rin dus geli jkwaardig. Ajkwaardig ts met (1,02) is ook (Fi . dig met (Cty Bestust: Ben koppel mag overgebracht worden naar een ovenvijaig vieky mits het moment onveran In fig.2.14 staan 4 geld skwaardige koppels afeebooid. 26nae Fig.2.1 Gols siwaardige koppels 4, Samenstelling van koppels 4.1 In oon zeirde viak getegen koppels Fig.2.15 samenstellen van koppels _dat wij do samensteliing mosten doen van de keppels (FF) en (81,2) = Vorvangenve pet Koppel (81,52) door eelitkvaardi¢ Koppel (@i",G2") met a ale arm. Tn dat geval te Gis = Gt = Stetien we de Fi on Git evenais Fi en GE samen, dan bekomen we: w= Fis Ge = Het resulterend koppet (if1,#2) neert dan als moment: Me (PI 4 Ot ).ae Fteae Gita Me Flas Gib = In gevar Hi on 5B oon tegengestelde zin hetben, verandert één van de nomenten van teken. be grootte van het resulterend moment is dus de algebratsche som van de proctte van elk momentwa 4 5. Herieiden van Ba In evenwijdige vlakken gelegen koppels jen kan alle koppele naar één vlak herleiden en Gamenstellen zoais in et In snijdende viakken Als de koppets in snijdende viakken gelegen zijn moeten Binet coals vectoren senengesteld worden. Yor twee koppels geldt dus We he we of voor mesrdere koppels: We se He mn krachtenstelsel Verandering van aangrijpingspunt Vroeger haaiden ve reeds aan dat hot effect van eon kracht weeeaTuicnaam con neiging geeft het Iichaum te verschuiven §R Ge richting van de kracht on cen neiging het licheam am ae rSotaren rond elke aa die de werkiijn van de kracht Blet’anajut of rond elk punt dat niet op de verklija van Dit dubbvel effect kan goms voor do senvoud voorg: Da eeugor cen evenvi jargey even grote Krache Unhee rovatiecentrum die hot versehuivingreffect “Gorstelien en sen Keppel van Krachten dat het rotatieeffect ost symboliseren. Dose gang van zaken ds afgebeeld in fig.2.16 « @ ® © Fig.2:16 verandering van sangrt jpingspunt = in@ is een kracht F voorgesteld met saneri jpingepunt a. 1 iG is ig'nge rotatiecentrum o oon mulvaardig krachten- stele (F,-F) toegevoesd = Haken we oon andere opdeling, den bekomen we: yr kracht F met asngriJpingspunt 0: teen Koppel met moment Fat. pete’handeling vel in de mechanica Veelvuldig toegepast5.2 Herieiden van cen in eenzelfde viak golegen krachtenstelsel Werken op con Licheam verscheidens keachton FT, #8, 73 ..., aie alle in sonzeifde viak gelegen 2ijny dan kan ait rachtenate: vervanggn worden door een resultante fon eon reaulterend Koppel = Wlertoe kiezen ve eon herleddingspunt 9. = We nerieiden nu alle Krachten naar dit punt © door Sedere kracht? S evenwiJaig te verschuiven tot in o: = Alle Koppets kunnen vervangen worden door 2 EMF . AL deze koppels hebben dezelfde richtingy sodat hun Slgebratsch kan Depaald worden: 6. Yoorbeeiden 1. Op hot voorgesteide Lichaam werkt oon kopptl krachten An, bestaande ult twee even grote Krachton PY 2100 N Vervang dit koppel door Bepaal ook de Juiete hoek n Koppel krachtes F2 =200 ¥. 2.212. Als de horizontale kracht F = 4OU N op de arm werkt, hoe grove da dan het moment t.ocv. o°wusl dete Reache fon bepaal de actiokracht van de are op zijn Iagering ino.2.2.5 Derekenen van de resultante van een steieel coplansire krachten 2.2.5.1 Willekeurige coplanaire krachten Ip dat geval is hot lonend de analytische method besenreven in 2.2.2 toe te passens y Fig.2.17 resuitante van coplanaire krachten = Me kiezen con rechthoekig colrdinatenstelse! dn het = We ontbinden alle krachten in componenten volgens & 22 = We bepaien de resultant + de grootte R =Via® + wy? + de richting en zin wordt bepaald door: teas Re + de Ligeing van de resultante kan bepaaid worden Sor de momentenstelling toe te passen, Hiervoor kan men usterasrd een willekeurig dreadpunt Kdezens Interessant is evenwel de oorsprong var het assen= kruis als draaipunt te nome! In dat geval geldt imors? Mol = noi Moy = Mork + morF Moi = Enok + EnoF De afstand a kan dan bepasid worden tts Nok = Rea 2.23Opnerking: evenwicht van een steisel coplansize krachten Zou het gebeuren dat de resuitante van het krachtenstel- sel mul is, dan kan het toch nog zijn dat de som van de Bonenten van alle conponenten miet nul is. Tn'dat geval zal hot effect van alle krachien samen een Granineiging als gevolg hebben, waarvan he: moment eon indieati geeft, Fig.2.18 evenetcne van coplanaire krachten De drie krachten van fig.2.18 nebhen een resultante F = 3, ze Vormen schter een Koppel met moment H =P} ia Ts ook het resulterend moment van alle krachten t.0-v~ elk witlekeurig drasipunt nul, dan heffon ce krachven hnekaar op on is het Iichaam in evenwicht, 2.2.5.2 Bvenwi jdige coplanaire krachten Deswirde gedacntengang ais hiervoor zou kunnen gebruikt De waarde van de resultante i mu ochter eenvoudie te bepalen ais de algebrafsche som van do, samenscel Lend Kenenten. Rar Bien zal dan een conventie afaluiten, wearbtj alle krachten in een bepaside zin posltief ai ine De slgcbratsche som bepacit meteen het teken en dus de De plats van de resultante kan bopaaid wonten met de nomentenstel ling. iy, 8, A a 5 Figs2s19 resultante van evenvi jdige kracxten 2b2.2.5. Men kiest daartoe een rotatiecentrum o (: worklija van één der krachten) wasrvan end is t.o.v. de gegeven krachten. Sant Bux = F208 - F3.0b + Fhioe Vindg men voor x Yan Julst, and eeplaatst worden: -9 Voorbe den 1, Bepaal de resultante van de drie krachter en het Roppel dat op de cangegeven plaate inverkt~ SON J150nm 4 00 500 100 2.252, Bepaai de resultante van de 3 evenwijdige krachten 700N ——S00N, ‘a Lo \s00N 2.262.) Driedinensionele krachtenstelsels 2.3.1 Ontbinding van een kracht in rechthoekige componenten Heelwat problemen in de mechanics vereisen dat krachten Worden ontuonden volgens de} assen van sen rechthoekig, cobrdinatenstelsel- y Fig-2.20 ontdinden van sen kracht in 3 componenten De kracht F, aangrijpend in punta, kan ontbonten worden in do rechthookige componenten Px, Fy, FE, waarbids FoR+H+ De grootte van tedere component bedrangt: Fe = F cosa Fy =F coap Pal cosy wensteliing ven a kel jke ferment, pe /mes Bese Gebruik makend van de eenheidsvectoren T, J en k, kan men ook sched vent Foire. dryers De Kouze van hetcotrdinatenstelsel 1s nierbij vrij. Men Pei sich witeraard beat aven leiden deor de esnvoud van Ge bereikte oploesing. Wig sullen stoods con rechtedrentend cotrdinatenstelsel gebruiken, waardij de rin van de Z-as deselfde se ale de Sewegingssin van en rechtee schroet dis men in de zin van X= naar Yeas doot draniens 2.27Ben kracht met grootte 200 N wordt uitgeoefend op een lichaam. Kieet men het cebrdinatenstelsel to dat de corsprong door het aangrajpingspant van de kracht gaat, dan gant de Merklijn van de kracht door Net punt met coordinaten nes 1, Bepaal de componenten volgens X-, Y= en Z-as. 21 Bepaal do grootte van de projectie van F op het <-Z-viak. zi 2.282.9.2 Moment en koppel van krachten In dit punt cullen we de begréppen moment van een kracht fn Koppel van krachten verder uitoreiden Voor gebrasie Bij arledimensionele problemen. 2.9.2.1 Moment van een kracht t.o-y. een a = Het moment van gen kracht F t.0.v. een as 4a naar grootte en token gelijk aan hot moment var de projectic Sun die kracht op'een viak Loodrecht op de projecticas. nF = WyF -Ho* Dit moment kan voorgesteld worden door een git jdende vector W, gelegen op de as, reals voorheen in 2.2.3.1 werd afgesproken: de kracht de as snijdt; 3 G2 Keacnt evenwijdig i nae ds nul al = Het moment van een kracht t.0-¥. maximal als de krache in eon vine loodrecht op de gelegen is. 2.3.2.2 Moment van sn Kracht t.0.¥. 3 rechthookige cobrdinaa:2.3.23 Beschouven wij F, met zijn componenten Fx, Fy en Fe Mu de Fe Mie Aangezien BZ, PF on Fe in eenzeifde viak golegen zijn, weten we dat MaRVe = MR) + me met als grootter Mens « -Fy.2 + Pay MaP = -Fy.z + Fey op dezelfde wijze kan men ook aantonen dat YyP = Pee = Pax en MaP = “Peay + Py-x Nomentenstelling Voor krachten in de ruimte gelegen kan men stellen dat Het moment van de resuitante van sen steisel sanientopende Of evenvi jdige krachten tio.v, eon willekeurige as Gelijk 1s san de algebraische som van de momenten van Goiianenavellende keachten trove die as = Reschouwen wij een stelsel krachten, waarvan T-Fi+msB.. 25%, Fi, FR, .., de projection van at die krachten Speen'viak'loodrech? op Gekvas, aan Ze RW. Bee. Xu hevven we de stelling van Varignon reeds tewezen voor coplanaire krachten, sodati MoH = MoFi! + MoPB! 6... of Mei = maith wker We weten dat: mxKi = mi dxBT = NF MixPS'= Zodat: Mah = ma + mae + Paason wij deze monentenstelling toe op de 3 conponenten Yan 2:3:2:2 5 dan vinden wij hetzelfde resultaat. 2.302.3.2.4 Koppel van krachten = Zoals wo vroegor resds zagen is het effect van de Enwerking van sh Iichsam een puss Koppel Fig-2.2) Koppel van krachten = BLE bape ian gemakkeli sk uitgsbreta worden tot Het moment van het angeduide koppel in 4.2.23, = De monentaveetor van een Koppel £2 een vrije vector. = Koppels kunnen samengeateld worden volgens de regels ase golden voor het sanenstellen van vectoriéie groot- iM, A Fig.2.24 sanenstellen van koppeie In fig.2.24 2tjn de koppels met koppelvector Hi an ie Semengegield tot een renulterend moment met koppel~ Vector Hy waartas gelde Fem. = Bon kracht met aangréjpingepunt = kan ook evenvi jate san zichzelf verschoven worden naar een ander Sanerijpingspunt bop het iichaan-Pig.2.25 verschutven van een kracht Voogen wij in b sen nulwaardig krachtenstelser (F,-#) jen dan here! het aSchaan im ment M = FL, wagrosj 2 1. Ben mast is door een kabel verankerd in de grond. De kabel oefent op do mast een erekeracht Pe ult van 10 lex Bepaal het moment van deze kracht t.o.r. de Z oplossing uf Het moment is te berekenen door toepasting van FE cn" hebhen geen movant Frond de X-as 2.32- Wopaat net moment van het resulterend keppe! dat op het lichaam dnwerkt. «Wok Koppel is gelijkwaardig met het resulterend De krachten erijpen2.3.2.5 Resultante van een stelsel in de ruimte verapreide krachten Wanner op een ichaam verscheidene krachten inverken, inde ruinte verspresd, dan sullen de. werkiijnen van deze krachton mekaar doorgaane kruisen ex voolal met ents Yan een dergelijk steisel krachten kunnen we de resultante niet vinden door eerst twee krachten te vervangen door hun resultante en vervolgens één voor één alle andere Krachten bij de resuitante van de vorige samenetelling Zoals we in 2.3.2.l aantoonden kan elke kracht wel vervangen worden door eenzelfde kracht in eer ander Pant," mits een koppel met gepaste grootte toe te vo! Op die manior kunnen we alle krachten herleiéen nat enzelfue punt, door telkens een koppel tos te vaesen: Yan a1 deze hetleide krachten kan men mu de resuitance inden op de vroeger geziene wijze vermite hun werkiijn Goor eonzeirae pune gaat Ook alle xoppeas kunnen, zoals voorheen gezien, sanen~ gesteld worden. oe if A i Nt = wa Teh \x = SF 15 Pig-2.25 resuitante van krachten in de ruinte verspretd Analytiseh kan ae De ooraprong van het assenstelsel wordt het nerleidings- De grootte van de depaala worden met jaltante en haar conponenten kan mlEpy ne V( rx)? + (rye + (Pee 2.35De nosk dio deze resultante met de assen maakt is te ames de Xan + con dg: BE mot de tones con ge amet de Zan: congg= BE Op dezeitde wijze kan de grootte van het moment van het Fesulterend Koppel bepaald worden mett Mx = Duty + CuxPz Ny = EuyPx + EMyF2 Me 2 Marx + EMary be grootte van het 1 De hock die de koppeivector Bepalen ult Smet de ast conaye + met de Yeast coe fe + met de zeae: cos py Met nerleddingspunt is in principe willexeuris te kiezen. De resuitante bisjft steeds dezolfde waarde Dehouden, indo dynanica zal voelal het swaartepunt vai het 1ichaam als herieidingspunt gekozen worden 1, Samentopende krachten Vormits deze krachten in eenzelfde punt samenlopen, zijn automatiech alle herieldingskoppels aul 2, Evenwijdige krachten Voor evenwijdige krachten wordt de grootts van de Fesuitante gevonden door de algebrafsche som van alle Krachten te maken: De ligeing van de resvitante volgt uit de toepassing van de momentensteliing t-o-v, die twee assen die in Gen Viak loodrecht op de richting van de xrachten Selegen aijae WE le se x -Rixge EMEP qe Rezge EXsP 2.362.9.2.6 Evenwicht van een stoffelijk lteheam Als verschoidene in de ruimte verspreide krachten op "on stoffelijk Iicheam aangrijpen, is het mogelijk aati = het moment van het resulterend koppel mul is) In dat geval veroorsaken de krachten geen dr: = de resuitante van de xrachten nul is maar H In dat geval veroorsaken de krachten alleen Graninefging. = fever Ren M mul 2iJn. In dit geval heeft de inwerking van de krachten op hot stoffeii je lichaam goon uitwendig effect. Men 2ogt dan dat de krachten elkaar opheffen of Gat het stoffelisk Lichaam in evenwicht ig 2.3.2.7 Voorbeela Bereken de resultante van de 3 krachtén, dnverkend op het lichaam en gaande door p, sodanig dat de richting van deze reguitante en het resulterend moment gelilke zi jn. oprossing yg if 2.37Hoorastue 3 BVEXWICHT VAN LICHAMEN 3.1 Intesaing Dit hoofdstuk bevat de Kern van gans de statica vermts hierin de algenene voorwaarden voor evenwicht van lichanen geformalcerd worden: Door toepassing van deze voorvaarden op lichanen die een Binding hebben wij Instant Do Kens van deze reaktiekrachten is nodig ondat: w'de reaktiekracht eveneens een belasting 1a voor het Lichaam; = mot do Kents van de reaktiekracht cok de verbinding 'e'kan berekend of nagerekend worden ferine) « In ait hoofdatuk sullen we ook de bindingen Sestuteren die Lichamen met hun omgeving kunnen heboen an de procedure toeiichten voor het "ri jmaken van een lichaam™ Door net vestuderen van dit hoofdstuk zal U kunnen vernement ~'welke do voorvaarden voor statisch evenéicht zijn van Yrije Lichanen en dat voor diverse belastingsgevalien zoale Hcopianaine kerachte: Tintae"rainee verapredde krachten; = wat’most aangevangen worden met de bindingen dis onvei je Stare Léchamen hebben met hun ongeving. worden in deeail besproken: De principes van het vrij maken van gebonden 1ichamen Bullen U bijeebrache worden: Merdoor zai U in staat zijn de verbindingsreakties te bepaten. 3.2 Voorwaarden voor atatisch evenwicht van een Lichaam 3.2.1 Algemene evenwichtevoorwaarden Vroeger, in 1.4 vermeldden we reeds dat een nulwaerdig krachtenstelsel, bosteande uit twes even grote tegenes gerichte krachton op dezelfde werkiijns de tosstand van rust of beweging van een stoffeli jx Iichaam niet wijeigt. Beide krachten zijn dus in evenwicne. Ben Koppel van krachten bevat ook twee even grote, tegen gesteld gerichte en evenwijaige krachten. Ondat de werkiijnon van de beide krachton nist samenvalien, versorsiken si) een neiging tot draaienvan het iichaam, Yoday het met in'ovenwiont ds.Zoals we in 2.2.5.1 voor coplanaire krachten en in 2.3.2.8 voor in de ruimte verspreide krachten behandelden, is het nedig dat = de reguitante van alle inverkende krachten mul 431 op die wijze verkrijgt het Lichaam geen bi komende Geanslatie( verschuiving evenwi jaig aan sichzelf)- = het resuiterend moment van alle herleidingrkoppels nul is of anders geformulsera® hat resulterend moment om het herleidingscentrum nul is, Hark 3 sodnt het Lichaan geen bi skomende rotatie (draating rond eon as of eon punt) verkrijet Ret herieidingscentram mag Merb{j willekeurig gekoze: 3.2.2 Cartesiaanse projectievergeli jking ontbindt mon de krachten volgens de drie richtingsn van een orthogonaal assenstelsely dan kan men als evenwichts. rR 9 of goles Gly opis Bh =3 or fits + pity + pile = Aan deze voorwaarden is voldaan als grix = 0(1) Emi = 0 (4) gry = 0 (2) Faiy = 0 (5) FFiz = 0 (3) Mz = 0 (6) blot deze @ vorgelijmingon Kamien maximal 6 osbekende grootheden vepsaid vorden zeal bijvoorbeeld het opsporen Aangezion in vele gevallen reads bij de probleenstelling Yan evenuioneevr den of mecrdere voorvaarden Velden is, zal de dit steisel van 6 vergelij- Kingen mosten oploesens Bij coplanaire krachten en in de ruimee verspreide krachten. 3.3 Coplanaire krachten 3.31 Bvonwichtsvoorwaarden voor coplaneire krachten Als alle krachten in senselfde viak gelegen zim, stellen We in het X-¥-viak, dan wordt automatisch aan voorwaarde (5) Yoldaan vermits goon conponenten in de Z-richtingYoorwaarden (1) on (5) 2£jn ook automatisch voldaan Aangozion alle krachten? > ofwel de X- of Y-as snijdeny 2 ofwel evenwt jase sijn aan de or Yass De voorvasrde (6) EM‘ = 0 kan dan ook geschreven worden als Fido = 0 , waahvij o de corsprong van het aasenatelsel tee Uiteindertjk bidjven voor coplanaire krachten dan nog 5 evenwichtevoorwaarden over niet Zijn ou de krechten op een speciale manier geordend in het viak, dan kan het nog gebeuren dat aan én of mecrdere Yan deze voorwaarden steeds voldsan wordt, hevseen hee Santal evenwichtevoorvasrden nog vermindert: In fig. 3-1 wordt Riervan sen overticht gegeven. CATEGORIES VAN EVENVICHT VOOR COPLANAIRD KRAOHTEN xRAcHTENSTELSEL| _ VOORSTELLING _BVBNWISHTSVOORVAARDE) Rigeneon = riz = 0 Tray Lis Colineatr gy] ix =o Seneniopend ¥ Tix = 6 Briy 0 Paralier Er =o EMiz = 0 Pigs.Bij al deze mogeli jkheden voor coplansire krachten, zijn er voornamel! ji. twee die Veelvuldig voorkomon. Uis'atann afgebeeld An figs 3-2 + zt z Faso trachteninenes In@ wordt net evenwient van 2 krachten afgebeeld. be Kerachten moeten op senzelfde verkitjn geiegen 230, Wordt aan alle voorwaarden voldasn, masr zijn de werkliJjnen Gveneijdie, dan zijn ze niet dn evenwicht: In@ words het evenvicht veschouwd van 3 krachten. Deze Reachten zijn in evenwiont alst I de krachtendriehock die met deze krachten getekend Kan worden, gesloten ss dew.z- dat het singpunt van Zouden hun Werklijnen mokaar niet in eenzelfde punt snijden, Lschaam nice in evenwiche zou ijn. 3.9.2 Alteratiove evenvichtavoorwaarden voor coplanaire krachten In plaats van de hiervoor geformileerde evenvichtsvoorwaar- don, kan men ook volgende Voorwaarden stellen. © aiternatio® Ben lichsam, velast door coplanaire krachtes, ts én evenvient ais de som der monenten van alle krach Elowws twee punten aul is en de. som der projecties van aile krachten op con as in het viak gelogen nul is. Voorvaarde hierbis 4s wel dat de as en de vorbindingsiiin der twee punten niet loodrecht op elleaar avaan- or: [Ena = | Ene = EPix =Verkiaring: y DQ = Ais de som der sonenten £.0.¥. @ nul 1a, ain moot do Fesultante (ais ze bestaai) van alle krachten doses gan. eS = £isthu tric « 0, dan most H Loodrecht op de X = Als gu ook EMib = 0 dan kan dat all Rie sn mear als ook Het Ychsam is bijgevolg in evenwient. alternatior Ben Lichsam, velast door coplanaire krachten, is in evenvicht als de som der momenten van alle krachten flow. 3 punteny niet op een rechte gelegeny nul is. or: [ime =o Enis = 0. Ene = 0. Vorktaring CY CY = Als Iitia = 0, dan moet F door @ ea: + Als daarenboven TNib = 0, dan moet R door 8 en door = Aus"nu'nog Etc » 0, dan moet T door a, b on © egan.. Zoveen kracht kan niet bestaen en bijgevole ish = 6 . 3.3.3 Statica van het onvrije starre 1ichaan. Om de evenvichtsvoorwaarden voor Lichamen te kunnen op is het belangrijk dat ve alle krachten kennen die op dae Alchaam inwerken ellen 33Daertoe zijn tee dingen belangri jk: 1. Wo moeten het 1ichaam duidelijk definisren, diw.z. Gat we het duidelijk moeten onderscheiden van andere Lichamon wasrult net mechantach system is spgebouwd « 2, We mosten alle krachten kennen of kunnen bepalen die op Gat lichaan vanuit 2ijn omgeving worden sitgeoefend. Daartoo is het belangrsji de reaktiekracheen in de Dindingen te onderscheid De methode vaarmee mon deze reaktickrachten weet te onderscheiden noemt men "de methode van hee vrijmaxen”. Zo borust op het principe dav de verindingen die het Licnaam met’ zijn ongoving heat, vorden weeredacht on, vervangen door de Feaktiskrachten die dost de. vorbindin= Een op het Lichaam worden uitgeoetend, Bespreken wo nu even deze twee punten afgonderli jk. 3.9.3.1 Tsoleren van on lichaam uit een mechanische constructic Vit do mochanische constructia halen ve dat onderdee! of die groep van onderdelen wit, waarvan we het evenwicht Witlen bestuderens Bit onderdeol of deze groep onderdelen beschouven ve als én onkol lichaam en nemen alle bindingen wer die ait Lichaam met 21jn omgeving heeft. Voorbeeld: garagekraan Ben garagekraan dient om lasten te hijsen inosn garage. Voorbeeld motor wis carrosserte 3.9 garsgekraan Wenst men net evenvicht te bestuderen van de erm, teneinde de krachten te kennen die in de verbindingen veriens dan zai men doze arm afzonderen van de rest ven de hechanische constructies sie fig 303 3.63.9.3.2 Bepalen van de verbindingsreakties Als mon b1j eon gebonden ichaam de bindingen met zi a ongeving wegneent, den sal het vrijaeneakes ichtam een Beweging krijgen die verschillend de van die voor de vet gmakane. Yormits nu volgens de tweede vet van Newton een kracht ain do past2 van eon vevegingaveranaering 13st, kan een veijgonaakte iishaam op dat lichaam uitgeostend wordt, Gan spreekt men van een verbindingsreaktie. Eedere verbinding reageert op zijn eigen wijze. De aard Yan de reakesekracht wordt dan ook bepaald dcr het foort verbinging Respreken wij dearom sen aantal verbindingen t.v.m. de Feaktiekracht die erin kan optreden. 1.Star Lichaam kabel, riom, ketting, Koord of stang Pig. dha ® Al deze onderdelen kunnen op het lichaam slechts een Hleteen 12 dus ook de richting van de reaktiekracht gekend. Bij cen riem, kabel, ketting of koord kan dat alleen ‘ar eon trekkracht 2ijn d.w.2. dat deze onderdelen Gen reaktiokracnt op het lichaam witosfenen zodanig Gat het onderdeel self wordt uitgerokien; zie fig-9.4.b, Sen stang kan evenwel 2owel een trekkracht ais een Gruxkracht( waar} de stang relf in iengte verkort) 2.Star Lichaam dat wrijvingsloos rust op een visk wet / a Fig 3.5 De reaktie van het steunviak op het lichenm fs mu loodrecht of uermaal gericht op het opperviak van het Iiehgam dn net reaipuntMen spreckt dasrom van een normaalkracht. De zin van deze xracht is zodanig dat de beveging van het star Iichaam in de zin van het vlaks wordt 3.Star lichaam dat wrijvend verbonden 1s aan een ve Tien Als in net contactpant of -viak van een Licheam met zijn ondersteuning (oon ander vast Lichaam! een kracht Wordt opgewekt die zich tegen de Beweging van het Tichaam (evenwijaig aan het steunviak) verzet, dan noome mon doze kracht de wri jvingawearstand. Het fenomeen ze? word: g11 jdende wri jving genoond. Deze ursjvingsweerstand FY is tangential cericht San de beide raakvlakkeny in hee raakpunt. Daarenboven oefent het steunviak ook hog gen normaal- kracht wit op het star lichaam, zoais in 2. besproken, Beweging: star lichaam Fesnoian carb Fig 3.6 be roextienracht die op net stan Lichaam witensetend Zoals we ii fig.3.6 bemerkeny is deze reaktiekracht niet meer loodrecht geracht op het stounvisk in het Contactpunt = Als do wet jvingawoerstand seer klein ts t.o.v. de normaaikracnt (bij goede snering en glade oppervlakken), fag men 20 vorvaariozen on alleen rekening heuden met dese normalkracht. Die"as orm, Ret geval voor Lin afgebeeld in Tee Jt = i or Trea geleibngsbun upton! Caeut ire geleidingen, zoals w Fi Pig.3.7 ineaire geleidinzenNaast de giijdende wri jving bestaat ook nog roliende wri ving. Deze wri jving wordt gekenmerkt doordat het 1ichaam niet tracht 0 bevegen evenwi jdig aan het steunviaky aar een rotatie uitvoert rond het contactpunt. In theorte sal hierbij geen weerstand opereden. Za werkelljiheid evenwol vervormen de beide Lichanen zich fn ontstant contact over een klein viak, weardocr de Fotatioveweging bemoelisske word’: Fig.3.8 rolwoorstend Sraithernent Byrds teceeteneenedg ogame met Aangezien nu do rolveerstend zeer klein 18 t.o.v. de normaaikracht, kan ze voor heelwat toopaseingen Verwesrioosd worden. Heeiwat onderstouningen in echantache constructies zijn rolendersteuningeny sie fig.3.9. Delarget ik om Weten is dat de reaktickracht steeds locdrceht of hormasl gericht 1s op het steunviak (bij verwaarlozing Wane reilenue wes gving) Krachton evenwi jaig aan het steunviak kunnen door een dergelijke ondersteuning bijgevolg niet worden opgevangen. Hiervoor zai_men dan bi jvoorbesid een penverbinging OB S. (6-5.9 toi ondorsteuningen In fig.3.10 wordt een balk voorgesteld die onderstound van de Salk’ toe te. dates} an con schersisneerinalse (on te betetten dae de balk zou verschuiven) roteplegging scharnierverbinging Pig.3.10 ondereteunine van een opgelegde valkMet fenomeen van glijdende on rollende wrijving is delangri jx om het gedrag van een groot aantal wechanische constructios te begrijpen. Daaron rullen we in hee Volgend hoofdstuk mierop dieper ingaan- 4ystar adcha et een pen san een vast lichasn verbonden / % z S \ 1 ¥ ” a : Fig.3.11 ponverbinding tussen star en vast [ichaam Ale de pen zodanig vevestigd 4 dat net starre lichaam Gen rotatie fond de pen kan maken, dan 42 het vast Iichaam in staat een reaktiekrach’ te Leveren in elke Fenting van het viak loodrecht op de pen. - bozo reaktiekracht kan steeds ontbonden wordsn in i on i. Ie de pen zodanig genonteerd dat geen rotatis van he star Iichaam mogeli jx is, dan is de verbinding cok nog in Bie'moment Hy howd! de monenten van alle uitvendige krachten t.ofv. de pen in evenwiche. H en Hp kunnen evenvel niet groter £30 dan door de sterkte van de'verbinding kan opgewek? worden: S.tngekiend ichaam Wordt het 1ichaam ingeklomd in een ander vast lich dan kan de inklemming ailerie1 reaktiekrachesn en -mome ton opwokken, evervel steeds Dinnen de nogelijkhedan die door de sterkte van de gebruikte materiaien verde bepaaid. YW = . e é } MG Fig.3.12 ingekiende valk en aangelaste balk Voor dergelijke lichamen ontstast een reaktiekracht R, gelegen in het viak der Krachten en een inklemmings moment Hi, dat oven groot is als de som der nomenten van alte ‘witwondige Krachten t.0.¥, de inklenings 3.10G.kantrekingskracht van de aarde omg Fig.3.19 gewieht van een lichaam en zvaartepunt = op iedey jeelt Je van een storrelisk 1tehaam oefent de garde on aantrekiingskracht eit Al deze keachten zijn te aanzion als evenvisdig en Kannen vervangen worden docr hun reaultante, het gewicht Wan het Lichasm. Deze kracht ers jpt aan in het swaartepunt ven het 1ichaam. Willen wij net lichaam vetj meken vanveijn bindingen met de aardey dan moeten wij het gewicnt € in 2 toevocgens 7-Verbinding van een ster Lichaam ean een vast 1icheam Wordt sen dergeliske verbinding genankt, dan is het Roodzalelt Ji dat wij de karakteristieken van de veer Kennen om one een dee van de reaktiskrache te kunnen vast lichaam -———veer a reerele positie ¥ | —star tichaam Pig.3:1h veerverbinding Le reaktickracht die de ver kan opleveren :s vis (Slerekiing of inarukeing) van de veer} zie fg.3-15. order wordende veer Fachier worsende Sverening Fig.3.15De evenredigheidstacor tussen kracht on vervorming Bij lineaire veren is k een constante, vaardoor ze ook Voor rubber is dit niet het geval en is de stijrheids. factor veranderli jc met de Yervorming; nen spreckt over een barderwordende of rachterverdende veer 313-9.3 Methode van het vrijmaken van Lichamen Zetten vis de afzonderiijke stappen voor het vri jmaken Yan Lichsaen even op een rid 1, Kies net Lieneam dat vrijgomaakt moet worden. 21 Token 20 mogeli ik van het gefsoleerde iichean de Be rest van de mechanische constructie wordt weggelaten. 3. Stel alle krachten en momenten voor die op het Lichaam sitgeoefend worden (inclusief de reaktie- krachton on -momenten) op de wijze waarep 2e inwerken op het. ichaam: Om geen Krachten te vergeten is het aan te reden de ontek van het lichaam te volgen en syateratiach alle Worbindingskeachten en smomenten voor te stellen: 4, Keachton en momenten worden, voor zover 21) bekend zijn; op sen fuiste wijze voorgesteld door veetoren het de’ julsve grootte, richeing sn zin- Ts alleen de richting gekend, dan mag mon Wilekeurige grootte en zin aannemen Rekont men net de evenvichteveorwaarden ust berekeningen eon positiof getal, dan waa de sangenomen zin juisty Ree is aan te bevelen de zin van de vector in de Eekening niet aan te passens Men dient evenvel in het vervolg van de berekening rekening te houden met de ‘ain yn agsensteleel en atel het voor op de tekening. Yervang alle krachten door hun componenter, volgens de asson van het assenstelsel, 7. Schrijf de projectievergelijkingen voor het evenwicnt 8, Bereken met deze vergelijkingen de onbekerde grootheden. 5. Gana of de gevonden oplossingen relevane ijni an een touw kan bijvoorbeeld geen drukkracht heersen of eon steunpunt op rollen kan geen axiale kracht opnemen enz. Gontroleer in dat geval of alie uitwendige krachten in rekening gebracht zijn. Blsjt nu dat ean sommige vergeli Jkingen riet voldaan kan worden, dan is het Lichaam niet in evenvicht.3.3.3+5 Voorbeeld Bepaai de kracht die in de kabel heerst die de horizon= tale balk van eon vanddreaiieraan onierstourts Be horizontale balk heeft #en maven van 95 Ke per Lgpende meter i optosstve ima = WA maken de hordzontaie balk vei on betomen: ’ ; es ie ll Punt © is eon penverbinding, die een reaktiekracht kan opieveron in alle richtingen van hee ¥iale der In het avaartepunt z plaatsen ve het gewicht van de balk. oret=te] m= 95. 5 2475 ke B= 948i m/e = 475.9,81 6 = 4660 Fy t= gua riohting en sin gekend, ovonvel niet de groctte, = Do evenvichtevoorwaarden zijn nut 3.193.4 Bvenvient van dn de ruinte verspreide krachten Duet Bvemedentevoorwaarden In het meest algenene geval noeten we de 6 evenvichts- Yoorwaarden stellen zoals gezien in 3.2.2. Ale de krachten evenwel op sen bi jaondere nanier geordend “ijn inde ruimte, dan kan Yoorwaarden automatisch vol Bantal te stellen voorwanrden vermindert in Gn of meerdere vane ‘an worden, waardeor het In onderstaande fg.J-16 wordt hlervan ean overzicht [CATEGORIES VAN EVENVIGHT VOOR KRACHTEN IN DB RUINTE [racneensteisea] __Yoorsteiting | Bvenvtentevoone: Iagoncen 5 Tin =o tmx a rly = 0 pay = 0 « Br S BAT =o vai Hs iS fenentopena Z| aeee in een a & Trir = 0 Pont BES er leo 3 | marie BREEDS bite wracnten Tee tal jaen a | Eur 29 mmy 0 Jeensctae as FREI 8 mals 8 Fig.3.163.4.2 Statica van do onvrise starre 1ichamen De methods van het vrij maken van gebonden 1ichamen, Zoals we onstandig beschre fuinte verapresa. Voor dergelijke doeleinden vestaan ex ook 1.Steun in contact met een glad opperviek of voorsien ‘yan eon boivormig sinie’ a Y vr "t Ses Sp. pts if vo Fig.3.17 In dat geval is de wrijving tussen de contactyiakken Zeer Kiein en to vervaarlozen, zodat de reaxtiekracht Loodrecht op het contactviak is gericht en mar te ateun toe. 2.Steun dn contact met een xuw opperviak a Xe Fig. 3.18 De wri.jvingsweorstand He ds nu nist te vervatrlozen en ie Gelegen raaklijnig aan het contactvisk in het contact= punt (ee-viae) BY samengevoegd net de normanikracht Fy, 1evert een reaktickracht op die niet meer loodrechi op set contact= vink staat: we D.Wkel mot Laterate geleiding Fig 3019 35De reaktie bestaat mu uit een normaalkracht Fy en ‘een lateral kracht FL, opgewekt door de goleidine. 4 xogelseharnter a Z — rid 5.20 Biddelpunt van de Kogel, kan reaktiekrachton, Grie assen opvenken. S.Yaste “ee (gokLecta, gotast of ingeklend) 7, Sie peo Deze verbinding is in staat krachten en momenten Yolgens de} richtingen te weerstaai. 6.Lagers die exiale en/of radiale krachten kumen opnemen ? * Pig.3.22 = Ben radiaal lager 4s alleen in staat radicle reaktie- Krachten op te wekken m1. Ry en ‘Tenzij het lager zodanig geconstruecrd 42 dat het ook nog rand. go Y= gn fas kan scharaieren, kunnen ook nog Koppeia He en Fy ui fond. worden: “ ~ Een axiaallacer kan alieen een axiaie reaktiekracht i opweken, Voor vele lagers xan deze , slechts één vepaaide zin 5 voor de radiale lagers kunnen ook Koppel 2.16Radiale krachten kunnen niet an worden. Padiale en axiale lagers combin 5.43 Voorbeeaden 1, Bereken van de cirketzeagas de reaktiokrachten. De tienkrachten Fy en nePe VriJgomaskte an “t lA2, Bon gelast stalen buizenconstructie is in # ondersteund Goorsen bolscharnier en in b door een Finggeielding’ De conseructic wordt inc belast door een horizontals Krackt van 2 kN Om Fotatie rond de as ab tegen te gaen, is tus feen kabel gespannen. Bepaal de reaktickrachten in a en b bij vervaarlozing wan Ret eigen gewicnt van de constructie.Hoofdetuk 4 wREJVING 4.1 mueiding Zoals we voorheen reeds hebben gezien, ontstaat wri jvine Yan goura twee lichamen, die met mekaar in contact #1 jny de heiging vertonen te bewegen tro.v. mexaar in ean richeing Sie evenvi jase is ean de reakvlakicon in het geval van glisdende wri wing. fn praxtl je mogen wo stollon dat wrijving altijd optreedt in Paskvlakien die willen bewegen t.0-v. mekaar In cen groct santa govallen sn de vrijvingekiachten echter Zeer klein en selfs verwaarioosoaar. Voor een aantal machines poogt men deze wri jvingskracnten Zo klein mogeligk te houden (apeciale constructie, emerine) « Betis zo orm. het geval voor lageringen, tandwiellca ‘Chroeven, seroning van vieeisteffen en gassen loorhe Ilidingens luchtveerstand van voertuigen en vliegtuigen on de atroningaveerstand van schepan in het water. In i deze gevallen betekent wrijving verlies aan energie, xarsteontuikkeling en sterke s1ijeage- Voor een aantal mechanisnen poogt men juist de wri jving zo greot mogerisk te houden, ondat men er nuetig gebreile Dit is zo o.m. het ceval voor koppelingen en remen, riem~ Sandri fvincen maar ook voor doodeewone toepassingen als HSopsoien onder schocnen en rubber bandons 4.2 Soorten wet sing 4.2.1 Giisdende wei jving a) Droge wrijving on half-droge wri jving In dat geval 42 geon of seer veinig smeerstor aanvezig Sassen de opperviakicen m contact} in Leder geval onveldoende on de contactviakken van mekaar fe scheiden. b) Vieeistofwrijving De glijviakken zijn nu velledig van mekear geschetden door ean viceistofiaag. De weSjving satetant mu alleen nog in de viecistof en is veel kleiner dan D4) droge weijvines Deze wri jvingsvorm vorde verder bestudeerd 4% de nydraulsea. e) Interne wedjving let is die vorm van wrijving dfe intern in alte ver~ vornde ondercelen optreadt die onderworpen 2ijn aan ben periouiex veranderende velasting- Voor elastische naterdaien ts deze wrijving vrij cering; ‘ij sullen ons dasren met deze vorm van weijving ‘ist yorder bezsshoudenDroge en half-uroge wri jving Reeds in 1781 werd deze vorm van wri jving door Coulomb onderzoche. 2.Ben cenvoudig experinent kan ons reeds heelwat biJ- brengen over de wrijvingsweerstand die hierbij ontetaat. | hm | Je a aT BS Fig.tsta bok op hor, viak — bivrtgemaaie biok = Plaatson we een blok op een horizontasl viak. Oerenen ve op dit blok een hordzontaie kracht uit, ate we van gul stelseinatig laten toenenen, dan denericen Me dat Fireods een bepsalde waarde heeft aivorens het Dlok in beweging komt. Dat petekent dat tusson de gli jviakken en tegengesteld fan Fen even grote xracht Av, de wri jwingekrache, heerst! die de beveging van het biok belets Haken we het blok vrij van 2ijn omeeving, dan bekomen wo figt.t- 2 eon normuatkracht Fyontetast die gelijk is, maar Eegengesteld i san'6 ees) fon we nu F verder toenemen, dan stellen we vast dat Van zodre beweging optreade, iv kleiner worde oa constant bitgee let resuitaat van de prosfneming is uitgazet in fig.l.2. nw hinematische ne Fig.t2 = De grootste vaarde die de wri jvingskracht sanneemt Pena, is Svenredig met de grootte van de normasikrcht Fy © Pvsmax = Ay Ps De evenredigheidsfactor u,noent men de statische weiivingscotftiesunes |“= De wrijvingskracht Pvk fj beweging is eveneeer even- Pedig wet de normaalrach? Py, Pok 24 Fy ynoent men de kinenatiache wri jvingscolfficint. zijn afnankelsjk van de aard, opperviakte- de sneringstoastand van de contact = j4dnait dooresans bij grotere sneineden. 3.Ben verklaring yoor het ontatean van deze vorm van ‘ei sving fou Ligeen in net eit dat het coneact tussen de beide viakken (hoe uiver ze ook mozen bewerkt #1 Jn) Slechts in eon beperkt santal uncon geschindt? she Esatie) Fig.4.3 contact tussen viakken dan moeten die oneffenheden over mekaar getrokken worden hetgsen een zekere weerstand mee fich sou Daarenboven neemt de druk in die enkele punten tos waardoor de tenperatuur ter plantse stijet en de Tterisien plastiseh vervorma worden, hotgenn dan weer Kleine laspunten zou vormen die stukgetrokken dienen Als "de opperviakken in bevesing zijn t.o.v. mekaar, zakken de bergen minder diep in de dalen, vaardeor A.toals ve uit fi¢.i.1-b bemerken stant de reaktiokracht, 's_gevolg van de wrijving nist leodrecht op di Gontactviakken, ze vorme eon hock” met de normaalkracht. Hoo groter de wrijvingskracht wordt, hoe groter dese Op hee ogenbltk dat het lichaam op het punt staat in bevering. te komen, bereskt a zijn maximale waarde 9, statieche wrijvingshok gencend: Op dae ogenbiik tas tens Mims = py Als het Lichaen én beyeging 4s, vermindert f\ wat, Sedat de hock tusson Py en Fe keine? wordt