Technische bedrijfskunde in de

praktijk
Procesmanagement bij JID Leidingsystemen B.V.

Technische Bedrijfskunde/TIS
Propedeuse
Technische bedrijfskunde in de
praktijk
Procesmanagement bij JID Leidingsystemen B.V.

Auteur
E.H. Langstraat

Afdeling
Technische Bedrijfskunde

Datum
15 juli 2022

Type project
Semesterproject Propedeuse

Versie
1.1

De Haagse Hogeschool, 2022

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 2
 Bron: https://yenaengineering.nl/nl/fabricage-pijpspoelen-ngl-terminal

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 3
Inhoudsopgave

Begrippenlijst ......................................................................................................................................... 5

1. Inleiding – het bedrijf ......................................................................................................................... 6

2. Verkoopproces – klanten met veel invloed ..................................................................................... 7

2.1 Marktgegevens .................................................................................................................................. 8
2.2 Klantenbenadering............................................................................................................................. 8
2.3 Afzet ................................................................................................................................................... 8

3. Productieproces – tijdbeheersing belangrijk .................................................................................. 9

3.1 Primair proces ................................................................................................................................... 9
3.2 Producten ........................................................................................................................................ 11
3.3 Productiemethode ........................................................................................................................... 12
3.4 Productiecapaciteit .......................................................................................................................... 13
3.5 Productieplanning ........................................................................................................................... 13

4. Human Resource Management - vernieuwen? ............................................................................. 14

4.1 Organisatie ...................................................................................................................................... 14
4.2 Personeelsbestand ......................................................................................................................... 15
4.3 Beloningsbeleid ............................................................................................................................... 16

5. Financiën – winst of verlies? .......................................................................................................... 17

5.1 Terugblik jaarverslag 2021 ............................................................................................................. 17
5.2 Actuele zaken – problemen stapelen zich op ................................................................................ 17
5.3 Zwaar weer voor 2023 en verder? ................................................................................................. 18

6. Bijlagen ............................................................................................................................................. 19
Bijlage 1 Nieuwsberichten scheepsbouwsector ................................................................................... 19
Bijlage 2 Productiecijfers JID, 2019-2022 ............................................................................................. 21
Bijlage 3 Orderboek nieuwbouw zeeschepen Nederlandse scheepsbouwindustrie (31-12-20) ........ 22
Bijlage 4 Leveranciersoverzicht JID ...................................................................................................... 23
Bijlage 5 Bestellijst Pijpspoelen scheepswerf augustus 2022 (snapshot) ........................................... 24
Bijlage 6 Supply chain planning JID, sep-nov 2022 ............................................................................. 25
Bijlage 7 Startbalans JID per 30 september 2022 ................................................................................ 26

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 4
Begrippenlijst

Appendage
omponent apart ingebouwd in een leiding of machine die de doorstroming van een vloeistof of gas regelt

Flens
vlakke metalen of kunststof ringen in vele uitvoeringen die bevestigd worden aan de uiteinden van
buizen, pijpen en appendages, waarna deze aan elkaar verbonden kunnen worden tot één
leidingsysteem

Halffabrikaat
tussenvorm van een fysiek product waar nog bewerkingen in het productieproces nodig zijn om tot het
gewenste eindresultaat te komen

Pijpspoel
samengestelde leidingstukken, bochten, flenzen, appendages, enz. die met elkaar in een technisch
complex systeem als schip of fabriek een leidingsysteem vormen

Plastische vervorming
Onbeheerste en onherstelbare vervorming van een materiaal door een te grote trekbelasting

Requisitie
het proces om informatie over benodigde materialen en halffabrikaten te verwerken in een inkooplijst ter
voorbereiding op de productie

Werkordervrijgave
vrijgekomen productiemiddel van werk voorzien, afgestemd op de productieplanning en de
beschikbaarheid van halffabrikaten, capaciteit, gereedschappen en hulpmiddelen

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 5
1. Inleiding – het bedrijf

JID Leidingsystemen B.V., gevestigd in Sliedrecht, levert leidingen die door het bedrijf voorbewerkt zijn.
Deze leidingen zijn bedoeld voor werkschepen, jachten en offshore platforms en zorgen aan boord voor
het gescheiden aan- en afvoeren van brandstoffen, smeermiddelen, koelwater, afvalwater, drinkwater,
ballastwater, perslucht, startlucht en klimaatbeheersing. Van losse leidingstukken, bochten, flenzen,
filters, meters en kleppen bouwt JID Leidingsystemen complete leidingsystemen. Deze zogenaamde
pijpspoelen worden op afroep aangeleverd aan de ‘business-to-business’ klanten.

De missie van het bedrijf is om klanten in de scheepsbouwsector 110% te leveren wat beloofd is. Die
sector is in Europa in de visie van JID enerzijds krimpend (bulkladingschepen, containerschepen en
baggerschepen) en anderzijds juist groeiende (luxe jachten en megajachten, offshore-kraanschepen en
marineschepen).

De traditionele slogan van het bedrijf luidt al jaren:

“Er kan er maar één de leiding hebben: JID”

Het bedrijf is toeleverancier voor enkele scheepswerven, gevestigd in de Drechtsteden. JID heeft zich
gespecialiseerd in de productie van pijpspoelen met kleine en middelgrote diameters. Per jaar worden
twee schepen uitgerust met pijpspoelen die JID Leidingsystemen produceert naar een ontwerp van de
scheepsarchitect die werkt voor de scheepswerf. Twee schepen lijkt niet veel, maar het gaat hier dan ook
om langdurige, complexe productieprocessen. Het kost bijvoorbeeld meer dan een jaar aan arbeid om
een groot baggerschip of offshore platform te bouwen door honderden werfmedewerkers en
arbeidskrachten van toeleveranciers.

Pijpspoelen zijn er in vele verschillende uitvoeringen. In het productieproces daarvan kan veel misgaan.
Zeker in combinatie met een scheepsbouwsector die gebukt gaat onder dreigende faillissementen en
grillige kostenstijgingen (zie bijlage 1). JID Leidingsystemen heeft daar momenteel last van en leidt
verlies. Per maand wordt ongeveer € 100.000 verlies gedraaid. Problemen die zich kunnen voordoen zijn
bijvoorbeeld een grote schommeling in het aantal productieorders per bewerking of per machine. Er
moeten voldoende productiemedewerkers zijn met de juiste ervaring en motivatie. Als de logistieke
ondersteuning niet goed functioneert kunnen er overschotten of tekorten ontstaan in de aan- en
afvoerstromen. De machines dienen goed onderhouden te worden. Er is sterke invloed van de klant: de
scheepswerf. Die bepaalt in welke volgorde scheepssecties gebouwd worden en hoeveel pijpspoelen per
sectie aangeleverd dienen te worden op een afgesproken dag. Een scheepswerf die zelf zucht onder
zwaar economisch weer zal niet zo snel grote orders plaatsen bij toeleveranciers zoals JID
Leidingsystemen.

JID Leidingsystemen levert gemiddeld 5000 pijpspoelen per jaar (spreiding 150 minder/meer), oftewel
5000/12 per maand (spreiding 25 minder/meer). Hiervan kan contractueel worden afgeweken via een
zogenaamde bonus/malus regeling. Het bedrijf krijgt een extra financiële beloning als er op korte termijn
meer pijpspoelen geleverd kunnen worden dan afgesproken in de jaarplanning. Het kan ook gebeuren
dat de scheepswerf een boete uitdeelt omdat de afgesproken productiehoeveelheid tekortschiet. Ook dat
is de afgelopen jaren enkele keren gebeurd. Voor productiegegevens van JID Leidingsystemen (zie
bijlage 2).

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 6
2. Verkoopproces – klanten met veel invloed

Hoe koop je een schip? Dan heb je een scheepswerf nodig die jouw schip kan bouwen. Maar het duurt
even, voordat het zover is. Mensen en scheepvaartbedrijven met veel geld willen graag eigenaar worden
van een nieuw schip om er geld mee te verdienen. Over zeeën en oceanen vracht en/of passagiers van A
naar B brengen. Of met werkschepen op de Noordzee of in verre wateren activiteiten uitvoeren zoals
baggeren, kabels en leidingen over de bodem trekken of windmolenparken aanleggen. Al die schepen
zijn complex om te ontwerpen en te bouwen. Vele mensuren zijn nodig om een grote zeevaarder te
produceren. Een jaar is zo voorbij.

Voor specifieke werkzaamheden zoeken de scheepswerven betrouwbare en gespecialiseerde

toeleveranciers. Dat is in Nederland bijvoorbeeld JID Leidingsystemen, vanwege hun expertise en
opgebouwde reputatie om complete leidingsystemen aan boord van schepen op te leveren volgens
klantspecificaties. En dat ook nog op het gewenste moment, wanneer de scheepswerf een deel van die
leidingen precies dan nodig heeft (just-in-time productie). Het behouden van een volle orderportefeuille is
heel lastig voor een toeleverend productiebedrijf in de scheepsbouw. De klanten verkopen slechts enkele
schepen per jaar. Deze scheepswerven voeren strikt de regie over ontwerp en productie van de
vaartuigen. JID is zelf dus geen scheepswerf en daarom afhankelijk van hoeveel en hoe vaak
scheepseigenaren een nieuw schip bestellen.

Figuur 1 Vele soorten leidingen aan boord van een schip (bron: IHC.com)

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 7
2.1 Marktgegevens

Nederland heeft wereldfaam in het ontwerpen, bouwen en repareren van gespecialiseerde, complexe
schepen met technologisch hoogstaande functies in sectoren als offshore, havenaanleg, marine en
(mega)jachtbouw. In 2019 bereikte dit maritieme cluster een omzet van 4,9 miljard euro met werk voor
bijna 13.000 mensen. Deze scheepsbouw is overigens erg gevoelig voor allerlei grootschalige
economische en politieke ontwikkelingen als (dreigende) overcapaciteit in vlootomvang, verstoringen van
de wereldhandel (bijvoorbeeld door de Corona-pandemie), onverwachte prijsstijgingen en politiek-militaire
spanningen tussen zeevarende landen. Daar hebben de scheepswerven in Zuid-Holland momenteel
zeker ook mee te maken.

De twee grootste scheepsbouwers in Nederland, Damen en IHC, maken zware tijden door. Het aantal
nog te bouwen schepen is in vijftien jaar nog niet zo laag geweest (zie bijlage 3). Dat heeft z’n invloed op
JID Leidingsystemen. De marktpositie in Nederland staat onder druk. Er wachten grote uitdagingen om
kosten te gaan besparen en het huidige verlies van ruim een miljoen per jaar terug te draaien.

2.2 Klantenbenadering

JID werkt dus voor scheepswerven. Dit noemen we een business-to-business relatie, die moeizaam tot
stand komt en altijd onder spanning staat. Want scheepswerven zijn veeleisende klanten die veel
zeggenschap willen.

De belangen zijn groot. Een schip kost al snel vele tientallen miljoenen aan productiekosten waarover de
scheepswerf risico loopt. Dat vereist speciale eigenschappen van het verkoopteam bij JID, die goed zijn
in relatiebeheer en diplomatie. Mensen die langdurig en geduldig onderhandelen over jaarcontracten,
waarin naast gegarandeerde productiehoeveelheden ook boetes en bonussen worden afgesproken,
mocht JID deze klantafspraken niet halen of juist overtreffen. Voor het invullen en afstemmen van deze
contracten is veel gedetailleerde kennis nodig van de scheepsbouw, aangezien er tijdens de productie
van pijpspoelen vele variabelen een rol spelen. De verkopers van JID zijn dus echte ‘team-players’ die
ook veelvuldig overleggen met het management over de maandelijkse financiële resultaten en met de
afdeling engineering over de tweewekelijkse productieplanning.

Dit jaar keert regelmatig een agendapunt terug: de klachten van de scheepswerven over de kwaliteit van
een deel van de pijpspoelen. Opvallend is dat die klachten vooral betrekking hebben op pijpspoelen met
meerdere bochten. Die worden dan teruggestuurd en moeten opnieuw en met voorrang geproduceerd
worden. Reden voor het management van JID om een ‘Task force buigmachines’ in te stellen.

2.3 Afzet

Op dit moment, na drie kwartalen productie in 2022, heeft JID al 3.850 pijpspoelen geleverd voor de twee
schepen die de klanten momenteel bouwen in de Drechtsteden. Gezien de korte termijn prognose voor
de rest van het jaar, zien afzet en omzet er betrekkelijk rooskleurig uit. Het jaarcontract kan naar alle
waarschijnlijkheid gewoon gehaald worden. Maar de middellange termijn prognose voor komend jaar
wijst uit dat er rekening gehouden moet worden met een daling van 10 tot 15 procent op jaarbasis. Dit
door de aanhoudende negatieve ontwikkelingen op de internationale scheepvaartmarkt.

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 8
3. Productieproces – tijdbeheersing belangrijk

Het productieproces bij JID start als volgt met de volgende voorbereidende werkzaamheden. De afdeling
Engineering krijgt orderinformatie door van Verkoop. Deze afdeling heeft de klantorder geaccepteerd
inclusief een door de scheepswerf gewenste leverdatum. De productieafspraak varieert per twee weken,
maar komt neer op het leveren van ongeveer 220 pijpspoelen in diverse soorten en maten op de beloofde
leverdatum. Eén order betekent productiewerk voor twee weken. Engineering vertaalt de - veelal nog
papieren - werktekeningen van de klant naar benodigdhedenlijsten (requisitie).

De afdelingen Engineering, Logistiek en Productie overleggen over de seriegroottes per productfamilie

van de te produceren pijpspoelen. Dit is afhankelijk van juiste materiaalsoort, diameter, lengte en
montagewerk. De afdeling Engineering beslist via de twee planners/werkvoorbereiders uiteindelijk bij de
werkordervrijgave over de volgorde en de definitieve omvang van deze series (batches). Dit leidt tot
omsteltijden, bijvoorbeeld bij het instellen van de zaagmachines. Dit is afhankelijk van de beschikbare
capaciteit in mensen en machines.

Productie werkt normaal gesproken met een dagploeg van maandag t/m vrijdag, eventueel met verlengde
werkdagen voor overwerk. In twee weken wordt dan één order opgeleverd bij de scheepswerf. Als het
bedrijf besluit met twee ploegen te gaan werken kan één order van ongeveer 220 pijpspoelen in
gemiddeld zes werkdagen gereedkomen. In de weekends wordt niet gewerkt. Wat ook een rol speelt is
dat een deel van een productieorder uitbesteed wordt voor afwerking.

De afdeling Logistiek is verantwoordelijk voor het inkopen en op voorraad leggen van de benodigde
halffabrikaten en appendages (meet- en regelapparaten om op de leidingen te monteren), zie bijlage 4.
Qua halffabrikaten worden verschillende buizen en verschillende flenzen (uiteinden voor buizen met een
vastgesteld aantal boorgaten) ingekocht en op voorraad gelegd. Daar zitten weleens risicovolle artikelen
tussen die op redelijk korte termijn leveringsproblemen kunnen opleveren voor JID, waardoor de voorraad
in gevaar dreigt te komen.

De leveranciers zijn trouwe relaties van JID, maar kunnen niet veel eisen stellen. De koperen leidingen
worden geïmporteerd uit het Verenigd Koninkrijk, de andere leidingen komen uit Zwijndrecht. De flenzen
worden dichtbij ingekocht in Dordrecht. De appendages worden besteld in Capelle a/d IJssel. Deze
aantallen zijn afgestemd op de productieorder die per twee weken gemaakt moet worden.

3.1 Primair proces

De afdeling Productie laat buizen uit de voorraad aankomen om gezaagd te worden. Kleine diameters (10
en 12 cm) worden óf door de robot zaag/lasmachine óf door de productiemedewerkers gezaagd in
lengtes en voorwerken (afkanten) volgens planning. Diezelfde productiemedewerkers kunnen met een
zaagmachine ook de grotere diameters (25 en 30 cm) zagen. Voor de verschillende typen buizen zijn wel
verschillende zaagbladen nodig en is de zaagtijd verschillend, afhankelijk van de hardheid van het
materiaal. Alle transporten in de productiehal van 50 x 25 meter worden uitgevoerd met één
bovenloopkraan met een veilig hefvermogen tot 5 ton. De vraag is of deze bovenloopkraan de
piekmomenten wel aan kan.

Na het manuele zagen worden de gezaagde stukken een voor een naar een lasinrichting verplaatst waar
een gekwalificeerde lasser de beide flenzen op de uiteinden vast last. Deze flenzen zijn eerder ingekocht,
komen uit het magazijn en worden in de buurt van de lassers gelegd. De robot zaag/lasmachine, de
naam zegt het al, kan een gecombineerde productiehandeling uitvoeren door de kleine diameters te

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 9
zagen en de flenzen erop te lassen. Dit heeft grote voordelen: de hogere productiesnelheid en de
gemiddelde kwaliteit van de lasnaden is hoger én constanter dan van een menselijke lasser, hoe goed hij
of zij ook is in z’n vak.

Na het lassen brengt de bovenloopkraan de gelaste stukken richting de buigmachines.

Figuur 2 Buigmachine voor kleinere diameters in gebruik (bron: https://www.skidpiping.nl/maritiem-fabricage)

Er zijn twee buigmachines bij JID: voor kleinere en voor grotere diameters. Zo’n buigmachine is nodig om
bochten aan te brengen in de leidingen. Dat geldt voor leidingen die geschikt zijn voor langzaam
vloeistoftransport en voor lage druk. Aantal bochten en de buighoek worden per pijpspoel aangegeven
door de scheepswerven. Te ver doorbuigen is beslist niet goed, omdat er te ver is gebogen en omdat
terugbuigen bijzonder slecht is voor het gebruikte materiaal (kans op plastische vervorming). Met behulp
van opgegeven bochten kunnen ook aftakkingen worden gemaakt.

Volgens informatie in de werktekening worden eerder ingekochte appendages bevestigd aan de

pijpspoelen. Het betreft zo’n 10% van de totale flow aan pijpspoelen die besteld zijn. Meestal gebeurt het
aanbrengen van een appendage via een boorgat, schroefdraad, afdichting en fijnafstelling van het meet-
of regelinstrument. Dat betekent precisiewerk. De vraag is – om nader uit te zoeken – of hierdoor niet te
lange wachttijden ontstaan omdat er nauwkeurigheid vereist is en monteurs, instrumenten,
gereedschappen en werkplaats tegelijkertijd beschikbaar moeten zijn.

Als de afdeling Productie gereed is met montagewerkzaamheden worden in de volgende sectie van de
productiehal testen uitgevoerd op kwaliteit en prestaties van de lasnaden. Dat leidt vrijwel altijd tot een
gedeelte dat afgekeurd wordt, ook door de klant, als de pijpspoelen al op de scheepswerf zijn. De klanten

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 10
geven recent aan dat deze afkeur de laatste maanden te vaak plaatsvindt. Daardoor moet een (klein)
gedeelte van de pijpspoelen opnieuw geassembleerd worden. Het overgrote, goedgekeurde deel krijgt na
de testfase een afwerking buiten de deur door productiemedewerkers aldaar. Dan gaat het bijvoorbeeld
om corrosiebehandeling, galvaniseren, reinigen of isoleren. Daarna coördineert de afdeling Logistiek de
tijdelijke opslag en – in overleg met de scheepswerf – het transport naar de gevraagde locatie op het
juiste tijdstip.

JID werkt met het ISO 9001 kwaliteitsmanagementsysteem voor het gehele productieproces. Er is
aandacht voor een strakke werkvoorbereiding, inkopen met betrouwbare levertijden, meten van produc-
tiviteit, uitvoeren van testprogramma’s en het goed opleiden en trainen van de productiemedewerkers.
Binnen de afdeling Productie zijn enkele medewerkers verantwoordelijk voor het onderhoud aan het
machinepark, zodat er tijdens productie zo min mogelijk storingen optreden. Toch komt dit nog voor.

3.2 Producten

JID Leidingsystemen heeft zich toegelegd, gezien Materiaal Diameter [cm] Lengte [m]
haar opgebouwde specialistische kennis en Staal 10 2
machinepark, op de productie van de volgende RVS 2,4
soorten pijpspoelen, zie figuur 3. Qua materialen Koper 2,8
bestaan de halffabrikaten uit buizen van koolstof
3,2
staal, roestvast staal of koper. Deze worden als
Staal 12 2
handelsmaten ingekocht, wat betekent dat ze ieder 6
RVS 2,4
meter lang zijn. De buizen verschillen in diameters.
Koper 2,8
JID is gespecialiseerd in het bewerken van de 3,2
kleinere en middelgrote diameters, namelijk 10, 12, Staal 25 2
25 en 30 centimeter. In samenspraak met de RVS 2,4
scheepswerven is het eerder gelukt om de aan te Koper 2,8
leveren lengtes te beperken tot 2,0; 2,4; 2,8 en 3,2 3,2
meter. Hierbij is het nog niet gelukt om het Staal 30 2
zaagverlies naar tevredenheid te verminderen. RVS 2,4
Kortom, er is te veel afval, wat als een vorm van Koper 2,8
verspilling gezien kan worden. 3,2
Figuur 3 Specificaties pijpspoelen
(bron: JID Leidingsystemen)

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 11
Figuur 4 Pijpspoelen in vele soorten en maten, hier met gelaste bochten
(bron: https://www.energydais.com/mesta-inc/piping-spool-fabrication-4262)

3.3 Productiemethode

Productiebeheersing betekent het onderling in de tijd afstemmen van orders (klantorder wordt
productieorder); goederenstromen (halffabrikaten, onderhanden werk, eindproducten) en capaciteiten
(mensen, machines en hulpmiddelen). Het productieproces bij JID wordt beheerst door het toepassen
van een planningsschema met een horizon van twee weken. De basis hiervoor is de bestellijst van de
twee scheepswerven. Zij vertellen op die manier welke pijpspoelen zij zelf over ruim twee weken nodig
hebben om hun schepen verder op te bouwen.

In de week daaraan voorafgaand wordt al door JID begonnen met voorbereidende werkzaamheden,
zoals het maken van een grove planning en het inkopen van goederen met een langere levertijd. ‘Flow
shop’ productie is niet geschikt voor JID, vanwege het ontbreken van standaardproducten in grote
hoeveelheden. Er is eerder sprake van groepsgewijze ‘job shop’ productie met een functionele lay-out.
Voorwaarde is dan wel een beheerst productieproces. Afdelingen moeten goed samenwerken, anders
kunnen voorbereiding en uitvoering belanden in een logistieke nachtmerrie met veel verspillingen.

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 12
3.4 Productiecapaciteit

Het operationele management is benieuwd of de hoeveelheid werk die nu gedaan wordt gebeurt met
teveel, te weinig of voldoende capaciteit aan mensen, machines en hulpmiddelen. Een evenwichtige
onderlinge afstemming zorgt er normaal gesproken voor dat alle productieorders uitgeleverd kunnen
worden naar tevredenheid van de klanten. Dit punt is belangrijk om de missie van het bedrijf te laten
slagen. Maar de klant is momenteel niet zo tevreden over de prestaties van JID. Recent is een lijstje
met klachten overhandigd.

Momenteel wordt er in opdracht van het management productiedata verzameld waarmee de capaciteit en
beperkingen van het machinepark achterhaald kunnen worden. De productierobot die kan zagen en
lassen wordt mede geanalyseerd. Daarnaast dient er aandacht te zijn voor de specificaties van de
productieorder, zoals aangeleverd door de scheepswerven in de vorm van een tweewekelijkse bestellijst.

Op voorstel van de interne commissie ‘Lef en Lean’ is o.a. het simulatieprogramma Enterprise Dynamics
beschikbaar gekomen. De stroom productieorders en de beschikbaarheid van machines, productie-
medewerkers en logistieke middelen bij JID kan daarmee nader bestudeerd worden.

Als blijkt dat bovengenoemde procesactiviteiten onder randvoorwaarden als capaciteit en kwaliteit
aangepast dienen te worden, ontstaat al snel behoefte bij de bedrijfsleiding om te begrijpen hoe het
productieproces verandert. Wat zijn daarvan de gevolgen, zijn er risico’s en verbetert dan de situatie
daadwerkelijk? Een goed verbetervoorstel inclusief nieuwe simulatie helpt dan in de besluitvorming.

3.5 Productieplanning

Om de twee weken willen de scheepswerven complete en geteste pijpspoelen aangeleverd krijgen. In

een volgorde die is afgestemd op de bouw van de schepen op de scheepswerf. Tijd is daarin een
kritische factor. Geen pijpspoelen, dan niet verder met dat deel van het schip, omdat pijpleidingen en
meet- en regelapparatuur worden weggewerkt in de moeilijk toegankelijke werkruimtes en loze ruimtes.
Dus de gewenste leverdatum van de scheepswerf is eigenlijk de vereiste leverdatum. Is de levering niet
betrouwbaar, door gemiste aantallen of onvoldoende kwaliteit, dan is een ontevreden klant het gevolg.

Deskundige medewerkers met verstand van scheepsbouw binnen JID vertalen deze bestellijsten
(snapshot, zie bijlage 5) in een supply- en productieplanning (zie bijlage 6) en inkooplijst.

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 13
4. Human Resource Management - vernieuwen?

4.1 Organisatie

Figuur 5 Organisatieschema JID

Grofweg zit de organisatie volgens bovenstaand plaatje in elkaar. In de praktijk zijn er ook wat commis-
sies gevormd, die niet in het plaatje zichtbaar zijn. De directie is niet per se tevreden over de onderlinge
samenwerking tussen de verschillende afdelingen. Er wordt nogal wat werkdruk ervaren, met name bij
Productie en het lijkt erop dat dit inmiddels in de communicatie tussen de verschillende afdelingen een
negatieve rol speelt. De directie heeft een commissie ingesteld om de werksfeer te bevorderen, de
commissie ‘Binden en Boeien’.

In de wandelgangen hoor je dit soort reacties:

‘Tja, misschien is meer mensen aannemen handiger, we zitten niet te wachten op extra feestjes en
personeelsactiviteiten. Overigens als die mensen gewoon eens aan het werk gaan, dan duurt het niet zo
lang om bijvoorbeeld een account voor een nieuwe medewerker te regelen.’

‘Weer een praatgroepje, pfff.’

En wie zitten er weer in deze club, precies mensen van management en Personeelszaken, die praten
toch al met elkaar, kan dat niet wat efficiënter?

De al eerder aangehaalde commissie ‘Lef en Lean’, is een paar jaar geleden ingesteld om uit te zoeken
hoe het werk efficiënter gedaan kan worden. ‘Lef’ staat voor durven uitproberen van een nieuwe manier
van werken. Dat gedeelte komt nog niet van de grond. Er is geen tijd om iets uit te proberen en doe je het
toch, dan word je door je leidinggevende op je vingers getikt, soms zelfs in de afdelingsvergadering, waar
al je collega’s bij zitten. De commissie ‘Lef en Lean’ komt elke maand bij elkaar en levert elk half jaar een
korte rapportage van hun activiteiten. Er zijn wat ‘wilde’ ideeën voor aanschaf van robots en er is een
‘lean’ opleiding opgezet. Of dit nu echt tot kostenbesparing heeft geleid, is niet duidelijk. Voorlopig is de
werkdruk er niet minder op geworden en is er op de werkvloer nog niet al te veel veranderd.
Bij de opleiding loopt het niet storm, er zijn wel wat aanvragen, maar het lukt niet om medewerkers vrij te
plannen van hun dagelijkse werkzaamheden. Marco, hoofd van Productie houdt het een beetje tegen.

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 14
Hij heeft een paar zieken en het werk gaat voor, dus die opleiding moet maar even op de langere termijn
geschoven worden. Jelka, hoofd van Engineering, heeft een vergelijkbare situatie en stelt voor om de
opleiding in de avonduren te verzorgen.

Er is overigens ook een OR (ondernemingsraad), verplicht vanuit de wet op de ondernemingsraden.

Aangezien het aantal medewerkers ergens tussen 50 à 60 schommelt, is een OR verplicht van minimaal
5 personen. Bij JID is ervoor gekozen om 7 leden in de OR te hebben, om zo goed de gehele organisatie
te kunnen vertegenwoordigen. De OR en directie hadden een prima verstandhouding. Afgelopen jaar is
daar de klad ingekomen. De nieuwe algemeen directeur (Peter) gaat het vergaderen met de OR niet zo
makkelijk af. Hij is al eens kwaad weggelopen, omdat hij te vaak onderbroken werd door de voorzitter van
de OR. Hij had zojuist trots zijn nieuwe commissie voorgesteld, de commissie ‘Binden en Boeien’.
De voorzitter van de OR, Monique onderbrak hem door aan te geven dat dit geen antwoord op de vraag
was. De vraag was hoe de structurele werkdruk, het hoge ziekteverzuim en het tekort aan medewerkers
aangepakt wordt. Het instellen van alweer een commissie vindt de OR geen oplossing. Zeker omdat de
commissie geen duidelijke opdracht heeft.

Marco hoofd van Productie, maakt zich zorgen. Hij heeft een aantal zieken, waarvan twee langdurig.
Het is niet per se dat er veel fouten gemaakt worden, of dat de planning niet meer gehaald wordt, maar
het lukt hem niet meer om nog eens een extra overleg in te plannen, of om mensen zo ver te krijgen dat
ze een opleiding of cursus starten. Die rapportage met nieuwe ideeën voor het project ‘Lef en Lean’, heeft
hij zelf maar gemaakt, niemand die even tijd vrij kon maken om mee te praten. O ja, het voorstel voor een
stagiair Werktuigbouwkunde werd ook afgewezen. “We hebben niemand om hem te begeleiden” .
Daarnaast merkt hij dat er steeds negatiever over de afdeling Engineering en over de afdeling Verkoop
gesproken wordt. Hij mag Jelka het hoofd van Engineering wel, maar hij merkt de laatste tijd dat ze ook
wat negatiever op zijn mailtjes reageert. Zou dat iets met de onderlinge communicatie tussen de twee
afdelingen te maken hebben? Hij moet dit toch eens uitzoeken. Binnenkort maar eens met haar een kop
koffiedrinken. Hij zou graag samen met haar optrekken en een plan maken hoe ze de directie kunnen
overtuigen van de noodzaak van de situatie. Op zich gelooft hij in de nieuwe directeur, hij moet alleen
nog veel leren van de business waarin we zitten en dat lukt niet als hij geen informatie krijgt, of als we al
zijn plannen direct afkeuren. Waarom krijgt een nieuwe directeur eigenlijk geen buddy toegewezen? Zo
werken we al jaren bij de operationele afdelingen. Iemand die al wat langer bij de organisatie werkt is
minimaal een jaarlang buddy voor een nieuwe medewerker.

In het operationeel overleg tussen Engineering, Productie, Logistiek wordt vooral geconcentreerd op
seriegrootte en werkafstemming tussen de verschillende afdelingen. Meestal overleggen de hoofden en
per afdeling nog wat chefs met elkaar. Marco vraagt zich af of hij eens één van zijn senior
productiemedewerkers mee zal nemen. Wat zou daarvan de impact zijn?

4.2 Personeelsbestand

In totaal werken 56 personen bij JID, waarvan 6 part timers. Zoals elders in de metaalsector is de leeftijds-
opbouw bij JID scheef verdeeld. De gemiddelde leeftijd is ongeveer 42 jaar en ruim een derde van het
personeel is boven de 50 jaar. Een kleine 90% werkt vier of vijf dagen in de week. Zo’n 75% heeft
secundair onderwijs genoten (vmbo of mbo), ongeveer 15% hoger onderwijs (hbo en/of universiteit).

Er werken 15 medewerkers op de productievloer. Twee van hen zijn langdurig ziek als gevolg van arbeids-
gerelateerde klachten of een bedrijfsongeval. Voor een traject van afkeuren en afvloeien wordt gevreesd.

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 15
JID kent een tweekoppige directie, één algemeen en één financieel directeur. De centrale afdelingen
Engineering en Productie hebben ieder een manager. Daaronder werken vier operationele chefs die de
medewerkers in de productie en productielogistiek aansturen..

4.3 Beloningsbeleid

Het loongebouw is opgebouwd als een piramide. Centraal in het arbeidsvoorwaardenbeleid staat de CAO
Metaal en Techniek, die afgelopen 1 juli voor de gehele sector in Nederland is afgesloten tussen sociale
partners (werkgevers- en werknemersorganisaties). Daarin is afgesproken dat de lonen omhooggaan, dat
ouderen vervroegd kunnen uittreden (Generatiepact), dat er arbeidsduurverkorting aangevraagd kan
worden zonder afbreuk voor de pensioenopbouw, dat er een betere balans moet komen tussen
werkroosters en privétijd en dat meer flexkrachten een vast contract aangeboden krijgen.

Bij JID zijn de salarissen onderop bijna 18.000/jaar. Managers verdienen zo 60.000 tot 70.000/jaar.
De directie verdient 120.000/jaar. Ook al werken de klanten wel met een bonussenstructuur, JID volgt dat
voor haar eigen personeel en management niet.

Er is recent een discussie ontstaan binnen management en operationele leiding over een terugvallende
arbeidsproductiviteit vanwege een combinatie van improductiviteit, waarvan de redenen nog niet bekend
zijn, en (langdurig) verzuim. Deze ontwikkeling staat op gespannen voet met de betere beloning die
halverwege het jaar is ingevoerd.

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 16
5. Financiën – winst of verlies?

5.1 Terugblik jaarverslag 2021

JID Leidingsystemen kijkt terug op een roerig 2021. Omzet en winst zijn gedurende het coronajaar
enigszins gedaald, onder andere omdat de afzet licht achterbleef. Halffabrikaten, personeelsinzet en
marktvraag waren gedurende de coronacrisis bijzonder lastig te sturen.

Gelukkig heeft de productie van JID niet stilgelegen. Het laatste kwartaal van 2021 heeft op belangrijke
terreinen herstel opgeleverd, wat zich liet zien in een gemiddeld hogere maandafzet.

Een opsomming van de belangrijkste gebeurtenissen in 2021:

• De omzet vertoonde een daling van 9 procent ten opzichte van 2020. Het nettoresultaat is met 13
procent gedaald. Dit is voornamelijk veroorzaakt door stijgende productiekosten.
• Het aantal medewerkers is met 8 flexibele krachten afgenomen naar 56 medewerkers eind 2021.
Daarmee heeft JID per saldo alle vaste medewerkers in dienst weten te houden.
• Er zijn ook weer in 2021 aan 2 scheepswerven in Nederland producten en afgeleide diensten
geleverd. Deze laatste categorie wordt evenwel niet gefactureerd.
• De productieactiviteiten hebben door corona moeilijkheden gekend in 2021. Een derde, potentiële
opdrachtgever annuleerde helaas een reeds in de zomer van 2021 gegund contract voor de bouw
van nog eens 1.200 pijpspoelen in 2022. Deze scheepswerf verkeert momenteel in surséance. Dit
toont de kwetsbaarheid van JID voor grillige marktontwikkelingen in de Nederlandse
scheepsbouwsector. Het management van JID beraadt zich daarom op een koerswijziging.
• Sommige sectoren waar JID een ondergeschikte rol speelt, zoals de jachtenbouw en de bouw van
‘heavylift’ schepen voor de aanleg van bijvoorbeeld offshore windparken zijn tijdens de crisis goed
doorgegaan en zijn in sommige gevallen zelfs sterk gegroeid.
• In 2021 heeft JID de samenwerking versterkt met een machinebouwer en een ontwikkelaar van
productiebesturingssoftware. Met deze samenwerking is de positie versterkt in productietechnologie
en wordt een belangrijke stap gezet naar meer mechanisering en automatisering in voorbewerking,
assemblage en afwerking.
• In 2021 zijn nieuwe investeringen in bedrijfspanden, machines, overige bedrijfsmiddelen en
digitalisering uitgesteld vanwege onzekere tijden en noodzakelijke kostenbesparingen.

5.2 Actuele zaken – problemen stapelen zich op

Voor het bedrijf is het momenteel hollen of stilstaan, topdrukte of duimendraaien. Momenteel draait het
bedrijf verlies (zie bijlage 7). Per maand is de bedrijfssituatie anders, ook al door de tweewekelijkse
bestellijsten van de scheepswerven. Kan er anders geschakeld worden met de klanten? Is groeien dan
wel verstandig? Kan groeien wel op termijn, nu op de korte termijn de Nederlandse scheepswerven
weinig orders binnen krijgen? Of is hier sprake van een structurele ontwikkeling in onze scheepsbouw?
Hoeveel extra productiemedewerkers zijn er dan nodig? Is het verstandig te gaan werken in ploegen-
diensten met verschillende werkroosters? Maar wat te doen met de ontwikkeling in het verzuim?
Personeel is duur en goed personeel is schaars. Moet er geïnvesteerd worden in extra productiemachines?
Wanneer stapt het bedrijf over van handbediening naar automaten (productierobots)?

Maar wat is het werkelijke probleem in de productie?

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 17
5.3 Zwaar weer voor 2023 en verder?

Het bedrijf staat de komende jaren financieel aan twee kanten onder druk.

Enerzijds dient er bespaard te worden op operationele kosten vanwege teruggelopen bedrijfsrendement,

wat zich momenteel uit in een verliesgevende situatie. Dit kan een tijd opgevangen worden. Het financieel
management selecteert momenteel een extern adviesbureau om onderzoek te doen naar de logistieke
kosten, de arbeidsproductiviteit, knelpunten en verspillingen in de productie en de samenwerking in de
keten. Besparingen en verbeteringen op procesniveau zijn komend jaar al noodzakelijk om de negatieve
trend, die enkele jaren geleden inzette, te keren. Recente kostenstijgingen op inkoop en arbeid gooien
behoorlijk roet in het eten. Aandeelhouders en management spreken evenwel het vertrouwen uit in de
ingeslagen weg. Lenen op de kapitaalmarkt blijft mogelijk. Investeringen worden niet uit de weg gegaan.

Het verkoopcontract voor 2022 loopt langzamerhand ten einde en afgelopen zomer is het contract voor
2023 afgesloten met de klanten. Daarin houden de scheepswerven al rekening met krimp en 15% minder
afzet in benodigde pijpspoelen voor de te bouwen schepen.

Volgens de nieuwe algemeen directeur is het daarnaast noodzakelijk het komende jaar te besteden aan
acquisitie om langdurig de klantenportefeuille uit te breiden met één of twee andere Europese
scheepswerven. Zij dienen actief te zijn in veelbelovende sectoren als luxe (mega)jachtenbouw, marine
en offshore kraanschepen. Dit zijn per definitie hoogwaardige schepen met complexe leidingsystemen
aan boord. Een specialistische leverancier als JID kan veel voor hen betekenen.

Dit kan wellicht ook zorgen voor een vernieuwingsimpuls van de bedrijfsvoering van JID, omdat in dit
soort sterke sectoren er mede schepen ontworpen worden – namens kopers bij bedrijven en overheden -
met sterke aandacht voor duurzaamheid (Clean Shipping Alliance), energie (waterstof), betrouwbaarheid
en ‘life cycle management’ in het programma van eisen. Daarbij zoeken die scheepswerven
toeleveranciers met veel innovatievermogen en financiële slagkracht.

Kortom, JID gaat op korte termijn zwaar weer tegemoet, maar mogelijk wacht een schone en mooie
toekomst als het tij gekeerd kan worden!

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 18
6. Bijlagen

Bijlage 1 Nieuwsberichten scheepsbouwsector

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 19
Technische bedrijfskunde in de praktijk
Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 20
Bijlage 2 Productiecijfers JID, 2019-2022

PIJPSPOELEN PRODUCTIEOMVANG

2019 2019 2020 2021 2022

jan 483 412 292 336 446

feb 460 465 355 424 461

mrt 481 423 343 402 476

apr 408 457 388 378 380

mei 425 402 422 449 396

jun 473 466 453 438 424

jul 433 452 488 412 399

aug 386 433 447 389 439

sep 438 405 457 409 429

okt 302 398 489 443 400

nov 336 332 464 442 400

dec 478 298 467 466 450

Totaal 5103 4943 5065 4988 5100

Maandprognoses
in blauw

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 21
Bijlage 3 Orderboek nieuwbouw zeeschepen Nederlandse scheepsbouwindustrie
(per 31-12-20)

Bron: Netherlands Maritime Technology (2020), Sectorjaarverslag 2020, Rotterdam

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 22
Bijlage 4 Leveranciersoverzicht JID

Leverancier Materiaal Type

Van Leeuwen Buizen, Zwijndrecht Buis, koolstof staal Naadloos; Onbehandeld; Klasse A
Van Leeuwen Buizen, Zwijndrecht Buis, roestvast staal AISI 304
Mueller Europe Ltd, Bilston (UK) Buis, koper 120 bar koelleiding; K65
Dylan Steel Solutions, Dordrecht Flenzen, staal Vlakke lasflens EN 1092-1
Arcus, Dordrecht Flenzen, RVS Vlakke lasflens AISI 304, EN 1092-1
Eriks, Capelle a/d Ijssel Appendages Diverse fit-ups

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 23
Bijlage 5 Bestellijst Pijpspoelen scheepswerf augustus 2022 (snapshot)

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 24
Bijlage 6 Supply chain planning JID, sep-nov 2022

0
week 5-sep 12-sep 19-sep 26-sep 3-okt 10-okt 17-okt 24-okt 31-okt 7-nov 14-nov 21-nov
-3 -2 -1 1 2
Werf Bestellijst-A
Planning Grof1+2 Fijn-batch1 Fijn-batch2
Inkoop-buizen Koper-UK VLB-NL
Inkoop-flenzen D'drecht-NL
Inkoop-appendages Eriks-NL
Logistiek Inslag1+2 Uitslag1 Uitslag2
Productie Batch1 Batch2
Afwerking-extern Batch1 Batch2
Afleveren werf Batch1 Batch2
Werf Bestellijst-B
Planning Grof3+4 Fijn-batch3 Fijn-batch4
Inkoop-buizen Koper-UK VLB-NL
Inkoop-flenzen D'drecht-NL
Inkoop-appendages Eriks-NL
Logistiek Inslag3+4 Uitslag3 Uitslag4
Productie Batch3 Batch4
Afwerking-extern Batch3 Batch4
Afleveren werf Batch3 Batch4
Werf Bestellijst-C
Planning Grof5+6 Fijn-batch5 Fijn-batch6
Inkoop-buizen Koper-UK VLB-NL
Inkoop-flenzen D'drecht-NL
Inkoop-appendages Eriks-NL
Logistiek Inslag5+6 Uitslag5 Uitslag6
Productie Batch5 Batch6
Afwerking-extern Batch5 Batch6
Afleveren werf Batch5 Batch6
Werf Bestellijst-D
Planning Grof7+8 Fijn-batch7 Fijn-batch8
Inkoop-buizen Koper-UK VLB-NL
Inkoop-flenzen D'drecht-NL
Inkoop-appendages Eriks-NL
Logistiek Inslag7+8 Uitslag7 Uitslag8
Productie Batch7 Batch8
Afwerking-extern Batch7 Batch8
Afleveren werf Batch7 Batch8

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 25
Bijlage 7 Startbalans JID per 30 september 2022

BALANS per 30-9-2022 (x 1.000 euro)

Bedrijfsgebouwen
(Aanschafprijs) 4.500 Eigen Vermogen (A.K.+reserves) 6.342
afschrijving 90 9% Hypotheek 2.000
4.410 8% Lening 200
Terreinen 1.000 Overige lange leningen 0
Robot (Aanschafprijs) 200 Crediteuren 1.600
afschrijving 50 Te betalen hypotheekrente 150
150 Te betalen vakantietoeslag
Machines (Aanschafprijs
las/zaag/buig/test) 400 0,08x4x100.000euro 32
afschrijving 100 Te betalen belasting 0
300 Rekening courant 0
Inventaris 1.200 Overige korte schulden 0
afschrijving 300
900
Immateriële activa 1.000
Voorraad h.f 0
Voorraad e.p. 750
Debiteuren 1.200
Vooruitbetaalde rente 0
Liquide middelen   314
VERLIES 3e kwartaal 300

totale activa 10.324 totale passiva 10.324

Technische bedrijfskunde in de praktijk

Technische Bedrijfskunde – versie 1.1
De Haagse Hogeschool, 2022 26