Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 37

‫تا‌هـــهرێما‌كوردستانێ‌‌_عێــــراق‬

‫‌‬ ‫‌‬
‫حكـــومه‬

‫تا‌خواندنا‌بلند‌و‌ڤهكولينێن‌زانســتى ‌‬
‫‌‬ ‫وه ‌‬
‫زاره‬ ‫‌‬

‫روهردا‌بنيــات ‌‬
‫لــيژا‌په ‌‬
‫‌‬ ‫زانــكويا‌دهــوك‌‪‌/‬كو‬

‫پــــــــــشـكــــــا‌جــــــــــوگــــــــرافيــــــــــــــا‬

‫كهلهـێ ‌‬
‫گـونـــدێ‌ ‌‬
‫كولينهك‌دبياڤێ‌جوگرافيا‌گوندى‌دا ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ڤه‬

‫ئامادهكرن‌ژاليێ‌قوتابيان ‌‬
‫‌‬ ‫كولين‌هاتيه‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ڤه‬

‫‌‬

‫‌‌‌‌‌‌نور‌محسن‌سعدون‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شيماء‌علي‌حسين ‌‬

‫ههژين‌حسين‌احمد ‌‬
‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ‌‬

‫‌‬

‫‌‬

‫ك‌پشكهك‌ژ‌پێٍدڤيێن ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ردا‌بنيات‌وه‬ ‫كوليژا‌په ‌‬
‫روه‬ ‫‌‬ ‫بوپشكا‌جوگرافيا‌‪‌/‬‬

‫رناما‌بهكالوريوسێ‌دبوارێ‌جوگرافى‌دا ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫باوه‬

‫‌‬

‫ب‌سهرپه‌رشتيا ‌‬
‫‌‬

‫د‪‌.‬صالح‌عبدالسالم‌حسين ‌‬

‫‌‬

‫‌‬

‫‌‬

‫‪‌2721‬كوردى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌1442‬كۆچى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪‌2021‬زايينى ‌‬
‫‌‬

‫( بِسْمِ اللَّـ ِه الرَّحْم َٰـ ِ‬


‫ن الرَّحِيمِ )‬

‫كنَا فِيهَا قُرًى ظَاهِ َر ًة و‬


‫التِي بَا َر ْ‬
‫ن الْقُرَى َّ‬
‫( وَ َجعَ ْلنَا بَ ْينَهُ ْم وَبَيْ َ‬

‫ي وَأَيَّامًا آ ِمنِنيَ)‬
‫سِريُوا فِيهَا لَيَالِ َ‬

‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ‌‬
‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‬

‫‌‬

‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سورة سبأ أية(‪)18‬‬


‫‌‌‬

‫‌‬

‫‌‬

‫‌‬

‫‌‌‬
‫ديــاري بــو‬
‫‌‬

‫ئةم ظي كاري دكةنة دياري‬

‫ب َو دايك وبابيَن ئةم ثةروةردة كرين‬

‫(( رب ارمحهما كما ربياني صغريا ))‬

‫هةمي ئةنداميَن خيَزانا مة‬

‫ب َو طيان َي ثاك َي شةهيديَن ئازاديا كوردستانيَ‬

‫هةمي هةظال و هوطريَن مة‬

‫ب َو هةمي ماموستاييَن مة ‪ ,‬ئةويَن ئةم فيَري زانسيتَ كرين‬

‫هةركةسةك َي هاريكاريا مة كري‬

‫‪-‬أ‪-‬‬
‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سوثاسي و ريَزطرتن‌‌‌‌ ‌‬

‫‌‌‌‌‌‌‌ ‌‬
‫سوثاسيةكا بيَ سنور ثيَشكيَش ماموستاييَن خو ييَن هيَذا وبها طران دكةن وهةر‬
‫ماموستايةكيَ ئةم فيَري ثيتةكا خواندنيَ كرين ‪ ,‬سوثاسيةكا تايبةت بوَ ثشكا‬
‫جوطرافيا ب هةمي ماموستا و دكتوريَن خوظة ‪.‬‬

‫****‬

‫سوثاسيةكا تايبةت بوَ سةرثةرشت وماموستاييَ هيَذا(صاحل عبدالسالم‬


‫حسني)دكةن ‪ ,‬كو ماندي بووي و ئةركيَ سةرثةرشيت كرنا ظيَ ظةكوليينَ ب‬
‫ستوي َي خوظة طرتي ‪.‬‬

‫****‬

‫سوثاس بوَ هةمي طونديان كوَ هاريكاريا مةكري دظيَ ظةطوليينَ دا تايبةت ب َو‬
‫وان كةسا ريَك داية مة ب َو ضاظثيَكةفتنا كةسايةتي دطةل ئةجنام بدةن ‪.‬‬

‫****‬

‫سوثاس بوَماموستا (ليلى حمسن سعدون) كوَهاريكار بوَ دطةل مة وزةمحةت بري‬
‫ين ‪.‬‬
‫ب نظيسينا ظ َي ظةكولي َ‬

‫‪-‬ب‪-‬‬
‫ناڤهروك ‌‬
‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ‌‬

‫رپهر ‌‬
‫به ‌‬‫‌‬ ‫بابهت ‌‬
‫‌‬
‫أ‌‬ ‫ديارى ‌‬
‫ب‌‬ ‫سوپاسى ‌‬
‫پ‌‬ ‫ناڤهروك ‌‬
‫‌‬
‫به‌رپه‌ر ‌‬
‫‌‬ ‫بابهت ‌‬
‫‌‬ ‫ژماره ‌‬
‫‌‬
‫‌‪‌ 2-1‬‬ ‫پێشهكى ‌‬
‫‌‬ ‫‪‌ -1‬‬
‫‪‌3‬‬ ‫بة شيَ ئيَك َي‪ :‬ثيَزانينيَن طرنط ل سةر طونديَ كةهل َي‬ ‫‪‌ -2‬‬
‫‪‌ ‌‌4‬‬ ‫يةكةم‪ :‬ناظ َي طونديَ كةهليَ‬ ‫‪‌ -3‬‬
‫‪‌ ‌‌‌‌5‬‬ ‫دووةم‪ :‬ميَذوويا ئاظاكرنا طونديَ كةهليَ‬ ‫‪‌ -4‬‬
‫‪‌ ‌‌‌‌6‬‬ ‫سيَيةم‪ :‬رووبةريَ طونديَ كةهليَ‬ ‫‪‌ -5‬‬
‫‪‌ 10-7‬‬ ‫ضوارةم‪ :‬جه َي طونديَ كةهليَ‪-:‬‬ ‫‪‌ -6‬‬
‫‪‌ 11‬‬ ‫بةشيَ دوويَ‪ :‬تايبةمتةندييَن جوطرافيا ل دةظةرا ظةكوليينَ‬ ‫‪‌ -7‬‬
‫‪‌ 12‬‬ ‫يةكةم‪ :‬ثيَكهاتنا جيولوجي‬ ‫‪‌ -8‬‬
‫‪‌ 13‬‬ ‫دووةم‪ :‬بةرزي ونزمي‬ ‫‪9‬‬
‫‪‌ 14‬‬ ‫‌‬ ‫‪ ‌ -10‬سيَيةم‪ :‬كةش و هةوا‬
‫‪‌ 15‬‬ ‫‪ ‌ -11‬ضوارةم‪ :‬ئاخ‬
‫‪‌ 16‬‬ ‫‪ ‌ -12‬ثيَنجةم‪ :‬رووةك َي سروشيت ‌‬
‫‪‌ 17‬‬ ‫‪ ‌ 13‬شةشةم‪ :‬با‬
‫‪‌ 18‬‬ ‫‪ ‌ -14‬بةش َي سييَ‪ :‬تايبةت مةندييَن مروظي ل طونديَ كةهليَ‬
‫‪‌ 23-19‬‬ ‫‪ ‌ -15‬يةكةم‪ :‬دانيشتوان‬
‫‪‌ 26-24‬‬ ‫‪ ‌ -16‬دووةم‪ :‬خزمةت طوزاري‬
‫‪‌ 29-27‬‬ ‫‪ ‌ -17‬سييَةم‪ :‬بار َي ئابووري وكومةاليةتي ل طوند َ‬
‫ي كةهليَ ‌‬
‫‪‌ 30‬‬ ‫‪ ‌ -18‬ئةجنام‬
‫‪‌ 32-31‬‬ ‫ليستا ذيَدةران‬ ‫‪-19‬‬
‫‌‬
‫‌‬
‫‌‬

‫‪-‬پ‪-‬‬
‫ثيَشةكي‬
‫ظةكولينامة ل دور طونديَ كةهليَ ية ‪ ,‬سةر ب عةشريةتا مريان ظة ية سةر ب ناحيا رةبيعا‬
‫ظةية ‪ ,‬سةر ب قةزا تةلةعفةر ظةية ‪ ,‬ثاريَزطةها مووسل ظة‪.‬‬
‫ذطرنطرتين هوكاريَن كو بوينة ئةطةر ذبو هةلبذارتنا ظي بابةتي‪ :‬ذبةر كو طونديَ كةهل َي‬
‫ئيَكة ذ طونديَن سنوري ييَن سرتاتيذي كو دكةظيتة سةر سنوريَ سوريا ‪ ,‬وهةروةسا ئيَكة ذ‬
‫طونديَن ناظدار ييَ كوردا ل دةظةرا زممار ‪ ,‬ئةظي طوندي دطةلةك اليةناندا طرنطيا خوهةية‬
‫وةك جهيَ جوطرايف ييَ سرتاتيذي وسةربازي و ئابووري و كومةاليةتي‪......‬هتد‬
‫ئارماجنا ظةكوليينَ ‪ :‬ناساندنا طونديَ كةهليَ ذالييَ رووبةري وجهيَ جوطرايف و ضةنديا‬
‫ئةوان خزمةت طوزاريا ئةويَن ل طوندي هةين ‪ ,‬هةروةسا ناساندنا باري ئابووري و‬
‫كومةاليةتي و ئاسيتَ زانسيت و رةوشةنبيَري ييَن ئاكنجييَن طوندي زيَدةباري ئةو كاودانيَن‬
‫ل سةر طوندي دا هاتني ب دريَذيا ميَذوويا طوندي ‪.‬‬
‫دةربارةي ظةكوليينَ‪ :‬لدور طونديَ كةهل َي ثيَك دهيَت ذ ثيَشةكيةكيَ و سيَ بةشان ‪.‬‬

‫بةشيَ ئيَكيَ‪ :‬طريَداية ثيَزانينيَن طرنط لسةر طونديَ كةهليَ دابةش دبيت لسةر ضار‬
‫اليةنان ‪,‬‬
‫ئةوذي اليةنيَ ئيَكيَ ناظيَ طونديَ كةهليَ ‪ ,‬يادوويَ ميَذوويا ئاظاكرنا طونديَ كةهليَ ‪ ,‬يا سييَ‬
‫رووبةريَ طونديَ كةهليَ ‪ ,‬يا ضاريَ جهيَ طونديَ كةهليَ ‪.‬‬

‫بةشيَ دوويَ‪ :‬طريَداية ب اليةنيَ تايبةمتةندييَن جوطرافيا ل دةظةرا ظةكوليينَ دابةش‬


‫دبيت لسةر شةش اليةنان يائيَكيَ طريَداية ب ي ثيَكهاتنا جيولوجي ‪ ,‬يادوويَ بةرزي‬
‫ونزمي ‪ ,‬يا سييَ كةش و هةوا ‪ ,‬يا ضاريَ ئاخ ‪ ,‬يا ثيَنجيَ رووةكيَ سروشيت ‪ ,‬يا شةشيَ با ‪.‬‬

‫بةشيَ سييَ‪ :‬طريَداية ب اليةنيَ باريَ ئابووري وكومةاليةتي ل طونديَ كةهليَ ذ سيَ اليةنان‬
‫ثيَكدهيَت ‪ ,‬يا ئيَكيَ دانيشتوان ‪ ,‬يادوويَ خزمةت طوزاري ‪ ,‬يا سييَ باريَ ئابووري‬
‫وكومةاليةتي ل طونديَ كةهليَ ‪ .‬و ل دوماهييَ ئةجناميَن ظةكوليينَ هاتينة دياركرن‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫بيَطومان ئةظ ظةكولينة بيَ ئاستةنط نةبويية هةتا طةهشيت ية ئةجنام َي دوماهييَ ئةوذي‬
‫ذبةر كيَم بونا ذيَدةران لسةر طوندي هةروسا نة ئامادةبونا هندةك ذ كةسايةتييَن ظي‬
‫طوندي كومة نةشيا مفا ذ وان ثيَزانينيَن وان وةربطرن ‪.‬‬
‫دوماهيكيَ دانثيَدان دهيَتة كرن كو ئة ظ ظة كولينة يا بيَ كيَماسي نينة ‪ .‬ب تينَ خودايَ‬
‫مةزن ييَ دروست وبيَ كيَماسي ية ‪ ,‬هيَظية مفا ذيَ بهيَتة وةرطرتن و سةركةفنت بة هةر‬
‫اليةكيَ ‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫بةشيَ ئيَكيَ‬

‫ي كةهليَ‬
‫ثيَزانينيَن طرنط لسةر طوند َ‬

‫يةكةم‪ :‬ناظ َي طونديَ كةهليَ‬

‫دووةم‪ :‬ئاظاكرنا طونديَ كةهليَ‬

‫سيَيةم‪ :‬رووبةريَ طونديَ كةهليَ‬

‫ي كةهليَ‬
‫ضوارةم‪ :‬جه َي طوند َ‬

‫‪3‬‬
‫ي كةهليَ‬
‫ثيَزانينيَن طرنط لسةر طوند َ‬

‫يةكةم‪ -‬ناظيَ طونديَ كةهليَ‪-:‬‬

‫لدويظ وان ثيَزانينيَن وجهيَن شينواري دياردبيت كو طونديَ كةهليَ ميَذوويةكا كةظن و‬
‫ديَرين هةية‪,‬ضةند بوضونةك هةنة دةربارةي ناظيَ طوند َي كةهليَ ذوان ذي‬

‫بوَضونةك هةية كوَ زوربةيا خةلكيَ طوندي بومةدا دياركرن كو هةر ذ دةسثيَكا ئاظاكرناويَ‬
‫ناظيَ طوندي ذ(قلعة موسارةشا)ئانكو ذ كةهلا موسارةشا هاتية ذبةر كو كةهلةك ل طوندي‬
‫هةبو هةر ذ كةظندا دطوتينَ (قلعة موسارةشي) وبوضونةكا دي هةية كو هندةك ذ خةلكيَ‬
‫طوندي دبيَذن دكةظندا هوزا موسارةشا ل ظي طوندي ئاكنجي بوون‪ )1(.‬هةروةسا ئيَكةم‬
‫طونديَ هوزا مريا بوو ل عرياقيَ هةروةسا دبيَذنيَ ثايتةختا هوزا مريا‪)2(.‬ويينَ ذمارة(‪)1‬ويَينَ‬
‫طونديَ كةهليَ ‪.‬‬

‫(‪ )1‬جاظثيَكةفنت دطةل حممد امحد يوسف ‪ ,‬نةخويَندةوار‪ ,‬دايك بووي ‪ ,1946‬ريَكةفيت‪. 2020/12/20/‬‬
‫(‪)2‬صالح عفدو علي ‪ ,‬زمار دراسة جغرافية وتاريخية وسياسية ‪ ,‬ط‪ ,‬االولى ‪ ,‬م‪ ,‬هاوار‪ ,‬دهوك ‪,‬‬
‫‪,2017‬ص‪.75‬‬
‫‪4‬‬
‫ي كةهليَ‪-:‬‬
‫دووةم‪ -‬ميَذوويا ئاظاكرنا طوند َ‬

‫طونديَ كةهليَ ل ساال ‪ 1934‬ل سةر دةسيتَ شيخ (صاحل التاج الدين) هاتية ئاظاكرن‪,‬‬
‫هةرضةندة ل وي دةمي خاني نةبوون خةلك ل ضادران دا دذيان ل ساال ‪1974‬خةلكيَ طوندي‬
‫ذالييَ رذيَما بةعس ظة هاتنة تةرحيل كرن هندةك ذوان بةرةظ سوريا ئانكو روذئاظاييَ‬
‫كوردستانيَ ضوون وهندةكيَن دي بةرةظ باشوريظة ضوون ئانكو(مووسل)‪ )1(.‬بوماويَ‪29‬ساالن‬
‫ل وان دةظةران مان بةليَ ثشيت ‪ 2003‬ئانكو ثشيت كةفتنا (صدام احلسني) سةروك َي عرياقيَ‬
‫(‪)2‬‬
‫جارةكادي خةلكيَ ظي طوندي زظرين سةرئاخا خو ئانكو طونديَ كةهليَ‪.‬‬

‫(‪ )1‬جاظثيَكةفنت دطةل امحد علي قاسم‪ ,‬نةخويَندةوار ‪ ,‬دايك بووي ‪ ,1957‬ريَكةفيت ‪.2020/12/22‬‬
‫(‪ )2‬جاظثيَكةفنت دطةل حممد سعدون حامد ‪ ,‬نةخويَندةوار ‪ ,‬دايك بووي ‪ ,1951‬ريَكةفيت ‪.2020/12/24‬‬

‫‪5‬‬
‫ي طونديَ كةهليَ‪-:‬‬
‫سيَيةم‪ -‬رووبةر َ‬

‫ئيَك‪ :‬روربةريَ طونديَ كةهليَ ي ب طشيت دطةهيتة (‪ )18‬هزار دونةمان وروبةريَ طوند ل‬
‫سةر هاتية ئاظاكرن دطةهيتة (‪)1‬كم ضارطوشة روبةريَ ئةرديَ ضاندنيَ ل طوندي‬
‫دطةهيتة(‪)16‬هزار دونةمان وئةرديَ ضاندنيَ ب ئاظيَ ل طوندي نينة ئانكو هةمي ئةرديَ‬
‫ضاندنيَ ل طوندي ديَميية روبةريَ طوندي ئةوي ب كيَر ضاندنيَ نةهيَت ئانكو هشكاتي‬
‫(‪)1‬‬
‫دطةهيتى(‪)200‬دونةمان‪.‬‬

‫دوو‪ :‬دويراتيا طوندي ذ نيَزيكرتين (طوند وناحية وقةزا وثاريَزطةه )‬

‫نيَزيكرتين قةزا بو طوندي قةزا زاخوية دويراتيا ‪50‬كم ونيَزيكرتين ناحية بو طوندي ناحيا‬
‫رةبيعاية ب دويراتيا(‪)25‬كم ونيَزيكرتين ثاريَزطةه بو طوندي ثاريَزطةها دهوكيَ ية ب‬
‫(‪)2‬‬
‫دويراتيا(‪)72‬كم ونيَزيكرتين طوند بو طوند َي كةهليَ طونديَ ماسةكاية ب دويراتيا(‪)1‬كم‪.‬‬

‫(‪ )1‬جاظثيَكةفنت دطةل فواز عبداحلميد صاحل ‪ ,‬خانةنشني ‪ ,‬دايك بووي ‪ , 1952 ,‬ريَكةفيت ‪. 2020/12/28‬‬
‫(‪ )2‬جاظثيَكةفنت دطةل فتحي حسني سليمان ‪ ,‬ريَظةبةريَ قوتاخبانا كةهليَ يا ئامادةيي‪ ,‬دايك بووي ‪ ,1976‬ريَكةفيت‬
‫‪. 2020/12/30‬‬

‫‪6‬‬
‫ضوارةم‪ -‬جه َي طونديَ كةهليَ‪-:‬‬

‫ئيَك‪ :‬جه َي فةلةكي‪-:‬‬

‫جهيَ فةلةكي ئةوذي رامانا جهي ددةت ب ريَذا هيَليَن دريَذي وبازنيَن ثاني كوئةوذي‬
‫هيَليَن مفايَ وان بتينَ بوَ دياركرنا جهيَ ية ذالييَ ئةسرتونومي ظة طونديَ كةهليَ دكةظيتة‬
‫دناظبةرا هيَالدريَذي ‪ 42‬و‪ 10‬روذهةالت و‪ 42‬و ‪20‬روذهةالت وةكي ديار دنةخشيَ ذمارة( ‪) 1‬دا‬
‫(‪)1‬‬
‫سةبارةت بازنيَن ثاني طوند َي كةهليَ دكةظيتة سةر هيَال ثاني ‪36‬ثلة و ‪20‬ثلة‪.‬‬

‫دوو‪ :‬جهيَ جوطرايف‪-:‬‬

‫ذاليَ جوطرايف ظة طونديَ كةهليَ ل سةر ثاريَزطةها نةينةوا ظةية ئانكو (مووسل)‬
‫وذدةظةريَ ن كوهاتينة ظةقةتاندن ذ كوردستانيَ ودكةظيتة ل طوشا باكوريَ روذئاظا يا‬
‫ثاريَزطةهيَ ئانكو (مووسل)‪,‬سةر ب ناحيا رةبيعاظةية ب دويراتيا (‪)25‬كم ذاليَ باكوريَ ظيَ‬
‫ناحييَ ونيَزيكي سنوريَ ناحيا زوممارة ذالييَ باكوريَ روذئاظا‪ .‬ديسان ل سةر نيظ‬
‫دةولةتية ييَن كوردستانا روذئاظا(وةالتيَ سوريا)ذاليَ روذئاظاييَ طوندي‪ ,‬جهيَ جوطرافيا‬
‫طوندي ب طويَرةيي باكوري طونديَ (ماسةطاية) وطونديَن باشوري (وةليد ‪ ,‬عةليوطا ‪,‬‬
‫(‪)2‬‬
‫ئيسطا)وطونديَ روذهةالت (عةلي عةبار)ة‪.‬‬

‫(‪ )1‬جاظثيَكةفنت ‪ ,‬دطةل ابراهيم خشمان هسام ‪ ,‬خةلكيَ طونديَ (وةليدة)‪ ,‬نوكة ئاكنجييَ دهوكييةَ ‪,‬دايك بووي ‪1968‬‬
‫ثروفيسوريَ هاريكارة ل بةشيَ جوطرافيا‪ ,‬ل زانكوَيا دهوكيَ ‪ ,‬ريَكةفيت ‪.2021/2/3‬‬
‫(‪ )2‬جاظثيَكةفنت دطةل وليد حممد علي ‪,‬ريَظةبةريَ قوتاخبانا كةهليَ يا بنةرةت ‪,‬دايك بووي ‪ , 1973,‬ريَكةفيت ‪.2021/2/6‬‬

‫‪7‬‬
‫نةخشيَ ذمارة (‪ )1‬جه َي فةلةكي طونديَ‬
‫نةخشة ذ خاندنا مةيداني‬

‫ذيَدةر‪ :‬ابراهيم خشمان هسام ‪ ,‬هةمان ذيَدةريَ بةريَ ‪.‬‬

‫‪8‬‬
‫ي كةهليَ‪-:‬‬
‫سيَ‪ -‬طرنطيا جهيَ جوطرافيا طوند َ‬

‫ذتايبةمتةندييَن جهيَ جوطرايف ييَ طوند َي كةهليَ ل دةظةرا ظةكوليينَ‬

‫‪-1‬طونديَ كةهليَ ل دةظةرةكا سنوري ل طةل كوردستانا روذئاظا ذاليَ جوطرافيا سياسي ظة‬
‫ثارضةبوونا هوز يان ئاكنجييَن طوندي دناظبةرا وةالتيَ عرياق وسوريا دبيتة دةظةرةكا‬
‫لةرةلةرة ذالييَ سياسي ظة ئةظ ضةندة رذيَما حكومةتا بةعس ثالدانا ئاكنجييَن ئةظي‬
‫طوندي ظةطوهيَزن ول جهيَ وان ئاكنجييَن عةرةب ئاكنجي بن‪.‬‬

‫‪-2‬دةربازبونا ريَكا سةرةكي يا ثاريَزطةها دهوكيَ طريَددةت دوةالتيَ سوريا ذاليةكيَ ظة‬
‫وذاليةكيَ ديظة دطةل قةزا شنطال يا سرتاتيذي كو ثارضةكة ذ كيَشا كوردي ل عرياقيَ كو‬
‫(‪)1‬‬
‫ئةظ ريَكة دطوندي را دةربازدبيت‪.‬‬

‫‪-3‬ذالييَ ئابووري ظة طونديَ كةهليَ طوندةكيَ ضاندنيَ ية ب ثال ئيَكيَ بتايبةت ضاندنا طةمن‬
‫وجةه دطةل هةبوونا خودانكرنا تةرش وتةوال‪,‬ديسان طونديَ كةهليَ نيَزيكي دةظةرةكا‬
‫طرنطة ذاليَ ئابوري ظة كو ل دةوروبةريَن ويَ برييَن بةرهةم كرنا ثرتوليَ هةنة‪.‬‬

‫‪-4‬طونديَ كةهليَ خالةكا طةهاندن ية ض ذاليَ سروشيت ظة دناظبةرا دةظةرا دةشيتَ ذاليَ‬
‫باشور هةتا بطةهيتة دةسثيَكا ضياييَ (بيَخيَر)ذالييَ باكووري ظة‪,‬بةليَ طونديَ كةهليَ‬
‫(‪)2‬‬
‫ثشكةكة ذ دةشتا جةزيرة يا ثشكا باكوور‪.‬‬

‫(‪ )1‬ابراهيم خشمان هسام ‪ ,‬ذيَدةريَ بةريَ‪.‬‬


‫(‪ )2‬فتحي حسني سليمان ‪ ,‬ذيَدةريَ بةريَ‪.‬‬

‫‪9‬‬
‫نةخشي ذمارة (‪ )2‬جهيَ طونديَ كةهليَ سةبارةت ناحيا زمار و قةزا تلةعفةر و ثاريَزطةها‬
‫ميسليَ‬

‫نةخشة ذ خاندنا مةيداني‬


‫ذيَدةر‪ :‬ثشت بةسنت ل سةر ساييتَ ئنتةرنيَيتَ‬

‫‪10‬‬
‫بةش َي دوويَ‬

‫تايبةمتةندييَن جوطرافيا ل دةظةرا ظةكوليينَ‬

‫يةكةم‪ :‬ثيَكهاتنا جيولوجي‬

‫دووةم‪ :‬بةرزي ونزمي‬

‫سيَيةم‪ :‬كةش و هةوا‬

‫ضوارةم‪ :‬ئاخ‬

‫ثيَنجةم‪ :‬رووةك َي سروشيت‬

‫شةشةم‪ :‬با‬

‫‪11‬‬
‫بةش َي دوويَ‬
‫تايبةمتةندييَن جوطرافيا ل دةظةرا ظةكوليينَ‬
‫يةكةم‪ -‬ثيَكهاتنا جيولوجي‪ -:‬ذاليَ رةقياتيَ ظة خوثاريَزي بةرامبةري فاكتةريَن‬
‫(جتوية)ورامالني(تعرية)ل سةر دةظةرا ظةكوليينَ جوراوجورن كوتةمةنيَن ثرتيا ثيَكهاتيَن‬
‫جيولوجي ييَن طوندي دزظرن بو ضةرخيَن (طريتاسي)هةتا (هوليوسي)وطرنطرتين ثيَكهات‬
‫ئةظيَن ل خاريَ نة‪:‬‬

‫‪-1‬ثيَكهاتا ضةركةسي‪ -:‬ئةظ ثيَكهاتة دضينيَن نزم ل دةظةرا ظةكوليينَ ثةيدادبن ضونكي‬
‫ئةو ذي ثيَكدهيَت ذئاخا سور دطةل هةبونا بةريَن رامالي وهندةك طونطلو مريات دضينيَن‬
‫نزم وكويردا دطةل هةبوونا هندةك ضينيَن (جبس)ب تايبةتي ل طونديَن دةوروبةريَن‬
‫نيَزيك وةكي (شيَبانا)دبيت ئةظ ضينيَن هةنيَ ييَن طونديَ شيَبانا بن وبةريَخودانا وان‬
‫دئةرديَ دا بطةهيتة دةظةرا ظةكوليينَ ئانكو طونديَ كةهليَ كو ئةم نةشيَن ستويراتيا ئةظ َي‬
‫ثيَكهاتي دياربكةن دبيت ئةظ ثيَكهاتة ب رةقرتين ثيَكهات بيت‪,‬ثيَكهاتا جيولوجي ل‬
‫دةظةريَ‪.‬‬

‫‪-2‬ثيَكهاتا خورمالة‪ -:‬ئةظ ثيَكهاتة ب ثشت راسيت دياردبيت ل دةظةرا ظةكوليينَ طروظة ل‬
‫ي (دولوماين)ورةنطيَ ويَ زةرةكيَ‬
‫سةر ويَ ضةنديَ هةبوونا ثرتوليَ بةريَن ويَ ذجور َ‬
‫ظةكرية‪.‬ديسان كةظريَن كلسي رةملي نة ل دةظةريَن كوير‪.‬‬

‫‪-3‬ثيَكهاتا كولوش‪ -:‬ئةظ ثيَكهاتة دزظريت بو دةميَن (باليوسني و ئيوسني)‪ ,‬بةليَ ض‬


‫ثيَزانني نينة ل دور ستويراتيا ئةظيَ ثيَكهاتيَ ل دةظةرا ظةكوليينَ دبيت ل هندةك جهان‬
‫دياربن ذئةطةريَ راماليينَ و رةنط َي ويَ رساسيةكيَ تارية‪.‬‬

‫‪-4‬ثيَكهاتا ئينجانة‪ :‬ئةظ ثيَكهاتة دزظريت بودةميَ(ئيوسني)ييَ ناظةند بةريَ ويَ ذ تةقنا‬
‫سورة ئةو ذي ثيَكهاتةكا سستة هاريكارة بو بزافا ئاظا ذيَر ئةرديَ ئةظة طرنكرتين ثيَكهاتن‬
‫ئةظ جوريَن ثيَكهاتييَن جيولوجي ل سةر دةظةريَ نةهاتنة كرن‪,‬بةليَ ئةوذي هاتنة دةست‬
‫نيشانكرن بةراورد دطةل دةظةريَن بةرامبةر يان بويَريَن داهاتيَن سروشيت ييَ دناظ دةظةرا‬
‫ظةكوليينَ‪.‬‬

‫‪12‬‬
‫دووةم‪ -‬بةرزي ونزمي‪ -:‬سروشيتَ سةرةكي ييَ دةظةرا ظةكوليينَ ذالييَ بةرزي ونزمي ظة‬
‫ثرتا ويَ دةظةركا دةشتة دطةل هةبوونا هندةك بلنداهيان ب شيَويَ طران ناطةهنة ئةوي‬
‫ئاسيت كو بهيَنة هذمارتن ب بان يان ضيا‪,‬كو ئةم دشيَن تايبةتييَن بةرزي ونزمي ييَن‬
‫سنوريَ طوندي ب ئة ظان خاالن دياربكةن‪:‬‬

‫خاال ئيَكيَ‪ :‬ثرتيا سروشيتَ طونديَ كةهليَ دةشتة ب تايبةتي ل ثشكا باكوريَ روذهةالت هة‬
‫تا دطةهيتة سنوريَ طونديَ ماسةطا وعةلي عةبار‪ ,‬ديسان ذالييَ روذئاظاذي ل طةل سنوريَ‬
‫نةهاال كةهليَ تا سنوريَ وةالتيَ سوريا(كوردستانا روذئاظا)‪.‬‬

‫خاال دوويَ‪ :‬هةبوونا هندةك زجنرييَن طران يا طريَن تاكي ل دةظةريَ بةربةالظ ل سةر‬
‫ئاسيتَ نةخشةكا دةستور ييَ ئةرديَ ضاندنيَ ييَن طريَداي ب جوتياريَن طونديَ كةهليَ‪.‬‬

‫كوزجنريةكا طران دياردبيت ذاليَ باشور ئةوذي ب شيَويَ بانيةكيَ ية ذسنوريَ وةالتيَ سوريا‬
‫تا دطةهيتة سنورييَن طوندي ل طةل طونديَن (وةليد ‪ ,‬عةليوطا ‪ ,‬ئيسطا)كوبلنداهيا ئةظيَ‬
‫يت دةريايي ‪.‬‬
‫زجنرية َي دطةهيتة دناظبةرا (‪350-300‬م) بلندة ل سةر ئاس َ‬

‫خاال سييَ‪ :‬هةبوونا هندةك نةهاليَن وةرزي ييَن ئاظريَذا ئاظا بارانيَ ل سنوريَن طوندي‬
‫كةهليَ دا طرنكرتين ذ وان نةهاالن نةهاال سةرةكي كو دبيَذنيَ (طول)كو ئةوذي نةهالةكا‬
‫وةرزي ية ل دةميَ باران باريينَ ئاظ ريَذا دةظةريَن بلنداهيا ئةويَن ل خاال دوويَ مة بةحس‬

‫كرين‪ ,‬ول كوردستانا روذئاظا ذ طونديَ كةهليَ دهيَت ب دريَذاهيا نيَزيكي (‪4‬كم)دسنوريَ‬
‫(‪)1‬‬
‫طوندي را دةربازدبيت ‪.‬‬

‫(‪ )1‬ابراهيم خشمان هسام ‪ ,‬هةمان ذيَدةريَ بةريَ ‪.‬‬

‫‪13‬‬
‫سيَيةم‪ -‬كةش وهةوا‪ -:‬كةش وهةوا ئيَك ذ طرنكرتين فاكتةريَن سروشيت نة ييَن كاريطةر‬

‫ل سةر ضاالكييَن مروظي ب شيَوةيةكي طشيت و ل دةظةرا ظةكوليينَ ب تايبةتي‪ ,‬وطرنكرتين‬


‫رةطةزيَن ويَ ييَن كاريطةر ل دةظةرا ظةكوليينَ ئةظيَن ل خاريَ نة‬

‫‪-1‬ثليَن طةرمي‪ :‬ض ويستطةهيَن ثيظةركرنا ثليَن طةرمي ل دةظةرا ظةكوليينَ يان ل روذئاظايَ‬
‫دجيلة ل ناحيا زوممار نينة بةليَ ثليَن طةرمييَ ئةم دشيَن بةراورد بكةن ئةويَن دهيَنة‬
‫توماركرن ل دةظةرا سيَميَليَ ل كوليذا ضاندنيَ ل هةمان بازنا ثاني كوبلندترين ثليَن‬
‫طةرمي ييَن دهيَنة توماركرن ل هةيظا تةمموزيَ ية كو تيَكراي هةيظانة دطةهيتة (‪45‬ثليَن‬
‫سةديَ)بو ثال بلند ونيَزيكي ‪25‬ثلة بو ثال نزم‪ ,‬بةليَ ل نزمرتين ثليَن طةرمييَ دهيَنة‬
‫توماركرن ل هةيظا كانوونا دوويَ كو سارترين هةيظيَن ساليَ ية ض ل دةظةرا ظةكوليينَ يان‬
‫ل سةر ئاسيتَ ثاريَزطةهيَن(دهوك و مووسل)كو بلندترين تيَكرايَ طةرمييَ يا ثال بلند ل‬
‫ظيَ هةيظيَ دا دطةهيتة(‪)11‬ثليَن سةديَ وتيَكرايَ نزمرتين ثلة دطةهيتة(‪)3‬ثالسةديَ ضونكي‬
‫ئةظ هةيظة سارترين هةيظة‪.‬‬

‫‪-2‬باران‪ :‬وةك دةظةريَن بةرامبةر ب تايبةتي قةزا(سيَميَل)كوئةوا دهيَتة هذنارتن دةظةرا‬


‫بارانيَ كو هندةك ساالن دةظةرا ظةكوليينَ باراناويَ مسوطةرة كو ثرت‬ ‫مسوطةر‬
‫ذ(‪ 400‬ملم)ساالنة باران ليَ دبارن ل وان ساليَن بارانيَن مسوطةر دبيتة ئةطةريَ سةركةفتنا‬
‫ضاندنا ديَمي كو بةروبوميَن دانةويلة(طةمن ‪ ,‬جةه)‪ ,‬بةليَ هندةك ساالن تيَكراييَ كيَمرت‬
‫دبيت ذ(‪400‬ملم)وةكي ساال(‪)2010-2008‬كوب ساليَن هشكاتي هاتنة توماركرن كو ضةنديا‬
‫كيَمرتة ذ(‪200‬ملم)‪.‬‬

‫‪14‬‬
‫ضوارةم‪ -‬ئاخ‪ -:‬مةبةست ذ ئاخيَ ئةو ضينا سةرظة يا ثرت ثرت ذ رووي زةظي كو رووةك‬
‫تيَدا طةشة دكةت ورةطيَ وان ئاظيَ ذيَ وةردطرن‪.‬ديسان ئاخ ئيَك ذفاكتةريَن سروشيت ييَن‬
‫كاريطةر ل سةر ضاالكييَن مروظي ذ ضاندنيَ وكيَالنيَ‪.......‬هتد وضاالكييَن سروشيت وةكي‬
‫ئاظةريَذا سةرظة ولدةظةرا ظةكوليينَ جوريَ سةرةكي ييَن ئاخيَ جوريَ ئاخا(ترياروزا) كو‬
‫ئةوذي ئاخا سور يادةريايا ناظةراستة يا زةنطينة ب(ئةكاسيدي ئاسين) بةليَ كاريطةريا‬
‫فاكتةريَ شويشتينَ ل سةر طةلةكان كيَمة ضونكي دةظةر هندةك ساالن باران ليَ نة‬
‫مسوطةرن‪.‬‬

‫ي نة‪:‬‬
‫طرنكرتين جوريَن ظيَ ئاخ َي ئةظيَن ل خار َ‬

‫‪-1‬ئاخا تةقن‪ :‬ئةوذي ثيَكدهيَت ذهندةك دندكيَن هوير(جزيئات صغيرة)دبيت ئةطةريَ‬


‫ثةيدابوونا ضربونيَ ل دةميَ هةبونا ريَذةكا ئاظيَ دناظرا كو كيَالن طةلةك ب زةمحةت‬
‫دبيت بيَ كو ئامرييَن نوي بهيَنة بكارئينان كو ئةظ جورة ثرتيا ئةرديَ ضاندنيَ ل ضوتياران‬
‫وةردطريت‪.‬‬

‫‪-2‬ئاخا تيَكةل‪ :‬ئةوذي ئةوجوريَ ئاخيَ ية ييَ نيَزيكي (‪)%50‬تةقنة ذ كيَشاويَ ل طةل‬
‫هةبوونا هندةك جوريَن ديرتب تايبةتي (خيز) ئةظ جورةذي دياردبيت ل سةر رةخ‬
‫وروويَن نةهاال طوندي ب تايبةتي ل ثشكا باكوريَ نةهاليَ تا نيَزيكي (طريَ زيارةتا) طوندي‬
‫ي ويَ كو ئةو ذي ئاخةكا ظة طوهاستية ونيشتة نية‪.‬‬
‫ل باشور َ‬

‫‪15‬‬
‫ثيَنجةم‪ -‬رووةكيَ سروشيت‪ -:‬رووةكيَ سروشيت ئةو جورةنة ييَن طةشة دكةن‬
‫بشيَوةيةكي سروشيت بكاريطةريا هةبوونا فاكتةريَن سروشيت ييَن هاريكار‬
‫ذشةهيَ(رطب)(وثليَن طةرميَ) طةلةك جوريَن روةكيَ سروشيت ل دةظةرا ظةكوليينَ‬
‫دياردبن بةليَ ب شيَوةيةكي طشيت ذ جوريَن وةرزي نة وب تةمةندارن وةكي (كةنطر ‪,‬‬
‫تولك ‪ ,‬كاري ‪ ,‬سريط ‪.......,‬هتد‪.‬‬

‫‪16‬‬
‫شةشةم‪ :‬با‪ -:‬ئاراسيتَ باي ل طوندي جياوازة دجياوازيا وةرزيَ ساليَدا بةليَ ثرتيا وان‬
‫لةزاتيا وان يا كيَمة كو كيَمرتة ذ(‪1‬ملم) ضركة كوث تريَن جوريَ باي ل باكوريَ روذئاظاي ‪.‬‬
‫(‪)1‬‬
‫ديسان باييَن باشور وباشورىَ روذهةالت ل هندةك دةميَن ساليَدا ضاالك دبن‪.‬‬

‫(‪ )1‬جاظثيَكةفنت دطةل نادية خشمان هسام ‪ ,‬ماموستا جوطرافيا ل قوتاخبانا كةهليَ يا بنةرةت ‪ ,‬ذدايك بوويا ‪, 1987‬‬
‫ريَكةفيت ‪.2021/2/8‬‬

‫‪17‬‬
‫بةشيَ سييَ‬

‫ي كةهليَ‬
‫تايبةت مةندييَن مروظي ل طوند َ‬

‫يةكةم‪ :‬دانيشتوان‬

‫دووةم‪ :‬خزمةت طوزاري‬

‫ي كةهليَ‬
‫ي ئابووري وكومةاليةتي ل طوند َ‬
‫سيَيةم‪ :‬بار َ‬

‫‪18‬‬
‫بةش َي سي َي‬

‫ي كةهليَ‬
‫تايبةت مةندييَن مروظي ل طوند َ‬
‫يةكةم‪ :‬دانيشتوان‬
‫ئيَك‪ :‬بنيات َي ئاكنجيان‪-:‬‬
‫كةهليَ ئيَك ذ طونديَ كةظنارةية دكةظيتة سةر ب ناحيا رةبيعة ظة ‪ ,‬طونديَ كةهليَ ئيَك ذ‬
‫طونديَن سةر ب هوزا (مريا) ظةية ئةظ هوزا مريا رةسةنيَن وان ذ(جزيرا بوتان) ل باكوريَ‬
‫كوردستانيَ ذويَريَ هاتينة وئاكنجي بوينة ل (قةرةضوخ) ل سوريا ‪ ,‬ومةزنيَ وان (مستةفا‬
‫ثاشا) بوو ثشيت هنطيَ زظرين عرياقيَ‪ )1(.‬ئةظ هوزة كوضةرات بوون هاتن و ضوون كرن بو‬
‫عرياقيَ ذ بو خودانكرنا تةرش و تةواليَ طيانةوةران ‪ ,‬ل وةرزيَ هاظيينَ دضوون توركيا ل‬
‫زوزانا ل زظستانيَ دهاتن دةشيتَ دةظةريَن عرياقيَ ‪ ,‬ثشيت ئةظ هوزة ئاكنجيبوون ل‬
‫دةظةريَن دةشيت روذئاظاييَ روباريَ دجيلة دعرياقيَ دا هاتة نياسني ب (كةهلا مريا) بظيَ‬
‫(‪)2‬‬
‫ضةنديَ هوزا مريا ل باشور َي عرياقيَ هاتنة ئاكنجيكرن‪.‬‬

‫(‪ )1‬حممد سعدون حامد ‪ ,‬ذيَدةريَ بةريَ ‪.‬‬


‫(‪)2‬جاظثيَكةفنت دطةل فقة امحد شرف ‪ ,‬نةخويندةوار ‪ ,‬ذدايك بووي ‪ , 1963‬ريَكةفيت ‪. 2021/2/12‬‬

‫‪19‬‬
‫دوو‪ -‬بنةمال‪-:‬‬

‫طونديَ كةهليَ ب شيَوةيةكي طشيت موسلمانن‪ ,‬و ذ بنةمالةكي ثيَكدهيَت ئةظ بنةمالة ذي‬
‫ذي هاتية ناظكرن ب (بةركةالي) و دهيَتة دابةشكرن ب سةر ضةند بنةماالن ئةظ بنةمالة‬
‫دزظريت بو سةروكايةتيا ئاغا (صاحل التاج الدين)(‪ ,)1‬ذوان بنةماالن ذي ئةظيَن ل خاريَنة‪-:‬‬

‫‪-4‬سليمانيوكا‬ ‫‪-3‬كزكا‬ ‫‪-2‬دوكلي‬ ‫‪-1‬ئاغا وثس ئاغ‬

‫‪-8‬اوزويي‬ ‫‪-7‬شرفا‬ ‫‪-6‬برفوي‬ ‫‪-5‬بوتيوكا‬

‫‪-12‬شرف ليل بادري‬ ‫‪-11‬هنديي‬ ‫‪-9‬آلكا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪-10‬عفديوكا‬


‫(‪)2‬‬
‫‪-16‬علي قامسا‬ ‫‪- 15‬ثلنطي‬ ‫‪-14‬ال زروني ‪.‬‬ ‫‪-13‬ال موراد‬
‫(‪)3‬‬
‫‪-20‬قوروي ‪.‬‬ ‫‪-19‬بةدري(ثيَضوي)‬ ‫‪-18‬مةالي‬ ‫‪17‬زهيَري‬

‫(‪ )1‬جاظثَكةفنت دطةل علي عمر امحد ‪ ,‬نةخويندوار ‪ ,‬ذدايك بووي ‪ , 1946‬ريَكةفيت ‪. 2021/2/12‬‬
‫(‪ )2‬عيسى ابراهيم سعيد قاسم ‪ ,‬الميران في امارة بوطان دراسة تاريخية واجتماعية و اقتصادية وثقافية ‪ ,‬ط‪,‬‬
‫االولى ‪,2007 ,‬دمشق‪ ,‬ص‪.19-18‬‬
‫(‪ )3‬ضاظثيَكةفنت دطةل خليل عبداحلميد صاحل ‪ ,‬نةخويندةوار ‪ ,‬ذدايك بووي ‪ , 1953‬ريَكةفيت ‪. 2021/2/17‬‬

‫‪20‬‬
‫سيَ‪-‬سةرذميَرياريا طونديَ كةهليَ‪ -:‬خشيتَ ذمارا (‪ )1‬سةرذميَريا ئاكنجييَن طونديَ‬
‫كةهل َي ل ساال (‪)2021-2020‬‬

‫دناظبةرا ‪14-1‬سالي دناظبةرا ‪ -15‬ثرت ذ ‪ 65‬سالي‬ ‫ميَ‬ ‫نيَر‬ ‫سةرجةم‬


‫‪64‬سالي‬
‫‪35‬‬ ‫‪950‬‬ ‫‪615‬‬ ‫‪790‬‬ ‫‪890‬‬ ‫‪1600‬‬ ‫ذمارا‬
‫كةسا‬
‫‪%2,18‬‬ ‫‪59,37‬‬ ‫‪38,44‬‬ ‫‪49,3‬‬ ‫‪%50,9‬‬ ‫‪%100‬‬ ‫ريَذا‬
‫سةديَ‬

‫خشتة ذ خاندنا مةيداني ‪:‬‬


‫ذخشيتَ ذمارا(‪ )1‬بو مة دياربو كو سةرجةميَ خةلكيَ طونديَ كةهليَ (‪ )1600‬كةسن ‪,‬‬
‫ذوان(‪ )890‬ئانكو (‪ )%50,9‬رةطةزيَ نيَرن ‪ )790( ,‬ئانكو( ‪) % 49,3‬ذرةطةزيَ م َي نة‪.‬‬
‫هةروةكي يا ديار دةربارةي ريَذا تويَذين ذي ريَذا ثرت دناظبةرا (‪-)64-15‬سالييَ دنة ئةوذي ب‬
‫ريَذا(‪ )%59,37‬ذسةرجةميَ طشيت ييَن ئاكنجييَن طوندي ئةظةذي فاكتةرةكيَ ئةريَنية ل سةر‬
‫ئابوريا طوندي ‪ ,‬ضونكي كار دكةظيتة سةر مليَن ظيَ ضيينَ ‪ ,‬وهةروةسا ذ(‪ )14-1‬سالييَ ب‬
‫ريَذا (‪ )%38,44‬ئةظ ذية ذييَ خودانكرنيَية ثيَدظي ب ئاطةهداريا خواندن و فيَركرنيَ‬
‫ساخلةميَ هةية ذالييَ دةزطةهيَن مريي ظة ‪ ,‬هةروةسا ذييَ دناظبةرا (‪)64-15‬سالييَ ب‬
‫ريَذا(‪ , )%59,37‬هةروةسا ذييَ (ثرت ‪ 65‬سالي) ب ريَذا (‪ )%2,18‬ئةظ ريَذة ذي فاكتةرةكيَ‬
‫ئةريَنية ثيَدظي ضاظديَري َي نة ضونكي باريَ ساخلةميا وان ثاشكةفتية و خرابة‪.‬‬

‫‪21‬‬
‫ضار‪ -‬كوضكرن و تاالنكرنا طونديَ كةهليَ‪-:‬‬
‫سةبارةت كوضكرنا طونديَ كةهليَ سيَ جاران هاتية كوضكرن ودةربةدةركرن‪:‬‬
‫كوضا ئيَكيَ‪ :‬ساال ‪ 1974‬ل هةيظا ‪ 9‬رذيَما بةعس رادبيت ب تةرحيلكرنا خةلكيَ(‪ )24‬طونديَن‬
‫كوردان ل دةظةرا زمار لسةر جه و واريَن باب و باثريان رادكةن وعةرةبيَن جحيَش و جبور‬
‫و شةمةر ل جهيَ وان ئاكنجيكرن هةروةسا دةميَ خةلكيَ طونديَ كةهليَ هاتني ظةطوهاسنت‬
‫هذمارا ماليَن طوندي نيَزيكي (‪ )80-70‬ماالن بوون ثشيت روخاندنا حكومةتا ديكتاتووري ل‬
‫ساال ‪ 2003‬ب بورينا (‪ )29‬ساال خةلكيَ طونديَ كةهليَ جارةكا دي زظرين سةر طونديَ خو‬
‫(‪)1‬‬
‫وطوندي خوَدووبارة ئاظاكرن ‪.‬‬

‫كوضا دوويَ‪ :‬ثشيت هاتنا داعشي بو سةر دةظةريَن كوردي و طرتنا بةشةكيَ مةزن ذ ئةرديَ‬
‫سوريا عرياقيَ وريكالمكرن ب ناظي َ دةولةتا ئيسالمي ل ريَكةفيت ‪ 2014/8/2‬دةظةرا زمار‬
‫هاتة طرتن ذالييَ ريَكخستنا داعشيَ ظة ثشيت داعش ب سةر ناحيا زمار داطرتن بوَ ئةطةريَ‬
‫كوضكرنا هةرضار هوزيَن كوردان بوون دةظةريَ قةزا زاخو و سيَميَليَ و ثاريَزطةها دهوكيَ‬
‫و دةوروبةران ئةظ ضةند ذي بةردةوامبوو هةتا رزطاركرنا دةظةرا زمار ذالييَ هيَزيَن‬
‫ثيَشمةرطة ظة ‪ 2014/10/25‬جارةكاد ي خةلك زظرين ب سةر مال وملكيَن خوَ و ديسان‬
‫(‪)2‬‬
‫بةردةوامي ب ذيانا خو دان ‪.‬‬

‫كوضا سييَ‪ :‬ثشيت ريَفراندوما هةريَما كوردستانيَ ‪ , 2017/10/25‬حةشدا شةعيب ديسان ب‬


‫سةر دةظةرا زمار دا طرت تايبةت ثشيت خيانةتا(‪ )16‬ئوكتوبةريَ ساال ‪ , 2017‬ثشيت حةشدا‬
‫شةعيب ب سةر زمار دا طرتي بةليَ هةرزووي ثيَشمةرطةي كنرتوال دةظةريَ كر و سنوريَ‬
‫(‪)3‬‬
‫ويَ ثاراسنت ‪.‬‬
‫‪‬‬

‫(‪ )1‬صالح عفدو علي ‪ ,‬املصدر السابق ‪ ,‬ص‪. 43‬‬


‫(‪ )2‬خليل سنجارى ‪ ,‬مذكرات مسار مناضل ‪(,‬خمسون عاما من النضال ‪ )2018 -1968‬ط ‪ ,‬األولى‪ ,‬أربيل ‪,‬‬
‫‪ ,2018‬ص‪. 207‬‬
‫(‪ )3‬فقة امحد شرف ‪ ,‬ذيَدةريَ بةريَ ‪.‬‬

‫‪22‬‬
‫ثيَنج‪-‬هيَلكاريا طونديَ كةهليَ‪-:‬‬
‫طونديَ كةهليَ شيَوةيةكيَ ريَكخستيية شيَويَ ويَ وةكي شيَويَ سيَطوشةية وةكي دنةخش َي‬
‫ذمارة(‪ , )3‬شيَويَ ذيانا وان برايةتية هةر ئيَك ذياناخو يا روذانة ظة مذيلة و ئاظاهييَ وان‬
‫ب شيَوةيةكيَ طشيت ذ قاتةكيَ ثيَك دهيَت وخاني و كوالنيَ ويَ ب شيَوةيةكي ريَك وثيَك‬
‫هاتينة دابةشكرن ‪ ,‬نيَزيكي (‪ )155‬خانيان ل طوندي هةنة (‪ )50‬ذوان خانيان ب شيَوةيةكيَ‬
‫ريَك وثيَك و ب ريَز هاتينة ئاظاكرن هةروةسا (‪ )105‬ذوان نة ب ريَك وثيَكي هاتينة‬
‫ئاظاكرن وةكي دنةخشةي دا ديار‬

‫نةخشيَ ذمارة (‪ )3‬هيَلكاريا طونديَ كةهليَ‬

‫نةخشة ذ خاندنا مةيداني‬


‫ذيَدةر‪ :‬ثشت بةسنت ل سةر ساييتَ ئنتةرنيَ َ‬
‫يت‬
‫‪23‬‬
‫دووةم‪-‬خزمةت طوزاري‪-:‬‬
‫ئيَك ‪ -‬كارةب‪:‬‬
‫كارةبا طونديَ كةهليَ ل ساال ‪ 1980‬ذاليَ حكومةتا عرياقيَ ظة دهات بةليَ ل ساال ‪ 2019‬كةفتة‬
‫سةر ويستطةها كارةبيَ يا طونديَ سحيَال ئةوا ذ هيَال ناحيا (تازة) ظة سةر ب ثاريَزطةها‬
‫(‪)1‬‬
‫كةركوكيَ ظة دهيَت ‪ ,‬هةروةسا كارةبا ماليدةيي ل طوند َي كةهليَ هةية‪.‬‬

‫دوو ‪ -‬ريَك‪:‬‬
‫هةبوونا ريَكا قريكري كوَ ثاريَزطةها ميسل و قةزا شنطال َي و ناحيا رةبيعا ب ثاريَزطةها‬
‫دهوكيَ ظة طريَددةت ‪.‬‬

‫سيَ ‪ -‬ئاظ‪:‬‬
‫ئاظا كةهليَ ذ طونديَ شليطي دهيَت ل ساال ‪ 1980‬هاتية دروست كرن و ل ساال ‪ 2007‬هاتية‬
‫نويذةن كرن ذالييَ ثاريَزطةها دهوكيَ ظة‬

‫ضار‪ -‬مزطةفت‪ :‬دوو مزطةفت ل طونديَ كةهليَ هةنة يا ئيَكيَ ل ساال(‪ )2004‬ذاليَ خةلك َي‬
‫طوندي ظة هاتية ئاظاكرن ‪ ,‬ئاظاهييَ ويَ ذ ئيَك ذوور ثيَك دهيَت ‪ ,‬بةليَ يادوويَ ل‬
‫(‪)2‬‬
‫‪.‬‬ ‫ساال(‪ )2010‬هاتية ئاظاكرن ذاليَ خيَرخوازةكيَظة‬

‫(‪ )1‬جاظثيَكةفنت دطةل عباس خالد يوسف ‪ ,‬كادرة ل ريَكخراوا ثارتي ل طونديَ كةهليَ ‪ ,‬ذدايك بووي ‪ , 1969‬ريَكةفيت‬
‫‪. 2021/2/20‬‬
‫(‪ )2‬جاظثيكةفنت دطةل زيدان حممد علي ‪ ,‬كادرة ل ريَكخراوا ثارتي يا طونديَ كةهليَ ‪ ,‬ذدايك بووي ‪ , 1977‬ريَكةفيت‬
‫‪. 2021/2/20‬‬

‫‪24‬‬
‫ثيَنج‪ -‬قوتاخبانة‪-:‬قوتاخبانا كةهليَ يا بنةرةت ئةظ قوتاخبانة ل طونديَ كةهليَ ل ساال(‪- 2003‬‬
‫‪ )2004‬ذالييَ حكومةتا (‪)1‬عرياقيَ ظة هاتية دامةزراندن ‪ ,‬ئةظ قوتاخبان يابنةرةتي ية و ذ‬
‫ثوال ئيَكيَ بنةرةتي تا ثوال نةهيَ بنةرةتي ثيَكدهيَت و دنوكةدا ذ ‪ 305‬قوتابيان و‪15‬‬
‫ماموستايان ذهةردوو رةطةزان ثيَكدهيَت ‪ ,‬ذ الييَ حكومةتا عرياقيَ ظة هاتية دامةزراندن ‪.‬‬

‫قوتاخبانا ئامادةيي يا كةهليَ يا تيَكةل ئةظ قوتاخبانة ل ساال (‪ )2008-2007‬ذاليَ حكومةتا‬


‫عرياقيَ ظة هاتية دامةزراندن وذ ‪ 167‬قوتابيان وذ ‪ 18‬ماموستايان ذهةردوو رةطةزان‬
‫ثيَكدهيَت ئةظ قوتاخبانة هاتة ئاظاكرن ذ بةر زيَدةبوونا هذمارا قوتابيان و هاتنا قوتابيان‬
‫ذ طونديَن دةوروبةريَن كةهليَ ‪ ,‬ئة ظ قوتاخبانة ذ شةش ثوالن ثيَكدهيَت سيَ ثوليَن ويَذةيي‬
‫نة وسيَ ثوليَن زانسيت نة ‪ ,‬و هةتا نوكة ذمارةكا باش يا قوتابيان ذي دةرضووينة و ل‬
‫(‪)2‬‬
‫ين ذمارة(‪ )2‬قوتاخبانا طوند َي كةهليَ‬
‫ويَ َ‬ ‫زانكو و ثةميانطةهيَن باش هاتينة وةرطرتن ‪.‬‬

‫‪‬‬

‫(‪ )1‬وليد حممد علي ‪ ,‬ذيَدةريَ بةريَ ‪.‬‬


‫(‪ )2‬فتحي حسني سليمان ‪ ,‬ذيَدةريَ بةريَ ‪.‬‬

‫‪25‬‬
‫يت ذمارة (‪ )2‬ناظيَ قوتاخبانيَن طونديَ كةهليَ و ذمارا ماموستايان و قوتابيان ل ساال‬
‫خش َ‬
‫(‪)2021-2020‬‬

‫‪-1‬‬
‫ذمارا ماموستايان‬ ‫ذمارا قوتابيان‬ ‫ناظيَ قوتاخبانان‬
‫ميَ‬ ‫نيَر‬ ‫سةرجةم‬ ‫ميَ‬ ‫نيَر‬ ‫قوتاخبانا كةهليَ يا بنةرةت سةرجةم‬

‫‪5‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪151‬‬ ‫‪145‬‬ ‫‪305‬‬


‫‪%1,6‬‬ ‫‪%2,6‬‬ ‫‪%100‬‬ ‫‪%49,5‬‬ ‫‪%50,4‬‬ ‫‪%100‬‬

‫‪-2‬‬
‫ذمارا ماموستايان‬ ‫ذمارا قوتابيان‬
‫ميَ‬ ‫نيَر‬ ‫سةرجةم‬ ‫ميَ‬ ‫نيَر‬ ‫قوتاخبانا ئامادةيا كةهليَ يا سةرجةم‬
‫تيَكةل‬
‫‪7‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪94‬‬ ‫‪167‬‬
‫‪%4,19‬‬ ‫‪%6,5‬‬ ‫‪%10,7‬‬ ‫‪%43,7‬‬ ‫‪%56,2‬‬ ‫‪%100‬‬

‫خشتة ذ خاندنا مةيداني‬

‫‪26‬‬
‫ي كةهليَ‪-:‬‬
‫ي ئابوري و كومةاليةتي ل طوند َ‬
‫سيَيةم‪ -‬بار َ‬
‫ئيَك ‪ :‬ئاسيتَ زانسيت‪ -:‬ثيَكهاتا فيَركرن و رةوشةنبيَريا ئاكنجييَن طوند َ‬
‫ي كةهل َي‬
‫مةبةستامة ذ ظيَ ثيَكهاتيَ دياركرنا ئاسيتَ فيَركرنيَ دناظ طونديَ كةهليَ كادض ئاسيتَ‬
‫رةوشةنبيَري دانة ‪ ,‬ضونكي خاندن يان فيَركرن رامانا ئاسيتَ رةوشةنبيَري ل هةر جهةك َي‬
‫ددةت ‪ ,‬لةورا ثيَدظيية ئةم ئاسيتَ خاندنيَ دناظ ئاكنجييَن طوندي دا دياربكةن ضونكي‬
‫كاريطةريةكا مةزنة سةربلندبوونا ئاسيتَ ذيارا كةسايةتي وباش بوونا تةندروسيت‬
‫وئابووري ل هةر جهةكيَ ب طشيت ‪ ,‬ول دةظةرا ظةكوليينَ ب تايبةتي طونديَ كةهليَ ل دور‬
‫راثرسينامة دطةل طةريانا مةيداني ذ خشيتَ ذمارة(‪ )3‬ئاسيتَ فيَركرنيَ دياردبيت ئةوذي ب‬
‫ظي رةنطي‬

‫يت زانسيت سةروَك خيَزانيَن طونديَ كةهل َي ساال ((‪)2021-2020‬‬


‫يت ذمارة (‪ )3‬ئاس َ‬
‫خش َ‬
‫ثيَشةيي‬ ‫بةكالوريوس‬ ‫دبلوم‬ ‫ئامادةيي‬ ‫هذمارا فورما نةخويندةوار‬ ‫يت‬
‫ئاس َ‬
‫خواندن َي‬
‫‪%6,4‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪%21,9‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪%12,9 20‬‬ ‫‪%17,4‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪%45,1‬‬ ‫‪690‬‬ ‫‪155‬‬ ‫ي‬
‫ريَذا سةد َ‬

‫خشتة ذ خاندنا مةيداني‬


‫دخشيتَ ذمارة (‪ )3‬دا دياردبيت كو ئاسيتَ زانسيت خةلكيَ طونديَ كةهليَ هةتا رادةيةكي ي َي‬
‫الوازة كو ريَذا(‪ )%45,1‬ذ خةلكيَ طوندي نةخويندةوارن ‪ , ,‬ريَذا (‪ )%17,4‬قوناغا ئامادةيي ب‬
‫دوماهيك ئيناية ‪ ,‬ريَذا (‪ )%12,9‬قوناغا دبلوم ب دوماهيك ئيناية ‪ ,‬ريَذا(‪ )%21,9‬قوناغا زانكو‬
‫ب دوماهيك ئيناية ‪ ,‬ريَذا(‪ )%6,4‬قوناغا ثيَشةيي ب دوماهيك ئيناية ‪.‬‬

‫‪27‬‬
‫دوو‪ :‬داهات َي جوتياران ذبةرهةم َي ضاندن َي ساال (‪-:)2021-2020‬‬

‫يت ذمارة (‪ )4‬داهاتيَ جوتياران ذبةرهةميَ ضاندنيَ ساال(‪)2020‬‬


‫خش َ‬

‫‪6‬مليون هةتا ‪10‬مليون‬ ‫‪4‬مليونهةتا‪5‬مليون‬ ‫‪2‬مليون هةتا ‪3‬مليون‬ ‫ضاندنيَ دكةن‬ ‫هةذمارا فورما‬ ‫كوذمة‬

‫‪15‬‬ ‫‪%23‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪%33,3‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪%30‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪155‬‬ ‫ريَذا‬


‫سةديَ‬

‫خشتة ذخاندنا مةيداني‬


‫دخشيتَ ذمارة (‪ )4‬دا دياردبيت كو داهاتيَ ساالنة ييَ ثرتيا جوتياريَن طوندي كيَمرتة ذ‬
‫‪3‬مليون دينارا كو ريَذا وان دطةهيتة (‪ , )%30‬ريَذا (‪ )%49‬داهاتيَ وان دطةهيتة دناظبةرا‬
‫‪4‬مليون هةتا ‪5‬مليون دينارا ‪ ,‬ريَذا (‪ )%23‬داهاتيَ وان دطةهيتة ثرت ذ ‪ 6‬مليون دينارا ‪.‬‬

‫سيَ‪ -‬تةرش و تةوال‪-:‬‬


‫خودانكرنا ئاذةالن ‪-:‬‬
‫يت ذمارة (‪ )5‬ئةوجوريَن ئاذةالن ئةويَن ل طوندي دهيَنة خودانكرن ل ساال (‪)2021-2020‬‬
‫خش َ‬
‫بزن‬ ‫ي سثي‬
‫ثةز َ‬ ‫ذمارا طشيت‬ ‫خودانكرن‬ ‫جور َي ئاذةلي هذمارا فورما‬

‫‪%48,2‬‬ ‫‪2053 %94,0‬‬ ‫‪4000‬‬ ‫‪4253‬‬ ‫‪%23,2‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪155‬‬ ‫ي‬


‫ريَذا سةد َ‬

‫دخشيتَ ذخاندنا مةيداني‬


‫دخشيتَ ذمارا(‪ )5‬دا دياردبيت ذ سةرجةميَ جوتيارا ثرتيا وان وان ثةزيَ سثي خودان‬
‫دكةن ب ريَذا (‪ , )%94,0‬وريَذا (‪)%48,2‬بزنا خودان دكةن ‪ ,‬هةروةسا ثرتيا ئاريشيَن كو توشي‬
‫خودانكرنا طيانةوةران دبن كيَميا عةلةيفَ ‪ ,‬وهةروةسا كيَميا ثارةيي ‪.‬‬

‫‪28‬‬
‫_ ئةوكاريَن دي ييَن ذبلي ضاندنيَ دهيَتة كرن ‪:‬‬
‫خشيتَ ذمارة (‪ )6‬ئةو كاريَن دي ييَن ذبلي كاريَن ضاندنيَ ل طوندي دهيَنة كرن ساال (‪-2020‬‬
‫‪)2021‬‬
‫بازرطان‬ ‫كاريَن ئازاد‬ ‫فةرمانبةر‬ ‫ذبلي ضاندنيَ‬ ‫هذمارا فورما‬ ‫كار‬

‫‪15‬‬ ‫‪%9,6‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪12,9‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪%9,6‬‬ ‫‪90‬‬ ‫‪155‬‬ ‫ي‬


‫ريَذا سةد َ‬

‫خشتة ذ خاندنا مةيداني‬


‫دخشيتَ ذمارة (‪ )6‬دا دياردبيت كو هندةك كاريَن دي ذبلي كاريَن ضاندن َي ل طوند َي كةهل َي‬
‫دهيَنة كرن وةكي (فةرمانبةر و بازرطان و كاريَن ئازاد و هندةك كاريَن دي ‪ ).........‬ذبةر‬
‫هنديَ ضاندن كارةكيَ سةرةكي نينة ل طونديَ كةهليَ ‪.‬‬

‫‪29‬‬
‫ئةجنام‬

‫دماوىَ ئامادةكرنا ظةكولينا خودا ئةم طةهشنت ضةند ئةجنامان وةكو‪-:‬‬


‫‪ .1‬طوند ثيكدهيَت ذ ئاينةكىَ ب تنى َ‪ ,‬كو ئةوذى ئاينىَ ئيسالمىَ ية بومة دياردبيت‬
‫كو ذاليَ ضظاكي ظة طوند ذ طةلةط بنةماالن ثيَكدهيَت ب تينَ مة ناظيَ‬
‫(‪)20‬بنةماالن دظةكولينا خودا دياركر‪.‬‬
‫‪ .2‬ذاليىَ جوطرافى ظة دياردبيت كو طوندىَ كةهليَ دكةظيتة جهةكىَ سرتاتيذىَ ي َى‬
‫طرنط بومة دياربو كو دةوروبةريَن طوندىَ كةهليَ طةلةك هةظسو هةنة و ئةظ‬
‫طوندة دكةظيتة سةر سنور َى روذئاظايىَ كوردستانىَ‪ .‬‬
‫‪ .3‬هةروةسا بومة دياربوو ‪ ,‬هةر ذ كةظندا هوزا ميسارةشا ل ظي طوندي ئاكنجي ببون‬
‫‪ ,‬بةليَ ثشيت هنطيَ هوزا مريا ليَ ئاكنجي بوون ‪ ,‬ض بوضونيَن وةسا دروست بومة‬
‫ديار نةبوو كا بوضي هوزا ميسارةشا ل ظي طوندي دةركةتن ‪ .‬‬
‫‪ .4‬وةكو هاتية دياركرن طوندىَ كةهليَ ضةند جاران هاتية ظةطوهاسنت ذبةر ضةند‬
‫ئةطةريَن سياسى‪ .‬‬
‫‪ .5‬طوندىَ كةهليً ذاليىَ ئابوريظة يا باشة ‪ ,‬و زةنطينن ذبةر كو طوندىَ كةهليَ ريكةكا‬
‫بازرطانى ية‪ .‬‬
‫‪ .6‬هةروةسا ذاليىَ كشتوكاىل ظة ذيانا وان طريداية ب ضاندنىَ ظة ب تايبةتى ضاندنا‬
‫طةمنى و جةه و دطةل ضاندنىَ خةلكىَ طوندى طرنطيةكا باش داية خودانكرنا‬
‫تةرش و تةواىل ذى و د نوكةدا ضةندين كاريَن دى ذى دهيَنة كرن وةك بازرطانى و‬
‫طةلةك كارين دى‪.......‬هتد‪ .‬‬
‫‪ .7‬طوندىَ كةهل َي ب شيَوةكى طشتى دةشتة و ضةندين طر و نهال تيَدا دياردبن‪ .‬‬
‫‪ .8‬طوندىَ كةهليَ ذاليىَ زانستى ظة د ئاستةكىَ باش داية‪ .‬‬

‫‪30‬‬
‫ليستا ذيَدةران‬

‫ئيَك‪ -‬ثةرتوك‪-:‬‬
‫‪ .1‬خليل سنجارى ‪ ,‬مذكرات مسار مناضل ‪(,‬خمسون عاما من النضال‬
‫‪ )1968,2018‬الطبعة األولى‪ ,‬أربيل ‪.2018 ,‬‬

‫‪ .2‬صالح عفدو علي‪ ,‬زمار دراسة جغرافية ‪ ,‬تاريخية ‪ ,‬سياسة ط ‪ ,‬األولى –‬


‫م ‪ ,‬هوار دهوك ‪.2018,‬‬

‫‪ .3‬عيسى ابراهيم سعيد قاسم ‪ ,‬الميران في امارة بوطان دراسة تاريخية‬


‫واجتماعية و اقتصادية و ثقافية ‪ ,‬ط‪ ,‬االولى ‪ ,2007 ,‬دمشق‪ ,‬ص‪.19-18‬‬

‫دوو‪ -‬ذيَدةرين زارةكى‪-:‬‬

‫‪ .1‬جاظثيَكةفنت دطةل حممد امحد يوسف ‪ ,‬نةخويَندةوار‪ ,‬دايك بووي ‪,1946‬‬


‫ريَكة فيت ‪. 2020/12/20/‬‬

‫‪ .2‬جاظثيَكةفنت دطةل امحد علي قاسم‪ ,‬نةخويَندةوار ‪ ,‬دايك بووي ‪,1957‬‬


‫ريَكةفيت ‪.2020/12/22‬‬

‫‪ .3‬جاظثيَكةفنت دطةل حممد سعدون حامد ‪ ,‬نةخويَندةوار ‪ ,‬دايك بووي ‪,1951‬‬


‫ريَكةفيت ‪.2020/12/24‬‬

‫‪ .4‬جاظثيَكةفنت دطةل فواز عبداحلميد صاحل ‪ ,‬خانةنشني ‪ ,‬دايك بووي ‪,1952 ,‬‬
‫ريَكةفيت ‪. 2020/12/28‬‬

‫‪ .5‬جاظثيَكةفنت دطةل فتحي حسني سليمان ‪ ,‬ريَظةبةريَ قوتاخبانا كةهليَ يا ئامادةيي‪,‬‬


‫ريَكةفيت‪.2020/12/30‬‬

‫‪31‬‬
‫‪ .6‬جاظثيَكةفنت ‪ ,‬دطةل ابراهيم خشمان هسام ‪ ,‬خةلكيَ طونديَ (وةليدة)‪ ,‬نوكة‬
‫ئاكنجييَ دهوكييَ ية ‪ ,‬ثروفيسوريَ هاريكارة ل بةشيَ جوطرافيا‪ ,‬ل زانكوَيا دهوكيَ‬
‫‪ ,‬ريَكةفيت ‪. 2021/2/3‬‬

‫‪ .7‬جاظثيَكةفنت دطةل وليد حممد علي ‪ ,‬ريَظةبةريَ قوتاخبانا كةهليَ يا بنةرةت ‪,‬‬
‫دايك بووي ‪ ,1976 ,‬ريَكةفيت ‪.2021/2/6‬‬

‫‪ .8‬جاظثيَكةفنت دطةل نادية خشمان هسام ‪ ,‬ماموستا جوطرافيا ل قوتاخبانا كةهليَ يا‬
‫بنةرةت ‪ ,‬ذدايك بوويا ‪ ,1985‬ريَكةفيت ‪.2021/2/8‬‬

‫‪ .9‬جاظثيَكةفنت دطةل عباس خالد يوسف ‪ ,‬كادرة ل ريَكخراوا ثارتي ل طونديَ كةهليَ ‪,‬‬
‫ذدايك بووي ‪ , 1969‬ريَكةفيت ‪. 2021/2/20‬‬

‫‪ .10‬جاظثيكةفنت دطةل زيدان حممد علي ‪ ,‬كادرة ل ريَكخراوا ثارتي يا طونديَ كةهليَ ‪,‬‬
‫ذدايك بووي ‪ , 1977‬ريَكةفيت ‪. 2021/2/20‬‬

‫‪ .11‬جاظثَكةفنت دطةل علي عمر امحد ‪ ,‬نةخويندوار ‪ ,‬ذدايك بووي ‪ , 1946‬ريَكةفيت‬


‫‪. 2021/2/12‬‬

‫‪ .12‬جاظثيَكةفنت دطةل فقة امحد شرف ‪ ,‬نةخويندةوار ‪ ,‬ذدايك بووي ‪ , 1963‬ريَكةفيت‬


‫‪. 2021/2/12‬‬

‫سىَ‪-‬سايتيَن ئةنرتن َييتَ‬


‫‪WWW.GOOGLE.COM‬‬

‫‪32‬‬

You might also like