Sinesosyedad/Pelikulang Panlipunan [Kabanata 4]

Teorya at Pelikula: Pagsusuri

Kabanata 4

Panimula

Iba’t ibang teorya na maaring makita sa mga akda,ito ay tumutukoy sa layuninng iparating ng
awtor kanyang saloobin at maging kanyang mga imahinasyon.Sa iba’t ibang akda,maari tayong magkalap
ng inpormasyon at mamulat ang ating isip sa mga kaganapan sa ating paligid.
Katotohanan kaysa kagandahan ang mababakas sa teoryang ito.Kahit sino,ano man bagay at
lipunan ay dapat makatotohanan ang paglalarawan o paglalahad.Nagpapahayag din ito ng pagtanggap
sa katotohanan o realidad.Tulad sa akda,totoong ang tao ay nasisilaw sa ginhawang maibibigay ng
kayamanan.Natanggap ng isang tauhan ang nangyari subalit tinakasan ng isang tauhan ang katotohanan
at siya ay nawala sa sarili.Ang sobrang paghahangad ng materyal na bagay ay totoong makasisira rin sa
tao.

Sa pagkatapos ng kabanata,ang mag-aaral ay inaasahang:

1.Nabibigyang-kahulugan ang teoryang pampanitikan
2.Naisa-isa ang mga kahulugan ng bawat teoryang pampanitikan
3.Napahahalagahan ang teoryang pampanitikan pagdating sa pagsusuring pampelikula

Bilang Oras at Haba ng Pagtalakay

Kabanata 4: Teorya at Pelikula:Pagsusuri [6 na oras]

Kritisismo sa mga Pelikulang Panlipunan

Talakayan:
Kinilala,hinangaan at ipinagmamalaki ng mga makata at manunulat na Pilpino sina Alejandro G.
Abadilla at Clodualdo del Mundo noong 1972,si Clodualdo del Mundo ay nagsimula ng pamimili ng mga
palagay niya’y pinakamahusay na katha ng mga buwan at taon.Ang panunuri at pamimiling ito ay
tumagal nang walang patlang hanggang noong 1935.
Samantala,kung papaano sa pamamagitan ng kanyang “Parolang Ginto” ay pinasok ni del Mundo
ang larangan ng pamumuna o panunuri.Si Alejandro G,.Abadilla naman ay pumagitna sa larangan sa
pamamagitan ng kanyang”Talaang Bughaw”noong 1932 na sagisag mula noon hanggang ngayon,sa
buwanan at taunang pamimili ng pinakamahuhusay na akda maging tula o akda man.
Sa “Hindi na Uso ang Hindi pa Uso:Ang Kritika sa Panahon pa ng Iraq”,isang sanaysay ni Isagani R.
Cruz ay sunod-sunod na tanong ang kanyang ipinukol sa mga mambabasa bilang paglalarawan sa mga
nangyayari ngayon sa larangan ng panunuri na itinutumbas niya sa salitang kritika.Ano ba ang tayo ng
kritika sa kasalukuyan?Ano ba ang uso ay hindi uso?Anu-ano ang mga isyu na nalutas na at ano pa ang
hindi nalulutas? Sa madaling salita’y nasaan na ba tayo nagyon sa kritika?
Ito ay isang malalim na paghihimay sa mga akdang pampanitikan sa pamamagitan ng paglalapat ng
iba’t ibang dulog ng kritisismo para sa mabisang pag-unawa sa malikhaing manunulat at katha.
Ang pagsusuring pampanitikan ay isang pag-aaral,pagtalakay,pagsusuri at pagpapaliwanag ng
panitikan.Ito ay may dalawang sangay.
 A.Sangay ay ang Pagdulog:
1.Pormalistiko/Pang-anyo
2.Moralistiko
3.Sikolohikal
4.Sosyolohikal- Panlipunan
B.Sangay ng Pananalig
1.Klasisismo
2.Romantisismo
3.Realismo
4.Naturalismo
5.Imperyunalismo
6.Simbolismo
7.Eksistensiyalismo
8.Feminismo

Mga Simulain sa Panunuring Pampanitikan:

Ang pagsusuri sa akda ay dapat may uri at katangian ng;1.Katalinuhan,2.Seryoso at marubdob ng
damdamin at ng 3.Tapat na mithi sa kalayaan
Sa pagsusuri ng anumang akda ay kailangang mahusay ang organisasyon o balangkas ng
kalahok.Bahagi ito ng disiplina ng pagsusuri.Sa pagsusuri ng anumang akda ay dapat1.] maging maganda
ang paksa,2.]may kalinisan ang wika at 3.] organisado ang paglalahad.
Sa pagsusuri ay mahalagang mahagap ng may-akda ang kanyang 1.]piniling paksa,2.] mahusay ang
pagtatalakay at organisasyon ng materyal,3.] malinaw ang balangkas na kinapapalooban ng malinaw na
tesis o argumento na sinundan ng buong sanaysay,4.] may naidagdag sa kasalukuyang kaalaman tungkol
sa panitikan at 5.] mahusay at makinis ang pagkakasulat.Ang susuriing akda ay kailangang 1.]
napapanahon,2.]may matibay na kaisahan,3.]makapangyarihan ang paggamit ng wika at 4.] may malalim
na kaalaman sa teoryang pampanitikan.
Ang susuriing akda ay kailangang nagpapamalas ng masinop na pag-uugnay ng mga sangkap ng
pagsulat.Iba’t ibang teorya na maaring makita sa mga akda,ito ay tumutukoy sa layuning iparating ng
awtor kanyang saloobin at maging kanyang imahinasyon.Sa iba’t ibang akda,maari tayong makalap ng
mga impormasyon at mamulat ang ating isip sa mga kaganapan sa ating paligid.
Katotohanan kaysa kagandahan ang mababakas sa teoryang ito.Kahit sino,ano mang bagay at
lipunan ay dapat makatotohanan ang paglalarawan o paglalahad.Nagpapahayag din ito ng pagtanggap
sa katotohanan o realidad.Tulad sa akda,totoong ang tao ay nasisilaw sa ginhawang maibibigay ng
kayamanan.Natanggap ng isang tauhan ang nangyari subalit tinakasan ng isang tauhan ang katotohanan
at siya ay nawala sa sarili.ang sobrang paghahangad ng materyal na bagay ay totoong makasisira rin sa
tao.

Teorya = Pormulsyon ng paglilinawing ng mga simulain ng mga tiyak na kaisipan upang makalikha ng
malinaw at sistematikong paraan ng paglalarawan o pagpapaliwanag ukol dito.
Panitikan = Ito’y pagpapahayag na kinapapalooban ng katotohanan at pagpapahayag sa paraang
nagpaparanas sa bumabasa ng kaisipan at damdamin ng manunulat at paraang abot-
kaya ng mangangatha o manunulat.
MGA TEORYANG PAMPANITIKAN
Sistematikong pag-aaral ng panitikan at mga paraan sa pag-aaral ng panitikan.
Isang sistema ng kaisipan at kahalagahan ng pag-aaral na naglalarawan sa tungkulin ng
panitikan na may layunin ang may –akda sa pagsulat at sa akdang pamapanitikan na
ating binabasa.

Uri:

1. Teoryang Klasismo/Klasisismo. Ang layunin ng panitikan ay maglahad ng mga pangyayaring

payak, ukol sa pagkakaiba ng estado sa buhay ng dalawang nag-iibigan, karaniwan ang daloy
ng mga pangyayari, matipid at piling-pili sa paggamit ng mga salita at laging nagtatapos nang
may kaayusan.Hindi gumagamit ng emosyon at ng mga salitang balbal.

Hal. Florante at Laura at Ibong Adarna ni: Francisco Balagtas

Mga Bangkay sa Dalampasigan ng mga Uwak ni: Dominador Mirasol (1970)

Katangian:
1.Malinaw
2.Marangal
3.Payak
4.Matimpi
5.Obhetibo
6.May pagkakasunod-sunod
7.Pagkakaroon ng hangganan

2. Teoryang Humanismo. Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang tao ang sentro ng mundo;
ay binibigyang-tuon ang kalakasan at mabubuting katangian ng tao gaya ng talino,
talento,katangian, atbp. Ang tao ang pokus/sentro ng akda na binibigyang pansin ang
kanyang kakayahan/katangian sa maraming bagay bilang tao.Ang tao ang sukatan kaya
mahalagang
maipagkaloob sa kanya ang kalayaan sa pagpapahayag ng saloobin at pagpapasya.

Hal. Titser ni: Liwayway Arceo

Binibigyan-pansin ng tao:
1.Iniisip
2.saloobin
3.katangian
4.Panginoon ng kanyang kapalaran
Hal: Si Kapitan [Noli Me Tangere]
Sino siya?,asawa,anak,negosyo at kalagayan sa lipunan.

3. Teoryang Imahismo.Nagpapatalas sa pandama sa larawan-diwa o imahe sa ikakaganda ng

akda. Ang layunin ng panitikan ay gumamit ng mga imahen na higit na
maghahayag sa mga damdamin, kaisipan, ideya, saloobin at iba pang nais na ibahagi ng may-
akda na higit na madaling maunawaan kaysa gumamit lamang ng karaniwang salita. Sa halip
na paglalarawan at tuwirang maglalahad ng mga imahen na layong ilantad ang totoong
kaisipan ng pahayag sa loob ng panitikan.
 Hal. Panambitan ni: Myrna Prado; Ang Kuwentas [Matilde] ni: Guy de Maupassant

4. Teoryang Realismo. Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga karanasan at nasaksihan ng
may-akda sa kanyang lipunan. Samakatuwid, ang panitikan ay hango sa realidad o totoong
buhay ngunit hindi tuwirang totoo sapagkat isinaalang-alang ng may-akda ang kasiningan at
pagka-epektibo ng kanyang sinulat.Mahalaga ang katotohanan kaysa kagandahan.
Binibigyang-diin at may layunin na ilahad ang tunay na buhay.Ang
pinapaksa ang kalagayan na nangyayari sa lipunan tulad ng korapsyon/katiwalian,kahirapan at
diskriminasyon na nakapokus sa lipunan at pamahalaan.Maging makatotohanan sa
isasagawang paglalarawan o paglalahad.
1. Binibigyang pokus ang realidad ng buhay.
2. Ang totoong buhay ang binibigyang-diin.

Hal. Laro sa Baga ni Edgar Reyes

5. Teoryang Feminismo. Ang layunin ng panitikan ay magpakilala ng mga kalakasan at

Kakayahang bilang pambabae at iangat ang pagtingin ng lipunan sa mga kababaihan.
Madaling matukoy kung ang isang panitikan ay feminismo sapagkat babae o sagisag babae
ang pangunahing tauhan ay ipinamayagpag ang mabubuti at magagandang katangian ng
tauhan.Ilantad ang iba’t ibang paraan n kababaihan sa pagtugon sa suliraning kanyang
kinakaharap.Isang halimbawa nito ay ang pagkilala sa prostitusyon bilang tuwirang tugon o
dahilan sa suliraning dinadaranas sa halip na ito’y kasamaan at sularanin ng lipunan.
Katangian:
1.Pagpapakita ng lakas ng kababaihan.
2.Labanan ang sistemang Patriarkal
3.Tanggalin ang dekadang imahe ng mga babae.
4.Pagkakaroon ng pagiging aktibo ng babae sa lipunan.

Hal. Sandaang Damit ni Fanny Garcia

Bata,Bata……Paano Ka Ginawa?

6. Teoryang Arkitaypal/Arketipo
Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga mahahalagang bahagi ng
akda sa pamamagitan ng mga simbolo[modelo/huwaran]. Ngunit hindi basta-basta masusuri
ang mga simbolismo sa akda. Pinakamainam na alamin muna ang kabuuang konsepto at
tema ng panitikan sapagkat ang mga simbolismong napapaloob sa akda ay magkaugnay sa
isa’t isa. Ang lahat ng simbolismo ay naaayon sa tema at konseptong ipinapakilala ng may-
akda sa mga mambabasa.Napapaloob dito ang mitolohikal/ritwalistiko.

Hal: Darna,Hercules,Pedro Penduko,atbp

7. Teoryang Pormalismo/Pormalistiko.
Binibigyang pansin ang istruktura o pagkakabuo at posibleng katangian ng akda.Sa
pagkakabuo ng nilalaman,kaanyuan/kayarian at pagkasulat ng akda.Masusuri ang
tema/paksa,sensebilidad at pag-uugnay ng mga salita o instruktura ng wika,imahe at iba pang
elemento ng akda
 Hal. Sa Tabi ng Dagat ni Ildefonso Santos

8. Teoryang Saykolohikal/Sikolohikal. Ang layunin ng panitikan ay ipaliwanag sa pamamagitan

ng pagpapakita ng mga salig (factor) sa pagbuo ng naturang behavior [kaisipan kaugnay sa
paguugali, paniniwala, pananaw, pagkatao) sa isang tauhan sa kanyang akda. Ipinakikita sa
akda na ang tao ay nagbabago o nagkakaroon ng panibagong behavior dahil may nagudyok
na mabago o mabuo ito.
Ang takbo ng isipan ng mga katha nanapapaloob sa paninindigan,paniniwala at
pagpapahalaga ng akda.ang tumatakbo ang isipan ng may-akda.

Hal: Basag ang Pula [Pelikula]

9. Teoryang Eksistensyalismo.
Ang tao ay may kakayahang pumili ng sariling kinabukasan ngunit kailangan niyang
tanggapin ang hamon,panganib at responsibilidad sa kanyang direksiyon.Ito’y interpretasyon ng
buhay ng tao sa mundong kanyang kinabibilangan.Ang tao ay humuhubog sa kanyang sariling
kapalaran.
Katangian:
1.Mayroon pagbuo ng desisyon ng tauhan.
2.May lakas sa paninindigan ang tauhan.
Bumalikwas sa kanyang kalagayan
3.Ang tao ay malaya,may responsibilidad sa kanyang kalagayan at bilang indibidwal.
Hal.Pagiging Mahirap

Hal. Ako ay Daigdig ni Alejandro Abadilla

Elias [Noli Me Tangere]
Desisyon na tulungan si Ibarra

10. Teoryang Romantisismo. Ang layunin ng teoryang ito ay ipamalas ang iba’t ibang paraan ng
tao o sumasagisag sa tao sa pag-aalay ng kanyang pag-ibig sa kapwa, bansa at mundong
kinalakhan. Ipinakikita rin sa akda na gagawin at gagawin ng isang nilalang ang lahat upang
maipaalam lamang ang kanyang pag-ibig sa tao o bayang napupusuan.
Katangian:
1. Pamamayani ng emosyon
2.Semtimentalismo
Mahalaga ang damdamin kaysa ang ideya ng siyentipiko.
3.Pag-ibig
Pag-ibig sa tao,bayan,hayop,atbp.
Uri:
1.Romantisismong Tradisyunal
Pagpapahalagang pantao [Romeo at juliet]
2.Romantisismong Rebolusyunaryo
Pagkamasariling karakter ng tao.
 Hal. Maikling kuwento at nobela ni Faustino Galauran; Pag-ibig ni Jose Corazon de Jesus

11. Teoryang Markismo/Marxismo. Ang layunin ng teoryang ito ay ipakita na ang tao o
sumasagisag sa tao ay may sariling kakayahan na umangat buhat sa pagdurusang dulot ng
pang-ekonomiyang kahirapan at suliraning panlipunan at pampulitika. Ang mga paraan ng
pag-ahon mula sa kalugmukan sa akda ay nagsisilbing modelo para sa mga mambabasa.
Pinakikita ang pagtutunggalian o paglalaban ng dalawang magkasalungat ng
puwersa na malakas at mahina,mayaman at mahirap o kapangyarihan at naapi.Ang tao ay
may kakayahan umangat sa ganitong sitwasyon.
Ginagamit na oryentasyon ito upang mabuksan ang mga isipan at ang mata ng
tao sa pang-aapi at pananamantalang nagaganap sa lipunan.Nagagamit na pananaw sa
pagsusuri sa kalagayang panlipunan.

Hal: Walang Panginoon = Deogracias A. Rosario

Naalala ni Marcos kung paanong naging mahirap ang buhay nila sa pamamahala
ni Don Teong at sa pagkamkam nito sa kanilang natitirang kabuhayan gayundin ang pag-
iibigan nila ni Anita na anak ni Don Teong at kung paanong ito naging sanhin ng pagkamatay
ng dalaga. Ang lahat ng ito ay naging gatong sa poot na nararamdaman ni Marcos na nag-
udyok na upang mabuo ang plano ng binata na patayin ang Don.

12. Teoryang Sosyolohikal. Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang kalagayan at suliraning
panlipunan ng lipunang kinabibilangan ng may-akda. Naipakikita rito ang pamaraan ng mga
tauhan sa pagsugpo sa suliranin o kalagayan ng lipunan na nagsisilbing gabay sa mga
mambabasa sa magpuksa sa mga katulad na suliranin.
1.Salamim ng nangyayari sa lipunan.
2.Tiyak ang panahon kung kailan naganap.
3.Mahihinuha ang kalagayan panlipunan kung kailan kinatha ang panitikan.
Hal: Dekada 70 [Martial Law]
Kuwento ng isang pamilya sa panahon ng Batas Militar.

13. Teoryang Moralistiko. Ang layunin ng panitikan ay ilahad ang iba’t ibang pamantayang n
sumusukat sa moralidad ng isang tao – ang pamantayan ng tama at mali. Inilalahad din nito
ang mga pilosopiya o proposisyong nagsasaad sa pagkatama o kamalian ng isang kilos o ugali
ayon sa pamantayang itinakda ng lipunan. Sa madaling sabi, ang moralidad ay
napagkakasunduan ayon na rin sa kaantasan nito. Pagpapahalaga sa moralidad,disiplina at
kaayusang pagkatao.
1.Gabay sa kabutihan
2.Katwiran at wasto na batay sa Diyos
3.Pamantayan ang batas ng Diyos
4.Ang akda kasangkapan tungo kabutihan

Hal. Ibig kong Makita ni Benigno Ramos; Urbana at Felisa ni:Modesto de Castro

14. Teoryang Bayograpikal. Ang layunin ng panitikan ay ipamalas ang karanasan o kasagsagan sa
 buhay ng may-akda. Ipinahihiwatig sa mga akdang bayograpikal ang mga bahagi sa buhay ng
may-akda na siya niyang pinakamasaya, pinakamahirap, pinakamalungkot at lahat ng mga
“pinaka” na inaasahang magsilbing katuwang ng mambabasa sa kanyang karanasan sa
mundo.

Hal. Mga Gunita ni Genoveva Edroza Matute;Sa mga Kuko ng Liwanag ni Edgardo Reyes

15. Teoryang Queer. Ang layunin ng panitikan ay iangat at pagpantayin sa paningin ng lipunan sa
mga homosexual. Kung ang mga babae ay may feminismo ang mga homosexual naman ay
queer.

16. Teoryang Historikal. Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang karanasan ng isang lipi ng tao na
siyang masasalamin sa kasaysayan at bahagi ng kanyang pagkahubog. Nais din nitong ipakita
na ang kasaysayan ay bahagi ng buhay ng tao at ng mundo.

Hal. Noli Me Tangere at El Filibusterismo ni Dr. Jose P. Rizal

Bahay sa Dilim ni Alfredo S. Enriquez
17. Teoryang Kultural. Ang layunin ng panitikan ay ipakilala ang kultura ng may-akda sa mga
hindi nakakaalam. Ibinabahagi ng may-akda ang mga kaugalian, paniniwala at tradisyong
minana at ipasa sa mga sunod na salinlahi. Ipinakikita rin dito na bawat lipi ay natatangi.

Hal: Kasalan sa Nayon ni: Eleuterio P. Fojas

18. Teoryang Dekonstruksyon. Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang iba’t ibang aspekto na
bumubuo sa tao at mundo. Pinaniniwalaan kasi ng ilang mga pilosopo at manunulat na
walang iisang pananaw ang nag-udyok sa may-akda na sumulat kundi ang pinaghalu-halong
pananaw na ang nais iparating ay ang kabuuan ng pagkatao at mundo.

Hal. Tata Selo ni Rogelio Sicat

19.Teoryang Modernismo
Ito’y makabagong pananaw na may radikal na pagkakaiba sa mga naisulat na hindi
magiging larawan lamang realidad ang sining kundi interpretasyon [minsan ay hindi
maunawaan,puno ng misteryo,hiwaga at minsan ay walang kabuluhan ang bisyon ng mundo.
Ito’y ang panitikang na nalikha ng mga kabataang manunulat.
20.Teoryang Naturalismo
Pagpapakita ng epekto ng kapangitan ng kalagayan katulad ng kahirapan at kawalan
ng katarungan sa mga tauhan nito.Ang pokus ng buhay ay marumi,mabangis,kapangitan ng
buhay.Ang tao ay produkto ng kanyang paligid [Nakatira siya sa squater area,kung
magnanakaw ang mga kasamahan niya naging bahagi na siya dito.Pesimista ang tao.[Laging
nag-iisip ng mga negatibong bagay].

Sanggunian:
https://www.youtube.com/watch?v=pAtD0rWH3FM

Webliyograpiya
https://danrogayan.wordpress.com/2012/10/07/mga-genre-ng-pelikula-filipino-iii/
https://www.slideshare.net/delcriz/pelikula https://tl.wikipedia.org/wiki/Pelikula