Endüstri Mühendisliğine

Giriş

Ders 8

1
 Atama Problemi
 Tüm LP problemlerinin, belki de anlaşılması ve
çözümü en kolay olanı Atama Problemidir. Atama
Problemi, N işin ya da hizmetin bu iş veya
hizmetlerin sadece ve sadece birisine ihtiyaç duyan
N farklı yerleşime minimum maliyetle atanmasından
oluşan bir problemdir.
 Mesela, 4 iş ve 4 makinanın olduğu ve her
makinanın yalnızca bir işi ele alabileceği bir atölye
düşünelim. İşlerin makinalarda işlenmesinin
maliyetleri aşağıdaki gibi verilmiş olsun.
2
 Atama Problemi
Makinalar
A B C D
1 16 14 15 18
2 12 13 16 14
İşler
3 14 13 11 12

4 16 18 15 17

 Problem, minimum maliyetle işlerin makinalara

atanmasıdır. Problem herhangi bir LP veya MIP paketiyle
çözülebilir. Ancak Macar Metodu (Hungarian Method)
daha uygun bir çözüm metodudur. Metod aşağıdaki
adımlardan oluşur.

3
 Atama Problemi
1. (m x m) boyutundaki matrisin satırlarındaki en küçük
elemanı, satırın bütün elemanlarından çıkar ve yeni bir
matris elde et. Elde edilen matrisin sütunlarındaki en
küçük elemanı sütunun bütün elemanlarından çıkararak
İndirgenmiş Maliyet Matrisini (Reduced Cost Matrix)
oluştur.
2. Minimum sayıda yatay ve düşey çizgiyle, indirgenmiş
matristeki tüm sıfırları kapatmaya çalış. Eğer tüm sıfırlar
m tane çizgiyle kapatılabiliyorsa optimal çözüm
bulunmuştur. Eğer m’den daha az sayıda çizgiyle tüm
sıfırlar kapatılabiliyorsa 3. Adım’a geç.

4
 Atama Problemi

3. Indirgenmiş matriste üzerinden çizgi geçmeyen,

sıfırdan farklı en küçük elemanı (buna k diyelim)
bul. Bu k değerini, üzeri çizilmemiş
elemanlardan çıkarıp, üzerinden iki çizgi geçen
elemanlara ekle ve 2. Adım’a dön.

Metodu örneğimiz üzerinde uygulayalım;

5
Atama Problemi
1. Adım 2. Adım

A B C D A B C D A B C D
1 16 14 15 18 1 2 0 1 4 1 2 0 1 3

2 12 13 16 14 2 0 1 4 2 2 0 1 4 1

3 14 13 11 12 3 3 2 0 1 3 3 2 0 0

4 16 18 15 17 4 1 3 0 2 4 1 3 0 1

6
 Atama Problemi
 Görüldüğü gibi bu problemde 3. Adıma geçmeye gerek
kalmadı. Çünkü tüm 0’lar ancak 4 tane çizgiyle
kapatılabiliniyor. Diğer bir deyişle, 4’ten daha az bir
çizgiyle tüm 0’ları kapatmak mümkün değil. Bu nedenle
optimal çözüm bulunmuştur. Atama şu şekildedir;

Maliyet
1-B 14
2-A 12
3-D 12
4-C 15
Toplam Maliyet = 53
7
 Atama Problemi
Örnek: Aşağıda maliyet matrisi verilen problem için
optimal atamayı bulunuz?

A B C D A B C D A B C D

1 14 5 8 7 1 9 0 3 2 1 9 0 3 0

2 2 12 6 5 2 0 10 4 3 2 0 10 4 1

3 4 5 0 6 3 4 5 0 4
3 7 8 3 9
4 0 2 4 8 4 0 2 4 6
4 2 4 6 10

Satır İndirgemesi Sütun İndirgemesi İndirgenmiş Matris

8
 Atama Problemi (Örnek)
A B C D
Görüldüğü gibi 3 çizgiyle tüm 0’ları
1 9 0 3 0
kapatmak mümkün oldu. 3 < m
2 0 10 4 1 (atama probleminin boyutu)
olduğundan 3. Adıma geçmek
3 4 5 0 4
gerekiyor.
4 0 2 4 6

A B C D
Üzeri çizilmemiş en küçük eleman
1’dir. Bu elemanı üzerinden hiç çizgi
1 10 0 3 0 geçmemiş sayılardan çıkarıp,
2 0 9 3 0 üzerinden iki çizgi geçmiş sayılara
ekleyeceğiz. Üzerinden bir çizgi
3 5 5 0 4 geçen sayılara herhangi bir işlem
yapılmayacak. Bu uygulandığı zaman
4 0 1 3 5
yandaki matris elde edilir.
9
 Atama Problemi (Örnek)
A B C D
Tüm sıfırlar ancak 4 çizgiyle
1 10 0 3 0 kapatılabildi. Bu nedenle optimal
2 0 9 3 0 çözüm bulunmuştur.

3 5 5 0 4
Maliyet
4 0 1 3 5 1-B 5
2-D 5
3-C 3
4-A 2
Toplam Maliyet = 15

10
 Atama Problemi
Bazı Önemli Bilgiler:
 1. adımda amaç her satır ve her sütunda en az bir sıfır
elde etmektir. Eğer satır operasyonuyla her satır ve her
sütunda en az bir sıfır elde edilmişse, sütun
operasyonuna gerek kalmaz.
 Eğer problem bir maksimizasyon problemi olarak
verilmişse, Zmax = -Zmin olduğundan matrisin tüm
elemanları ( - ) ile çarpılarak aynı prosedüre devam edilir.
 Eğer kaynak ve depo sayısı birbirine eşit değilse, diğer
bir deyişle Atama Problemi dengelenmemişse, sıfır
maliyetli kukla satır veya sütun ilave edilerek dengelenir.
Ancak genelliği kaybetmemek için Atama Probleminde m
= n olduğu varsayılır.

11
 Atama Probleminin LP Modeli
1, i işi j makinasına atanmışsa,
�
X ij  �
0, i işi j makinasına atanmamışsa,
�
şeklinde tanımlanarak, model aşağıdaki gibi kurulur;
n n
Minimize Z  ��Cij X ij
i 1 j 1

Subject to :
n

�X
j 1
ij 1, i  1, 2,..., n

�X
i 1
ij 1, j  1, 2,..., n

X ij  0 veya 1 12
 Diğer OR Teknikleri
 Doğrusal Olmayan Programlama (Non-linear
Programming): Eğer amaç fonksiyonu ve/veya kısıtlar
doğrusal değilse, problem Doğrusal Olmayan
Programlama olarak adlandırılır.
 Tamsayılı Programlama (Integer Programming): Bazı
durumlarda bir MIP probleminde karar değişkenlerinin
tamsayılı değer almaları istenir. Bu tip problemler,
doğrusal olsun ya da olmasın Tamsayılı programlama
problemleri olarak isimlendirilirler. Kesirli birimler
taşınamayacağı için, Atama Problemi bir Tamsayılı
Programlama problemidir.
13
Diğer OR Teknikleri
 0-1 Programlama (Zero-One Programming):
Bir tamsayılı programlama probleminde,
tamsayı değişkenleri 0 veya 1 değerleriyle
kısıtlandırılmışsa, problem 0-1 Programlama
olarak adlandırılır.
 Quadratic Programlama: Eğer bir problem
doğrusal kısıtlara fakat İkinci dereceden
(Quadratic) bir amaç fonksiyonuna sahipse,
Quadratic Programlama problemi haline gelir.

14