CAPITVLVM DECIMVM CAP.

av s in cre volant

homin s in terr ambu­

lant

pisc s in aqu natant

BESTIAE ET HOMINES

/ Equus et asinus, le et lupus, canis et ovis b stiae sunt. le - nis m, pl le n s

- num
Le et lupus sunt b stiae ferae, quae ali s b sti s capi­ ferus -a -um

unt et edunt. In fric sunt mult le n s. P st r s fri­ le

cae le n s timent, nam le n s n n s lum ov s p st rum

5 edunt, sed etiam p st r s ips s! N n b stia, sed hom cauda
est p stor; le n s autem n n s lum ali s b sti s, sed hom -mis m, pl homin s
-inum
etiam homin s edunt. Ferae et homin s am c n n sunt. fera = b stia fcra

Canis am cus hominis est, ea b sria fera n n est.

aquilay^
Aliae b stiae sunt av s, aliae pisc s. Aquila est magna
10 avis fera, quae parv s av s capit et st. Av s in ere
volant. Pisc s in aqu natant. Homin s in terr ambu­ r eris m

lant. Avis du s l s habet. Hom du s ped s habet. p s peiis m, pl ped s -um

Piscis neque l s neque ped s habet. Avis quae volat

l s movet. Hom qu ambulat ped s movet. Piscis qu
15 natat caudam movet. Cum avis volat, lae moventur.
Cum hom ambulat, ped s moventur. Cum piscis na­ cauda

69
CAP.X

tat, cauda mov tur. Qu ambulat vest gia in terr facit.

Qul volat aut natat vest gia n n facit.
In hort et in silv multae av s sunt. Canis av s, quae
inter arbor s volant, aspicit. Canis ipse n n volat, nam 20
canis l s n n habet. Canis vol re n n potest. Neque
qu ambulat vest giain
terr facit p stor vol re potest. P stor du s ped s habet, itaque
pot-est pos-smt p stor ambul re potest. Homin s ambul re possunt,
quod = quia quod ped s habent, neque vol re possunt, quod l s
petasus n n habent. 25
Mercurius autem ut avis vol re potest, nam in pedi­
rcurius
Mercurius \U bus et in petas eius lae sunt. Mercurius n n hom ,
merc tor - ris m sed deus est. Mercurius est deus merc t rum. (Merc ­
imperium = id quod
imper tur tor est hom qu emit et v ndit.) Mercurius imperia
...enim = nam...: is
emm = nam s de rum ad homin s portat, is enim n ntius de rum est. 30
n ntius = is qu verba
portat (inter homin s) Pisc s neque vol re neque ambul re possunt. Pisc s
in aqu nat re possunt. Etiamne homin s nat re pos­
sunt? Ali homin s nat re possunt, ali n n possunt.
M rcus et Qu ntus nat re possunt, I lia n n potest.
NeptQnus nat re potest; is enim deus maris est. ( ce- //
Nept nus
anus est magnum mare.) Mercurius et NeptQnus de
mare -is n, pl maria -ium
R m nl = homin s R ­ R m n sunt. R m n et Graec de s mult s habent.
m n
Graec = homin s Graec Homin s de s neque vid re neque aud re possunt. De
ab hominibus neque vid ri neque aud ri possunt.
fl men = fluvius Padus magnum fl men est. In e fl mine mult sunt 40
fl men -inis n, pl -ina pisc s. Pisc s in aqu fl minis natant. In fl minibus et
-inum
in maribus magnus numerus piscium est. Fl mina et
maria pl na sunt piscium. Homin s mult s pisc s capi­

70
 CAP.X

unt. N m pisc s fluminum et marium numer re po­ n m (< ne- + hom )

= n llus hom
45 test. Pisc s numer r n n possunt.
Pisc s in aqu v vunt, neque in terr vlvere possunt,
nam pisc s in ere sp r re n n possunt. Hom sub aqu
sp r re n n potest. Hom v vit, dum splrat. Qu sp rat
v vus -a -um = qul v vit
v vus est, qu n n sp rat est mortuus. Hom mortuus (v. est = v vit)
mortuus -a -um <- v vus
50 neque vid re neque aud re, neque ambul re neque cur­
rere potest. Hom mortuus s mov re n n potest. Cum
hom sp rat, anima in pulm n s intrat et r rsus ex pul­
pulm
m nibus exit. Anima est r qu in pulm n s d citur. - nis m

Qu animam d cit animal est. N n s lum homin s, sed animam d cere = sp r re

55 etiam b stiae anim lia sunt. Alia anim lia in terr vl­ animal - lis «, pl - lia
- lium
vunt, alia in mar . mare -is n, abl -\

Sine anim n m potest v vere. Hom qul animam

n n d cit v veren n potest. Spir re necesse est homin . necesse est (+dat)

sse quoque homin necesse est, n m enim sine cib st edunt: sse(= edere)
n m enim = nam n m
60 v vere potest. Necesse est cibum hab re. PecQniam ha­
b re necesse est, nam qul pec niam n n habet cibum
emere n n potest. Sine pec ni cibus em n n potest.
Necesse n n est gemm s hab re, n m enim gemm s
sse potest. Gemmae ed n n possunt; sed qu gemm s
folium
65 su s v ndit pec niam facere et cibum emere potest. ovum
Merc tor qul rn menta v ndit magnam pec niam fa­
cit. F minae quae pec niam facere volunt rn menta
sua v ndunt.
Av s n d s faciunt in arboribus; n d e rum inter r ­
70 m s et folia arborum sunt. Aquilae in montibus n d s

71
CAP.X

facere -it -iunt faciunt. In n d ssunt va. Av s va pariunt, ex quibus

parere -it -iunt
parv pull exeunt. Canis n n va, sed pull s vlv s pa­
rit. F minae l ber s pariunt. —
M rcus et Qulntus et I lia in hort sunt. I lia pilam ///
vult volunt: tenet et cum pueris pil l dere vult, neque i cum puell 75
l liz vuk(= volt)
pueri volunt l dere volunt; pueri enim n d squaerunt in arboribus.
Itaque puella l dit cum cane su Margarit .
capere -it -iunt
imp cape! capite! I lia: "Cape pilam, Margar ta!"
Canis pilam capit et caudam movet- Puella laeta ridet
canere = cant re et canit. Pueri puellam canere audiunt. 80
v xv ris/ Qu ntus: "Aud : I lia v cem pulchram habet."
M rcus: "V x eius n n pulchra est!"
Canis avem supr s vol re videt eamque capere vult,
neque potest. Canis r tus l trat: "Baubau!" Eius v x
pulchra n n est, canis canere n n potest! Av s canere 85
possunt, pisc s n n possunt: pisc s v c s n n habent.
Cum aquila supr hortum volat et cibum quaerit,
n naudent: timent parvae av s canere n n audent, et inter folia arborum s
occult re «- ostendere occultant. Itaque aquila e s reper re n n potest. Neque
av s neque nld avium ab aquil reper ri possunt, quod 90
r m s et folils occultantur.
M rcus autem n dum reperit et Qulntum vocat: "Ve­
nl> Qu nte! In h c arbore n dus est." Accurrit Qu ntus.
M rcus: "Age! Ascende in arborem5 Qu nte!"
Qu ntus in arborem ascendit; iam is supr M rcum 95
in arbore est. M rcus ipse in arborem ascendere n n
audet!

72
 CAP.X

ramus
M rcus interrogat: "Quot sunt va in n d ?" crassus

Qu ntus: "N lla va, sed quattuor pull /

ramus tenuis
100 N dus est in parv r m . R mus qu n dum sustinet
crassus -a -um <- tenuis
n n crassus, sed tenuis est. R mus tenuis Qu ntum sus­
tin re n n potest, is enim puer crassus est. Ecce r mus
cum puer et n d et pull s ad terram cadit!
M rcus Qu ntum ad terram cadere videt. R detne
105 M rcus? N n ridet. M rcus enim perterritus est. Iam
Qu ntus et pull quattuor sub arbore iacent. Neque puer
neque pull s movent. Pull mortu sunt. Qu ntusne
mortuus est? N n est. Qu ntus enim sp rat. Qu sp rat
mortuus esse n n potest. Sed M rcus eum sp r re n n est sunt: esse
110 videt, neque enim anima vid ri potest. neque enim = n n enim

Quid facit M rcus? M rcus perterritus ad v llamcur­ facere = agere

rit et magn v ce cl mat: "Age! Ven , pater!"

I lius puerum voc re audit et exit in hortum. Pater
f lium perterritum ad s accurrere videt eumque inter­
115 rogat: "Quid est, M rce?"
M rcus: "Qu ntus...est... mortuus!" M rcus perterritus est

I lius: "Quid? mortuus? de bon !"

Pater, ipse perterritus, cum M rc ad Qu ntum cur­
rit. I lia quoque accurrit cum cane su . Qu ntus ocul s
120 aperit. I lius eum ocul s aper re videt.
I lius: "Ecce ocul s aperit: erg v vus est."
M rcus et I lia Qu ntum v vum esse vident. Puer
autem ambul re n n potest, neque enim ped s eum
sustin re possunt; erg necesse est eum port re.

73
CAP.X

Qu ntus I li in v llam port tur et in lect p nitur. 125

Aemilia filium suum I li port ri videt, et interro­
lectus gat: "C r puer ipse ambul re n n potest?"
I lius: "Qu ntus ambul re n n potest, quod n n est
Qu ntus I li port tor
Aemilia Qu ntum I li avis neque l s habet! Qu vol re vult neque potest, ad
port rividet
terram cadit!" 130
Qu ntwsin lect p nitur
Aemilia Qulntwm in lect Aemilia Qu ntum I li in lect p n aspicit.
p rri aspicit

GRAMMATICA LATINA
nf nit vus- m(w/) nfin t vus
voc re
[A] ct vum.
vid re I lius M rcum n n vid r^, sed aud r^ potest. Pater f lium 135
accurrere
aud re voc r^ audit, et accurrer^ videt.
'Voc lr^', 'vid lre5, ^accurrler^, 'audllr^' nf nlt vus est.
-re
nf n t vus: -re.
[1] - re [1] - re: cant re, puls re, pl r re, interrog re, verber re, nu­
mer re, sal t re, imper re, habit re, am re, d lect re, por- 140
t re, ambul re, exspect re, intr re, rn re, cl m re, m ns­
tr re, err re, vol re, nat re, splr re; dare; c t.
[2]-ere [2] - re: rid re, vid re, respond re, hab re, tac re, p r re,
tim re, ten re, iac re, mov re, c t.
[3]-ere [3] -ere: ponere, s mere, disc dere, carpere, agere, vehere, 145
claudere, vertere, currere, v ndere, emere, c nsistere, osten­
dere, bibere, petere, d cere, relinquere, quaerere, v vere,
l dere, canere, ascendere, cadere; capere, facere, aspicere,
accipere, parere; c t.
[4]- re [4] -tre: ven re, aud re, dorm re3 aper re, reperire; re (ad- re, 150
ab-Ire, ex- re); c t.
M dus servus esse n n vult. N m gemm s ssepotest.
esse sse
'Esse' quoque et ' sse9 nf n t vusest.
port n" [A] Pass vum.
vidm
p nf M rcus I li n n vid rf, sed aud rf potest. M rcus Qu n- 155
audm tum I li port n et in lect p nf videt.

74
 CAP.X

Tort |rf, 'vid |rf, *p n|f >'aud lrf nf nlt vuspassivi est. -rU-

Infin t vus pass v : -r l- .

[1] - n: port r , numer ri, voc ri.
160 [2] - ri: vid ri, ten r . [2]-m
[3] -f; p n , em , ed , claud . [3]-f
[4] -m: aud r , reper rf, aper ri. [4]-fn
Pisc s numer n n n possunt. Syra rosam I li teneri = Syra I liam rosam
ten re videt
videt. Gemmae ed n n possunt. Magnum stium parv = parva puella magnum
165 puell neque aperin neque claudf potest. stium neque aper re
neque claudere potest

D cl n ti tertia
'Avis' (/) et 'piscis' (m) d cllnantur ut 'ovis'. Ut 'p stor'
d cl n tur 'merc tor' (m).
'Leo' (m) et 'hom * (m) d cl nantur h c mod :
170 Sing. Pl r. Sing. Pl r.
N m. leO \ton\ s hom homin^ \e <\e n
Acc. le n|*m le n|^5 homin|im hominj^
Gen. leon|w \t n\um homin|t5 homin|wm
Dat. le n|f \e n\ibus homin|f homin\ibus
175 AbL le n|tf Ie n|ifew5 homin^ homn\ibus
'V x' (/) et 'p s' (m) d cllnantur h c mod :
Sing. Pl r. Sing. Pl r.
v x< v cs
N m. v x V C|^5 p s p s<ped$
Acc
180 Gen. v l\is v c\um ped|w ptd\um
Dat. v c| voc\ibus ped|t ped\ibus
Abl. v c\e v c\ibus pedl^ ptd\ibus
S 'mare', 'animal' (n): vid cap. XL

Voc bula nova:

PENSVM A asinus
Av- in er- volant. Pisc- in aqu natant. I lia neque vol­ le
b stia
neque nat- potest. Hom du s ped- habet, itaque hom am­ hom
bul- potest. Hom mortuus s mov- n n potest. Sp r- neces­ fera
avis
se est hominl, nam sine anim n m v v- potest. Cum hom piscis
sp rat, anima in pulm n- intrat et ex pulm n- exit. Hom aquila

75