KIRIK- ÇIKIK- EZİLME VE

BURKULMALARDA İLK
YARDIM
 KIRIKLARDA İLK YARDIM
 Dıştan veya içten etki eden
kuvvetlerle kemik dokusunda olan
ayrılmaya veya bu sebeplerle
kemiğin anatomik bütünlüğünün ve
devamlılığının bozulmasına kırık
denilir.
 Kırık Tipleri
Dış ortamla bağlantılarına göre
kırıklar:
1- Açık kırık
2- Kapalı kırık
Olarak ikiye ayrılırlar.
Kırık Tipleri (Şekillerine göre)
 Yeşil ağaç kırığı
 Ayrılmış kırık
 Transvers kırık
 Spiral kırık
 Oblik kırık
 Parçalı kırık
 Patolojik Kırık
 Kemik dokusunun herhangi bir
nedenle (beslenme bozukluğu,
metabolik ve endokrin hastalıklar)
zayıflaması sonucu normalde kırık
oluşturmayacak şiddette bir
travmaya maruz kalması ile veya hiç
travma etkisi olmadan meydana
gelen kırıklar.
Kırık Tipleri (Şekillerine göre)
 Klinik Bulgular
 Kırık bölgesinde ağrı
 Dokunmakla hassasiyet
 Şekil bozukluğu (açılanma)
 Şişlik
 Morluk
 Hareket ettirememe
 Kuvvet kaybı
 Kırık kemik uçlarının birbirine sürtünme
sesi (kıtırtı-krepitasyon)
 İlk Yardım ve Genel Tedavi
Prensipleri
 Hastanın genel durumu değerlendirilir
 hayati fonksiyonlara öncelik verilir
 ABC Kuralı
Airway ( Hava yolunu değerlendir, aç )
Breathing (Solunumu değerlendir)
Circulation ( Dolaşımı değerlendir )
 Genel Tedavi Prensipleri
 Kırık olup olmadığı önce elbise
üzerinden hafifçe elle muayene
edilerek anlaşılmaya çalışılır.
 Önce sağlam taraftaki elbise kısımları
çıkarılır. Daha sonra kırık olduğu
düşünülen bölgedeki elbise kısımları
dikiş yerlerinden sökülür veya
kesilerek çıkarılır.
 Genel Tedavi Prensipleri
 Kırık bölge elle sert bir şekilde muayene
edilmemelidir.
 Kırık kemik uçları o bölgedeki
damar ve sinirlere zarar verebilir.
Buna bağlı olarak hastanın
ekstremitesinde beslenme
bozukluğu gelişebilir (kangren).
Hasta ağrı şokuna girebilir!!!
 Genel Tedavi Prensipleri
 Açık kırıkların üzeri steril bir ped veya
pansuman ile kapatılıp sarılır
 Parçalı ve açık kırıklarda yara içinde
görülen kırık kemik parçaları oynanmamalı
ve çıkarılmaya çalışılmamalıdır. Bu
bölgedeki damar ve sinirlere zarar
verilebilir (enfeksiyon!!!). Bu kısım steril
bir tamponla kapatılır, bunun üstüne kalın
bir tampon konularak sarılır.
 Genel Tedavi Prensipleri
 Kırık uçlarını hareketsiz hale
getirmek için bu bölge tespit edilir.
Tespit için kullanılan sert malzemeye
(karton, tahta parçası) atel adı
verilir. Kol yada bacağın her iki
yanına karton yada tahta koyup sargı
bezi, eşarp, kravat yada gömlek
parçaları ile sarılır. Bunun için
şişirilebilen ateller de kullanılabilir.
 Genel Tedavi Prensipleri
 Ateller kırık bölgenin bir üst ve bir alt
tarafındaki eklemlerin ötesine kadar
gelecek uzunlukta olmalıdır. Atellerin
deriyle temas eden kısımları pamuk
ve bezlerle beslenmelidir. Ciltte
yaralanma ve kesilmelere neden
olabilirler.
 Genel Tedavi Prensipleri
 Şoka karşı önlem alınır.
 Kanama varsa bilinen önlemlerle kanaması
durdurulur.
 Kırık yerin üzerine şişliği önlemek ve azaltmak
için havluya sarılı buz torbası koyulur.
 Yaralının üzeri battaniye ile örtülür.
 Yaralı kısım kalp seviyesinin üstünde tutulmalıdır.
 Kırılan ekstremite hangi durumda bulunduysa o
durumda tespit edilir.
 Kırık yerine konmaya çalışılmamalı, gereksiz
dokunmalardan kaçınılmalıdır!!!
 Yaralı ambulansla bir sağlık kuruluşuna
transfer edilmelidir.
 Omurga Kırıklarında İlk Yardım
 Çoğu kez yüksek bir yerden düşme
yada trafik kazaları sonucu
omurgada kırıkları ve bu kırıklara
bağlı olarak bazen omurga içinden
geçen omurilikte değişik derecelerde
yaralanmalar olabilir.
 Omurga Kırıklarında İlk Yardım
 Yaralı belinde, sırtında yada boynunda ağrısı
ve başka bir şikayeti olup olmadığını
sormadan muayene edilmeye, döndürülmeye,
ayağa kaldırılmaya çalışılmamalıdır!!!
 Kesin tanı bilinmedikçe belinde, sırtında ve/
veya boynunda ağrısı olan bir yaralıda
omurga kırığının olabileceği unutulmamalıdır.
Kırık olmadığı kesin olarak saptanıncaya
kadar kırık var gibi davranılır.
 Omurga Kırıklarında İlk Yardım
 Eğer omurgasında kırık şüphesi varsa,
yaralıyı yerinden kaldırmadan altına
genişçe bir tahta yada kapı yerleştirilir.
 Baş ve boyunun her iki yanına ayakkabıları
veya elbiseleri katlanıp konularak  boynun
hareketi engellenir. Eğer elimizde kum
torbası varsa o da konulabilir.
 Naylon torba içine kum veya toprak
doldurarak kum torbası yapılabilir.
 Omurga Kırıklarında İlk Yardım
 Yaralı alın bölgesi, omuzlar, bel bölgesi, uyluk,
diz altı ve ayak bileğinin üzerinden geçecek
şekilde geniş bezlerle alttaki tahtaya bağlanır ve
öyle taşınır.
 Röntgen çekilip kesinlikle kırık olmadığı
saptanmadıkça yaralı ayağa kaldırılmamalıdır.
 Aksi durumda kendiliğinden iyi olabilecek bir
omurga kırığı, yaralı kişinin kaba muayenesi,
ayağa kaldırılması yada uygun olmayan taşıma
koşulları nedeniyle omurilikte zedelenmeye
neden olabilir. Bu da bacaklarda felç, güç kaybı,
idrarı ve büyük abdestini tutamama gibi çok
önemli sonuçlar doğurabilir.
 Omurga Kırıklarında İlk Yardım
 Açık yara varsa steril pansuman ile
kapatılır.
 Şok durumuna yönelik önlem alınır.
 Ağrısı dindirilir.
Üst Kol Kırıklarında İlk Yardım
 Eğer kırık üst kolda ise üst kol iç ve dış
yüzüne kırık uçlarını oynatmadan olduğu
pozisyonda atel konulup sarılarak kırık
tespit edilir. Yaralının elbiseleri mümkünse
çıkarılmamalı, eğer giysileri çok kalın ve
yapılacak işleme engel oluyor ise
kesilmelidir.
 Kırık olan tarafın eli karşı omuza doğru
olacak şekilde ön kol göğüs üzerine
konulur ve üst kol göğüse sarılır.
 Ön kol üçgen sargı bezi veya tülbent ile
boyna asılır.
Üst Kol ve Ön Kol Kırıklarında İlk
Yardım
Ön Kol Kırıklarında İlk Yardım
Ön Kol Kırıklarında İlk Yardım
 Tespit için hazır atel yada tahta, kalın
karton varsa ön kolun her iki yüzüne
bunlar konulur. Gömlekten yırtılan
bezlerle, kravat, eşarp yada sargı bezi ile
kırık yerinin yukarısından ortasından ve
aşağısından bağlanıp tespit edilir.
 Ön kol üçgen sargı, tülbent yada eşarp ile
boyuna asılır.
 Kırık yer üzerine buz konulur.
 Bilezik, saat, yüzük varsa çıkarılır.
 Scapula-Clavicula (kürek ve
köprücük kemiği) Kırıklarında İlk
Yardım
 Kırık tarafın koltuk altına bir pamuk rulosu
veya katlanmış kalın bir bez parçası
konulur. Kol eşarp veya tülbentle boyna
asılır.
 Eğer üçgen sargı veya eşarp yoksa
yaralının kırık taraftaki eli ceketinin iki
düğmesi arasından içeri sokulup ceketin
eteği yukarı katlanarak iğne ile tutturulur.
 Yaralı oturur durumda ve ambulansla
hastaneye gönderilir.
 Scapula-Clavicula (kürek ve
köprücük kemiği) Kırıklarında İlk
Yardım
 Köprücük kemiği kırıklarında ise omuz
üzerinden gelen sargı (katlanmış bir
tülbent) karşı taraf koltuk altından geçirilip
arkada bağlanır. Başka bir sargı ile işlem
karşı tarafa yapılıp arkadan birbiri ile ve ilk
sargının uçları ile düğümlenir (sekiz
bandaj).
 Bu işlemler yapılırken omuzlar arkaya
doğru çekilmelidir.
Alt Ekstremite (Bacak) Kırıklarında
İlk Yardım
 Bacakta kırık varsa kaza yerinde yaralının
giysileri çıkarılmaya çalışılmaz.
 Eğer açık kırık ise yaralının pantolonu dikiş
yerlerinden sökülür yada makasla kesilir.
 Yara üzerine temiz gazlı bez yada pansuman
koyulup üzerinden sıkıca sarılır.
 Böylece açık bir kırıkta yaradan
mikroorganizmaların girmesi önlenmiş ve
kanamanın durması sağlanmış olur.
Alt Ekstremite (Bacak) Kırıklarında
İlk Yardım
 Eğer elimizde atel olarak kullanabileceğimiz
uzun tahta yada kalın karton varsa uzun olanı
dışta ayak bileğinden bele kadar, kısa olanı da iç
tarafta ayak bileğinden kasığa kadar gelecek
şekilde bacağın her iki yanına yerleştirilir.
 Ayak bileğinin üzerinden diz altından ve diz
üstünden gömlek parçası, eşarp, kravat yada
sargı bezi ile bağlanır.
Alt Ekstremite (Bacak) Kırıklarında
İlk Yardım
Alt Ekstremite (Bacak) Kırıklarında
İlk Yardım
 Eğer elimizde tespit için hiçbir araç-
gereç yoksa kırık olan bacak sağlam
bacağa sarılarak tespit edilir.
 Kırık bölge üzerine havluya sarılarak
buz koyulur.
 Hasta sırtüstü yatar durumda ve
sedye ile hastaneye gönderilmelidir.
 Ayak ve Ayak Bileği Kırıklarında
İlk Yardım
 Hastanın ayağındaki kırık açık kırık ise
yaraların üzerine temiz bir gazlı bez yada
pansuman koyulur.
 Yumuşak kare şeklinde bir yastığın
ortasına ayak yerleştirilir.
 Yastığın kenarları önde birbirine
yaklaştırılır, çengelli iğne ile tutturulur.
Gerekiyorsa üzerinden sargı bezi ile sarılır.
 Yastık içine koymadan önce havluya sarılı
buz uygulanır.
 Ayak kalp seviyesinin üzerine yükseltilir.
 Parmak Kırıklarında İlk Yardım
 Kırık olan parmak altına parmak genişliğinde bir tahta
yada eğer varsa hazır dar bir alüminyum şerit (atel)
koyarak sarılır.
 Gerekirse kırık parmak yandaki sağlam parmağa da
flasterle yada sargı bezi ile sarılarak tespit edilir.
 Kırığın olduğu taraftaki el kalp seviyesinin üzerinde
tutulur.
 Kırık üzerine buz koyulur.
 Varsa parmaktaki yüzük kesilerek çıkartılmalıdır. (yüzük
nedeniyle şişlik olur. Yüzük parmağı sıkarak
beslenmesini bozar ve kangrene neden olabilir.)
 Hasta hastaneye gönderilir.
 ÇIKIKLARDA İLK YARDIM
 Bir eklemi oluşturan kemiklerden birinin veya
hepsinin birbiri üzerinde yer değiştirerek normal
eklem ilişkisinin ve yapısının bozulmasına "çıkık"
denir. Çıkık ile eklem kapsülü denen eklemi
çevreleyen zar bağları da yırtılabilir. Bu ise aynı
eklemde sık tekrarlayan çıkıklara, burkulmalara
yol açar.
 Çıkık olan eklemde ağrı, şişlik, hareket sınırlılığı
ve şekil bozukluğu vardır.
 ÇIKIKLARDA İLK YARDIM
 Çıkık olan eklem yerine koymaya
çalışılmamalıdır.
 Kırıkta olduğu gibi çıkık eklem atel ile
tespit edilir.
 Çıkıktan şüpheleniyorsak çıkık ile
birlikte eklemde ve onun
yanındaki kemiklerde kırık ve
eklem bağında yırtık da olabilir.
 ÇIKIKLARDA İLK YARDIM
 Çıkık eklem üzerine en az yarım saat
süre ile havluya sarılı buz torbası
uygulanır.
 Kalp seviyesinin üzerinde, yüksekte
tutulur.
 Hasta müdahalede bulunabilecek bir
sağlık kuruluşuna götürülür.
BURKULMALARDA İLK YARDIM
 Bir eklem etrafındaki bağların, eklem
kapsülü ve diğer yumuşak doku
yapılarının, eklemin normal hareket
sınırının ötesinde zorlanmasına
"burkulma" denir.
 Eklemde şişlik, ağrı, morluk olur.
 Hareketler ağrılıdır.
BURKULMALARDA İLK YARDIM
 Burkulmuş eklem hareket ettirilmemelidir.
 Eklem üzerine yarım saat havluya sarılı
buz torbası koyulur.
 Eklem elastik bir sargı ile çok sıkı
olmayacak şekilde sarılır.
 Burkulmuş ayak üzerine basılmamalıdır.
Mümkünse koltuk değneği kullanılır.
 Burkulmuş ayağın altına 3-4 yastık
koyularak kalp seviyesinin üzerine
kaldırılır.
 Burkulmuş ekstremite sarkıtılmamalıdır.
Şişlik, kanama ve ağrı artabilir.
BURKULMALARDA İLK YARDIM
 Burkulma kolda ise kol kalp seviyesi üzerinde
olacak şekilde tülbentle asılır.
 Kesinlikle sıcak havlu yada termofor
uygulanmamalıdır. Şişliğin artmasına yol açar.
 Ovuşturulmaz. Eklem dinlendirilir.
 Elastik sargı ile sıkmayacak şekilde sarılır.
 Parmaklar oynatılarak kaslar çalıştırılır. Böylece
kasların pompalayıcı etkisi ile şişliğin azalması
sağlanabilir.
 Her burkulmanın altından bir kırık yada eklem
bağı yırtığı çıkabilir. Bu nedenle hastalar bir
sağlık kuruluşuna yönlendirilmelidir.
 EZİLMELERDE İLK YARDIM
 Vücudun bir yerine örneğin kol yada
bacağa ağır bir cisim düştüğü yada
çarptığı zaman deri ve altındaki
dokular kaslar ezilir ve yırtılabilir.
Kanama ve şişlik olur.
 Elastik sargı sarıp o bölge yükseltilir.
 O bölgeye havluya sarılı buz
uygulanır ve istirahat ettirilir.