YANIKLARDA

İLKYARDIM
 EPİDEMİYOLOJİ
 Yanıklar her yıl A.B.D’de 2.2 milyon insanı
etkilemektedir.
 Yanık vakalarının çoğu hayatı tehdit edici
değildir.
 Ancak ciddi yanık vakaları vücutta bıraktığı
ciddi nedbe dokusu, ekstremitelerde
fonksiyonel kusur ve kozmetik problemler
nedeni ile önem taşır.
 Yanıklarda unutulmaması gereken
hastaya ne kadar erken ve uygun
müdahalede bulunulursa iyi yönde
gidiş için hastanın o kadar şansı
olacağıdır.
 DERİNİN FONKSİYONLARI
 Cilt vücudun en büyük organıdır.
 Vücudun ısı dengesini sağlayan en
önemli organdır. Buharlaşma ile sıvı
kaybını önler.
 Enfeksiyona karşı bariyer görevi görür.
 Taşıdığı duysal reseptörler ile çevreden
haberdar olmamızı sağlar.
 Ciddi yanık vakalarında cildin bu
fonksiyonları ortadan kalkar.
 Yanık olayı ve dereceleri esas olarak cildi
ilgilendirdiği için cildin yapısını iyi anlamak
gerekir.
 Cilt 3 tabakadan oluşur.
 DERİNİN TABAKALARI
1- Epidermis: Cildin en dış tabakasıdır.
Keratinöz epitel hücrelerinden oluşur.
Tabanında bulunan germinatif epitel tarafından
devamlı yenilenir.
2- Dermis: İçinde kılcal damarlar, sinir uçları
ve kıl follikülleri içeren bağ dokusu tabakasıdır.
3- Hipodermis: Cilt ve altında bulunan yağ
dokusu arasında bağlantıyı sağlayan bağ dokusu
tabakasıdır.
 YANIK ÇEŞİTLERİ
 Direkt alev yanığı
 Sıcak objeler ile meydana gelen yanıklar
 Sıcak sıvılar veya sıcak buhar ile meydna
gelen yanıklar
 Elektrik akımı ile meydana gelen yanıklar
 Kimyasal madde (asit, baz) yanıkları
 Radyasyon yanıkları
 Haşlanmalar küçük çocuklarda daha sık
görülür.
 Küçük yanıklar genç erişkinlerde daha sıktır.
 Alev yanıkları sanayi alanında çalışan genç
erkeklerde sıktır.
 Yanıklar daha çok kaza ile meydana gelir.
Bazen şiddet amaçlı yanık vakaları da
görülmektedir.
 Çocuklarda görülen yanıkların %10’u çocuk
suistimalinden kaynaklanır.
 SINIFLAMA
 Yanıklar hasarlı dokunun genişliğine, yanığın
derinliğine ve yanığın tipine göre sınıflanırlar.
 Yanığın derinliğine göre 1.derece, 2. derece ve
3. derece olarak 3 gruba ayrılırlar.
1. Derece Yanıklar: Cilt kırmızı ve ağrılıdır.
Doku hasarı minimaldir. Güneş yanıkları bu
gruba iyi bir örnektir.
 SINIFLAMA
2. Derece Yanıklar: Epidermis ve dermisin
bir kısmı yanmıştır. Cilt ile beraber ter bezleri,
kıl follikülleri ve sinir uçları da etkilenmiştir.
Fakat kıllar ve ter bezleri yenilenebilir.
Kırmızı bir zemin üzerinde içi sıvı dolu
kesecikler (vezikül, bül) şeklinde görülür.
Şiddetli ağrı hissedilir. Eğer 2. derece
yanıklarda başlangıçta yara bakımı iyi
yapılmazsa ödem artar. Dokunun beslenmesi
bozularak 3. derece yanığa dönüşebilir.
 SINIFLAMA
3. Derece Yanıklar: Tam kat yanıklardır. Cilt
şeffaf beyaz renkte görünür. Altta içinde kan
akımı olmayan tıkalı kan damarları görülebilir.
Sinirler tamamen yandığı için ağrısızdır. Ağrı
varsa genellikle çevresindeki 2. derece yanıklı
bölgeden kaynaklanır. Çok yavaş iyileşir ve
genellikle ağır iz bırakır.
 Vücut Yüzeyine Göre
 Vücut yüzey alanının ne kadar fazlası yanık
olayına karıştı ise ölüm oranı o kadar
yüksektir.
 Kişinin kendi avuç içi vücut yüzeyinin % 1’i
olarak kabul edilir. Yanık yüzeyi buna göre
hesap edilip % ve derece olarak belirtilir.
 Yanmış vücut yüzey alanını hesap etmede
daha pratik bir yol ise 9’lar kuralıdır.
 Gövdenin ön yüzü % 18
 Gövdenin arka yüzü % 18
 Baş % 9
 Sağ kol % 9
 Sol kol % 9
 Sağ bacak ön yüzü % 9
 Sağ bacak arka yüzü % 9
 Sol bacak ön yüzü % 9
 Sol bacak arka yüzü % 9 ve perine bölgesi % 1
 Hangi yanıklar yanık merkezine
nakil gerektirir ?
 Vücut yüzey alanının % 5’den fazlasını içeren
3. derece yanıklar.
 İkinci derece % 10’dan fazla yanıklar.
 İkinci veya 3. derece kritik bölge yanıkları
(yüz, el, perine, genital bölge, ayak, büyük
eklemlerin üzeri).
 Gövdeyi veya ekstremiteleri çepeçevre saran
yanıklar.
 Birlikte duman inhalasyonuna bağlı
problemleri olan yanıklı hastalar.
 Kimyasal yanıklar, elektrik yanıkları, yıldırım
çarpmaları.
 Yanıkla birlikte büyük travması olan hastalar,
önceden mevcut medikal problemleri olan
hastalar.
 Yanık Tipleri
1- Direkt alev yanığı.
2- Kontakt yanıklar (sıcak cisimler).
3- Haşlanmalar.
4- Akım yanıkları (sıkışmış sıcak sıvı).
5- Sıcak gaz yanıkları.
6- Elektrik yanıkları.
7- Patlama yanıkları (Parlayıcı benzin, gazyağı,
tiner gibi sıvılar)
 Hastane Öncesi Bakım
 Öncelikle kurtarıcı kendi güvenliğini garanti
altına almalıdır.
 Hasta yanığa sebep olan kaynaktan
uzaklaştırılır.
 Hızla ölüme sebep olabilecek bir travma ve
solunum yolunda etkilenme olup olmadığı
değerlendirilir.
 Hastane Öncesi Bakım
 A, B, C
 Hastanın vücudunu sıkan takı ve giysiler
çıkarılır. Ödemin artması ile birlikte turnike
etkisi yaparlar, ekstremitenin beslenmesini
bozarlar.
 Hava yolu değerlendirmesi sırasında duman ve
gaza bağlı solunum yolu etkilenmesi olup
olmadığına özellikle dikkat edilir. Böyle
durumlarda hasta açık havaya çıkarılmalıdır.
 Hastane Öncesi Bakım
 Hastada ses kısıklığı, karbon partiküllü
balgam, şuur değişikliği, orofarengial (üst
solunum yollarında) ödem, yüz yanığı olması
duman inhalasyonu düşündürmelidir. Hava
yolu güven altına alındıktan sonra % 100
oksijen verilir.
 Yanma olayı durdurulur. Hasta soyulur ve
yanan bölge 15 dk. akmakta olan soğuk su
altına tutulur. Bu uygulanamıyorsa soğuk su
dolu bir kap içinde yanan kısım 15 dk
bekletilir yada soğuk ıslak komprese sarılır.
 Hastane Öncesi Bakım
 Hasta kuru, steril bir örtü üzerine yatırılır ve üzeri
örtülür. Hastanın ıslatılmış örtülere sarılması
hipotermiye neden olabilir.
 1. Derece yanıklarda yanan bölgenin soğutulması ve
ağrı kesiciler verilmesi yeterlidir.
 % 10’dan küçük 2. derece yanıklarda yanan bölgenin
etrafı betadin türevi bir solüsyonla, üstü ise serum
fizyolojikle temizlenir. Silverdin gibi gümüş
sülfodiazinli veya antibiyotikli bir merhem
(neomisin, polimiksin B) sürülüp tamponla kapatılır.
 Yanan bölge yüksekte tutulmalıdır.
 Yapılmamalı!!!
 Yanık yarası üzerine diş macunu, yoğurt, yağlı
pomadlar sürülmemeli.
 Yara üzerindeki büller (su kesecikleri) patlatılmamalı.
 Yanık üzerine buz konulmamalı.
 Yaranın üzeri pamukla kapatılmamalı.
 Yara üzerine çok sıkı bandaj uygulanmamalıdır
(dokuda beslenme bozukluğu ve kangrene yol
açabilir).
 Üçüncü derece yanıklarda yanmış elbise parçaları
alttaki dokuya yapışmış olabilir. Bunlar ayrılmaya
çalışılmamalıdır.
 Acil Birim Bakımı
 Özellikle sıcak gaz veya duman inhalasyonu
mevcutsa hastanın solunum yolu güven altına
alınır (Entübasyon, trakeotomi).
 Akut dönemde ciddi yanıklı hastalar sıvı
kaybından kaybedilirler. Bu nedenle geniş
lümenli 2 kateter ile damar yolu açılır. Vakit
kaybedilmeden sıvı verilmeye başlanır.
 Acil Birim Bakımı
Hastaya yeterli ve ihtiyacı olan sıvıyı vermek
için Parkland formülü kullanılır.
4 cc x Yanık yüzeyinin %’si x Hastanın kg’su
Formülü kullanılır.
Hesaplanan sıvının yarısı ilk 8 saatte, kalanı 16
saatte verilir. Seçilmesi gereken sıvı laktatlı
Ringerdir.
 Acil Birim Bakımı
 Hastaya morfin veya meperidin türevi ağrı
kesiciler verilir.
 Tetanoz aşısı yapılır.
 Geniş spektrumlu bir antibiyotik başlanır.
 Hasta yara bakımının en iyi şekilde yapılacağı
bir merkeze gönderilir.