FISIKA ETA KIMIKA

3.B

IKERKETA LANA :
ZINEMATIKA PROIEKTUA
___

Nora Peña Montecelo

FISIKA ETA KIMIKA
3.B

La velocidad es importante, pero nunca tanto como la dirección.

Albert -Einstein -

Abiadura garrantzitsua da, baina inoiz ez norabidearen bezainbeste.

-Albert Einstein-

1
FISIKA ETA KIMIKA
3.B

AURKIBIDEA

I. HELBURUA...............................................................................................................3
II. ZINEMATIKA........................................................................................................... 4
III. MATERIALAK.........................................................................................................5
IV. PROZEDURA.......................................................................................................... 6
V. NEURKETAK ETA EMAITZAK..................................................................................10
VI. ONDORIOAK........................................................................................................ 16

2
FISIKA ETA KIMIKA
3.B

I. HELBURUA

Zinematika lan honetan, helburua fisika eta kimika gure eguneroko bizitzara eramatea da. Azken finean,
datuak, formulak eta ebazpena orri batean oso ondo egin arren, ez badakizu nola erabili eguneroko
bizitzan ikasi duzuna, esfortzu guztia bakarrik irakasgaia gainditzeko balioko luke. (edo agian ezta gainditu
ere)

Proiektu honi esker denbora eta distantzia datuak nola aztertu eta nola erabili ikasiko dugu. Proiektu
honen oinarria mugimenduari buruzko datuak nola eraldatzea edo, nola esanda, datu horiek ondo
erabiltzea jakitea da.

Baina, ikerketa lan honen helburu nagusia izateak ez du esan nahi helburu bakarra denik, gauza gehiago
aztertu ditugu haste hauetan zehar. Adibidez, kalkulu orriak nola erabiltzea, eta honek, puntu oso
garrantzitsua da. Gure iraganean kalkulu orrietako formulek oso ondo datozkigu gaur egungo teknologia
gero eta gehiago kontrolatzeko eta pixkanaka-pixkanaka gure bizitza errazten .

Horretaz aparte, esan dudan guztiaz gain neure buruari ipini diot helburu bat, honek hurrengoa da: Urte
osoan ikasi dugun guztia erlazionatzea da. Kasu honetan, azelerazio eta abiadura datu guztiak grafikoetan
ipintzea, eta hauek nola aztertzea.

3
FISIKA ETA KIMIKA
3.B

II. ZINEMATIKA

Proiektu hau ondo burutzeko, derrigorrez zinematika zer den jakin behar da. Zinematika fisikaren parte
bat da, hau objektuen mugimendua aztertzen du. Mugimendua deskribatzen du, posizioa, abiadura, eta
azelerazioa bezalako terminoak erabiliz. Zinematika erreminta oso garrantzitsua da fisikan, edozer
gauzaren mugimendua analizatu ahal egiten du, partikula txikietatik planetaraino.

Orainaldian, zinematika erabiltzen da denbora guztian guk konturatu gabe. Adibidez, ibiltzean, korrika
egitean, ibilgailu baten barruan, edo pilota baten jauzian, kontzeptu zinematikoak aplikatzen ari gara,
hala nola, abiadura, azelerazioa, ibilbidea eta denbora. Ere film eta animazioetan zinematika aurki
dezakegu.

4
FISIKA ETA KIMIKA
3.B

III. MATERIALAK

Proiektu hau gauzatzeko hurrengo materialak erabili ditut:

➢ Kronometroa -> Denbora neurtzeko.

➢ Zinta metrikoa -> Lurrean distantzia neurtzeko.
➢ Koadernoa -> Lasterketen apunteak hartzeko eta kalkuluak egiteko.
➢ Klarionak -> Lurrean distantzia markatzeko ( 5 metrotik behin).
➢ Ordenagailua-> Grafikoak egiteko, kalkulu orriak erabiltzeko eta lanak entregatzeko.
➢ Bolalumak -> Koadernoan idatzi ahal izateko.
➢ Kalkulagailua -> Kalkuluak konprobatzeko.

5
FISIKA ETA KIMIKA
3.B

IV. PROZEDURA

Zinematika proiektuaren hasieran, hainbat saioetan classroomeko lanak egin genituen, lan hauek
abiadura eta azelerazioari buruz (mugimenduari buruz) ziren, lan hauek gaiari buruz informatzeko egin
genituen, proiektu honek oinarri batekin hasi ahal izateko. Proiektua zerotik hasi izan bagenu, inolako
ezagutzarik gabe, arrisku handiagoa legoke proiektua ondo ez ateratzeko.

Ondoren, hurrengo egunetan beste lanak egin genituen classroomean, baina taldeka egin genituen,
hauetan gure ideiak amankomunean ipini genituen, eta beste ikus puntutik gaia aztertu genuen. Han,
clasroomeko ariketa batean, proiektuaren antolamendua azalduta zegoen eta gure zalantzak irakasleari
galdetu genion.

Hurrengo egunetan, eskolako patiora atera ginen neurketa guztiak egiteko. Zinta metrikoa atera genuen
eta zoruan, klarionekin 5 metrotik behin markak egin genituen, 15 metrora iritsi arte. Behin lasterketen
ibilbide osoa markatuta, taldearen artean lana banatu genuen, pertsona bakoitzak 4 aldik korrika egiten
zuen, taldearen partaide bakoitzak modu desberdin batean korrika egin behar zuen, helburu desberdinak
lortu behar dituztelako (adibidez: abiadura txikia lortzeko).

Ibilbide motak hurrengoak ziren: Abiadura txikia lortzeko lasterketa, abiadura handia lortzeko lasterketa
(bi egin genituen taldean 5 garelako) , azelerazio handia lortzeko lasterketa eta azelerazio txikia lortzeko
lasterketa.

Nola egin behar dira lasterketa bakoitzak?

- Abiadura txikia: Abiadura txikiarekin erritmo konstantearekin.

- Abiadura handia: Abiadura handiarekin erritmo konstantearekin.
- Azelerazio handia: Abiadura handiarekin hasi eta ondoren poliki-poliki geldoago joan.
- Azelerazio txikia: Abiadura txikiarekin hasi eta ondoren abiadura handiagoarekin joan.

Behin datu guztiak atera, hurrengo klaseetan irakaslea kalkulu orriak nola erabiltzea irakatsi zenuen, hala
nola, elektronikoki bataz bestekoa nola egitea, elektronikoki nola abiadura neurtu formulei ezker,...

6
FISIKA ETA KIMIKA
3.B
Adibide bat hemango dizut :

Lau lasterketa egin genituen (hasieratik amaierara) mota bakoitzekoa, bakoitza 3 ataletan banatuta.
Lasterketa osoa 15m-koa zen, beraz, atal bakoitza 5m-koa zen.

Bestalde, lasterketa bakoitzean 3 tarte aztertuko dira (5m, 10m, 15m) . Taulan, lasterketa bakoitzean
tarteetako zutabeetan zenbat segundotan egin genituen tartea adierazita dago (hasieratik tarte baten
amaiera-arte) .

Batezbestekoa (tarteak): Lasterketa guztien tarte bakoitzeko batezbestekoa. Batezbestekoak kalkulu

orrietan “PROMEDIO” hitza erabili behar da formuletan. Honek egiten duena hurrengoa da, nahi duzun
datuak gehitzen ditu eta ondoren datuen kantitate zenbakia zatitzen du.

Adibide bat :

7
FISIKA ETA KIMIKA
3.B

Taularen hurrengo atala abiadura da. Abiadura, objektu batek egiten duen distantziaren eta horretan
hematen duen denboraren artean ezartzen den erlazioa da. Abiadura lortzeko, hurrengo formula
erabiltzen da:

𝑑
𝑣= 𝑡

Denbora segundotan neurtu izan denez, abiaduraren neurria m/s da.

Abiadura eta azelerazioa aztertzeko, lasterketa 3 ataletan banatu dut:

- Lehenengo 5m
- Hurrengo 5m
- Azken 5m

Honela, lasterketaren hasierako eta amaierako abiadura lortuko dugu, geroago lasterketa mota
bakoitzeko azelerazioa kalkulatzeko. (Batezbestekoen datuekin)

Hemen, taulan agertzen diren abiadura horrela atera ditut:

8
FISIKA ETA KIMIKA
3.B
Abiadura atalaren azpian azelerazioa dago, azelerazioa denbora-unitate batean abiaduran gertatzen den
aldaketa da. Zenbat eta abiaduraren aldaketa handiagoa izan, azelerazioa ere handiagoa izaten da.
Abiadura datuak lortzeko, hurrengo formula erabiltzen da:

𝑣𝑓−𝑣𝑖
𝑎= 𝑡

Azelerazioaren neurria m/s² da.

Hemen, taulan agertzen den azelerazioa horrela atera dut:

*Beste taulak antolaketa modu berdina dauzkate, horregatik bakarrik lehen taula azaldu dut, adibide
moduz ipintzeko.

Datu guzti hauek hasiera batean kalkulu orrien bidez egin genituen, baina, ondoren eskuz egin ziren.
(Hauek tauretan adierazita dagoen ia berdina denez, hurrengo atalean zehatz gehiagorekin ikusiko dira)

9
FISIKA ETA KIMIKA
3.B

V. NEURKETAK ETA EMAITZAK

Batezbestekoaren abiadura eta azelerazioa:

Abiadura:

Lehenengo atala Bigarren atala Hirugarren atala

5 𝑚 5 𝑚 5 𝑚
𝑣= 1,89
→ 𝑣 = 2, 65 𝑠
𝑣= 3,66−1,89
→ 𝑣 = 2, 83 𝑠
𝑣= 5,35−3,66
→ 𝑣 = 2, 96 𝑠

2,96−2,65 𝑚
Azelerazioa: 𝑣= 5,35
→ 𝑣 = 0, 02 𝑠²

Lasterketa hauetan erritmo konstante bat jarraitzea saiatu gara, baina, kasu honetan, abiadura kantitate
oso baxuan igo hasi zen. Beste lasterketa motekin konparatuz, lasterketa geldoena dela esan dezaket.

Helburuan esan dudan bezala, urte osoan ikasi dugun guztia erlazionatu nahi dudanez, hurrengo urratsa
taula honen grafikoa ateratzea da.

10
FISIKA ETA KIMIKA
3.B
Grafiko hau taulako "abiadura"-ren datuekin egin da. Hiru puntuetako lehenengoak lasterketaren
hasieratik hurrengo 5m-etara arteko abiadura adierazten du. Bigarren puntuak 5m-tik hurrengo 10m-ra
izan zuen abiadura adierazten du. Azkenik, hirugarren puntuak lasterketa amaitu arte izan zuen abiadura
adierazten du (hurrengo 5ak).

Puntuak prospektiban jarri ondoren, hauek ia lerro zuzen bat osatzen dute, ikus daiteke grafiko honen
malda ez dela (guztiz) konstantea, eta malda txikia dela (malda nulua izateko zorian).

Datu tauletan batezbestekoak agertzen dira, lasterketa guztien atera diren datuak hartuz, zenbaki zehatz
bat aurkitzen du, datu guzti horiek multzokatu egiten duena. Batezbestekoak ateratzen dira abiadura eta
azelerazio datuak errazago ateratzeko, horrela 4 lasterketa daukaten amankomunean aurkitzen du. Eta
hau beharrezkoa da datu tauletan ipinetzea datu oso garrantzisuak direlako (zehazki: abiadura eta
azelerazioa).

11
FISIKA ETA KIMIKA
3.B

Batezbestekoaren abiadura eta azelerazioa:

Abiadura:

Lehenengo atala Bigarren atala Hirugarren atala

5 𝑚 5 𝑚 5 𝑚
𝑣= 1,02
→ 𝑣 = 4, 90 𝑠
𝑣= 1,94−1,02
→ 𝑣 = 5, 45 𝑠
𝑣= 3,47−1,94
→ 𝑣 = 3, 26 𝑠

3,26−4,90 𝑚
Azelerazioa: 𝑣= 3,47
→ 𝑣 =− 0, 11 𝑠²

Hemen, lehenengo atalean beste bi atalekin konparatuz, ez da izan ez azkarrena ez geldoena, bigarren
atala azkarrea izan da, eta hirugarren atala geldoena izan da.

Grafiko honek aurrekoaren puntu berak ditu, baina kasu honetan puntu horiek balio desberdina dute.
Puntuen artean bariazio gehiago dagoela ikus daiteke, eta argiago ikusten da aldakorra dela grafikoa. Bi
atal ditu, bata goranzkoa eta bestea beheranzkoa.

12
FISIKA ETA KIMIKA
3.B

Batezbestekoaren abiadura eta azelerazioa:

Abiadura:

Lehenengo atala Bigarren atala Hirugarren atala

5 𝑚 5 𝑚 5 𝑚
𝑣= 0,75
→ 𝑣 = 6, 67 𝑠
𝑣= 1,58−0,75
→ 𝑣 = 3, 16 𝑠
𝑣= 2,65−1,58
→ 𝑣 = 1, 89 𝑠

1,89−6,67 𝑚
Azelerazioa: 𝑣= 2,65
→ 𝑣 =− 0, 32 𝑠²

Kasu honetan, lehenengo atala azkarrena izan da beste bi ataleekin konparatuz, bigarren atala ez da izan
ez azkarrena ez geldoena, eta hirugarren atala geldoena izan da.

Grafiko honetan beheranzko grafiko bat ikus daiteke, grafiko aldakorra dela, hiru puntuak batuz gero ez
baita lerro zuzenik egiten. Grafiko honek bi zati ditu, bi zatiak beherantz doaz, baina maila ezberdinean.

13
FISIKA ETA KIMIKA
3.B

Batezbestekoaren abiadura eta azelerazioa:

Abiadura:

Lehenengo atala Bigarren atala Hirugarren atala

5 𝑚 5 𝑚 5 𝑚
𝑣= 1,01
→ 𝑣 = 4, 95 𝑠
𝑣= 2,11−1,01
→ 𝑣 = 2, 38 𝑠
𝑣= 2,68−2,11
→ 𝑣 = 1, 87 𝑠

1,87−4,95 𝑚
Azelerazioa: 𝑣= 2,68
→ 𝑣 =− 0, 21 𝑠²

Azelerazio handiaren datu taulak esaten digu lasterketa honetan hasiera batean lasterketa hori egiten ari
den pertsona oso azkar joaten dagoela, eta ondoren geldoago joaten da.

Grafiko honetan beheranzko grafiko bat ikus daiteke, grafiko aldakorra dela, hiru puntuak batuz gero ez
baita lerro zuzenik egiten. Grafiko honek bi zati ditu, bi zatiak beherantz doaz, baina malda ezberdinean.

14
FISIKA ETA KIMIKA
3.B

Batezbestekoaren abiadura eta azelerazioa:

Abiadura:

Lehenengo atala Bigarren atala Hirugarren atala

5 𝑚 5 𝑚 5 𝑚
𝑣= 1,67
→ 𝑣 = 2, 99 𝑠
𝑣= 3,43−1,67
→ 𝑣 = 1, 46 𝑠
𝑣= 4,85−3,43
→ 𝑣 = 1, 03 𝑠

1,03−2,99 𝑚
Azelerazioa: 𝑣= 4,85
→ 𝑣 =− 0, 13 𝑠²

Hemen, lehenengo tartearen abiadura handiena da (azkarrena), ondoren, bigarren tartea ez da ez

azkarrena ez geldoena, eta hirugarren tartea geldoena da.

Grafiko honetan, ikusi dezakegu grafikoa aldakorra dela, hiru puntu hauek lerro zuzen bat osatzen ez
dutelako. Beheranzko grafiko bat da.

15
FISIKA ETA KIMIKA
3.B

VI. ONDORIOAK
ABIADURA TXIKIA:

Helburua bete da, baina hobetu dezake. Hemen, poliki-poliki korrika egin behar zen, erritmo
konstantearekin, eta grafikoak ikusi dezakeula ia lerro zuzen bat dela, hori ondo dagoela esan nahi du.
Lasterketa hau hobetzeko erritmoa konstanteago izango behar zinateke.

ABIADURA HANDIA:

Ez da bete helburua. Bi abiadura handiak lotu ditut ondorioa azaltzeko biok ondorio berdinak jasan
dituztelako. Lasterketa hauek ondo egiteko oso azkar korrika egin behar zen, eta erritmo
konstantearekin. Abiadura handiena lortuz saiatuz gero, erritmo konstantea egotea zaila izan zen. Hau
berriro ez gertatzeko gure helburua gogoratu beharko genuke talde moduan. Maratoi baterako balitz
bezala korrika egin dugu, abiadurarik altuena lortzeko. Baina ez da hori nahi duguna, errepikatu behar
izan bagenu azkar korrika egingo nuke, baina abiadura ez hain altuan, erritmo konstantea izateko.

AZELERAZIO HANDIA:

Helburua bete da. Azelerazio handia izateko Abiadura handiarekin hasi behar da eta ondoren poliki-poliki
geldoago joan behar da. Kasu honetan, lasterketa hauek ondo egin genituen, hasiera batean oso azkar
korrika egin genuen eta ondoren abiadura jaitsi egin genuen. Lasterketa honen helburua lortu egin da.

AZELERAZIO TXIKIA:

Ez da bete helburua. Lasterketa hauek guztiz txarto egin genituen, hasiera batean oso azkar korrika
egiten hasi ginen, eta ondoren abiadura jaitzi egin genuen, hau da, azelerazio handiaren berdina. Eta
lasterketa hauek ondo egiteko abiadura txikiarekin hasi beharko genuke (trosta bezalakoa), eta ondoren
poliki poliki abiadura handitu beharko genuke, eta ia lasterketaren amaieran gure abiaduraren maximoan
egon beharko genuke.

16