01 5.1 BPURO Tresc

Moduł V
Drzewa i krzewy wykorzystywane

we florystyce
Wprowadzenie
1. Charakterystyka rodzajów i gatunków drzew i krzewów o pędach kwitnących
2. Charakterystyka rodzajów i gatunków drzew i krzewów o dekoracyjnych owo-

cach
3. Charakterystyka rodzajów i gatunków drzew i krzewów o dekoracyjnych pę-

dach bezlistnych

dach ulistnionych
5. Charakterystyka rodzajów i gatunków drzew i krzewów zimozielonych igla-

stych
6. Nazewnictwo łacińskie drzew i krzewów wykorzystywanych we florystyce
7. Wartość użytkowa drzew i krzewów oraz ich przydatność we florystyce
Bibliografia
Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Biologiczne podstawy użytkowania roślin ozdobnych
1
Wprowadzenie
Drzewa to wieloletnie rośliny o zdrewniałych łodygach. Posiadają łodygę główną i pień,

rozgałęziający się dopiero na pewnej wysokości. Rozgałęzienia tworzą tzw. koronę. Od
tego, w jakich warunkach wyrastało drzewo, zależy jego pokrój. W polskiej tradycji sto-
sowany jest podział drzew i krzewów na:
 iglaste (szpilkowe), które należą do roślin nagonasiennych, mają liście w postaci

łusek lub igieł i zazwyczaj nie zrzucają igieł na okres zimy, tzn. są zimozielone
(wyj. modrzew – Larix, cypryśnik błotny – Taxodium distichum),
 liściaste, które należą do okrytonasiennych, mają szerokie blaszki liściowe i w na-

szej strefie klimatycznej najczęściej zrzucają liście na zimę (wyj. krzewy zimozie-
lone, np. ostrokrzew kolczasty – Ilex aquifolium).
Pokrój jest to całokształt cech morfologicznych, ogólny zewnętrzny wygląd rośliny, cha-
rakterystyczny dla danego gatunku czy odmiany.
Rysunek 5.1. Pokroje drzew

a – malowniczy
b – miotlasty
c – kopulasty
d – wąskostożkowaty
e – stożkowaty
f – szerokostożkowaty
g – kolumnowy
h – cylindryczny
i – wrzecionowaty
j – eliptyczny
k – kulisty
l – płaskokulisty
ł – jajowaty
m – odwrotniejajowaty
n – malowniczy
o – kopulasty
p – parasolowaty
r – nieregularny
s – płaskowalcowaty
t –płaskostożkowaty
u – płaskokopulasty
Źródło: opracowanie własne wykonawcy na podstawie http://drzewa.net/artykul/9
2
Krzewy to rośliny drzewiaste o zdrewniałej łodydze, która od nasady rozgałęzia się na
wiele pędów równorzędnych, nie tworzy pnia, ani korony, np. jaśminowiec (Philadel-
phus), kalina (Viburnum), berberys (Berberis), forsycja (Forsythia). Krzewy przeważnie
nie przekraczają 5 m wysokości. Niektóre krzewy przyjmują postać pnączy – mają silnie
wydłużone łodygi i do wzrostu potrzebują podpór, np. bluszcz (Hedera), klematis (Cle-
matis), winobluszcz (Parthenocissus). Małe krzewy o wysokości poniżej 0,5 m to krze-
winki, np. borówka (Vaccinium), wrzos (Calluna).
Do wykonywania kompozycji florystycznych wykorzystujemy drzewa i krzewy o walo-

rach dekoracyjnych. Mają one szerokie zastosowanie w projektowaniu i urządzaniu te-
renów zieleni, zarówno na dużych przestrzeniach, jak i mniejszych przydomowych tere-
nach. Niewielkich rozmiarów drzewa i krzewy służą do dekoracji domów, balkonów,
tarasów, pergoli i obsadzania trawników. Niektóre krzewy ozdobne, zwłaszcza lilaki czy
róże, mogą być uprawiane pod osłonami na kwiat cięty. Drzewa i krzewy są elementem
składowym wielu kompozycji roślinnych, zwłaszcza tych dominujących w klimacie je-
siennym. Poza podstawową funkcją estetyczną, pełnią ważną rolę ekologiczną. Działają
oczyszczająco i klimatotwórczo na otaczające nas tereny. Ich dekoracyjność jest wyni-
kiem różnorodnego pokroju, ozdobnych liści i kwiatów, przebarwienia liści w określo-
nych porach roku, atrakcyjnych owoców lub nasion, barwnej faktury pnia. Atrakcyjnie
wyglądają w zestawieniu z innymi roślinami.
Czasami kontrowersje budzi odróżnienie krzewu od drzewa, tym bardziej, że wiele ga-
tunków występuje zarówno w formie drzewiastej, jak i krzewiastej, np. bez czarny
(Sambucus), który może być krzakiem dzikiego bzu i drzewem dzikiego bzu. Podobnie
jest z lilakiem, magnolią czy głogiem. Trudno jest również sklasyfikować niektóre rośli-
ny do grupy roślin ozdobnych z owoców, liści czy kwiatów, ponieważ mają tak samo
atrakcyjne owoce, kwiaty i liście. Dla florysty nie ma to większego znaczenia, najważ-
niejsze są walory dekoracyjne. Takie gatunki omówione są tylko w jednym poniższych z
rozdziałów.
3
1. Charakterystyka rodzajów i gatunków drzew i krzewów o pędach kwitnących
Drzewa o kwitnących pędach
Magnolia (Magnolia)
Magnolie są to drzewa lub krzewy o Rysunek 5.2. Magnolia

wyjątkowo ozdobnych, dużych, bia-
łych, różowych lub czerwonych, sze-
roko otwartych kwiatach, kwitnących
wiosną, przeważnie przed ukazaniem
się liści. Wymagają one miejsc zacisz-
nych i osłoniętych. Nie należy ich ciąć,
bo jest to dla nich szkodliwe. Są wraż-
liwe na przemarzanie ze względu na
płytki system korzeniowy. Do najbar-
dziej dekoracyjnych gatunków należy
magnolia purpurowa (Magnolia liliflo-
ra), zwana czarną magnolią. Jej kwiaty
na zewnątrz są ciemnopurpurowe, a
wewnątrz białe.
Jabłoń (Malus)
Rysunek 5.3. Czeremcha pospolita
Jabłonie to niewielkie drzewa lub
krzewy o kwiatach białych, różowych
lub czerwonych. Owoce jabłoni mają
różną wielkość i barwę. Jabłonie są
ozdobne na wiosnę w czasie rozwija-
nia liści i kwitnienia, a także jesienią,
dzięki barwnym owocom. Szczególne
dekoracyjne drobne, barwne owoce
ma jabłoń jagodowa (Malus baccata).
Jabłonie dobrze rosną na glebach cięż-

kich i średnich, w miejscach nasło-
necznionych.
Czeremcha pospolita (Prunus padus)
Dorasta nawet do 15 m. Kwiaty pachnące, białe, zakwitają późno, w maju i czerwcu.

Drzewo swobodnie rosnące ma ładny pokrój, dekoracyjne jest głównie w okresie kwit-
4
nienia. Wymaga żyznej, wilgotnej gleby. Najlepsze są dla niej czarne ziemie, mady, świe-
że gliny spiaszczone i piaski gliniaste. Znosi zacienienie. Jest rośliną miododajną.
Wierzba (Salix)
Są to drzewa lub krzewy o pojedynczych, zazwyczaj lancetowatych liściach, osadzonych

na pędach skrętolegle. Kwiaty męskie zebrane są w „kotki”, „bazie”, a żeńskie wyglądają
niepozornie. Wierzby są światłolubne i wytrzymałe na mróz. Są dekoracyjne ze względu
na piękny pokrój, zabarwienie pędów i liści. Wierzba biała (Salix alba), zwana wierzbą
płaczącą, ma bardzo dekoracyjne zwisające pędy. Ozdobą wierzby mandżurskiej (Salix
matsudana) są charakterystyczne gałęzie, spiralnie poskręcane, w kolorze oliwkowo-
zielonym lub żółtym.
Wierzby rosną na bardzo różnych typach

Rysunek 5.4. Owoc pigwowca
gleb, które jednak muszą być dobrze nawil-
gocone.
Krzewy o pędach kwitnących
Pigwowiec (Chaenomeles)
Wartość dekoracyjną mają kwiaty, owoce i

błyszczące liście. Krzew ma około 2 m wy-
sokości, gałęzie cierniste, liście błyszczące,
ostro piłkowane. Kwiaty czerwone, zebrane
są po 2–6 w pęczki. Owoce mają długość 6
cm, są żółte, pachnące i słodko-kwaśne. Rysunek 5.5. Forsycja
Pigwowce są tolerancyjne co do gleby, ro-

sną nawet na stanowiskach suchych, ale
koniecznie słonecznych i osłoniętych od
zimowych wiatrów, gdyż przy większych
spadkach temperatury przemarzają.
Forsycja (Forsythia)
Jest to krzew o wysokości do 3 m, o pę-

dach, które są przeważnie puste wewnątrz,
liściach wydłużonych i kwiatach żółtych.
Odporny na mróz. Ceniony jest zwłaszcza z
powodu wczesnego, obfitego kwitnienia,
jeszcze przed rozwojem liści. Forsycje do-
5
brze rosną na glebach żyznych i dostatecznie wilgotnych, w miejscach słonecznych.
Lilak, bez (Syringa) Rysunek 5.6. Bez
Jest to najbardziej popularny krzew,

czasem małe drzewo. Jest ceniony głów-
nie ze względu na efektowne, pachnące
kwiaty, pojawiające się w maju, zebrane
w duże wiechy. Kwiaty są białe lub w
różnych odcieniach barwy niebiesko-
lila-różowej. Roślina dobrze rośnie także
w miejscach zacienionych. Bardzo
ciekawym gatunkiem jest niewielki,
odporny na mróz, wspaniale pachnący
lilak Meyera (Syringa meyeri) „Palibin”.
Lilaki nie mają specjalnych wymagań,
rosną na przeciętnych glebach, ale lepiej
czują się na ciężkich, głębokich
i żyznych. Lubią stanowiska słoneczne
Rysunek 5.7. Różanecznik
i są odporne na mrozy.
Różanecznik (Rhododendron)
Krzewy o kwiatach lejkowatych lub

dzwonkowatych, zebranych w szczyto-
we baldachogrona, pojawiające się od
kwietnia do końca czerwca. Gatunki i
odmiany, które mają zimozielone, skó-
rzaste liście, nazywane są zwyczajowo
rododendronami lub różanecznikami,
natomiast te o miękkich, lekko owłosio-
nych i zrzucanych na zimę lub półzimotrwałych liściach, nazywa się azaliami. Należą do
najbardziej ozdobnych i poszukiwanych krzewów do uprawy w parkach i ogrodach. Ma-
ją wyjątkowo duże wymagania glebowe. Udają się wyłącznie na glebach kwaśnych,
próchniczych, przepuszczalnych i zawsze umiarkowanie wilgotnych. Wymagają zabez-
pieczenia w okresie mroźnych zim.
Jaśminowiec (Philadelphus)
Krzew o wysokości od 1 do 5 m o sztywnych pędach. Kwitnie od maja do czerwca. Kwia-

ty białe lub kremowe, pachnące. Jaśminowiec wonny (Philadelphus coronarius) był do
6
niedawna najpopularniejszym gatunkiem. Obecnie częściej uprawiany jest jaśminowiec
Lemoine’a (Philadelphus x lemoinei), którego kwiaty są drobniejsze, ale bardzo liczne i
pachnące. Jaśminowce odporne są na zanieczyszczenia powietrza i wytrzymałe na mróz.
Nie mają specjalnych wymagań odnośnie gleby, rosną zarówno na stanowiskach sło-
necznych, jak i półcienistych, ale wówczas słabiej kwitną. Stosowane są na żywopłoty
kwitnące, formowane i nieformowane, dobrze znoszą cięcie i przesadzanie.
Róża (Rosa)
Ze względu na zastosowanie róże dzielimy na następujące grupy:
 Wielkokwiatowe – wyprowadzono je od róży pachnącej (Rosa odorata) i róży

chińskiej (Rosa chinensis). Bardzo dekoracyjne. Mają duże, pachnące, najczęściej
pojedyncze kwiaty i ładny
kształt pąka. Róże gruntowe Rysunek 5.8. Róża wielokwiatowa
kwitną w VI–IX, a kwiaty ze
szklarni możemy pozyskiwać o
dowolnej porze roku, dzięki sto-
sowaniu uprawy sterowanej.
Wielokwiatowe (rabatowe) –
wydają dużo drobnych kwiatów,
kwitną bardzo długo i obficie, od
czerwca do jesieni. Sadzone są
zarówno w gruncie (rabaty,
kwietniki), jak i na kwiat cięty
pod osłonami. Mają niewielkie wymagania, są stosunkowo odporne na niskie
temperatury, choroby i szkodniki. Są długowieczne.
 Parkowe (krzaczaste) – grupa róż, które rosną silnie (dorastają do 2,5 m) oraz
obficie i długo kwitną. Oprócz kwiatów, często ich ozdobą są owoce. Doskonałe
do sadzenia w parkach i dużych ogrodach. Są wyjątkowo odporne na choroby i
szkodniki, lepiej od innych grup znoszą gorsze warunki siedliskowe, wytrzymałe
na mróz, nie wymagają okrywania na zimę, ani corocznego specjalistycznego cię-
cia.
 Miniaturowe, gałązkowe – wywodzą się od chińskich róż karłowych. Są natu-
ralnie niskie i nie przekraczają wysokości 15–30 cm. Mają zwarty pokrój z poje-
dynczymi lub pełnymi kwiatami o średnicy nie większej niż 3 cm. Są wrażliwe na
mróz, dlatego stosuje się je do uprawy doniczkowej w mieszkaniach oraz na
kwiat cięty. Coraz częściej sadzone są w ogrodach, ale wymagają okrycia na zimę.
7
 Okrywowe – grupa róż nisko rosnących, bardzo silnie rozkrzewionych i płożą-
cych po ziemi. Są odporne na choroby i szkodniki, dobrze znoszą gorsze warunki
uprawowe. Z powodzeniem mogą zastąpić trawnik. Kwitną długo i obficie.
8
2. Charakterystyka rodzajów i gatunków drzew i krzewów o dekoracyjnych owo-
cach
Rysunek 5.9. Jarząb pospolity
Jarząb (Sorbus)
Jarząb pospolity (Sorbus aucuparia) popu-

larnie nazywany jest jarzębiną. Są to drze-
wa, rzadziej krzewy o nieparzysto-
pierzastych liściach. Kwitną biało, ale zde-
cydowanie atrakcyjniejsze są owoce koloru
koralowego. Również wiele innych gatun-
ków jarząba uprawianych jest jako rośliny
ozdobne, np. jarząb szwedzki (Sorbus in-
termedia) ze względu na pojedyncze, wręb-
ne liście, regularną koronę, barwne owoce. Rysunek 5.10. Owoce kasztanowca
Jarząb nie ma specjalnych wymagań odno-
śnie podłoża, ale najlepiej rośnie na glebach
żyznych i wilgotnych, w miejscach dobrze
nasłonecznionych.
Kasztanowiec (Aesculus)
Kasztanowce są okazałymi, dorastającymi

do 40 m drzewami, o dużych dłoniastych
liściach. W maju kwitną dekoracyjne, wy-
prostowane wiechy o wys. do 30 cm, w ko- Rysunek 5.11. Owoc dębu
lorze białym, żółtawym, różowym lub czer-
wonym. Owocem są kolczaste torebki, z du-
żymi ciemnobrązowymi nasionami, zwany-
mi potocznie kasztanami. Liście bogato
przebarwiają się jesienią. Kasztanowce nie
mają specjalnych wymagań odnośnie gleby,
najlepiej rosną na glebach przepuszczal-
nych, nieco gliniastych, dostatecznie wilgot-
nych i zasobnych w wapń.
Dąb (Quercus)
Jest to najpotężniejsze drzewo w Polsce, i w

całej naszej strefie klimatycznej, osiągające
wysokość niekiedy do 50 m. Najbardziej
9
znaczące drzewo do nasadzeń krajobrazowych. Ma liście pojedyncze, całobrzegie, pił-
kowane lub ząbkowane, wrębne lub klapowane, które jesienią pięknie się wybarwiają.
Owocem dębu są orzechy, potocznie zwane żołędziami. Dęby miały wielkie znaczenie w
pogańskich wierzeniach, motywy z nimi związane obecne są do dziś w wielu herbach i
odznaczeniach.
Dęby rosną na różnych typach gleb, są światłolubne i całkowicie mrozoodporne.
Ostrokrzew (Ilex)
Krzew o liściach zimozielonych lub sezonowych, skórzastych i kolczastych na brzegach.

Ma bardzo atrakcyjne czerwone owoce, podobne do jagody, silnie trujące. Lubi cień, jest
odporny na suche i zanieczyszczone powietrze. Najczęściej spotykany jest ostokrzew
kolczasty (Ilex aquifolium). Na szczególną uwagę zasługuje odmiana „Argentea Margina-
ta”. Jest to odmiana srebrzystobiała, wyróżniająca się szerokojajowatymi liśćmi z białą
obwódką.
Ostrokrzewy są tolerancyjne odnośnie podłoża, Rysunek 5.12. Irga

które powinno być wilgotne. Są one bardzo cienio-
znośne oraz odporne na suche i zanieczyszczone
powietrze.
Irga (Cotoneaster)
Do rodzaju irga (Cotoneaster) należą gatunki o

niewielkich rozmiarach, pokładających się gałę-
ziach, bądź wysokie, o pokroju wzniesionym, do
ok. 2 m wysokości. Liście irg z wierzchu są ciem-
nozielone i bardzo błyszczące, kwiaty najczęściej
białe lub jasnołososiowe, pojawiające się w kwiet-
niu–maju. Bardzo efektowne są owoce różnych
barw, w zależności od gatunku i odmiany (poma-
rańczowe, czerwone, granatowe), obficie pokry-
wające gałązki i często utrzymujące się na pędach
przez całą zimę. Liście przybierają jesienią barwę
czerwoną lub karminową. Irgi bardzo dobrze ro-
sną w ogródkach skalnych. Irga Dammera (Coto-
naster dammeri) jest to najniższy gatunek irgi, najbardziej ekspansywny, jest jednak
mniej odporny na mrozy i wymaga okrywania na zimę. Najbardziej dekoracyjnym ga-
tunkiem jest irga pozioma (Cotoneaster horizontalis) o rozłożystym, płożącym pokroju.
Jej boczne pędy rozpościerają się niemal poziomo.
10
Irgi rosną dobrze na glebach lekkich i przepuszczanych, lepiej na stanowiskach słonecz-
nych niż półcienistych.
Głóg (Crataegus)
Głogi są to cierniste krzewy lub drzewka, dorastające do 5 m wysokości. Odmiany ogro-

dowe mają czerwone kwiaty, dzikie kwitną na biało. Kwiaty silnie pachną. Są to rośliny
bardzo wytrzymałe na niesprzyjające warunki środowiska. Ich owoce są wielkości gro-
chu, jasno- lub purpurowo-różowe, kuliste. Owoce większości gatunków nadają się do
spożycia, szczególnie zaś na przetwory, zawierają bowiem duże ilości pektyn, związki
mineralne, prowitaminę A, witaminy z grupy B, witaminę C, kwasy organiczne, cukry,
olejki eteryczne, bioflawonoidy itp. Liście i kwiatostany stanowią surowiec zielarski.
Głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna) to krzew lub niskie drzewko o krótkich cier-
niach i najczęściej białych kwiatach. Głóg
ostrogowy (Crategus crus-galli) to drzewo Rysunek 5.13. Owoce głogu
dorastające do 10 m wysokości, często
używane na wysokie, trudne do przejścia
żywopłoty, gdyż ma długie ciernie, o ok. 8
cm długości. Jest to najczęściej sadzony w
Polsce gatunek.
Głogi dobrze rosną na glebach ciężkich, na

stanowiskach słonecznych lub półcieni-
stych. Są wytrzymałe na mróz.
Berberys (Berberis) Rysunek 5.14. Owoce berberysu
Berberys to rodzaj krzewu o wysokości

do 3 m i liściach, które mogą przybierać
barwy od jasnozielonych i niemal złota-
wych, poprzez purpurowe do ciemnofio-
letowych. Berberysy mają liczne, ostre
ciernie, które są przekształconymi liśćmi.
Kwiaty złocistożółte, o intensywnym za-
pachu, zebrane są w grona. Krzewy kwit-
ną od kwietnia do czerwca. Owoce po-
dłużne, ok. 15 mm długości, pomarań-
czowe, do purpurowo-czerwonych, pojawiają się latem, a są dojrzałe na początku paź-
dziernika. Kora i korzeń berberysu zawierają żółty barwnik, który dawniej był używany
do farbowania skór i tkanin. W liściach i korzeniach jest alkaloid berberyna, który ma
11
działanie przeczyszczające, antybakteryjne, antydepresyjne, przeciwrakowe, stosowany
także przy zaburzeniach wątroby. Najbardziej znane gatunki to berberys zwyczajny
(Berberis vulgaris) i berberys „Thunberga” (Berberis thunbergii). Różnią się one wysoko-
ścią. Pierwszy dorasta do 3 m, drugi tylko do 1,5 metra i jest bardziej rozłożysty. Berbe-
rysy mają niewielkie wymagania uprawowe. Udają się dobrze na glebach suchych i
piaszczystych. Wymagają stanowiska słonecznego.
Róża dzika (Rosa canina)
Krzewy róży dzikiej należą do najstarszych roślin ozdobnych. Na terenie Polski występu-
ją pospolicie w stanie naturalnym. Osiągają wysokość do 3 m, posiadają twarde kolce,
białe lub różowe kwiaty i szkarłatne owoce. Te ostatnie, obok ogromnej ilości witaminy
C, zawierają również witaminy: A, B1, B2, E, K, kwas foliowy oraz flawonoidy, kwasy or-
ganiczne, pektyny i garbniki. W szkółkarstwie Rosa canina jest używana jako podkładka
dla róż szlachetnych.
Do krzewów o ozdobnych owocach można zaliczyć także dereń, ale zostanie on omó-
wiony w rozdziale 3.
12
dach bezlistnych
Dereń jadalny (Cornus mas) Rysunek 5.15. Dereń
Owoce derenia jadalnego są podobne

do wiśni, zwisające, błyszczące, szkar-
łatnoczerwone, jadalne, o smaku cierp-
kim. Są bogatym źródłem witamin C, P i
A, makro- i mikroelementów (głównie
żelaza), flawonoidów, kwasów orga-
nicznych, antyoksydantów, biostymula-
torów, pektyn, garbników, cukrów oraz
innych, cennych substancji mineral-
nych. Istnieją odmiany dereni ozdob-
nych o pędach czerwonych, żółtych,
pomarańczowych lub brązowych, dzięki czemu można tworzyć z nich atrakcyjne zimo-
we kompozycje.
Dereń udaje się na każdej glebie, ale dostatecznie wilgotnej, znosi zacienienie i jest cał-
kowicie odporny na mróz.
Modrzew (Larix)
Wszystkie modrzewie są wysokimi Rysunek 5.16. Modrzew

drzewami o miękkich szpilkach zebra-
nych w pęczki. Modrzewie są jedynymi
rodzimymi gatunkami iglastymi, których
igły opadają na zimę. Pędy modrzewi są
ozdobne także w okresie bezlistnym,
dzięki wypukłym, kulistym krótkopędom
oraz żółtawemu zabarwieniu. Nadają się
do suchych kompozycji. Dojrzałe szyszki
są wzniesione, owalne, o długości do 5
cm i grubości do 3 cm, są ciemno lub bladobrązowe i utrzymują się na drzewach kilka
lat. W Polsce najbardziej znane są dwa gatunki modrzewi. Modrzew europejski (Larix
decidua) rośnie dziko w Tatrach, ma szyszki drobne, kuliste i zwarte oraz zwieszające się
gałęzie. Modrzew japoński (Larix kaempferi) posiada konary charakterystycznie wznie-
sione na końcach, szyszki małe, różyczkowate. Obecnie jest to najczęściej uprawiany w
naszych parkach gatunek modrzewia.
13
Gleba dla modrzewi powinna być żyzna i dostatecznie wilgotna. Są to drzewa wybitnie
światłolubne, dobrze znoszą warunki miejskie i zanieczyszczenie powietrza, są mrozo-
odporne. Modrzew europejski ma mniejsze wymagania niż japoński.
14
dach ulistnionych
Mówiąc o dekoracyjnych pędach ulistnionych we florystyce, najczęściej mamy na myśli

liście, zazwyczaj suszone lub utrwalane.
Rysunek 5.18. Liście klonu
Klon (Acer)
Rodzaj klon obejmuje drzewa lub krzewy o róż-

nokształtnych, często kolorowych liściach, które
dodatkowo jesienią pięknie się przebarwiają.
Owoc klonu złożony jest z dwóch skrzydlaków,
popularnie zwanych „noskami”. W Kanadzie wy-
korzystuje się sok ściekający ze zranionych pni,
rosnących tam gatunków, do produkcji syropu
klonowego i cukru klonowego. Klony dobrze
rosną na glebach ciężkich i średnich, zawsze do-
statecznie wilgotnych, są wytrzymałe na mróz.
Klon palmowy (Acer palmatum) należy do naj-

piękniejszych drzew ozdobnych. Tworzy niewysokie
drzewa o głęboko klapowanych liściach i drobnych, Rysunek 5.19. Mahonia
czerwonych kwiatach. W zależności od odmiany, li-
ście mogą przybierać barwy różowe, purpurowe,
kremowe, czerwono-białe, żółto-zielone, czerwono-
zielone. Liście przez całe lato są intensywnie zabar-
wione, a jesienią stają się szczególnie jaskrawe. Klony
palmowe są wymagające: potrzebują zacisznych
stanowisk, żyznej, próchniczej, lekko kwaśnej i dosyć
wilgotnej ziemi, a zimą okrywania, szczególnie w
pierwszych latach uprawy.
Brzoza (Betula)
Rodzaj drzew i krzewów o cienkich, niekiedy zwisają-

cych pędach. Kwiaty zebrane są w kotki. Korowina
pnia i gałęzi jest zazwyczaj biała, łuszcząca się. Jesie-
nią ozdobą są pięknie żółto-złociste liście.
Brzozy dobrze rosną na różnych typach gleb, wszyst-

kie są światłolubne i wytrzymałe na mróz. Dobrze
znoszą warunki miejskie.
15
Mahonia pospolita (Mahonia aquifolium)
Mahonia to zimozielony krzew o liściach pierzastych, błyszczących i kolczastych na kra-

wędziach, jesienią i zimą zwykle czerwieniejących. Owocem są ciemnogranatowe jagody.
Mahonia udaje się na każdej glebie dostatecznie wilgotnej, znosi dobrze zacienienie,
wymaga zabezpieczenia przed znaczniejszymi spadkami temperatury.
Jemioła (Viscum)
Jemioła to rodzaj półpasożytniczych roślin, które ssawkami wrastają w rośliny żywiciela

i pobierają z nich wodę z solami mineralnymi. Rosną na drzewach. Są zimozielone, dora-
stają do 1 m średnicy. Pokrój mają prawie kulisty. Pokrój rośliny i zimozielone liście de-
cydują o jej walorach ozdobnych. Jemioła związana jest z tradycją bożonarodzeniową.
Zgodnie z wierzeniami powieszona u pułapu przynosi domownikom szczęście.
Bukszpan wieczniezielony (Buxus sempervirens)
Jest to gęsty krzew o skórzastych, ciemnozielonych, drobnych, błyszczących liściach.

Bukszpan udaje się na każdej glebie, ale nie podmokłej i nadmiernie suchej. Dobrze ro-
śnie w pojemnikach. Znosi zacienienie. Szybko odrasta po strzyżeniu, z tego względu
doskonale nadaje się do formowania. Może przemarzać podczas ostrych zim.
16
5. Charakterystyka rodzajów i gatunków drzew i krzewów zimozielonych igla-
stych
Jodła (Abies)
Drzewa zimozielone ze strzelistym pniem i Rysunek 5.20. Szyszka jodły

stożkowatymi konarami. Posiada igły spłasz-
czone, niebieskawe, szyszki walcowate, stojące.
Występują odmiany o igłach wyraźnie srebrzy-
stych – „Argentea”, o prawie białych – „Candi-
cans” i niebieskawych – „Violacea”. Abies korea-
na – jodła koreańska jest najbardziej poszuki-
wanym gatunkiem jodły karłowatej. Rośnie
powoli i już przy wysokości 1 m tworzy dużo
czerwonoróżowych szyszek. Jodły wymagają
gleb żyznych i dobrze zdrenowanych, nie udają
się na stanowiskach podmokłych ani suchych,
korzystnie reagują na dużą wilgotność
powietrza. Są cieniolubne. Nie tolerują suchego
i zanieczyszczonego powietrza, zwłaszcza w
rejonach przemysłowych.
Rysunek 5.21. Bożonarodzeniowy
Świerk (Picea) świerk
Są to drzewa zimozielone o stożkowatej koro-

nie, igłach zielonych, szyszkach różnej wielko-
ści, przeważnie wydłużonych. Szyszki świer-
ków, w odróżnieniu od jodły, zwisają do dołu i
po tym, jak nasiona dojrzeją, opadają. Świerki
mają zastosowanie głównie w dużych par-
kach, sadzone jako żywopłoty, bo dobrze zno-
szą strzyżenie.
Świerki mają małe wymagania odnośnie pod-

łoża, ale wilgotne powietrze i wilgotna ziemia
sprzyjają ich wzrostowi. Są całkowicie odpor-
ne na mróz. Uprawia się je z przeznaczeniem
na drzewka bożonarodzeniowe.
Świerk pospolity (Picea excelsa, syn. P. abies) – jest drzewem dorastającym do 50 m. Jest
to nasz jedyny rodzimy gatunek świerka.
17
Świerk biały (Picea alba) – gatunek ma igły niebieskawozielone, sztywne, kłujące. Często
uprawiana jest jego odmiana „Conica”, charakteryzująca się idealnie stożkowatą i gęstą
koroną oraz bardzo powolnym wzrostem, dzięki
Rysunek 5.22. Sosna
czemu może być uprawiana w donicach.
Sosna (Pinus)
Sosny są to zimozielone wysokie drzewa, np. so-

sna czarna (Pinus nigra), osiągająca 50 m lub
niskie krzewy, np. sosna górska, czyli kosodrze-
wina (Pinus mugo), która dorasta do 3,5 m.
Szyszki różnych gatunków sosen mają wielkość
zróżnicowaną, od małych do bardzo dużych.
Drzewa te mają zastosowanie głównie w krajo-
brazie otwartym.
Sosny nie mają specjalnych wymagań odnośnie

gleby, udają się nawet na suchej i piaszczystej
ziemi, są światłolubne, wytrzymałe na mróz i Rysunek 5.23. Cis
dobrze znoszą zanieczyszczenia powietrza w
rejonach przemysłowych.
Gatunkiem bardziej delikatnym jest sosna

wejmutka (Pinus strobus). Drzewo ma luźną
koronę i bardzo cienkie, delikatne, miękkie
igły. Gatunek ten nie znosi suszy i udaje się
tylko na żyźniejszych glebach.
Cis pospolity (Taxus baccata)
Jest drzewem zimozielonym, o wysokości do 10 m Rysunek 5.24. Tuja

lub wysokim krzewem. Nasiona otoczone są oz-
dobną, czerwoną osnówką. Najlepiej spośród
drzew iglastych znosi strzyżenie. Odporny jest
także na zanieczyszczenia środowiska, stąd sa-
dzony jest często w parkach miejskich. We
wszystkich częściach rośliny, oprócz osnówki,
znajdują się duże ilości trujących związków. Cis
najlepiej udaje się na glebach żyznych, wilgotnych
18
i zasobnych w wapń, jest cienioznośny, a w młodym wieku nawet cieniolubny.
Tuja (Thuja)
Tuje, inaczej żywotniki, to zimozielone drzewa i krzewy. Mają wyprostowane wierz-

chołki, szyszki małe, jajowate. Dobrze znoszą strzyżenie. Najważniejsze gatunki to: ży-
wotnik zachodni (Thuja occidentalis), żywotnik wschodni (Thuja orientalis), żywotnik
olbrzymi (Thuja plicata). Żywotnik zachodni (Thuja occidentalis) jest niezastąpiony przy
nasadzeniach żywopłotowych. Tuje nie mają specjalnych wymagań odnośnie gleby, ale
musi być ona dostatecznie wilgotna, gdyż w suchym podłożu wzrost zostaje zahamowa-
ny. Stanowisko dla żywotnika powinno być słoneczne.
Cyprysik (Chamaecyparis) Rysunek 5.25. Cyprysik
Są to zimozielone drzewa lub krzewy o

stożkowatym pokroju. Są dość wytrzyma-
łe na mrozy, ale wrażliwe na suszę i za-
nieczyszczenia powietrza. Pokrój cypry-
sików może być bardzo dekoracyjny. Są
chętnie sadzone w widokowych miej-
scach parków, nadają się na formowane
żywopłoty, a także jako rośliny uprawia-
ne w pojemnikach. Cyprysiki wymagają
gleb wilgotnych, stanowiska słonecznego
lub lekko zacienionego.
19
6. Nazewnictwo łacińskie drzew i krzewów wykorzystywanych we florystyce
Tabela 5.1. Nazewnictwo łacińskie drzew i krzewów wykorzystywanych we florystyce
Nazwa rodzaju Przykładowe gatunki
Nazwa polska Nazwa łacińska Nazwa polska Nazwa łacińska
Magnolia Magnolia Magnolia purpuro- Magnolia liliflora

wa
Jabłoń Malus Jabłoń jagodowa Malus baccata
Czeremcha Prunus Czeremcha pospoli- Prunus padus

ta
Wierzba Salix Wierzba biała Salix alba
Wierzba mandżur- Salix matsudana

ska
Pigwowiec Chaenomeles Pigwowiec japoński Chaenomeles japo-

nica
Jaśminowiec Philadelphus Jaśminowiec wonny Philadelpus corona-

rius
Forsycja Forsythia Forsycja zwisła Forsythia suspensa
Różanecznik Rhododendron Różanecznik ka- Rhododendron

tawbijski catwbiense
Lilak, bez Syringa Lilak pospolity Syringa vulgaris
Róża Rosa Róża wielokwiato- Rosa multiflora

wa
Dąb Quercus Dąb czerwony Quercus robur
Kasztanowiec Aesculus Kasztanowiec biały Aesculus hippoca-

syn. K. Zwyczajny stanum
Ostrokrzew Ilex Ostrokrzew kolcza- Ilex aquifolium

sty
Irga Cotoneaster Irga pozioma Cotoneaster hori-

zontalis
Głóg Crataegus Głóg jednoszyjkowy Crategus monogyna
Berberys Berberis Berberys zwyczajny Berberis vulgaris
20
Dereń Cornus Dereń jadalny Cornus mas
Modrzew Larix Modrzew japoński Larix kaempferi
Klon Acer Klon pospolity Acer platanoides
Buk Fagus Buk zwyczajny Fagus sylvatica
Brzoza Betula Brzoza brodawko- Betula verrucosa

wata
Mahonia Mahonia Mahonia pospolita Mahonia aquifolium
Bukszpan Buxus Bukszpan wiecznie- Buxus sempervirens

zielony
Jemioła Viscum Jemioła pospolita Viscum album
Jodła Abies Jodła pospolita Abies alba
Świerk Picea Świerk pospolity Picea excelsa syn. P.

abies
Sosna Pinus Sosna czarna Pinus nigra
Cis Taxus Cis pospolity Taxus baccata
Tuja Thuja Żywotnik zachodni Thuja occidentalis
Cyprysik Chamaecyparis Cyprysik Lawsona Chamaecyparis law-

soniana
Źródło: opracowanie własne autora
21
7. Wartość użytkowa drzew i krzewów oraz ich przydatność we florystyce
Tabela 5.2. Wartość użytkowa drzew i krzewów oraz ich przydatność we florystyce
Wartość użytkowa i przydatność
Nazwa rośliny ozdobnej
we florystyce
Drzewa i krzewy o pędach kwitnących
Magnolia (Magnolia) Nasadzenia pojedyncze w eksponowanych miejscach, w
ogrodach, parkach, na działkach.
Jabłoń (Malus) Kwitnące pędy do dekoracji wiosennych; owoce w
kompozycjach jesiennych, dekoracjach bożonarodze-
niowych, stroikach, na choinkach.
Czeremcha pospolita (Prunus Bukiety jednogatunkowe; wystrój dużych wnętrz;
padus) ozdoba parków i ogrodów.
Pigwowiec (Chaenomeles) Dodatek do wiosennych bukietów, gałązki z owocami
do jesiennych dekoracji; owoc o dużej zawartości wi-
taminy C, doskonały na nalewki, konfitury.
Jaśminowiec (Philadelphus) Piękne, pachnące bukiety letnie, kwitnące żywopłoty
formowane i nieformowane.
Forsycja (Forsythia) Ceniona z powodu wczesnego, obfitego kwitnienia. Ko-
lor żółty kwiatów decyduje o zastosowaniu w kompo-
zycjach wielkanocnych.
Różanecznik (Rhododendron) Bardzo dekoracyjna ozdoba ogrodów.
Lilak, bez (Syringa) Kompozycje wielkanocne, dekoracje stołów, bukiety
jednogatunkowe. Ma zastosowanie w kwiaciarstwie
przy pędzeniu roślin w szklarniach w okresie wcze-
snowiosennym. Ceniony w nasadzeniach parkowych,
ogrodach przydomowych i działkach, a także jako
krzew żywopłotowy, skutecznie chroniący przed ku-
rzem i hałasem.
Róże (Rosa) W zależności od gatunku mogą być stosowane do obsa-
dzania rabat i kwietników lub uprawiane na kwiat cię-
ty. Stosowane w dekoracjach ślubnych, jako przypinki i
wiązanki ślubne, małe komunijne bukieciki. Stosowane
do ogrodów skalnych, na cmentarze, do skrzynek bal-
konowych, jako dekoracje w dużych pojemnikach na
tarasy.
Drzewa i krzewy o dekoracyjnych owocach
Dąb (Quercus) Owoce i liście wykorzystywane w kompozycjach je-
siennych. Liście dają się doskonale szkieletować. Drze-
wa do nasadzeń krajobrazowych.
Kasztanowiec (Aesculus) Jesienne kompozycje z zasuszonych liści i owoców, ko-
laże.
22
Ostrokrzew (Ilex) Stosowane na strzyżone żywopłoty oraz w nasadze-
niach ogrodowych w pobliżu domów, gdyż zielone ga-
łązki z czerwonymi pestkowcami są wykorzystywane
m.in. do dekoracji upominków na święta Bożego Naro-
dzenia, do ozdoby wieńców adwentowych.
Irga (Cotoneaster) Jesienne kompozycje, wieńce adwentowe.
Głóg (Crataegus) Jesienne kompozycje, wieńce adwentowe. Stosowany w
przemyśle farmaceutycznym. Owoce bardzo bogate w
witaminy, wytwarza się z nich soki, nalewki i inne prze-
twory.
Berberys (Berberis) Jesienne kompozycje, wieńce adwentowe.
Róża dzika (Rosa canina) Uprawiana dla czerwonych owoców, stosowanych w
suchych kompozycjach; przemysł farmaceutyczny; soki,
nalewki, konfitury, mają bardzo dużo witaminy C.
Drzewa i krzewy o dekoracyjnych pędach bezlistnych
Dereń (Cornus) Kompozycje florystyczne bożonarodzeniowe, dodatek

do kompozycji typu konstrukcja; jadalne owoce.
Modrzew (Larix) Gałązki z szyszkami do kompozycji z suszonych mate-
riałów, kompozycji jesiennych, stroików bożonarodze-
niowych, wieńców adwentowych.
Drzewa i krzewy o dekoracyjnych pędach ulistnionych
Klon (Acer) Zastosowanie w suchych bukietach, kolażach, liście
doskonałe do szkieletowania.
Buk (Fagus) Jesienne kompozycje, kolaże.
Brzoza (Betula) Różnobarwne suszone liście wykorzystywane w je-
siennych kompozycjach; świeże gałązki brzozy nadają
się do wiosennych dekoracji, bardzo dekoracyjna jest
również kora. Sok brzozy ma właściwości lecznicze.
Mahonia (Mahonia) Zastosowanie w osadzaniu podszycia parkowego. Do
obsadzania pojemników; jako zieleń cięta w kompozy-
cjach florystycznych.
Bukszpan (Buxus) Zastosowanie w kompozycjach wielkanocnych, dekora-
cje koszyczków ze święconką, stołów wielkanocnych,
do wiązanek ślubnych jako element zieleni, wianuszki
komunijne, przypinki. Używany na strzyżone żywopło-
ty i formy geometryczne w stylowych aranżacjach par-
kowych, bardzo popularny podczas projektowania
ogrodów w stylu barokowym.
Jemioła (Viscum) Związana z tradycją bożonarodzeniową. W kompozy-
cjach świątecznych zwykle w połączeniu z gwiazdą be-
tlejemską. Duże działanie lecznicze. Wyciągi z jemioły
są stosowane przy nadciśnieniu, stabilizują pracę serca,
zapobiegają miażdżycy.
23
Drzewa i krzewy zimozielone iglaste i liściaste
Jodła (Abies) Dekoracje bożonarodzeniowe, stroiki, dekoracje sto-
łów, wieńce adwentowe. Dekoracyjne nasadzenia par-
kowe.
Świerk (Picea) Florystyka pogrzebowa, wieńce, wiązanki. Dekoracje
bożonarodzeniowe, stroiki, dekoracje stołów, wieńce
adwentowe. Dekoracyjne nasadzenia parkowe, żywo-
płoty.
Sosna (Pinus) Florystyka pogrzebowa, wieńce, wiązanki. Dekoracje
bożonarodzeniowe, stroiki, dekoracje stołów, wieńce
adwentowe. Dekoracyjne nasadzenia parkowe.
Cis (Taxus) Florystyka pogrzebowa, wieńce adwentowe, stroiki
świąteczne, szpalery i figury geometryczne w parkach.
Tuja (Thuja) Żywopłoty, florystyka pogrzebowa i świąteczna, wieńce
adwentowe, stroiki, dekoracje stołów.
Cyprysik (Chamaecyparis) Formowane żywopłoty, florystyka bożonarodzeniowa i
pogrzebowa.
Źródło: opracowanie własne autora
24
Bibliografia
Literatura obowiązkowa
Startek L., Mynett K., Rośliny ozdobne, Hortpress, Warszawa 2003.
Literatura uzupełniająca
Boliger E., Leksykon Przyrodniczy. Krzewy, GeoCenter, Warszawa 1993.
Netografia
http://pl.wikipedia.org/wiki/Modrzew_europejski
http://pl.wikipedia.org/wiki/Magnolia
http://www.google.com/search?ie=UTF-8&oe=UTF-
8&sourceid=navclient&gfns=1&q=sosna
http://pl.wikipedia.org/wiki/Czeremcha_%28ro%C5%9Blina%29
http://pl.wikipedia.org/wiki/Jod%C5%82a
25

01 5.1 BPURO Tresc

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

01 5.1 BPURO Tresc

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Moduł V

Drzewa i krzewy wykorzystywane

1. Charakterystyka rodzajów i gatunków drzew i krzewów o pędach kwitnących

2. Charakterystyka rodzajów i gatunków drzew i krzewów o dekoracyjnych owo-

3. Charakterystyka rodzajów i gatunków drzew i krzewów o dekoracyjnych pę-

4. Charakterystyka rodzajów i gatunków drzew i krzewów o dekoracyjnych pę-

5. Charakterystyka rodzajów i gatunków drzew i krzewów zimozielonych igla-

6. Nazewnictwo łacińskie drzew i krzewów wykorzystywanych we florystyce

7. Wartość użytkowa drzew i krzewów oraz ich przydatność we florystyce

Drzewa to wieloletnie rośliny o zdrewniałych łodygach. Posiadają łodygę główną i pień,

 iglaste (szpilkowe), które należą do roślin nagonasiennych, mają liście w postaci

 liściaste, które należą do okrytonasiennych, mają szerokie blaszki liściowe i w na-

Rysunek 5.1. Pokroje drzew

Źródło: opracowanie własne wykonawcy na podstawie http://drzewa.net/artykul/9

Do wykonywania kompozycji florystycznych wykorzystujemy drzewa i krzewy o walo-

Drzewa o kwitnących pędach

Magnolie są to drzewa lub krzewy o Rysunek 5.2. Magnolia

Jabłonie dobrze rosną na glebach cięż-

Czeremcha pospolita (Prunus padus)

Dorasta nawet do 15 m. Kwiaty pachnące, białe, zakwitają późno, w maju i czerwcu.

Są to drzewa lub krzewy o pojedynczych, zazwyczaj lancetowatych liściach, osadzonych

Wierzby rosną na bardzo różnych typach

Krzewy o pędach kwitnących

Wartość dekoracyjną mają kwiaty, owoce i

Pigwowce są tolerancyjne co do gleby, ro-

Jest to krzew o wysokości do 3 m, o pę-

Lilak, bez (Syringa) Rysunek 5.6. Bez

Jest to najbardziej popularny krzew,

Krzewy o kwiatach lejkowatych lub

Krzew o wysokości od 1 do 5 m o sztywnych pędach. Kwitnie od maja do czerwca. Kwia-

Ze względu na zastosowanie róże dzielimy na następujące grupy:

 Wielkokwiatowe – wyprowadzono je od róży pachnącej (Rosa odorata) i róży

Jarząb pospolity (Sorbus aucuparia) popu-

Kasztanowce są okazałymi, dorastającymi

Jest to najpotężniejsze drzewo w Polsce, i w

Dęby rosną na różnych typach gleb, są światłolubne i całkowicie mrozoodporne.

Krzew o liściach zimozielonych lub sezonowych, skórzastych i kolczastych na brzegach.

Ostrokrzewy są tolerancyjne odnośnie podłoża, Rysunek 5.12. Irga

Do rodzaju irga (Cotoneaster) należą gatunki o

Głogi są to cierniste krzewy lub drzewka, dorastające do 5 m wysokości. Odmiany ogro-

Głogi dobrze rosną na glebach ciężkich, na

Berberys (Berberis) Rysunek 5.14. Owoce berberysu

Berberys to rodzaj krzewu o wysokości

Róża dzika (Rosa canina)

Dereń jadalny (Cornus mas) Rysunek 5.15. Dereń

Owoce derenia jadalnego są podobne

Wszystkie modrzewie są wysokimi Rysunek 5.16. Modrzew

Mówiąc o dekoracyjnych pędach ulistnionych we florystyce, najczęściej mamy na myśli

Rodzaj klon obejmuje drzewa lub krzewy o róż-

Klon palmowy (Acer palmatum) należy do naj-

Rodzaj drzew i krzewów o cienkich, niekiedy zwisają-

Brzozy dobrze rosną na różnych typach gleb, wszyst-

Mahonia to zimozielony krzew o liściach pierzastych, błyszczących i kolczastych na kra-

Jemioła to rodzaj półpasożytniczych roślin, które ssawkami wrastają w rośliny żywiciela

Bukszpan wieczniezielony (Buxus sempervirens)

Jest to gęsty krzew o skórzastych, ciemnozielonych, drobnych, błyszczących liściach.

Drzewa zimozielone ze strzelistym pniem i Rysunek 5.20. Szyszka jodły

Są to drzewa zimozielone o stożkowatej koro-

Świerki mają małe wymagania odnośnie pod-

Sosny są to zimozielone wysokie drzewa, np. so-

Sosny nie mają specjalnych wymagań odnośnie

Gatunkiem bardziej delikatnym jest sosna

Cis pospolity (Taxus baccata)