Matematykafinansowa-M DynusP Prewysz-Kwinto

MATEMATYKA
FINANSOWA
MAGDALENA DYNUS
PIOTR PREWYSZ-KWINTO
MATEMATYKA FINANSOWA
TNOiK
TORUŃ 2005
wydawca
© Copyright by
Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierowania
Stowarzyszenie Wyższej Użyteczności
„DOM ORGANIZATORA”
87-100 Toruń, ul. Czerwona Droga 8
tel. (+48 56) 62-23-807, 62-22-898, 62-23-342
fax (+48 56) 62-23-123
http://www.tnoik.torun.pl e-mail: tnoik@tnoik.torun.pl
Wydawnictwo
„Dom Organizatora”
jest członkiem
Polskiej Izby Książki
ISBN 83-7285-246-4
Printed in Poland
Toruń
Wydanie I
Druk ukończono w 2005 r.
recenzent
prof. zw. dr hab. Jan Głuchowski
projekt okładki
Michał Prewysz-Kwinto
przygotowanie do druku
Magdalena Dynus
Piotr Prewysz-Kwinto
druk i oprawa
WAREX
87-162 Lubicz, ul. Bankowa 30
tel. (056) 678 50 41
Wszystkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana ani rozpowszechniana
za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych,
bez uprzedniego wyrażenia zgody przez wydawcę i autorów.
SPIS TREŚCI
WSTĘP........................................................................................................... 7
ROZDZIAŁ I
STOPA PROCENTOWA………................................................................... 9
1.1. Stopy procentowe banku centralnego...................................................... 10
1.2. Międzybankowe stopy procentowe......................................................... 13
1.3. Stopy procentowe w bankach komercyjnych.......................................... 15
1.4. Oprocentowanie skarbowych papierów wartościowych......................... 17
1.5. Rodzaje stóp procentowych..................................................................... 18
1.6. Procent a punkt procentowy.................................................................... 21
ROZDZIAŁ II
ODSETKI PROSTE I ZŁOŻONE…………………….................................. 25
2.1. Odsetki proste.......................................................................................... 26
2.2. Odsetki złożone....................................................................................... 29
2.3. Kapitalizacja ciągła................................................................................. 34
2.4. Efektywna stopa procentowa…………................................................... 37
2.5. Zadania.................................................................................................... 46
ROZDZIAŁ III
PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE………………………....................................... 61
3.1. Wartość przyszła i obecna przepływów pieniężnych………………...... 61
3.2. Wartość zaktualizowana netto (NPV – miernik oceny opłacalności
inwestycji…............................................................................................ 69
3.3. Porównywanie przepływów pieniężnych................................................ 72
3.4. Zadania………………………..……….................................................. 82
ROZDZIAŁ IV
RENTY........................................................................................................... 87
4.1. Renta czasowa prosta............................................................................... 88
4.1.1. Wartość przyszła i bieżąca renty czasowej prostej....................... 88
4.1.2. Liczba rat w rencie czasowej prostej...................................................... 96
4.2. Renta dożywotnia prosta......................................................................... 101
4.3. Renty efektywne...................................................................................... 104
4.3.1. Renta efektywna pierwszego rodzaju........................................... 104
4.3.2. Renta efektywna drugiego rodzaju............................................... 106
4.4. Zadania.................................................................................................... 113
ROZDZIAŁ V
KREDYTY……………................................................................................. 123
5.1. Plan spłaty kredytu.................................................................................. 124
5.1.1. Raty malejące................................................................................ 124
5.1.2. Raty równe.................................................................................... 128
5.1.3. Zmiany warunków kredytowania.................................................. 134
5.2. Kredyty dewizowe................................................................................... 145
5.3. Zadania.................................................................................................... 150
WYNIKI ZADAŃ.......................................................................................... 153
ZESTAWIENIE WZORÓW.......................................................................... 161
LITERATURA............................................................................................... 167
WSTĘP
Niniejszy podręcznik przeznaczony jest głównie dla studentów wyższych

szkół ekonomicznych. Mogą z niego korzystać osoby, które dopiero rozpoczy-
nają naukę matematyki finansowej, jak i te, które chcą utrwalić i rozszerzyć
poznane wcześniej zagadnienia. Prezentowane w nim treści mogą być również
przydatne osobom zajmującym się zawodowo finansami lub doradztwem inwe-
stycyjnym, a zwłaszcza pracownikom zatrudnionym w sektorze bankowym i
ubezpieczeniowym. Może z niej skorzystać każdy, kto inwestuje pieniądze lub
planuje w przyszłości zaciągnąć kredyt lub pożyczkę, gdyż zawarte w niej in-
formacje powinny pomóc w podjęciu optymalnej decyzji.
Książka ta powstała na bazie kilkuletnich doświadczeń dydaktycznych jej
autorów, którzy postanowili stworzyć podręcznik prezentujący w łatwy i przy-
stępny sposób zawiłe nieraz zagadnienia matematyki finansowej. Każdy rozdział
rozpoczyna się od przedstawienia zagadnień teoretycznych, omówienia najczę-
ściej stosowanych metod i wzorów. Ich prawidłowe zrozumienie mają ułatwić
liczne przykłady liczbowe pokazujące praktyczne sposoby wykorzystania oma-
wianej problematyki. Na końcu każdego rozdziału znajdują się zadania. Mogą
być one rozwiązywane wspólnie przez studentów w trakcie zajęć lub samodziel-
nie przez te osoby, które chcą utrwalić i powtórzyć poznane zagadnienia oraz
sprawdzić stopień ich opanowania. Uzyskane wyniki można następnie porównać
z zebranymi na końcu podręcznika wynikami otrzymanymi przez autorów.
Książka składa się z pięciu rozdziałów prezentujących najważniejsze za-
gadnienia z zakresu matematyki finansowej. Pierwszy rozdział poświęcony zo-
stał omówieniu pojęcia stopy procentowej – najważniejszego czynnika mającego
wpływ na zmianę wartości pieniądza w czasie. Przedstawiono w nim rodzaje
stóp procentowych występujących w gospodarce oraz główne czynniki wpływa-
jące na ich poziom. W rozdziale drugim omówiono sposoby wyznaczania zmia-
ny wartości pieniądza w czasie. Na przykładach zaprezentowano zasady nalicza-
nia odsetek prostych i złożonych oraz przedstawiono pojęcia: kapitalizacji i
związanej z nią efektywnej stopy procentowej. Kolejny rozdział porusza pro-
blematykę przepływów pieniężnych. Pokazano w nim zasady wyznaczania war-
tości przyszłej i obecnej przepływów, a także sposób ich wykorzystania do oce-
ny opłacalności przedsięwzięć inwestycyjnych. Rozdział czwarty został poświę-
cony rentom. Przedstawiono w nim szczegółową ich klasyfikację oraz oddziel-
nie dla każdego typu renty omówiono zasady wyznaczania ich wartości przy-
szłej i bieżącej. Ostatni rozdział prezentuje zagadnienia dotyczące kredytów.
7
Przedstawiono w nim podstawowe ich rodzaje oraz na przykładach pokazano
sposoby ustalania harmonogramu ich spłaty.
Osoby zainteresowane omawianą problematyką mogą rozszerzyć swoje
wiadomości korzystając z literatury podanej na końcu książki.
Autorzy wdzięczni będą za wszelkie uwagi i spostrzeżenia, w tym również
krytyczne, które pozwolą na poprawienie i ulepszenie zagadnień prezentowa-
nych w tym podręczniku. Wszelkie uwagi można nadsyłać drogą elektroniczną
na podany adres internetowy: matematykaf@poczta.onet.pl.
8
ROZDZIAŁ I
STOPA PROCENTOWA
Stopa procentowa jest ceną pieniądza. Wyraża za ile (pieniędzy) można

pożyczyć kapitał – np. pożyczając w banku 10 tys. zł na rok czasu musimy za-
płacić bankowi 15% odsetek, czyli 1500 zł.1 Kwota odsetek wyznaczona za po-
mocą danej stopy procentowej nie jest jednak w całości zyskiem dla poży-
czającego. W stopie procentowej znajduje bowiem także odzwierciedlenie in-
flacja, czyli spadek siły nabywczej specyficzny dla danej waluty, kraju – dla-
tego też w krajach o wyższej stopie inflacji, stopy procentowe są wyższe, muszą
one bowiem rekompensować większy spadek siły nabywczej pieniądza. Ponadto
w stopie procentowej zawarta jest także premia za ryzyko pożyczenia kapitału.
Im stabilniejszy politycznie i gospodarczo kraj, im lepsza koniunktura, mniejsze
bezrobocie, bardziej rozwinięty rynek finansowy, bogatsze społeczeństwo, tym
mniejsze ryzyko, a tym samym niższe stopy procentowe.
Tak więc poziom stóp procentowych uzależnionych jest przede wszystkim
od:
 poziomu inflacji w kraju,
 ryzyka pożyczenia pieniędzy,
 marży (zysku) pożyczającego.
To wyjaśnia dlaczego stopy procentowe w Europie Zachodniej czy USA

były, są i będą nadal niższe aniżeli w Polsce. Wyjaśnia jednocześnie dlaczego
różnice te od kilkunastu lat się zmniejszają, a jeśli Polska umiejętnie wykorzysta
akcesję do Unii Europejskiej, dokończy proces reform gospodarczych i będzie
prowadzić politykę zapewniającą utrzymanie trwałego i dynamicznego wzrostu
gospodarczego, oprocentowanie zbliży się jeszcze bardziej do tego na Zacho-
dzie.
Na co dzień mamy do czynienia z wieloma stopami procentowymi. Poniżej

dokonamy ich rozróżnienia i charakterystyki.
1
przy założeniu, że całą kwotę spłacimy jednorazowo po roku czasu.
9
Matematyka finansowa
1.1. STOPY PROCENTOWE BANKU CENTRALNEGO
Stopy procentowe banku centralnego mają kluczowe znaczenie dla rynków

finansowych w każdym kraju. Stanowią dla nich punkt odniesienia – poziom
praktycznie wszystkich innych stóp procentowych jest ustalany w bardziej bądź
mniej bezpośredni sposób w oparciu o stopy banku centralnego.
W Polsce Narodowy Bank Polski wyznacza cztery podstawowe stopy pro-

centowe:
 stopę interwencyjną,
 stopę lombardową,
 stopę depozytową
 i stopę redyskontową.
Stopa interwencyjna to stopa, według której bank centralny organizuje

interwencyjne zakupy lub sprzedaż krótkoterminowych papierów wartościo-
wych, czyli dokonuje tak zwanych operacji otwartego rynku, które mają na celu
przywrócenie równowagi na rynku.
Jeśli bank centralny uzna, że na rynku jest za dużo pieniędzy, wówczas
sprzedaje bankom komercyjnym krótkoterminowe papiery wartościowe – czyli
ściągą gotówkę z rynku, obniżając na nim płynność. Jeśli natomiast w ocenie
banku centralnego pieniędzy jest zbyt mało, wówczas skupuje od banków ko-
mercyjnych krótkoterminowe papiery wartościowe, zasilając rynek gotówką –
czyli zwiększa płynność na rynku.
Stopa interwencyjna jest nazywana też stopą referencyjną lub stopą repo.
Stopa lombardowa to stopa, według której bank centralny udziela bankom

komercyjnym jednodniowych pożyczek pod zastaw papierów wartościowych.
Kredyt lombardowy w NBP udzielany jest na podstawie zawartej z bankami
komercyjnymi umowy ramowej na następujących zasadach:
 kredyt udzielany jest pod zastaw skarbowych papierów wartościowych,
 wysokość kredytu nie może przekroczyć 80% ich wartości nominalnej,
 termin spłaty kredytu przypada w następnym dniu operacyjnym po dniu
jego udzielenia,
 warunkiem udzielenia kredytu jest uprzednia spłata kredytu zaciągniętego
w poprzednim dniu operacyjnym.
Stopa lombardowa określa maksymalne oprocentowanie na rynku między-
bankowym, czyli pieniądz banku centralnego jest najdroższym na rynku mię-
dzybankowym – banki komercyjne korzystają z kredytu lombardowego banku
centralnego, gdy nie są w stanie pożyczyć kapitału gdzie indziej. Przejściowo
może się jednak zdarzyć, że oprocentowanie banku centralnego nie będzie wcale
najwyższym – np. w sytuacji gwałtownego wzrostu zapotrzebowania na pie-
niądz przez banki komercyjne. Kredyt lombardowy w banku centralnym obwa-
10
Stopa procentowa
rowany jest bowiem warunkami, których niemożliwość spełnienia w sytuacji

nagłego zapotrzebowania, zmusza do pożyczania gdzie indziej, nawet na gor-
szych warunkach, czyli np. drożej.
Stopa depozytowa określa oprocentowanie operacji odwrotnej aniżeli kre-

dyt lombardowy w NBP – wyznacza bowiem poziom oprocentowania jedno-
dniowych depozytów, jakie banki komercyjne mogą składać w banku central-
nym (w celu zagospodarowywania przejściowych nadwyżek kapitału).
I o ile stopa lombardowa wyznacza maksymalne oprocentowanie na rynku,
to stopa depozytowa NBP określa najniższe. Pamiętać jednak należy, że w sytu-
acji przejściowego nadmiaru płynności na rynku może się zdarzyć, że stopa de-
pozytowa banku centralnego wcale nie musi być najniższą.
Stopa redyskontowa określa cenę, po której bank centralny kupuje od

banków komercyjnych weksle – weksle, które banki komercyjne przyjęły wcze-
śniej do dyskonta od swoich klientów. Weksle te są więc powtórnie dyskonto-
wane, czyli redyskontowane przez NBP. Dlatego też stopy dyskontowe banków
komercyjnych są wyższe aniżeli stopa redyskontowa NBP.
Poniższe zestawienie prezentuje historyczne ujęcie stóp procentowych NBP

po 1989 r. Początkowo NBP wyznaczał jedynie stopę redyskontową, która z uwagi
na występującą wówczas hiperinflację wynosiła przykładowo w styczniu 1990 r.
49% w ujęciu kwartalnym. Od połowy 1992 r. NBP wyznacza także stopę lom-
bardową, od 1998 r. referencyjną, a depozytową dopiero od końca 2001 r.
PODSTAWOWE STOPY PROCENTOWE NBP w latach 1989-2005
stopa stopa stopa stopa

obowiązuje od: sposób naliczania
referencyjna lombardowa depozytowa redyskontowa
1989
01.12 26 kwartalnie
1990
styczeń 49 kwartalnie
luty 24 kwartalnie
marzec 16 kwartalnie
kwiecień 13 kwartalnie
maj 9 kwartalnie
czerwiec 7 kwartalnie
01.07 28 rocznie
15.10 36 rocznie
21.11 48 rocznie
1991
01.02 60 rocznie
01.05 51 rocznie
05.07 44 rocznie
02.08 39 rocznie
15.09 36 rocznie
1992
01.07 37 32 rocznie
1993
22.02 33 29 rocznie
11
1994
13.05 31 28 rocznie
1995
21.02 34 31 rocznie
29.05 30 27 rocznie
18.09 28 25 rocznie
1996
08.01 26 23 rocznie
17.07 25 22 rocznie
1997
04.08 27 24,5 (26,1) rocznie
1998
26.02 24
23.04 23
21.05 21,5 26 23,5 (25) rocznie
17.07 19 24 21,5 (22,6) rocznie
10.09 18
29.10 17 22 20 (21,05) rocznie
10.12 15,5 20 18,25 (19,1) rocznie
1999
21.01 13 17 15,5 (16,1) rocznie
23.09 14
18.11 16,5 20,5 19 rocznie
2000
24.02 17,5 21,5 20 rocznie
31.08 19 23 21,5 rocznie
2001
01.03 18 22 20,5 rocznie
29.03 17 21 19,5 rocznie
28.06 15,5 19,5 18 rocznie
23.08 14,5 18,5 17 rocznie
26.10 13 17 15,5 rocznie
29.11 11,5 15,5 14 rocznie
01.12 7,5
2002
31.01 10 13,5 6,5 12 rocznie
26.04 9,5 12,5 11 rocznie
30.05 9 12 6 10,5 rocznie
27.06 8,5 11,5 5,5 10 rocznie
29.08 8 10,5 9 rocznie
26.09 7,5 10 5 8,5 rocznie
24.10 7 9 7,75 rocznie
28.11 6,75 8,75 4,75 7,5 rocznie
2003
30.01 6,5 8,5 4,5 7,25 rocznie
27.02 6,25 8 4,5 6,75 rocznie
27.03 6 7,75 4,25 6,5 rocznie
25.04 5,75 7,25 4,25 6,25 rocznie
29.05 5,5 7 4 6 rocznie
26.06 5,25 6,75 3,75 5,75 rocznie
2004
01.07 5,75 7,25 4,25 6,25 rocznie
29.07 6 7,5 4,5 6,5 rocznie
26.08 6,5 8 5 7 rocznie
2005
31.03 6 7,5 4,5 6,5 rocznie
28.04 5,5 7 4 6 rocznie
30.06 5 6,5 3,5 5,5 rocznie
28.07 4,75 6,25 3,25 5,25 rocznie
01.09 4,5 6 3 4,75 rocznie
Źródło: Narodowy Bank Polski.
12
Stopa procentowa
Stopy procentowe NBP są wyższe aniżeli zachodnich banków centralnych –

por. poniższa tabela. Jest to wynikiem większego ryzyka gospodarczego i po-
litycznego w Polsce. Mimo to kilkanaście lat w gospodarce rynkowej, a także
niedawna akcesja Polski do Unii Europejskiej znacznie zwiększyły wiarygod-
ność polskiej gospodarki i zmniejszyły premię za ryzyko zawartą w stopach
procentowych. Ponadto znacznie obniżyła się w Polsce inflacja, co stwarzało
dodatkową presję na obniżanie poziomu stóp procentowych także przez NBP i
tym samym zbliżanie ich do poziomu stóp zachodnich banków centralnych.
STOPY PROCENTOWE WYBRANYCH BANKÓW CENTRALNYCH
NBP EBC Fed BoE BoJ

stopa referencyjna 4,50 2,00 3,50 4,50 0,00
stopa lombardowa 6,00 3,00
stopa depozytowa 3,00 1,00
stopa redyskontowa 4,75
Stan na dzień 2 września 2005 r.
1.2. MIĘDZYBANKOWE STOPY PROCENTOWE
Stopy międzybankowe, to stopy według których rozliczają się ze sobą ban-

ki komercyjne. W sytuacji niedoboru środków finansowych mogą one zaciągać
u siebie nawzajem pożyczki – na polskim rynku pieniężnym cenę między-
bankowego pieniądza wyznacza stawka WIBOR, dla przykładu w Wielkiej Bry-
tanii – LIBOR, a na rynku europejskim – EURIBOR. Nadmiar zaś płynności
banki komercyjne mogą zdeponować w innych bankach według stopy WIBID.
WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) to oprocentowanie, na jakie

banki skłonne są udzielić pożyczek innym bankom na polskim rynku pienięż-
nym; ustalana jest o godzinie 11:00.
PLN ON TN 1 mies. 3 mies. 6 mies. 9 mies. 1 rok

IX.03 5.08 5.16 5.19 5.15 5.05 5.00 4.95
IX.04 6.25 6.34 6.70 7.16 7.40 7.50 7.60
IX.05 4.67 4.66 4.61 4.54 4.48 4.45 4.44
ON (over night) – wysokość rocznej stopy procentowej, jaką banki zapłacą za

środki przyjęte od zaraz na jeden dzień.
TN (tommorow next) – wysokość rocznej stopy procentowej, jaką banki zapłacą
za środki pożyczone od jutra na jeden dzień.
13
Stopa WIBOR jest ponadto wykorzystywana przez banki komercyjne jako

baza odniesienia dla oprocentowania kredytów dla ludności i podmiotów go-
spodarczych oraz lokat bankowych oprocentowanych według zmiennej stopy
procentowej, a także jako podstawa rozliczeń instrumentów pochodnych opar-
tych na stopie procentowej (IRS, opcje na stopę procentową, czy FRA).
WIBID (Warsaw Interbank Bid Rate) to roczna stopa procentowa, jaką

banki zapłacą za środki przyjęte w depozyt od innych banków; ustalana jest o
godzinie 11:00.
PLN ON TN 1 mies. 3 mies. 6 mies. 9 mies. 1 rok

IX.03 4.90 4.93 5.01 5.00 4.89 4.81 4.75
IX.04 6.02 6.13 6.50 6.96 7.20 7.30 7.40
IX.05 4.43 4.43 4.42 4.34 4.29 4.25 4.24
WIBID jest wykorzystywany jako punkt odniesienia dla oprocentowania

lokat bankowych o zmiennym oprocentowaniu.
EURIBOR (Euro Interbank Offered Rate) to stopa procentowa kredytów

na międzybankowym rynku europejskim (średnia z ofert 57 największych ban-
ków strefy euro); ustalana jest o godzinie 11:00 w Brukseli.
EUR 1 mies. 2 mies. 3 mies. 6 mies. 1 rok

IX.03 2.126 2.140 2.151 2.190 2.261
IX.04 2.075 2.096 2.116 2.207 2.399
IX.05 2.112 2.122 2.133 2.155 2.197
EURIBOR jest powszechnie wykorzystywany jako baza dla oprocentowa-

nia instrumentów finansowych denominowanych w euro, zwłaszcza kredytów i
depozytów bankowych, także w Polsce.
LIBOR (London Interbank Offered Rate) to stopa procentowa pożyczek

udzielanych na rynku międzybankowym w Londynie; ustalana o godzinie 11:00.
1 mies. 2 mies. 3 mies. 6 mies. 1 rok

EUR 2.1121 2.1221 2.1329 2.1519 2.1996
USD 3.7163 3.7794 3.8550 3.9963 4.1300
GBP 4.5906 4.5900 4.5888 4.5506 4.4969
JPY 0.0438 0.0494 0.0569 0.0650 0.0919
CHF 0.7300 0.7500 0.7600 0.8017 0.9100
LIBOR jest często wykorzystywany jako baza cen transakcji finansowych,

np. kredytów i depozytów dewizowych w bankach komercyjnych, także w Polsce.
14
Stopa procentowa
1.3. STOPY PROCENTOWE W BANKACH KOMERCYJNYCH
Klientami banków komercyjnych jest ludność i przedsiębiorstwa. Banki ko-

mercyjne ustalają cenę pieniądza – a więc kredytów oraz depozytów – w oparciu o
stopy procentowe na rynku międzybankowym, a także popyt i podaż, jak również
dostępność atrakcyjnych alternatywnych sposobów inwestowania (np. relatywnie
wysoko oprocentowanych skarbowych papierów wartościowych z uwagi na duże
potrzeby pożyczkowe budżetu).
DEPOZYTY
W związku z niską inflacją lokaty bankowe są obecnie bardzo nisko oprocen-
towane. Dodatkowo od zarobionych na lokacie odsetek trzeba uiścić 19% podatku
dochodowego – szerzej por. podrozdział 1.5 – przez co faktyczne oprocentowanie
jest istotnie niższe od nominalnego, podawanego przez bank.
Poniższe zestawienie prezentuje średnie oprocentowanie lokat złotówkowych w 20
największych bankach komercyjnych (stan na wrzesień 2005 r.).
OPROCENTOWANIE LOKAT ZŁOTÓWKOWYCH
środki bieżące w ROR 0,8%

lokata 1-miesięczna 3,5%
Z uwagi na fakt, iż stopy międzybankowe, a także banków centralnych, są na

Zachodzie niższe niż w Polsce, mniejsze jest więc również oprocentowanie lokat
dewizowych w porównaniu ze złotówkowymi – por. poniższa tabela (stan na
wrzesień 2005 r.).
OPROCENTOWANIE LOKAT DEWIZOWYCH
lokata 3-miesięczna w USD ok. 0,4%

lokata 3-miesięczna w EUR ok. 1,2%
KREDYTY
Oprocentowanie kredytów bankowych (pożyczek) w Polsce jest sporo wyż-
sze od oprocentowania lokat bankowych (i innych stóp na rynku), co jest skutkiem
relatywnie wysokiego ryzyka inwestycyjnego, niskiej konkurencji między ban-
kami, a także wysokiej podaży dobrze oprocentowanych bezpiecznych skarbo-
wych papierów wartościowych – por. poniższa tabela (stan na wrzesień 2005 r.).
15
OPROCENTOWANIE KREDYTÓW
kredyt gotówkowy dla ludności w ROR PLN ok. 13%

kredyt gotówkowy dla ludności 12-miesięczny PLN ok. 15%
kredyt samochodowy PLN ok. 12%
kredyt mieszkaniowy PLN ok. 8%
kredyt mieszkaniowy USD ok. 6%
kredyt mieszkaniowy EUR ok. 5%
kredyt mieszkaniowy CHF ok. 3%
Banki komercyjne wiążą często oprocentowanie kredytów w ścisły sposób ze

stopami międzybankowymi – w zależności od waluty kredytu ze stawką WIBOR,
EURIBOR, czy LIBOR. I tak na przykład oprocentowanie kredytu złotówkowego
definiują jako stawkę trzymiesięcznego WIBORu plus 7,5 punktu procentowego
marży banku (por. podrozdział 1.6), co na chwilę obecną (por. tabela na s. 13) daje
oprocentowanie na poziomie 12,04% (4,54% + 7,5 pp.). Oznacza to, że wraz ze
zmianami stawki WIBOR, zmieniać się będzie oprocentowanie kredytu.
Od 19 września 2002 r. w Polsce obowiązuje ustawa, na mocy której insty-

tucje udzielające kredytów i pożyczek konsumenckich (głównie banki, ale i
lombardy, czy sklepy prowadzące sprzedaż ratalną) zobligowane są do nalicza-
nia rzeczywistej stopy procentowej i informowania o niej klientów.2 Banki
podają zazwyczaj jedynie nominalne oprocentowanie – zwłaszcza w materiałach
reklamowych, ale i tabelach ofert (por. powyższa tabela) – bo jest ono istotnie
niższe od rzeczywistego kosztu kredytu.
Rzeczywiste oprocentowanie kredytu ujmuje całkowity koszt kredytu, a
więc wszelkie odsetki i inne opłaty oraz prowizje, które konsument jest zobo-
wiązany zapłacić za kredyt.
Różnica między nominalnym a rzeczywistym oprocentowaniem kredytów
jest znaczna – w przypadku rocznego kredytu gotówkowego dla ludności na
kwotę 10 tys. zł sięga nawet 50%. Banki komercyjne podają, że nominalne
oprocentowanie takiego kredytu wynosi obecnie ok. 15% (porównaj powyższa
tabela), podczas gdy rzeczywisty jego koszt okazuje się wynosić przeciętnie ok.
23%.
2
Ustawa z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim, Dz. U. z 18 września 2001 r., nr 100,
poz. 1081.
16
Stopa procentowa
1.4. OPROCENTOWANIE SKARBOWYCH PAPIERÓW WARTOŚCIO-

WYCH
Rentowność skarbowych papierów wartościowych z uwagi na największą

możliwą wiarygodność emitenta, traktowana jest jako zyskowność inwestycji
wolnej od ryzyka. Dlatego też stanowi ona bazę dla wysokości oprocentowania
wielu instrumentów finansowych.
Oprocentowanie obligacji skarbowych (o zmiennym oprocentowaniu) usta-
lane jest w Polsce w oparciu o stawkę WIBOR (6M) bądź o poziom inflacji plus
marża. Wskaźnikiem branym też pod uwagę przy ustalaniu oprocentowania dla
obligacji jest rentowność (dochodowość) bonów skarbowych. Bony skarbowe są
sprzedawane z dyskontem, czyli poniżej wartości nominalnej, gdyż są nieopro-
centowane (to właśnie dyskonto jest zyskiem dla inwestora). Ceny bonów są
odzwierciedleniem przewidywanego przez rynek pieniężny poziomu inflacji,
dlatego mogą być one miarodajnym odniesieniem dla określania oprocentowania
innych instrumentów finansowych, np. obligacji.
Rentowność skarbowych papierów wartościowych, czyli faktyczna ich
zyskowność, różni się zazwyczaj od nominalnego oprocentowania obligacji
skarbowych i dyskonta bonów skarbowych. Ich cena rynkowa zmienia się pod
wpływem wydarzeń gospodarczych i politycznych, zarówno w kraju jak i zagra-
nicą. I tak na przykład w sytuacji pogarszającej się sytuacji finansów publicz-
nych w kraju, cena papierów skarbowych spada – maleje więc ich dochodowość,
czyli zysk dla sprzedającego. I odwrotnie.
Oprocentowanie obligacji skarbowych uzależnione jest od poziomu inflacji

oraz wiarygodności emitenta, która jest wypadkową kondycji systemu finansów
publicznych, ale i sytuacji gospodarczej oraz politycznej w kraju i perspektyw
jej rozwoju. Im mniejsza wiarygodność rządu-emitenta, tym większe ryzyko
inwestowania w jego papiery wartościowe, a więc wyżej muszą być one opro-
centowane, by znalazły nabywców. To wyjaśnia dlaczego oprocentowanie obli-
gacji skarbowych jest w Polsce wyższe niż na Zachodzie – por. poniższa tabela.
17
RENTOWNOŚĆ OBLIGACJI SKARBOWYCH WYBRANYCH KRAJÓW
2-letnie 5-letnie 10-letnie 30-letnie inflacja

Polska 4,72 5,06 4,73 5,48A 1,5
W. Brytania 4,10 4,11 4,54 4,47 2,3
USA 3,92 3,94 4,22 4,60 3,2
Francja 2,22 2,61 3,46 4,02 1,8
Niemcy 2,21 2,56 3,41 3,99 1,9
Włochy 2,18 2,68 3,58 4,25 2,2
Japonia 0,14 0,58 1,24 2,25 -0,6B
Stan na wrzesień 2005 r. (inflacja r/r – lipiec 2005 r.)
A
obligacje 20-letnie
B
dane z czerwca 2005 r.
Rentowność skarbowych papierów wartościowych jest w krajach Unii Eu-

ropejskiej dodatkowo istotną kategorią ekonomiczną – podlega ona ocenie przy
kwalifikowaniu państw do strefy euro. Jest ona bowiem jednym z kryteriów
konwergencji (tzw. kryteriów z Maastricht) warunkujących członkostwo w
strefie euro. Chodzi tu dokładnie o rentowność długoterminowych 10-letnich
obligacji skarbowych. Tak więc kryterium stóp procentowych, wbrew częstej
opinii, nie dotyczy oprocentowania banku centralnego, ale skarbowych papierów
wartościowych. Nie jest więc kryterium pieniężnym, a raczej fiskalnym – raczej,
gdyż jakby nie było oprocentowanie/rentowność obligacji uzależniona jest także
od poziomu inflacji w kraju.
Kryterium z Maastricht mówi, iż rentowność 10-letnich obligacji skarbo-
wych w danym kraju nie może przekraczać wielkości wyznaczonej na podstawie
średniej z trzech krajów Unii o jej najniższym poziomie i powiększonej o 2
punkty procentowe. Obecnie (wrzesień 2005 r.) jest to ok. 3,4% – wartość refe-
rencyjna wynosi więc w tej chwili ok. 5,4%, a to oznacza, że Polska wypełnia w
chwili obecnej to kryterium.
1.5. RODZAJE STÓP PROCENTOWYCH
Każda stopa procentowa może być wyrażona na różne sposoby – jako stopa
nominalna bądź realna, albo efektywna czy faktyczna. Oprocentowanie może
być też stałe bądź zmienne.
Nominalna stopa procentowa

Nominalna stopa procentowa – jest to stopa podawana przez banki lub inne in-
stytucje finansowe.
18
Stopa procentowa
Realna stopa procentowa

Realna stopa procentowa to stopa uwzględniająca inflację. Informuje ona o real-
nym wzroście powierzonego kapitału. Jej wartość oblicza się według wzoru:
Wzór 1.1. Realna stopa procentowa
rn - i
rreal =
1 i
gdzie:
i – stopa inflacji
Przykład 1.1.
Wyznacz realną stopę procentową, jeżeli wiadomo, że stopa nominalna banku
centralnego wynosi 5%, a roczna stopa inflacji jest równa 3,5%.
Rozwiązanie
1. Obliczamy realną stopę procentową korzystając ze wzoru 1.1.
5% - 3,5% 0,015
rreal =   1,45%
1  3,5% 1,035
Odp. Realna stopa procentowa wynosi 1,45% rocznie.
Faktyczna stopa procentowa

Faktyczna stopa procentowa jest to stopa uwzględniająca podatek dochodowy
od zysków z inwestycji kapitałowych. Podatek ten obowiązuje w większości
krajów Unii Europejskiej i zmniejsza wielkość odsetek otrzymywanych od ulo-
kowanych w bankach pieniędzy zarówno na lokatach terminowych jak i zwy-
kłych rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych, a także wielkość zysków
osiąganych od pieniędzy zainwestowanych w akcje, obligacje, czy jednostki
funduszy inwestycyjnych. Faktyczna stopa procentowa jest to inaczej rzeczywi-
ste oprocentowanie, według którego zostaną naliczone odsetki już po zapłaceniu
od nich należnego podatku dochodowego. Oblicza się ją według następującego
wzoru.
Wzór 1.2. Faktyczna stopa procentowa
rf = rn  (1  T)
gdzie:
T – to stopa podatku dochodowego od zysków z inwestycji kapitałowych;
w Polsce wynosi ona 19%
19
Należy pamiętać, że stopę faktyczną uwzględnia się przy obliczaniu odsetek

uzyskanych np. z lokat bankowych lub innych inwestycji kapitałowych. Nie
będzie ona natomiast uwzględniana przy odsetkach zapłaconych od kredytów,
pożyczek lub przy sprzedaży ratalnej.
Przykład 1.2.
Oblicz faktyczne oprocentowanie lokaty bankowej o oprocentowaniu nominal-
nym równym 4,6% rocznie.
Rozwiązanie
1. Obliczamy stopę efektywną korzystając ze wzoru 1.2.
rf = 4,6% · (1 – 19%) = 4,6 · 0,81 = 3,726%
Odp. Faktyczne oprocentowanie tej lokaty wynosi 3,726% rocznie.
Przykład 1.3.
Jakie jest roczne nominalne oprocentowanie lokaty bankowej, jeżeli kwartalna
faktyczna stopa procentowa wynosi 0,405%?
Rozwiązanie
1. Obliczamy kwartalną nominalną stopę procentową przekształcając wzór 1.2.
0,405% 0,405%
rn    0,5%
1 - 19% 0,81
2. Obliczamy roczna nominalną stopę procentową
rn = 0,5% · 4 = 2,0%
Odp. Roczna nominalna stopa procentowa lokaty wynosi 2%.
Efektywna stopa procentowa

Efektywna stopa procentowa to stopa nominalna uwzględniająca kapitalizację
odsetek, czyli częstotliwość ich doliczania do kwoty powierzonego kapitału.
Metody jej wyznaczania zostaną szczegółowo omówione w rozdziale II, po za-
prezentowaniu zasad naliczania odsetek prostych i złożonych.
Stała i zmienna stopa procentowa

O stałej lub zmiennej stopie procentowej mówi się przy zawieraniu umów lokaty
lub kredytu między bankiem lub inną instytucją finansową a osobami fi-
zycznymi lub prawnymi. Lokata o stałej stopie procentowej oznacza lokatę,
20
Stopa procentowa
której oprocentowanie nie zmienia się przez cały okres jej trwania. Ze względu
na częste zmiany stóp procentowych banku centralnego, lokaty o stałej stopie
procentowej są najczęściej zawierane na krótkie okresy. Lokata o zmiennej sto-
pie procentowej to natomiast lokata, której oprocentowanie może ulegać zmia-
nom w czasie jej trwania w wyniku zmiany poziomu stóp procentowych banku
centralnego.
Nastawienie w polityce pieniężnej prowadzonej przez bank centralny ma
również ogromny wpływ na oprocentowanie lokat lub kredytów. Przy łagodnym
nastawieniu, kiedy istnieje duże prawdopodobieństwo obniżek stóp procento-
wych w kolejnych miesiącach, lokaty o stałej stopie procentowej będą opro-
centowane niżej niż lokaty o stopie zmiennej. Ponadto oprocentowanie lokat
krótkoterminowych będzie w skali roku wyższe niż lokat długoterminowych.
1.6. PROCENT A PUNKT PROCENTOWY
Procent jest setną częścią całości. Jeśli na inwestycji (5 000 zł) zarobić
mamy 8%, znaczy to że zarobimy 400 zł:
8% · 5 000 = 0,08 · 5 000 = 400 zł
Pracownik, który wyrobił 135% dziennej normy szacowanej na 180 sztuk,

wytworzył 243 sztuki:
135% · 180 = 1,35 · 180 = 243 szt.
Punkt procentowy (pp.) jest zaś bezwzględną różnicą między wielko-

ściami wyrażonymi procentowo. Zakładając, że stopa bezrobocia wynosi 9%, a
jeszcze kilka lat wcześniej wynosiła aż 18%, można od razu powiedzieć, że ob-
niżyła się ona o połowę, a więc o 50%. Można również powiedzieć, że obniżyła
się ona o 9 punktów procentowych (z 18% do 9%), co sprawdzimy korzystając z
poniższych wzorów.
Wzór 1.3. Zmiana bezwzględna (w punktach procentowych)
b = wk  wp
gdzie:
wk – wartość końcowa
wp – wartość początkowa
21
Wzór 1.4. Zmiana względna (w procentach)
wk  wp b
w =  100% =  100%
wp wp
Rozwiązanie
1. Zmiana stopy bezrobocia w punktach procentowych:
9% – 18% = – 9 pp.
Minus wskazuje na kierunek zmiany, czyli na spadek. Stopa bezrobocia obni-

żyła się więc o 9 punktów procentowych.
2. Zmiana stopy bezrobocia w procentach:
9%  18%  9 pp.  0,09

w =  100% =  100% =  100%   0,5  100%   50%
18% 18% 0,18
Stopa bezrobocia obniżyła się więc o 50 procent.
Przykład 1.4.
Bank centralny podniósł podstawową stopę procentową o 10%. Dotychczas
wynosiła ona 6%.
Rozwiązanie
Nowa podwyższona stopa stanowić będzie 110% dotychczasowego oprocento-
wania – wynosić więc będzie 6,6%:
R’ = 110% · 6% = 1,10 · 0,06 = 0,066 = 6,6%
Przykład 1.5.
Bank centralny obniżył podstawową stopę procentową o 20%. Dotychczas wy-
nosiła ona 5%.
Nowa obniżona stopa stanowić będzie 80% dotychczasowego oprocentowania –

wynosić więc będzie 4%:
R’ = (100% – 20%) · 5% = 80% · 5% = 0,80 · 0,05 = 0,04 = 4%
Przykład 1.6.
Bank obniżył oprocentowanie kredytów mieszkaniowych o jeden pp. Dotych-
czas wynosiło ono 5,75%.
22
Stopa procentowa
Nowe obniżone oprocentowanie kredytów mieszkaniowych będzie o 1 punkt

procentowy niższe niż dotychczas – wynosić więc będzie 4,75%:
Rozwiązanie
R’ = 5,75% – 1 pp. = 0,0575 – 0,01 = 0,0475 = 4,75%
Przykład 1.7.
O ile procent bank zwiększył oprocentowanie kwartalnych lokat bankowych,
skoro wzrosło ono z 4% do 5,2%?
Rozwiązanie
1. Wyznaczymy najpierw bezwzględną zmianę oprocentowania:
5,2% – 4% = 1,2 pp.
2. Następnie wyznaczymy względną (procentową) zmianę oprocentowania:
5,2%  4% 1,2 pp. 0,012

w   100% =  100% =  100%  0,3  100%  30%
4% 4% 0,04
Odp. Oprocentowanie kwartalnych lokat bankowych zwiększyło się o 1,2 punk-
tu procentowego, czyli o 30% (w stosunku do dotychczasowego oprocen-
towania).
Przykład 1.8.
Bank IKS opiera oprocentowanie udzielanych przez siebie kredytów dewizo-
wych na stawce LIBOR. Ile we wrześniu 2005 r. wynosiło oprocentowanie kre-
dytu samochodowego denominowanego w euro, jeśli bank opierał je na trzymie-
sięcznym LIBORZE, który powiększał o 6,5 pp. marży?
Rozwiązanie
1. Z tabeli na s. 14 zaczerpniemy wysokość trzymiesięcznej stawki LIBOR w euro:
3M LIBOR EUR = 2,1329%
2. Teraz wyznaczymy oprocentowanie kredytu:
2,1329% + 6,5 pp. = 0,021329 + 0,065 = 0,086329 = 8,6329%
Odp. Oprocentowanie kredytu wynosiło 8,6329%.
23
24
ROZDZIAŁ II
ODSETKI PROSTE I ZŁOŻONE
Wartość pieniądza w czasie nie jest stała, lecz ulega ciągłym zmianom.
Zmiany te daje się odczuć nawet intuicyjnie, gdyż każdy z nas wolałby otrzymać
10 000 złotych w chwili obecnej niż dopiero za dwa lata. Podobnie każdy z nas
wolałby zwrócić taką samą kwotę pieniędzy dopiero po roku niż dziś, gdyż
przez okres bycia w posiadaniu tych pieniędzy można je dowolnie zainwestować
osiągając z tego tytułu dodatkowe korzyści.
Zmianę wartości pieniądza w czasie można wyznaczyć. Służą do tego dwa
działania matematyczne: oprocentowaniem i dyskontowaniem. Oprocentowa-
nie jest to wyznaczanie przyszłej wartości danej kwoty kapitału przy określo-
nych warunkach. Warunkami tymi są: czas trwania lokaty oraz określona stopa
procentowa. Dyskontowanie jest działaniem odwrotnym do oprocentowania i
polega na poszukiwaniu wartości bieżącej (obecnej) danej kwoty kapitału przy
określonych warunkach.
Na podstawie zaprezentowanych definicji można zapisać cztery zmienne,
które stosuje się do wyznaczania zmiany wartości pieniądza w czasie. Tymi
zmiennymi są:
PV – wartość obecna, bieżąca (Present Value)

FV – wartość przyszła (Future Value)
t – okres czasu (czas trwania lokaty lub umowy kredytu)
r – stopa procentowa
Dodatkową zmienną wykorzystywaną przy określaniu zmiany wartości pie-

niądza w czasie może być wielkość odsetek uzyskanych w dowolnym okresie.
Tą zmienną oznacza się symbolem I i oblicza jako różnicę między wartością
przyszłą, a wartością obecną danej kwoty kapitału:
I = FV – PV
Przy wyznaczaniu zmiany wartości pieniądza w czasie stosować można

dwa odrębne sposoby naliczania odsetek. Są to: rachunek odsetek prostych
oraz rachunek odsetek złożonych.
25
2.1. ODSETKI PROSTE
Rachunek odsetek prostych charakteryzuje się tym, że odsetki nalicza się zaw-
sze od tej samej kwoty kapitału. Uzyskane odsetki nie powiększają początkowej
kwoty pieniędzy, lecz po naliczeniu są na bieżąco pobierane. Jeżeli np. uloko-
wano w banku na rok kwotę 1000 zł, to naliczane w kolejnych miesiącach od-
setki nie będą powiększały pierwotnej kwoty lokaty, lecz będą sukcesywnie
wypłacane jej posiadaczowi. Odsetki uzyskane w każdym miesiącu będą miały
identyczną wielkość, pod warunkiem, że obowiązująca stopa procentowa nie
ulegnie zmianie.
W rachunku odsetek prostych do wyznaczenia zmiany wartości pieniądza
w czasie wykorzystuje się następujące wzory:
Wzór 2.1. Kwota odsetek uzyskanych w dowolnym okresie
I = PV  r  t
Wzór 2.2. Wartość przyszła danej kwoty kapitału
FV = PV  (1 + r  t)
Wzór 2.3. Wartość obecna danej kwoty kapitału
FV
PV =
(1 + r  t)
Wzór 2.4. Wartość przyszła, gdy stopy procentowe są zmienne
FV = PV × (1 + r1 × t1 + r2 × t2 + ….. + rn × tn)
Stopa procentowa (r) i czas (t) muszą być zawsze wyrażone dla tych sa-
mych okresów czasu, tzn. jeżeli czas trwania lokaty określony jest w miesią-
cach, to również stopa procentowa musi być stopą miesięczną. Jeżeli w treści
zadania te dwie wielkości nie są wyrażone dla tych samych jednostek czasu,
należy je odpowiednio przeliczyć sprowadzając czas trwania do jednostek,
w których wyrażona jest stopa procentowa lub odwrotnie stopę procentową do
jednostek, w których wyrażony jest czas trwania lokaty.
Obliczając końcową kwotę lokaty bankowej lub wielkość uzyskanych od-
setek należy pamiętać o uwzględnieniu w obliczeniach faktycznej stopy pro-
centowej, czyli stopy uwzględniającej podatek dochodowy od zysków z inwe-
stycji kapitałowych.
26
Odsetki proste i złożone
Przykład 2.1.
Ulokowano w banku kwotę 5000 zł. Jaką kwotę odsetek uzyska się po 10 mie-
siącach, jeżeli roczna stopa procentowa wynosi 4%?
Dane: PV = 5000 rroczna = 4% t = 10 miesięcy
Rozwiązanie
1. Ponieważ zadanie dotyczy lokaty bankowej musimy obliczyć faktyczną
roczną stopę procentową ze wzoru 1.2.
rf = 0,04  (1 – 0,19) = 0,04  0,81 = 0,0324 = 3,24%
2. Obliczamy miesięczną faktyczną stopę procentową
rmies = 3,24% : 12 = 0,27%
3. Obliczamy wielkość odsetek wykorzystując wzór 2.1.
I = 500010  0,0027= 135
Odp. Kwota uzyskanych odsetek wynosi 135 zł.
Przykład 2.2.
Twój przyjaciel zdeponował na lokacie bankowej kwotę 2600 zł. Po jakim cza-
sie otrzyma on odsetki w wysokości 316 zł, jeżeli nominalna stopa procentowa
wynosi 1,25% kwartalnie i przez cały okres lokaty będzie stała?
Dane: PV = 2600 I = 316 rkwart = 1,25%
Rozwiązanie
1. Obliczamy faktyczną roczną stopę procentową korzystając ze wzoru 1.2.
rroczna = 0,0125  4 = 0,05 = 5%
rf = 0,05  (1 – 0,19) = 0,0405 = 4,05%
2. Obliczamy czas trwania lokaty przekształcając wzór 2.1.
I 316 316
t=  t= = = 3,0
PV  r 2600 0,0405 105,3
Odp. Kwotę 2600 zł należy ulokować na trzy lata.
27
Przykład 2.3.
Jakiej wielkości kredytu udzielił bank spółce LANCASTER, jeżeli po upływie
roku zwrócono kwotę 34 875 zł? Przez pierwsze pięć miesięcy roczne oprocen-
towanie kredytu wynosiło 18%, a następnie zostało obniżone do 15%.
Dane: FV = 34 875 r1 = 18% t1 = 5 miesięcy

r2 = 15% t2 = 12 – 5 = 7 miesięcy
Rozwiązanie
1. Obliczamy miesięczne stopy procentowe dla każdego okresu
r1 mies = 18% : 12 = 1,5%

r2 mies = 15% : 12 = 1,25%
2. Obliczamy wielkość udzielonego kredytu przekształcając wzór 2.4.
34 875 34 875
PV = = = 30 000
1 + 5  0,015 + 7  0,0125 1,1625
Odp. Bank udzielił kredytu w wysokości 30 000 zł.
Przykład 2.4.
Wyznacz roczne nominalne oprocentowanie pożyczki, jeżeli wiadomo, że zo-
stała ona udzielona na kwotę 20 000 zł, a po upływie ośmiu miesięcy zwrócono
wraz z odsetkami kwotę 21 200 zł.
Dane: PV = 20 000 FV = 21 200 t = 8 miesięcy
Rozwiązanie
1. Wyznaczamy kwotę uzyskanych odsetek
I = 21 200 – 20 000 = 1200
2. Obliczamy stopę procentową przekształcając wzór 2.1.
I 1200
r= ; r= = 0,75% miesięcznie
PV  t 20 000  8
3. Obliczamy roczną stopę procentową
rroczna = 0,75%  12 = 0,09 = 9%
Odp. Roczne oprocentowanie pożyczki wynosi 9%.
28
2.2. ODSETKI ZŁOŻONE
Rachunek odsetek złożonych (inaczej składanych) różni się od rachunku odsetek

prostych tym, że naliczone w kolejnych okresach odsetki są kapitalizowane. Ozna-
cza to, że nie są one na bieżąco wypłacane, lecz powiększają pierwotną kwotę kapi-
tału. W tej sytuacji odsetki za kolejny okres wyznacza się od początkowej kwoty
kapitału powiększonej o dotychczas uzyskane odsetki. Przykładem rachunku odsetek
złożonych może być odnawialna wraz z odsetkami lokata bankowa.
W rachunku odsetek złożonych kwota lokaty lub kredytu będzie wzrastała
w szybszym tempie, niż w rachunku odsetek prostych, ponieważ odsetki w ko-
lejnych okresach będą naliczane od coraz wyższej kwoty kapitału. Tempo wzro-
stu kapitału początkowego zależy od ilości kapitalizacji. Im częściej ma miejsce
doliczanie odsetek, tym tempo wzrostu pierwotnej kwoty kapitału będzie szyb-
sze. W praktyce gospodarczej kapitalizacja odsetek następuje najczęściej co
miesiąc lub co kwartał.
Do ustalania wartości przyszłej i obecnej w rachunku odsetek złożonych
wykorzystuje się następujące wzory:
FV = PV  (1 + r) t
FV
PV =
(1 + r) t
FV = PV  (1+ r1 ) t1  (1+ r2 ) t 2  ..... (1+ rn ) t n
Na podstawie wzoru na wartość przyszłą wyznaczyć można również dwa ko-

lejne wzory na stopę procentową i czas w rachunku odsetek złożonych. Wypro-
wadzenie wzoru na stopę procentową wymaga dokonania następujących prze-
kształceń:
FV FV FV
FV  PV  (1  r)t   (1  r)t  t  1 r  r  t -1
PV PV PV
natomiast dla zmiennej t przekształcenia te wyglądają następująco:
29
FV FV
FV  PV  (1  r) t   (1  r) t  log  log (1  r) t 
PV PV
FV
log
FV PV
 log  t  log (1  r)  t 
PV log (1  r)
Wzór 2.8. Stopa procentowa w rachunku odsetek złożonych
FV
r=t 1
PV
Wzór 2.9. Okres czasu w rachunku odsetek złożonych
FV
log
PV
t =
log (1 + r)
W rachunku odsetek złożonych naliczone w kolejnych okresach odsetki

mają różną wartość. Warto wiec podać także wzór na wielkość odsetek uzyska-
nych w jednym, dowolnie wybranym okresie kapitalizacji.
Wzór 2.10. Odsetki za dany okres trwania lokaty
Ii = PV  (1 + r)i 1  r
gdzie:
i – to dowolny okres kapitalizacji odsetek; i = 1, 2, ..., n
Mechanizm tego wzoru jest następujący: wyrażenie PV  (1+r)i-1 pozwala usta-

lić wartości kapitału na moment poprzedzający okres, za który należy wyzna-
czyć kwotę odsetek. Kwotę odsetek otrzymuje się przemnażając uzyskaną war-
tość kapitału przez stopę procentową.
W rachunku odsetek złożonych stopa procentowa i czas muszą być zawsze

wyrażone dla tych samych okresów czasu, w których następuje kapitalizacja
odsetek, tzn. jeżeli kapitalizacja ma miejsce co kwartał, to stopa procentowa
i czas, przed podstawieniem do wzoru, muszą być sprowadzone do okresów
kwartalnych. Podobnie, jeżeli doliczanie odsetek ma miejsce co miesiąc, to czas
i stopę procentową należy wyrazić w jednostkach miesięcznych. Zmienna t w tej
sytuacji oznacza jednocześnie czas trwania lokaty lub kredytu oraz liczbę doko-
nanych kapitalizacji odsetek.
30
Podatek dochodowy od zysków z inwestycji kapitałowych uwzględniany

jest w rachunku odsetek złożonych w ten sam sposób jak w przypadku odsetek
prostych, czyli poprzez wyliczenie faktycznej stopy procentowej zgodnie z za-
prezentowanym wcześniej wzorem 1.2. W rachunku tym odsetki uzyskiwane w
kolejnych okresach trwania lokaty będą najpierw pomniejszane o konieczny do
zapłacenia podatek dochodowy, a dopiero później pozostała ich część, czyli
odsetki netto, powiększy kapitał początkowy. Uzyskana w ten sposób kwota
będzie stanowić podstawę do naliczenia odsetek w następnym okresie.
Przykład 2.5.
Założono w banku lokatę terminową w wysokości 8000 zł. Jaka będzie wartość
tej lokaty po upływie 9 miesięcy, jeżeli roczna stopa procentowa wynosi 4%,
a odsetki naliczane są raz na kwartał? Oblicz wielkość odsetek uzyskanych
w każdym kwartale.
Dane: PV = 8000 rroczna = 4% t = 9 miesięcy kapitalizacja kwartalna
Rozwiązanie
1. Ponieważ zadanie dotyczy lokaty bankowej obliczmy faktyczną stopę pro-
centową według wzoru 1.2.
rf = 0,04 (1  0,19)= 0,0324= 3,24%
2. Sprowadzamy stopę procentową i czas do okresu kapitalizacji
rkwart = 3,24% : 4 = 0,81%

tkwart = 9 : 3 = 3
3. Obliczamy wartość końcową lokaty korzystając ze wzoru 2.5.
FV = 8000 (1 + 0,0081)3 = 8195,98
4. Obliczamy odsetki uzyskane w każdym kwartale według wzoru 2.10.
kwartał 1 i=1 I = 8000  (1 + 0,0081)1-1  0,0081 = 64,80

kwartał 2 i=2 I = 8000  (1 + 0,0081)2-1  0,0081= 65,33
kwartał 3 i=3 I = 8000  (1 + 0,0081)3-1  0,0081= 65,85
Odp. Po upływie 9 miesięcy kwota lokaty będzie równa 8195,98 zł.
31
Przykład 2.6.
Jaką kwotę ulokowano w banku, jeżeli po upływie roku otrzymano kwotę
6612,57 zł? W pierwszym półroczu roczna stopa procentowa wynosiła 8%,
a kapitalizacja odsetek była kwartalna, natomiast w drugim roczna stopa pro-
centowa spadła do 6%, a odsetki naliczane były co miesiąc.
Dane: FV = 6612,57 r1 = 8% t1 = 2 kwartały kapitalizacja kwartalna

r2 = 6% t2 = 6 miesięcy kapitalizacja miesięczna
Rozwiązanie
1. Obliczamy roczne faktyczne stopy procentowe ze wzoru 1.2.
rf1 = 0,08  (1 – 0,19) = 6,48%

rf2 = 0,06  (1 – 0,19) = 4,86%
2. Obliczamy wartość początkową lokaty przekształcając wzór 2.7. i sprowa-

dzając zmienne r i t do okresu kapitalizacji
6612,57 6612,57
PV = = = 6250
0,0648 2 0,0486 6 1,05801
(1 + )  (1 + )
4 12
Odp. W banku ulokowano kwotę 6250 zł.
Przykład 2.7.
Założono w banku długoterminową lokatę w wysokości 4400 zł oprocentowaną
4,8% rocznie. Jaką kwotę odsetek otrzyma się po półtora roku, jeżeli kapitaliza-
cja jest kwartalna?
Dane: PV = 4400 rroczna = 4,8% t = 1,5 roku = 6 kwartałów

kapitalizacja kwartalna
Rozwiązanie
1. Obliczamy roczną faktyczną stopę procentową korzystając ze wzoru 1.2.
rf = 0,048 (1  0,19)= 0,03888= 3,89%
2. Obliczamy kwotę lokaty bankowej korzystając ze wzoru 2.5.
0,0389 6
FV = 4400 (1 + ) = 4400 1,009726 = 4662,93
4
32
3. Obliczamy kwotę uzyskanych odsetek
I = 4662,93 – 4400,00 = 262,93
Odp. Kwota odsetek, jaką uzyska się po półtora roku wyniesie 262,93 zł.
Przykład 2.8.
Jakie jest nominalne oprocentowanie lokaty bankowej, jeżeli wiadomo, że zde-
ponowana na niej kwota 7800 zł, w ciągu 30 miesięcy i przy półrocznej kapita-
lizacji odsetek, wzrosła o 25%?
Dane: PV = 7800 t = 30 miesięcy = 2,5 roku kapitalizacja półroczna
Rozwiązanie:
1. Obliczamy wartość końcową lokaty
FV = 7800 + 25%  7800 = 9750
2. Obliczamy oprocentowanie lokaty korzystając ze wzoru 2.8. otrzymując fak-

tyczna stopę procentową dla okresu kapitalizacji, czyli dla półrocza
9750
rf = 5  1 = 1,0456 1 = 4,56% półrocznie
7800
3. Przeliczamy faktyczną stopę procentową na stopę nominalną przekształcając

wzór 1.2.
4,56% 4,56%
r = = = 5,63% półrocznie
1 - 0,19 0,81
4. Obliczamy roczną nominalną stopę procentową
rroczna = 5,63% × 2 = 11,26%
Odp. Oprocentowanie lokaty powinno wynieść 11,26% rocznie.
Przykład 2.9.
Po jakim czasie od ulokowanej w banku kwoty 2400 zł pani Joanna otrzyma
odsetki w wysokości 148,97 zł, jeżeli roczna stopa procentowa wynosi 6,4%, a
kapitalizacja ma miejsce raz na dwa miesiące?
Dane: PV = 2400 rroczne = 6,4% I = 148,97

kapitalizacja dwumiesięczna
33
Rozwiązanie
1. Obliczamy faktyczną stopę procentową korzystając ze wzoru 1.2.
rf = 0,064 (1  0,19)= 5,184%
2. Obliczamy wartość końcową lokaty
FV = 2400 + 148,97 = 2548,97
3. Obliczamy czas trwania lokaty korzystając ze wzoru 2.9.
2548,97
log
2400 log (1,06207)
t= = = 7,0 okresów dwumiesięc znych
0,05184 log (1,00864)
log (1 + )
6
Odp. Kwotę należy ulokować na rok i dwa miesiące.
2.3. KAPITALIZACJA CIĄGŁA
Ciągła kapitalizacja odsetek jest szczególnym przykładem rachunku odsetek zło-

żonych. Ma ona miejsce wówczas, gdy odsetki naliczane są w każdym momencie
trwania lokaty, tzn. cały czas, bez przerwy. Liczba dokonywanych kapitalizacji w
ciągu roku (oznaczana przez m) zmierza w tej sytuacji do nieskończoności. Chcąc
obliczyć wartość przyszłą lokaty kapitalizowanej w sposób ciągły, należy wyzna-
czyć następującą granicę:
 r  m t
lim PV  1 + 
m  m
gdzie:
r – roczna stopa procentowa
t – okres czasu w latach
m – to liczba kapitalizacji dokonywanych w ciągu roku
r tm
FV  lim PV  (1  ) 
m  m
r tm r
 lim PV  lim (1  )  PV  lim (1  ) t  m
m m m m  m
r
ponieważ lim (1  )  er
m  m
34
FV  PV  e t  r
gdzie:
liczba e to podstawa logarytmu naturalnego; e = 2,7182818
Wzór 2.11. Wartość przyszła przy kapitalizacji ciągłej
FV = PV  e r  t
Wzór 2.12. Wartość obecna przy kapitalizacji ciągłej
FV
PV =
e r t
r  t 1  r2  t 2 + ... + rn  t n
FV = PV  e 1
W przypadku kapitalizacji ciągłej możliwe jest również wyznaczenie wzorów na

czas i stopę procentową. Do tego celu wykorzystuje się wzór na wartość przy-
szłą (wzór 2.11). Obie interesujące nas zmienne, a więc t i r znajdują się w po-
tędze liczby e, dlatego też ich wyznaczenie wymaga obustronnego zlogarytmo-
wania równania logarytmem naturalnym. Kolejne przekształcenia zaprezento-
wane zostały poniżej.
FV
FV  PV  e t  r   etr 
PV
FV FV
 ln  ln e t  r  ln  t  r  ln e
PV PV
ponieważ ln e = 1
FV
t  r  ln
PV
Wzór na czas otrzyma się dzieląc obie strony równia przez zmienną r, zaś okre-
ślenie wzoru na stopę procentową wymaga dokonania identycznego dzielenia,
ale przez zmienną t. Poszukiwane przez nas wzory zostały przedstawione poni-
żej i jak widać są do siebie bardzo zbliżone.
35
Wzór 2.14. Stopa procentowa przy kapitalizacji ciągłej
1 FV
r =  ln
t PV
Wzór 2.15. Okres czasu przy kapitalizacji ciągłej
1 FV
t =  ln
r PV
Przed podstawieniem do wzorów stopa procentowa i czas muszą być wyra-

żone dla tych samych okresów czasu, podobnie jak ma to miejsce w rachunku
odsetek prostych.
Podatek dochodowy od zysków z inwestycji kapitałowych w rachunku od-
setek złożonych z ciągłą kapitalizacją uwzględnia się w ten sam sposób, jak w
przypadku zwykłych odsetek złożonych, tzn. poprzez wyznaczenie faktycznej
stopy procentowej, a następnie podstawienie jej do odpowiedniego wzoru.
Przykład 2.10.
Jaką kwotę ulokowano w banku, jeżeli po 10 miesiącach otrzymano 6714,05 zł?
Stopa procentowa wynosiła 1,2% kwartalnie, a odsetki kapitalizowane były
w sposób ciągły?
Dane: FV = 6714,05 rkwart = 1,2% t = 10 miesięcy kapitalizacja ciągła
Rozwiązanie
1. Wyznaczamy miesięczną faktyczną stopę procentową
rf = 0,012  (1 – 0,19) = 0,012  0,81 = 0,00972 = 0,972%
rf miesięczna = 0,972% : 3 = 0,324%
2. Obliczamy wartość obecną lokaty korzystając ze wzoru 2.12.
6714,05 6714,05
PV = = = 6500,00
e10  0,00324 e 0,0324
Odp. W banku należy ulokować kwotę 6500 zł.
36
Przykład 2.11.
Oblicz wielkość odsetek uzyskanych od kwoty 2800 zł ulokowanej na rachunku z
ciągłą kapitalizacją odsetek. Czas trwania lokaty jest równy 15 miesięcy, a jej
oprocentowanie w pierwszym roku wynosi 1,3% kwartalnie, a w drugim jest obni-
żone o 0,3 punktu procentowego.
Dane: PV = 2800 r1 kwart = 1,3% t1 = 12 miesięcy = 4 kwartały

r2 kwart = 1,0% t2 = 3 miesiące = 1 kwartał
Rozwiązanie
1. Obliczamy faktyczne stopy procentowe korzystając ze wzoru 1.2.
rf1 = 0,013  (1 – 0,19) = 1,053%

rf2 = 0,01  (1 – 0,19) = 0,81%
2. Obliczamy wartość przyszłą lokaty korzystając ze wzoru 2.13.
FV = 2800 × e0,01053 × 4 + 0,0081 × 1 = 2800 × e0,04212 + 0,0081 =

= 2800 × 2,710,05022 = 2944,21
3. Obliczamy wielkość uzyskanych odsetek
I = 2944,21 – 2800 = 144,21
Odp. Wielkość odsetek wynosi 144,21 zł.
2.4. EFEKTYWNA STOPA PROCENTOWA
Efektywna stopa procentowa jest to nominalna stopa procentowa uwzględniająca

kapitalizację odsetek. Informuje ona o faktycznym wzroście początkowego kapitału.
Jeżeli kapitalizacja odsetek ma miejsce raz w roku to roczna efektywna stopa pro-
centowa będzie równa rocznej stopie nominalnej. W przypadku częstszej kapitaliza-
cji odsetek, efektywna roczna stopa procentowa będzie zawsze wyższa od rocznej
stopy nominalnej.
Efektywną stopę procentową wykorzystuje się najczęściej do porównywa-
nia lokat oferowanych przez banki lub instytucje finansowe, a różniących się
między sobą nominalną stopą procentową oraz częstotliwością kapitalizacji
odsetek. W ten sposób można wybrać lokatę, która jest najbardziej opłacalna.
37
Ponieważ efektywna stopa procentowa informuje o rzeczywistym wzroście

zainwestowanego kapitału po uwzględnieniu kapitalizacji odsetek, wzór umoż-
liwiający wyznaczenie jej poziomu można wyprowadzić w następujący sposób:
I FV  PV PV  (1  r) t  PV PV  (1  r) t PV
ref       (1  r) t  1
PV PV PV PV PV
Wzór 2.16. Roczna efektywna stopa procentowa
Ref = (1 + rn) t – 1
gdzie:
rn – nominalna stopa procentowa dla okresu czasu, w którym dokonuje
się kapitalizacji
t – liczba kapitalizacji dokonywanych w ciągu roku
W analogiczny sposób wyznaczyć można wzór na roczną efektywną stopę pro-

centową przy ciągłej kapitalizacji odsetek.
I FV  PV PV  e r  PV PV  e r PV
ref       er 1
PV PV PV PV PV
Wzór 2.17. Roczna efektywna stopa procentowa dla kapitalizacji ciągłej, gdy
znamy nominalną roczną stopę procentową
Rn
1
Ref = e
gdzie:
Rn – roczna nominalna stopa procentowa,
Przedstawione tu wzory 2.16 i 2.17. umożliwiają wyznaczenie rocznej efek-

tywnej stopy procentowej. Niekiedy banki chcąc zachęcić potencjalnych klien-
tów podają tylko oprocentowanie efektywne oferowanych lokat, które zawsze
wyższe jest od oprocentowania nominalnego. W tej sytuacji pojawia się pro-
blem ustalenia stopy nominalnej takiej lokaty. Stopę tą można wyznaczyć prze-
kształcając odpowiednio wzory na stopy efektywne. Na podstawie wzoru 2.16.
otrzymamy:
R ef  (1  r) t  1  1  R ef  (1  r) t 
 t 1  R ef  1  r  r  t 1  R ef  1
38
Wzór 2.18. Nominalna stopa procentowa (dla okresu kapitalizacji), gdy znamy
roczną efektywną stopę procentową
rn = ( t 1 + R ef  1)
Aby obliczyć roczną nominalną stopę procentową wystarczy przemnożyć obli-

czoną za pomocą wzoru 2.18. stopę nominalną dla okresu kapitalizacji, przez
liczbą kapitalizacji w ciągu roku. Wzór na roczną nominalną stopę procentową
będzie miał więc następującą postać.
Wzór 2.19. Nominalna roczna stopa procentowa, gdy znamy roczną efektywną
stopę procentową
Rn = t  ( t 1 + R ef  1)
Ostatni wzór, jaki zostanie wyprowadzony to wzór na roczną nominalną stopę

procentową przy kapitalizacji ciągłej.
ref  e r - 1  ref  1  e r  ln (ref  1)  ln e r 
 ln (ref  1)  r  ln e  r  ln (ref  1)
Wzór 2.20. Nominalna roczna stopa procentowa, przy kapitalizacji ciągłej, gdy
znamy efektywną roczną stopę procentową
Rn = ln (1 + Ref)
Przykład 2.12.
Wyznacz efektywne roczną stopę procentową, jeżeli nominalna roczna stopa
procentowa wynosi 12%, a kapitalizacja jest;
A. kwartalna; B. miesięczna; C. ciągła.
Dane: rn = 12% kapitalizacja odpowiednio: kwartalna, miesięczna, ciągła
Rozwiązanie
1. Obliczamy roczną efektywną stopę procentową dla kapitalizacji kwartalnej
korzystając ze wzoru 2.16.
0,12 4
R ef = (1 + )  1 = 1,1255 1 = 0,1255= 12,55%
4
39
2. Obliczamy roczną efektywną stopę procentową dla miesięcznej kapitalizacji

korzystając ze wzoru 2.16.
0,12 12
Ref = (1 + )  1 = 1,1268 1 = 0,1268= 12,68%
12
3. Obliczamy roczną efektywną stopę procentową dla kapitalizacji ciągłej ko-

rzystając ze wzoru 2.17.
Ref = e 0,12  1 = 1,1275 1 = 0,1275= 12,75%
Odp. Efektywna roczna stopa procentowa wynosi 12,55%, w przypadku kapita-

lizacji kwartalnej, 12,68% w przypadku kapitalizacji miesięcznej oraz
12,75% w przypadku kapitalizacji ciągłej.
Podsumowując wyniki uzyskane w przykładzie 2.12., należy zauważyć, że

stopa efektywna jest tym wyższa im częstsza jest kapitalizacja odsetek.. Dla danej
stopy nominalnej stopa efektywna będzie najwyższa przy kapitalizacji cią-
głej. W sytuacji odwrotnej, tzn. gdy znamy efektywną stopę procentową, odpo-
wiadająca jej stopa nominalna przy kapitalizacji ciągłej będzie najniższa.
Przykład 2.13.
Wyznacz nominalną roczną stopę procentową, jeżeli:
A. efektywna roczna stopa procentowa przy kapitalizacji dwumiesięcznej wy-
nosi 10,155%.
B. efektywna roczna stopa procentowa przy kapitalizacji ciągłej wynosi
9,144%.
Dane: A. ref = 10,155% kapitalizacja dwumiesięczna

B. ref = 9,144% kapitalizacja ciągła
Rozwiązanie
1. Obliczamy roczną nominalną stopę procentową korzystając ze wzoru 2.19.
Rn = 6  ( 6 1 + 0,10155  1) = 6  (1,01625 1) = 9,75%
Odp. Roczna nominalna stopa procentowa wynosi 9,75%.
2. Obliczamy roczną nominalną stopę procentową korzystając ze wzoru 2.20.
Rn = ln (1 + 0,09144) = 0,0875 = 8,75%
Odp. Roczna nominalna stopa procentowa wynosi 8,75%.
40
Na wielkość efektywnej stopy procentowej wpływ ma również podatek do-

chodowy od zysków z inwestycji kapitałowych. W związku z tym wyznaczyć
można faktyczną efektywną stopę procentową, która będzie uwzględniać nie
tylko efekt kapitalizacji, ale również podatek dochodowy od zysków z inwesty-
cji kapitałowych. Obliczenie efektywnej faktycznej stopy procentowej polega na
wyznaczeniu najpierw faktycznej stopy procentowej, a następnie uwzględnieniu
jej w odpowiednim wzorze 2.16. lub 2.17. Należy pamiętać, że kolejność obli-
czeń musi być zawsze zachowana. W odwrotnej sytuacji, gdy znana jest fak-
tyczna efektywna stopa procentowa i na jej podstawie należy obliczyć stopę
nominalną, najpierw zamienia się stopę efektywną na faktyczną za pomocą wzo-
ru 2.18. lub 2.20., a następnie stopę faktyczną przelicza się na nominalną korzy-
stając ze wzoru 1.2. Kolejność obliczeń przedstawia poniższy schemat.
rn rf rfef
Przykład 2.14.
Wyznacz półroczną faktyczną efektywną stopę procentową lokaty bankowej,
jeżeli stopa nominalna wynosi 6%, a kapitalizacja odsetek następuje co miesiąc.
Dane: rn = 6% rocznie = 0,5% miesięcznie t=6 T = 19%
Rozwiązanie
1. Obliczamy faktyczną nominalną miesięczną stopę procentową korzystając ze
wzoru 1.2.
rf = 0,5% (1  0,19)= 0,00405= 0,405%
2. Obliczamy półroczną faktyczną efektywną stopę procentową korzystając ze

wzoru 2.16.
rfef = (1 + 0,00405)6  1 = 1,0245 1 = 0,245= 2,45%
Odp. Półroczna faktyczna efektywna stopa procentowa wynosi 2,45%.
41
Omawiając efektywną stopę procentową należy dodać, że wyliczona dla

danego, okresu trwania lokaty stopa efektywna, ma w kolejnych okresach tej
lokaty zawsze identyczną wartość. W przypadku trzyletniej lokaty bankowej z
kwartalną kapitalizacją odsetek stopa efektywna wyliczona oddzielnie dla każ-
dego roku będzie identyczna. Podobnie w przypadku stopy efektywnej półrocz-
nej czy kwartalnej. Podana tu własność efektywnej stopy procentowej zostanie
udowodniona na przykładzie.
Przykład 2.15.
Ulokowano w banku kwotę 2000 złotych na okres trzech lat. Roczna nominalna
stopa procentowa tej lokaty wynosi 5,2%, a kapitalizacja odsetek jest kwartalna.
Oblicz roczną efektywną stopę procentową tej lokaty oraz ustal, w jakim tempie
przyrastały odsetki w każdym roku. W obliczeniach uwzględnij podatek docho-
dowy od zysków z inwestycji kapitałowych.
Dane: PV = 2000 r = 5,2% rocznie t = 3 lata = 12 kwartałów
Rozwiązanie
1. Obliczamy roczną faktyczną efektywną stopę procentową lokaty korzystając
ze wzoru 2.16
5,2%
Rfef  (1   0,81)4  1  1,04279 1  4,279%
4
2. Obliczamy kwotę lokaty na koniec każdego roku
5,2%
koniec 1 roku FV  2000 (1   0,81)4  2000 1,04279 2085,58
4
5,2%
koniec 2 roku FV  2000 (1   0,81)8  2000 1,08741 2174,82
4
5,2%
koniec 3 roku FV  2000 (1   0,81)12  2000 1,13394 2267,88
4
3. Obliczamy przyrost lokaty w każdym roku korzystając ze wzoru 1.4.
2085,58 2000 85,58

rok 1    4,279%
2000 2000
2174,82 2085,58 89,24

rok 2    4,279%
2085,58 2085,58
42
2267,88 2174,82 93,06

rok 3    4,279%
2174,82 2174,82
Odp. Lokata przyrasta w każdym roku w tym samym tempie równym efektyw-
nej stopie procentowej.
Przedstawioną tu własność efektywnej stopy procentowej można wykorzy-

stać przy obliczaniu wartości przyszłej lub bieżącej danej kwoty kapitału.
Przykład 2.16.
Oblicz, jaką kwotę odsetek uzyskasz od lokaty bankowej trwającej 4 lata, jeżeli
półroczna faktyczna efektywna stopa procentowa tej lokaty wynosi 2,4%. Kwo-
ta lokaty jest równa 5200 złotych, a kapitalizacja dwumiesięczna.
Dane: PV = 5200 rfef = 2,4% półrocznie

t = 4 lat = 24 okresy dwumiesięczne
Rozwiązanie
Sposób 1
1. Przeliczamy efektywną faktyczną stopę procentową na stopę faktyczną dla
okresu kapitalizacji (okresu dwumiesięcznego) korzystając ze wzoru 2.17.
rf  3 1  2,4%  1  0,007937 0,79%
2. Obliczamy wartość końcową lokaty ze wzoru 2.5.
FV  5200 (1  0,79%)24  5200 1,2089  6286,41
3. Obliczamy wielkość odsetek
I = 6286,41 – 5200 = 1086,41
Sposób 2
1. Obliczamy wartość końcową lokaty podstawiając do wzoru 2.5. podaną pół-
roczną faktyczną efektywną stopę procentową; zmienna t w tej sytuacji wy-
niesie 8, gdyż w 4 latach mamy 8 okresów półrocznych
FV  5200 (1  2,4%)8  5200 1,2089  6286,41
43
2. Obliczamy wielkość odsetek
I = 6286,41 – 5200 = 1086,41
Odp. Kwota odsetek wyniesie 1086,41 złotych. Oba sposoby dają identyczną
wartość, ale drugi z nich uwzględniający w obliczeniach efektywną stopę
procentową jest szybszy.
Przykład 2.17.
Jaka była roczna faktyczna efektywna stopa procentowa kwartalnie kapitalizo-
wanej lokaty bankowej, jeżeli od zdeponowanej na niej kwoty 3500 złotych po
upływie 3 lat uzyskano odsetki w wysokości 420 złotych? Ile wyniosła pół-
roczna efektywna faktyczna stopa procentowa tej lokaty?
Dane: PV = 3500 I = 420 t = 3 lata = 6 półroczy = 12 kwartałów

kapitalizacja dwumiesięczna
Rozwiązanie
Sposób A – obliczamy stopę faktyczną a następnie przechodzimy na efektywną
1. Obliczamy kwartalną, faktyczną stopę procentową ze wzoru 2.8.
3500  420
rf  12  1  12 1,12  1  0,00945 0,945%
3500
2. Obliczamy roczną faktyczną efektywną stopę procentową lokaty ze wzoru 2.16.
Rfef  (1  0,945%)4  1  1,0385 1  3,85% rocznie
3. Obliczamy półroczną faktyczną efektywną stopę procentową ze wzoru 2.16.
rfef  (1  0,945%)2  1  1,01907 1  1,907% półrocznie
Sposób B – wykorzystujemy właściwość efektywnej stopy procentowej
1. Obliczamy roczną efektywną faktyczną stopę procentową ze wzoru 2.8.; w

tym przypadku do wzoru podstawiamy liczbę lat trwania lokaty (t = 3)
3500  420
rfef  3  1  3 1,12  1  0,0385 3,85% rocznie
3500
44
2. Obliczamy półroczną efektywną faktyczną stopę procentową ze wzoru 2.8.; w

tym przypadku do wzoru podstawiamy liczbę półroczy trwania lokaty (t = 6)
3500  420
rfef  6  1  6 1,12  1  0,01907  1,907% półrocznie
3500
Odp. Roczna faktyczna efektywna stopa procentowa tej lokaty wynosi 3,85%, a
półroczna faktyczna efektywna – 1,907%.
45
2.5. ZADANIA
UWAGA!
Jeżeli w zadaniu nie podano inaczej, lokata rozpoczyna się 1-go stycznia, a po-
datek dochodowy od zysków z inwestycji kapitałowych wynosi 19%.
Zadanie 2.1.
Pan Jan Zabłocki dysponuje wolną kwotą pieniędzy w wysokości 3000 złotych,
którą może dowolnie zainwestować. Jaką kwotę odsetek otrzyma, jeśli ulokuje
te pieniądze na lokacie bankowej bez kapitalizacji odsetek:
A. na jeden rok, przy rocznej stopie procentowej 5%;
B. na pół roku, przy miesięcznej stopie 0,5%;
C. na kwartał przy półrocznej stopie procentowej 3%;
D. na trzy lata, przy miesięcznej stopie 0,4%;
E. na 1,5 roku, przy czym w pierwszym roku roczna stopa wynosi 4%, a w
drugim 5%?
Zadanie 2.2.
Spółka akcyjna MAGNOLIA udzieliła pożyczkę firmie RÓŻYCZKA w wyso-
kości 7500 złotych. Jaką kwotę otrzyma wierzyciel jeżeli:
A. okres pożyczki wynosi 18 miesięcy, a roczna stopa procentowa 18%;
B. okres pożyczki wynosi 4 miesiące, a roczna stopa procentowa 20%;
C. okres pożyczki wynosi 3 kwartały, a miesięczna stopa procentowa
w 1 i 2 kwartale wynosi 3%, w 3 zaś spada do 2%?
Zadanie 2.3.
Jaką kwotę kredytu zaciągnięto na okres 12 miesięcy, jeżeli przy rocznej stopie
procentowej 24% i bez kapitalizacji odsetek zwrócono kwotę 5800 zł? Odsetki
zaczęto naliczać i spłacać dopiero po czterech miesiącach.
Zadanie 2.4.
Jaką kwotę zdeponowano na lokacie bankowej bez kapitalizacji, jeżeli po pół-
tora roku otrzymano odsetki w wysokości 1200 zł? Stopa procentowa
w pierwszym roku wynosiła 7,2%, a w drugim została obniżona o 1,2 pp.
Zadanie 2.5.
Jaką kwotę zdeponowano w banku na lokacie bez kapitalizacji, jeżeli w ciągu 21
miesięcy trwania lokaty pobrano łącznie 145,80 zł odsetek? Kwartalna stopa
procentowa wynosiła w momencie otwarcia lokaty 1,5% i co 8 miesięcy była
obniżana o 0,25 punktu procentowego.
46
Zadanie 2.6.
Po jakim czasie kwota 1700 zł potroi się, jeżeli stopa procentowa lokaty, na
której została ona zdeponowana wynosi 5% rocznie i nie występuje kapitaliza-
cja odsetek?
Zadanie 2.7.
Na jaki okres należy ulokować kwotę 2500 zł, aby przy stopie procentowej
1,2% kwartalnie i bez kapitalizacji odsetek uzyskać kwotę brutto 3200 zł?
Zadanie 2.8.
Jaka powinna być roczna nominalna stopa procentowa lokaty bankowej, aby od
kwoty 4700 zł, uzyskać po upływie 15 miesięcy (bez kapitalizacji) 300 zł odse-
tek?
Zadanie 2.9.
Na jaki procent rocznie należałoby zdeponować w banku kwotę 4500 zł, by w
ciągu 2 lat bez kapitalizacji odsetek wzrosła ona o 10%?
Zadanie 2.10.
Przedsiębiorstwo wystawiło swojemu kontrahentowi fakturę na kwotę 5000
złotych, proponując następujące zasady płatności:
A. całość po 2 miesiącach;
B. 60% gotówką, a resztę po 8 miesiącach;
C. 25% gotówką, 50% po dwóch miesiącach, a resztę po roku;
D. 40% po miesiącu, 30% po trzech miesiącach, a resztę po pół roku.
Którą propozycję wybierze kupujący, jeżeli roczne oprocentowanie wynosi 15%
i nie występuje kapitalizacja odsetek?
Zadanie 2.11.
Po jakim czasie od ulokowanych w banku 5300 zł otrzyma się kwotę 7000 zł, jeśli
oprocentowanie wynosi 1,4% kwartalnie i nie występuje kapitalizacja odsetek?
Zadanie 2.12.
Bank udzielił firmie PARTEX kredytu w wysokości 22 000 zł. Kredyt ten bę-
dzie spłacany w trzech czteromiesięcznych ratach. Ile wyniosła pierwsza rata
kredytu, jeżeli po ośmiu miesiącach spłacono 8000 zł, a po roku 6000 zł? Rocz-
ne oprocentowanie jest równe 17% i nie występuje kapitalizacja odsetek.
Zadanie 2.13.
Jaka powinna być roczna nominalna stopa procentowa lokaty bankowej, aby po-
wierzony kapitał wzrósł w ciągu czterech lat i trzech miesięcy i bez kapitalizacji
odsetek o 25%?
47
Zadanie 2.14.
Jaś Kowalski wpłacił do banku kwotę 2000 zł. Jaki będzie stan jego konta po
upływie:
A. dwóch lat, przy rocznej kapitalizacji odsetek i oprocentowaniu 6% rocznie;
oblicz wielkość odsetek w każdym roku;
B. roku, przy kwartalnej kapitalizacji odsetek i oprocentowaniu 0,4% mie-
sięcznie;
C. pół roku, przy miesięcznej kapitalizacji i oprocentowaniu 5% rocznie;
D. 20 miesięcy, przy dwumiesięcznej kapitalizacji odsetek, jeżeli stopa pro-
centowa w pierwszym roku wynosi 5,8%, a w drugim 5,2%;
E. 4 lat, jeżeli roczne oprocentowanie i kapitalizacja były następujące: 1 rok:
6%, kapitalizacja co pół roku, 2 rok: 5%, kapitalizacja co kwartał, 3 rok:
5%, kapitalizacja co 2 miesiące, 4 rok: 4%, kapitalizacja miesięczna?
Zadanie 2.15.
Jaką kwotę odsetek uzyskano po 15 miesiącach od ulokowanej w banku kwoty
7200 zł, jeżeli stopa procentowa wynosiła 4,2% rocznie, a odsetki doliczane
były co kwartał? Jaka byłaby kwota odsetek przy miesięcznej kapitalizacji?
Zadanie 2.16.
Ile wyniosą odsetki od trwającej rok i 9 miesięcy lokaty bankowej z kwartalną
kapitalizacją odsetek, jeżeli nominalne oprocentowanie wynosi 3,9% rocznie, a
kwota lokaty jest równa 4400 zł? Jaka byłaby wielkość odsetek uzyskanych z
podobnej lokaty, ale bez kapitalizacji?
Zadanie 2.17.
Ile wyniosą odsetki po 14 miesiącach od kapitalizowanej co dwa miesiące lo-
katy bankowej, jeżeli co pół roku oprocentowanie będzie obniżane o połowę?
Obecne oprocentowanie wynosi 4,4%, a kwota lokaty to 6320 zł.
Zadanie 2.18.
Jaką kwotę zdeponowano w banku, jeżeli po upływie 15 miesięcy, przy rocznym
oprocentowaniu 6,3% i kwartalnej kapitalizacji odsetek, otrzymano 3196,31 zł?
Zadanie 2.19.
Jaką kwotę należy zdeponować w banku na okres 17 miesięcy, aby przy rocznej
stopie procentowej 5,2% i czteromiesięcznej kapitalizacji odsetek w pierwszym
roku oraz rocznej stopie 4,7% i miesięcznej kapitalizacji odsetek w drugim roku
otrzymać kwotę 6017,16 zł?
48
Zadanie 2.20.
Rodzice chcą, aby ich dziecko w wieku 18 lat mogło dysponować kwotą 50 000
zł. Jaką kwotę powinni zdeponować na lokacie bankowej w chwili narodzin,
przy:
A. rocznej stopie procentowej 6% i rocznej kapitalizacji;
B. miesięcznej stopie procentowej 0,4% i kwartalnej kapitalizacji;
C. rocznej stopie 4,5% przez 10 lat oraz 4% przez kolejne i rocznej kapitaliza-
cji przez cały czas trwania lokaty;
D. rocznej stopie procentowej 5,6% oraz czteromiesięcznej kapitalizacji przez
pierwsze 6 lat, półrocznej kapitalizacji przez kolejne 6 lat i dwumiesięcznej
kapitalizacji przez resztę czasu trwania lokaty?
Zadanie 2.21.
Założono w banku lokatę na kwotę 7000 zł kapitalizowaną co cztery miesiące.
Po jakim czasie kwota lokaty podwoi się, jeżeli roczne oprocentowanie wynosi
4,3%?
Zadanie 2.22.
Po jakim czasie kwota zdeponowana na kwartalnie kapitalizowanej lokacie ban-
kowej wzrośnie o 40%, jeżeli stopa procentowa wynosi 3,5% rocznie? Jak długo
trwałaby ta lokata, ale bez kapitalizacji?
Zadanie 2.23.
Wyznacz roczną nominalną stopę procentową, na jaką należy zdeponować w
banku 2000 zł, aby:
A. po 2 latach przy rocznej kapitalizacji uzyskać 2165,28 zł.
B. po 18 miesiącach przy kwartalnej kapitalizacji uzyskać 2150,30 zł.
Zadanie 2.24.
Jakie powinno być roczne nominalne oprocentowanie lokaty kapitalizowanej co
cztery miesiące, aby po pięciu latach zdeponowana na niej kwota wzrosła o
połowę? Jakie byłoby oprocentowanie podobnej lokaty, ale z miesięczną kapi-
talizacją odsetek?
Zadanie 2.25.
Jaka będzie wartość lokaty bankowej trwającej 17 miesięcy, jeżeli ulokowano
na niej kwotę 6600 zł? Stopa procentowa wynosi 4,5% rocznie, przy czym przez
pierwsze 9 miesięcy kapitalizacja była kwartalna, a później została zamieniona
na miesięczną.
Zadanie 2.26.
Spółka FANTAZJA postanowiła ulokować w banku kwotę 15 000 zł na okres
dwóch lat. Jaka będzie końcowa wartość tej lokaty, jeżeli odsetki naliczane są
49
co cztery miesiące, a stopa procentowa, wynosząca w momencie otwarcia lokaty

6% rocznie, będzie co 8 miesięcy obniżana o 0,5 punktu procentowego? Jaka
byłaby wartość lokaty, gdyby w drugim roku kapitalizacje zamieniono na mie-
sięczną?
Zadanie 2.27.
Jaką kwotę zdeponowano w banku na miesięcznej lokacie odnawianej wraz
z odsetkami przez okres 10 miesięcy, jeżeli wiadomo, że w szóstym miesiącu
trwania lokaty odsetki brutto (tj. łącznie z podatkiem od zysków z inwestycji
kapitałowych) wyniosły 154,10 zł? Stopa procentowa tej lokaty była stała i wy-
nosiła 3,6% rocznie.
Zadanie 2.28.
Która z poniższych trzech lokat bankowych jest najbardziej opłacalna, jeżeli
dysponujesz przez rok wolną kwotą kapitału w wysokości 3000 zł:
A. lokata oprocentowana 5% rocznie z roczną kapitalizacją odsetek;
B. lokata oprocentowana 4,9% rocznie z półroczną kapitalizacją;
C. lokata oprocentowana 4,8% rocznie z ciągłą kapitalizacją?
Zadanie 2.29.
Bank internetowy BIT oferuje klientom lokatę bankową z ciągłą kapitalizacją
odsetek. Jaka będzie końcowa wartość lokaty w wysokości 4600 zł, jeżeli:
A. lokata trwa dwa lata, a roczna stopa procentowa wynosi 3,4%;
B. lokata trwa 15 miesięcy, a kwartalna stopa procentowa wynosi 0,625%;
C. lokata trwa 1,5 roku, przy czym w pierwszym roku roczna stopa procen-
towa wynosi 3,8%, a w drugim jest niższa o 0,4 pp.;
D. lokata trwa 8 miesięcy, a roczna stopa procentowa wynosi 3,9%?
Zadanie 2.30.
Kwotę 1600 zł ulokowano w banku na pięć lat. Jaka będzie jej wartość po
upływie tego okresu, jeśli oprocentowanie wynoszące początkowo 4,5% rocznie
będzie co dwa lata obniżane o 20%, a kapitalizacja jest:
A. roczna, B. kwartalna,
C. miesięczna, D. ciągła?
Zadanie 2.31.
Jaką kwotę zdeponowano na lokacie bankowej z ciągłą kapitalizacją odsetek,
jeżeli po roku i ośmiu miesiącach i przy rocznym oprocentowaniu równym 4,4%
otrzymano 12 957,25 zł?
Zadanie 2.32.
Po jakim czasie trwania lokaty nastąpi wzrost kapitału z 800 do 1200 zł przy
założeniu ciągłej kapitalizacji odsetek i półrocznej stopie procentowej 2,4%?
50
Zadanie 2.33.
Jaka powinna być nominalna roczna stopa procentowa lokaty bankowej, aby w
ciągu 3 lat i 9 miesięcy i przy ciągłej kapitalizacji odsetek kapitał w wysokości
12 500 zł wzrósł o 18%? O ile punktów procentowych zmieniłaby się ta stopa,
gdyby kapitalizację ciągłą zastąpić kwartalna?
Zadanie 2.34.
Jaki będzie stan konta pani Mieczysławy Swobodnej po upływie półtora roku,
jeżeli zdeponowała ona w banku kwotę 3000 zł? Stopa procentowa w pierw-
szym roku wynosi 3,8% rocznie, przy czym kapitalizacja w pierwszym półroczu
jest kwartalna, a w drugim miesięczna, natomiast w drugim roku stopa procen-
towa wynosi 3,5% rocznie, a kapitalizacja jest dwumiesięczna.
Zadanie 2.35.
Jaką kwotę wpłacono do banku, jeśli po upływie trzech lat bez kapitalizacji
odsetek pobrano kwotę 2218,70 zł? Roczna stopa procentowa wynosiła w
pierwszym roku 5%, w drugim 4,5%, a w trzecim 4%. Jaka kwotę należałoby
wpłacić przy założeniu kwartalnej kapitalizacji?
Zadanie 2.36.
Jaką kwotę należy ulokować w banku, aby po 16 miesiącach otrzymać 1000 zł
odsetek? W pierwszym roku roczne oprocentowanie wynosi 3,6%, przy czym w
pierwszym półroczu kapitalizacja jest kwartalna, a w drugim dwumiesięczna. W
drugim roku stopa spadnie o 10%, a kapitalizacja będzie miesięczna.
Zadanie 2.37.
Jaką kwotę odsetek uzyskasz po 16 miesiącach od kapitalizowanej co cztery
miesiące lokaty bankowej na kwotę 6200 zł, jeśli oprocentowanie przez pierw-
szy rok wynosiło 4,5% rocznie, a potem zostało obniżone o 15%? O ile złotych
kwota odsetek byłaby większa, gdyby kapitalizacja była miesięczna?
Zadanie 2.38.
Jaką kwotę odsetek uzyskasz od 20 miesięcznej lokaty bankowej kapitalizowa-
nej w sposób ciągły, jeżeli nominalna roczna stopa procentowa w momencie
otwierania lokaty wynosiła 4,4% i co 8 miesięcy była obniżana o 10%? Kwota
lokaty to 3800 zł.
Zadanie 2.39.
Pan Wiesława Woźniak zaciągnęła pożyczkę u lichwiarza Toma w wysokości
6000 zł na okres 2 lat i 3 miesięcy. Jaką kwotę będzie musiała zwrócić, skoro
Tom nalicza odsetki w sposób ciągły według zasady: 20% w pierwszym roku,
16% w kolejnych?
51
Zadanie 2.40.
Po pięciu latach kwota 10 000 zł wzrosła na lokacie bankowej o 30%. Ile wynio-
sło roczne nominalne oprocentowanie przy dziesięciomiesięcznej kapitalizacji
odsetek?
Zadanie 2.41.
Na jaki procent rocznie należy ulokować w banku kwotę pieniędzy, aby w ciągu
dwóch lat i trzech miesięcy, bez kapitalizacji odsetek wzrosła ona o 15%? Jaka
powinna być stopa procentowa takiej samej lokaty, ale z kwartalną kapitalizacją?
Zadanie 2.42.
Ile powinno wynieść nominalne roczne oprocentowanie lokaty, aby w ciągu 10
lat przy półrocznej kapitalizacji, potroić zainwestowany kapitał? Jakie byłoby to
oprocentowanie, przy ciągłej kapitalizacji?
Zadanie 2.43.
Ile wynosi roczna stopa procentowa kapitalizowanej co pół roku lokaty banko-
wej, jeżeli w ciągu dwóch lat kwota zdeponowana na tej lokacie wzrosła o 7%?
Jaka powinna być stopa procentowa tej lokaty, aby powierzony kapitał wzrósł
nie o 7%, a o 12%?
Zadanie 2.44.
Po jakim czasie podwoi się w banku kapitał początkowy, przy:
A. rocznej stopie procentowej 4,6% i rocznej kapitalizacji odsetek;
B. kwartalnej stopie procentowej 0,85% i miesięcznej kapitalizacji;
C. miesięcznej stopie procentowej 0,4% i ciągłej kapitalizacji odsetek;
D. rocznej stopie procentowej 3,9% i dwumiesięcznej kapitalizacji?
Zadanie 2.45.
Na jaki okres należy ulokować kwotę 4400 zł, aby przy oprocentowaniu 0,8%
kwartalnie i bez kapitalizacji odsetek uzbierać kwotę:
A. 5000 zł netto B. 5000 zł brutto?
Zadanie 2.46.
Po jakim czasie od ulokowanych w banku 11 000 zł otrzymamy odsetki o warto-
ści 2200 zł, zakładając ciągłą kapitalizację i nominalną roczną stopę 4,2%?
Zadanie 2.47.
Ulokowano w banku kwotę 4220 zł na okres dwóch lat z kwartalną kapitalizacją
odsetek. Stopa procentowa tej lokaty jest stała i wynosi 3,2% rocznie. Jaką sumę
pieniędzy uzyska się na koniec trwania tej lokaty, jeżeli wiadomo, że po 9 mie-
siącach wprowadzony został podatek od zysków z inwestycji kapitałowych?
52
Jaka byłaby wartość tej lokaty gdyby w momencie wprowadzenia podatku ka-
pitalizację odsetek zamieniono na miesięczną?
Zadanie 2.48.
Jaką sumę pieniędzy zdeponowano na lokacie bankowej, jeżeli po 14 miesią-
cach uzyskano kwotę 13 550,98 zł? Stopa procentowa tej lokaty była stała i
wynosiła 4,4% rocznie, a odsetki przez pierwsze osiem miesięcy kapitalizowane
były co dwa miesiące, a następnie w sposób ciągły.
Zadanie 2.49.
Jaką kwotę zdeponowała w banku pani Krystyna Wielkopolska dwa lata temu
na lokacie bankowej o stałym oprocentowaniu i z kwartalną kapitalizacją, skoro
dziś ma 16 291,44 zł? Dodatkowo wiemy, że gdy ją zakładała oprocentowanie
wynosiło 6% i co pięć miesięcy było obniżane o pół punktu procentowego?
Zadanie 2.50.
Jaką kwotę należy ulokować w banku, na 100-dniowej kapitalizowanej lokacie
o stałym oprocentowaniu równym 4% rocznie, aby po roku i 8 miesiącach (przy-
jąć, że miesiąc ma 30 dni), otrzymać odsetki w wysokości 1000 zł? Opro-
centowanie będzie co pół roku obniżane o 10%.
Zadanie 2.51.
Jaką kwotę ulokował w banku twój przyjaciel, jeżeli po upływie dwóch lat
otrzymał odsetki w wysokości 1235,41 zł? W momencie zakładania lokaty stopa
procentowa wynosiła 8% rocznie, po pół roku obniżona została o 20%, po na-
stępnym kwartale obniżono ją ponownie o 1,4 punktu procentowego, a 9 mie-
sięcy przed końcem lokaty podwyższona została o 12%.
A. Nie występuje kapitalizacja odsetek.
B. Kapitalizacja jest ciągła.
C. Kapitalizacja jest kwartalna.
Zadanie 2.52.
Ile wyniosą odsetki od kwoty 10 000 zł zdeponowanej na trzyletniej lokacie z
kwartalną kapitalizacją odsetek, jeśli stopa procentowa wynosi obecnie 5,5%
rocznie i przewiduje się, że co 9 miesięcy będzie malała o 1 punkt procentowy?
Zadanie 2.53.
Pan Stanisław Anioł zdeponował w banku 6000 zł na okres 8 kwartałów. Rocz-
ne oprocentowanie wynosi 3,8%, a kapitalizacja odsetek ma miejsce co kwartał.
Jaka będzie kwota odsetek uzyskanych w szóstym kwartale trwania lokaty? Ile
wyniosłyby odsetki za piąty okres, gdyby oprocentowanie obniżano co pół roku
o 15%?
53
Zadanie 2.54.
Pani Marzena Mańkowska ulokowała w banku kwotę 7700 zł na kwartalnie
kapitalizowanej lokacie o stałym oprocentowaniu. Jaką kwotę odsetek uzyska w
szóstym kwartale trwania lokaty, jeżeli roczna stopa procentowa przez pierwsze
pół roku wynosi 3,5% rocznie, a następnie zostanie obniżona do 3,2%?
Zadanie 2.55.
Jaką kwotę ulokowano w banku na dwumiesięcznej lokacie o stałym oprocen-
towaniu i odnawialnej wraz z odsetkami przez 1,5 roku, jeśli wiadomo, że w
siódmym okresie trwania lokaty otrzymano 21,56 zł odsetek? Roczne oprocen-
towanie przez pierwsze 7 miesięcy wynosiło 4%, a następnie zostało obniżone o
0,9 pp.
Zadanie 2.56.
Jeden z banków proponuje następujące kapitalizowane lokaty terminowe:
A. miesięczną oprocentowaną 3,7% rocznie;
B. kwartalną oprocentowaną 3,75% rocznie;
C. półroczną oprocentowaną 3,8% rocznie;
D. roczną oprocentowaną 3,85% rocznie.
Która z lokat jest najatrakcyjniejsza przy założeniu stałości stóp procentowych?
Zadanie 2.57.
Wyznacz roczną efektywną stopę procentową, jeżeli nominalna stopa procen-
towa wynosi 3% rocznie. Nie występuje podatek od zysków z inwestycji kapi-
tałowych, a odsetki naliczane są:
A. co kwartał; B. co pół roku; C. w sposób ciągły.
Zadanie 2.58.
Wyznacz półroczną faktyczną efektywną stopę procentową lokaty bankowej,
jeżeli nominalna roczna stopa procentowa wynosi 3,7%, a odsetki naliczane są:
A. co dwa miesiące; B. w sposób ciągły; C. co miesiąc.
Zadanie 2.59.
Wyznacz roczne nominalne oprocentowanie lokaty bankowej, jeżeli roczna
faktyczna efektywna stopa procentowa wynosi 3,5%, a odsetki naliczane są:
A. co pół roku; B. co dwa miesiące; C. w sposób ciągły.
Zadanie 2.60.
Ile wynosi roczna faktyczna efektywna stopa procentowa kwartalnie kapitalizo-
wanej lokaty, przy nominalnym rocznym oprocentowaniu równym 4,2%? O ile
procent i ile punktów procentowych ta stopa byłaby wyższa, gdyby kapitalizacja
była miesięczna?
54
Zadanie 2.61.
Dla której lokaty roczna efektywna stopa procentowa będzie wyższa – półrocz-
nej oprocentowanej 3,8% rocznie, czy miesięcznej oprocentowanej 3,75% rocz-
nie?
Zadanie 2.62.
Ile wyniosło faktyczne efektywne oprocentowanie kwartalnie kapitalizowanej
lokaty trwającej 2,5 roku, przy rocznym oprocentowaniu 4% (w całym okresie
jej trwania)? Jakie byłoby łączne oprocentowanie tej samej lokaty, gdyby od-
setki naliczane były w sposób prosty?
Zadanie 2.63.
Oblicz roczne nominalne oprocentowanie lokaty kapitalizowanej w sposób cią-
gły, jeżeli roczna faktyczna efektywna stopa procentowa wynosi 3,763%.
Zadanie 2.64.
Ile wynosi roczne faktyczne efektywne oprocentowanie kapitalizowanej kwar-
talnie lokaty, jeśli w ciągu dwóch lat zdeponowana na niej kwota wzrosła o 8%?
Ile wynosi jej roczne nominalne oprocentowanie (B) oraz średnioroczne efek-
tywne (C)?
Zadanie 2.65.
Wyznacz półroczne nominalne oprocentowanie kwartalnie kapitalizowanej lo-
katy bankowej, jeżeli roczna efektywna stopa procentowa jest równa 3,645%.
Zadanie 2.66.
Ile wyniosła średnioroczna faktyczna stopa procentowa czteromiesięcznej kapita-
lizowanej lokaty bankowej, jeżeli po 4 latach kwota 5000 zł wzrosła do 6000 zł?
Jakie było roczne nominalne oprocentowanie tej lokaty, a jakie roczne efektywne?
Zadanie 2.67.
Wyznacz średnioroczne efektywne oprocentowanie depozytu złożonego na cztery
lata, przy kapitalizacji co 146 dni i rocznym nominalnym oprocentowaniu 4,2%.
Zadanie 2.68.
Jaką kwotę odsetek brutto (tj. z podatkiem od zysków z inwestycji kapitało-
wych) otrzymasz od kwartalnie kapitalizowanej lokaty trwającej 3 lata, jeżeli
roczna efektywna stopa procentowa wynosi 3,28%, a kwota lokaty to 2500 zł?
Zadanie 2.69.
Wyznacz roczne efektywne oprocentowanie lokaty bankowej kapitalizowanej
kwartalnie, jeżeli od zdeponowanej na niej kwoty 4800 zł po 21 miesiącach
55
otrzymano odsetki w wysokości 250 zł. Jakie jest roczne faktyczne efektywne
oprocentowanie tej lokaty?
Zadanie 2.70.
Wyznacz roczne nominalne i efektywne oprocentowanie lokaty bankowej z
dwumiesięczną kapitalizacją odsetek, jeżeli zdeponowana na niej kwota wzrosła
w ciągu 22 miesięcy o 13%?
Zadanie 2.71.
Dnia 1 czerwca wpłynęła na twoje nowe konto bankowe pensja w wysokości
1500 zł. 10 czerwca wypłaciłeś z bankomatu kwotę 500 zł, a 22 czerwca kolejne
300 zł. Jaką kwotę odsetek dopisze bank na koniec miesiąca do twojego ra-
chunku, jeżeli jest on oprocentowany 1,5% rocznie.
Zadanie 2.72.
Jeden z banków postanowił zmienić ofertę lokat terminowych tak, aby były one
korzystniejsze dla klientów. Zamiast dotychczasowej rocznej lokaty oprocento-
wanej 3,8% rocznie z kwartalną kapitalizacją odsetek, zaoferował swoim klien-
tom lokatę roczną z miesięczną kapitalizacją, ale oprocentowaną 3,75% rocznie.
Oceń, czy dokonana przez bank zmiana oferty była faktycznie korzystna dla
klienta, wiedząc dodatkowo, że inflacja ustabilizowała się na niskim poziomie.
Zadanie 2.73.
Spółka OLIWIA postanowiła ulokować w banku pewną sumę pieniędzy, aby po
upływie trzech lat mogła podjąć kwotę 4000 zł, a po upływie kolejnych czterech
lat – kwotę 6000 zł. Wiedząc, że stopa procentowa jest stała i wynosi 4,4%
rocznie, a kapitalizacja odsetek następuje co 4 miesiące, oblicz jaką kwotę po-
winna zdeponować ta firma, aby zrealizować swoje plany? Jaka powinna być ta
kwota przy założeniu, że co dwa lata oprocentowanie będzie obniżane o 10%?
Zadanie 2.74.
Pani Leokadia pożyczyła przyjacielowi kwotę 8000 zł. Przyjaciel zobowiązał się
zwrócić po 10 miesiącach kwotę 8300 zł. Sprawdź, czy warunki pożyczki są
korzystne dla pani Leokadii, jeżeli pożyczone pieniądze można było ulokować
w banku na miesięcznie kapitalizowanej lokacie oprocentowanej 3,6% rocznie.
Zadanie 2.75.
Znajomy chce pożyczyć od nas 5000 zł, obiecując, że odda za 4 miesiące 5050
zł. Ile musiałoby wynieść nominalne roczne oprocentowanie w banku (kapitali-
zacja miesięczna), aby kierując się jedynie aspektem finansowym bardziej opła-
cało się nam pożyczyć pieniądze koledze aniżeli ulokować je w banku?
56
Zadanie 2.76.
Pani Zuzanna zakupiła na początku roku 1000 akcji spółki giełdowej
BUDIMEX po 13 zł każda. Łącznie w pierwszym i drugim kwartale kurs tych
akcji spadł o 10%, w trzecim kwartale wzrósł o 7%, a w czwartym wzrósł o
kolejne 8%. Na koniec grudnia Pani Zuzanna sprzedała wszystkie posiadane
akcje spółki. Oceń, czy inwestycja w akcje była opłacalna, jeżeli pieniądze
można było ulokować w banku na rocznej lokacie oprocentowanej 4,2% z kwar-
talną kapitalizacją odsetek?
Zadanie 2.77.
Pan Wiesław Gabriel inwestując 20 000 zł w akcje spółki giełdowej NOWEX
zarobił w ciągu 9 miesięcy 700 zł netto. Sprawdź, czy inwestycja ta była opła-
calna, jeżeli te same pieniądze można było ulokować w banku na lokacie opro-
centowanej 4,8% rocznie z kwartalną kapitalizacją odsetek?
Zadanie 2.78.
Pani Karwowska postanowiła zamienić swoje oszczędności (19 000 zł) na euro i
ulokować je w banku na 16 miesięcznej lokacie z dwumiesięczną kapitalizacją
odsetek. Oprocentowanie tej lokaty jest równe 1,6% rocznie, a kurs wymiany w
momencie zakładania lokaty wyniósł 4,52 zł za euro. Oceń czy inwestycja ta
była opłacalna, jeśli pieniądze te można było ulokować na lokacie złotówkowej
oprocentowanej 3,4% rocznie, a po 16 miesiącach za jedno euro płacono 4,6 zł?
Zadanie 2.79.
Fundusz inwestycyjny ŚPIJ SPOKOJNIE zakupił 5000 dwuletnich obligacji
amerykańskich po 100$ każda. Po dwóch latach od każdej obligacji otrzymał
12$ odsetek. Sprawdź, czy inwestycja ta była opłacalna, jeżeli zainwestowane
w obligacje pieniądze można było ulokować w Polsce na dwuletniej lokacie
z kwartalną kapitalizacją odsetek, oprocentowanej 8% rocznie (występuje po-
datek od zysków z lokat bankowych). Kurs wymiany wyniósł w momencie za-
kupu obligacji 4,15 zł za dolara, a dwa lata później 4,24 zł za dolara. Wszystkie
opłaty manipulacyjne związane z inwestycją w obligacje zamknęły się w kwocie
9400 zł.
Zadanie 2.80.
Za 4 lata Skarb Państwa ma wykupić obligacje zerokuponowe za 1800 zł. Za ile
maksymalnie opłaca się je dziś kupić, jeśli ich roczne oprocentowanie to 6,5%?
Zadanie 2.81.
Jaką kwotę podatku odprowadził do budżetu państwa bank od twojej lokaty na
kwotę 3500 zł, jeżeli wiadomo, że lokata ta trwała 15 miesięcy, kapitalizacja
odsetek miała miejsce co kwartał, a stopa procentowa wynosiła 4,8% rocznie?
57
Zadanie 2.82.
O ile złotych (i procent) otrzymamy niższe odsetki (od trwającej pięć lat lokaty
bankowej na kwotę 10 000 zł, oprocentowanej 4% rocznie i kapitalizowanej co
kwartał) w wyniku wprowadzonego podatku od zysków z inwestycji kapitało-
wych?
Zadanie 2.83.
O ile złotych (i procent) mniej zyska budżet państwa w wyniku stosowanego
systemu poboru podatku od zysków z lokat bankowych (tzn. po każdym okresie
kapitalizacji, a nie w momencie likwidowania lokaty)? Wartość lokaty 50 000
zł, roczne oprocentowanie wynosi 4,6%, kapitalizacja dwumiesięczna, a czas
trwania lokaty jest równy 6 lat.
Zadanie 2.84.
Bank udzielił kredytu (procent prosty) w wysokości 13 000 zł. Kredytobiorca
spłaci go w dwóch ratach po 7000 zł na koniec pierwszego i drugiego kwartału.
Ile wynosi roczne oprocentowanie kredytu?
Zadanie 2.85.
Ile wyniosło roczne oprocentowanie w ciągu dwóch ostatnich latach, jeżeli od
kwoty 6500 zł zdeponowanej na trzymiesięcznie kapitalizowanej lokacie uzbie-
rano 579,49 zł odsetek? Ponadto wiadomo, że w pierwszym roku trwania lokaty
oprocentowanie było o 12% wyższe niż w drugim roku.
Zadanie 2.86.
Ile wyniosło roczne oprocentowanie w 2002 i 2003 roku kapitalizowanej co
półtora miesiąca lokaty o stałym oprocentowaniu, skoro po półtora roku otrzy-
mano o 10% więcej środków niż przy jej zakładaniu (1 kwietnia 2002 r.) i wia-
domo, że w 2003 roku oprocentowanie było niższe o 15% niż rok wcześniej?
Podatek od zysków z lokat bankowych wynosił wówczas 20%.
Zadanie 2.87.
Jaką kwotę zdeponowano w banku 2,5 roku temu w lutym, skoro obecna war-
tość lokaty wynosi 33 166 zł oraz wiadomo, że była to lokata kapitalizowana co
pięć miesięcy o stałym oprocentowaniu, zaś w trakcie trwania lokaty czterokrot-
nie obniżano oprocentowanie: w sierpniu i listopadzie pierwszego roku trwania
lokaty, w styczniu drugiego roku i maju trzeciego roku – każdorazowo o 10%?
Roczna stopa procentowa w momencie rozpoczęcia lokaty wynosiła 6%.
Zadanie 2.88.
Ile wyniosą odsetki od pięciomiesięcznej kapitalizowanej lokaty o stałym opro-
centowaniu odnawianej przez 2,5 roku, jeśli roczne oprocentowanie wynosi 4%
58
i będzie w kolejnych latach podwyższane o 20%? Kwota lokaty to 5000 zł. Ile
wyniosłaby kwota odsetek, gdyby przyjąć zmienne oprocentowanie lokaty?
Zadanie 2.89.
Jaką kwotę odsetek uzyskasz po 2,5 roku od lokaty kapitalizowanej co pięć mie-
sięcy, jeśli oprocentowanie wynoszące w chwili otwierania lokaty 4% rocznie,
co roku podwyższane będzie o 6%? Kwota lokaty to 3000 zł, a oprocentowanie
jest: A. stałe, B. zmienne.
Zadanie 2.90.
Ile wyniosą odsetki za piąty okres (B. za szósty okres) lokaty o stałym oprocen-
towaniu, kapitalizowanej co cztery miesiące, na kwotę 10 tys. zł, jeśli oprocen-
towanie wynosi obecnie 3,5% w skali roku i co 6 miesięcy będzie podwyższane
o 50%? Ile wyniosą odsetki za podane okresy przy zmiennym oprocentowaniu
lokaty?
59
60
ROZDZIAŁ III
PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE
Przepływem pieniężnym określa się szereg płatności dokonywanych w do-

wolnej kwocie i w dowolnych odstępach czasu. Przykładem przepływu mogą
być comiesięczne opłaty za telefon komórkowy lub otrzymywane co miesiąc
wynagrodzenie za pracę. Przepływy pieniężne oznacza się symbolem CF (ang.
Cash Flow). W zależności od momentu dokonywania płatności wyróżnić można
dwa rodzaje przepływów pieniężnych: z dołu i z góry. Przepływy z góry wystę-
pują wtedy, gdy kolejne płatności dokonywane są na początek każdego okresu.
Przepływy z dołu mają natomiast miejsce, gdy poszczególne płatności dokony-
wane są na koniec każdego okresu.
3.1. WARTOŚĆ PRZYSZŁA I OBECNA PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH
Dla grupy przepływów następujących w dowolnych odstępach czasu i różnej

kwocie, wyznaczyć można odpowiednio wartość przyszłą lub wartość bieżącą.
Do przeprowadzenia obliczeń wykorzystuje się najczęściej oś czasu, na którą
nanosi się odpowiednio poszczególne przepływy pieniężne. Przykład takiej osi
zaprezentowany został poniżej.
0 okres 1 1 okres 2 2 okres 3 3

100 300 200
Oś czasu rozpoczyna zawsze cyfra „0”, która symbolizuje początek pierw-

szego okresu analizy (np. miesiąca, kwartału lub roku). Następne cyfry ozna-
czają kolejne okresy, przy czym cyfra „1” oznacza koniec pierwszego okresu i
jednocześnie początek drugiego, cyfra „2” – koniec drugiego i początek trze-
ciego, zaś cyfra „10” – koniec dziesiątego i początek jedenastego okresu. Pod
cyframi zapisuje się następnie wartość poszczególnych przepływów pieniężnych
według kolejności ich występowania. Zgodnie z naszym przykładem kwota 300
zostanie poniesiona na koniec pierwszego okresu (lub początek drugiego), zaś
kwota 200 na koniec drugiego (początek trzeciego).
61
Tak przygotowana oś czasu posłuży do wyznaczenia wartości przyszłej lub

bieżącej przepływów pieniężnych. Obliczanie wartości przyszłej (FVCF) po-
lega na sprowadzeniu kolejnych przepływów pieniężnych do wartości
w ostatnim okresie analizy a następnie zsumowaniu otrzymanych wartości.
Zasada wyznaczania wartości przyszłej zostanie przedstawiona na przykładzie.
Przykład 3.1.
Przez trzy kolejne lata będziemy otrzymywali następujące kwoty pieniędzy od
naszego dłużnika: 500, 400, 600 zł. Zakładając, że stopa procentowa wynosi
10% rocznie i występuje roczna kapitalizacja odsetek, oblicz wartość przyszłą
przepływów pieniężnych na koniec trzeciego roku, jeżeli są one płatne:
A. na początek każdego roku;
B. na koniec każdego roku.
Dane: CF = 500; 400; 600 r = 10% roczna kapitalizacja
Rozwiązanie
A. Wartość przyszła przepływów z góry – poszczególne przepływy następują na
początek każdego roku
0 rok 1 1 rok 2 2 rok 3 3

500 400 600
500 × (1+0,1)3 666

2
400 × (1+0,1) 484
600 × (1+0,1)1 660
FVCF= 1810
B. Wartość przyszła przepływów z dołu – poszczególne przepływy następują na

koniec każdego roku
0 rok 1 1 rok 2 2 rok 3 3

500 400 600
500 × (1+0,1)2 605

1
400 × (1+0,1) 440
600 × (1+0,1)0 600
FVCF= 1645
62
Przepływy pieniężne
Odp. Wartość przyszła otrzymanych od naszego dłużnika kwot wynosi 1810 zł,
jeżeli będą one płatne z góry lub 1645, jeżeli będą płatne z dołu.
W podobny sposób wyznacza się wartość obecną przepływów pieniężnych.

Przepływy następujące w kolejnych okresach należy najpierw zdyskontować,
a otrzymane wartości zsumować. Mechanizm ten również zostanie zaprezento-
wany na przykładzie.
Przykład 3.2.
Oblicz wartość obecną przepływów pieniężnych z przykładu 3.2.
Dane: CF = 500; 400; 600 r = 10% roczna kapitalizacja
A. Wartość obecna przepływów z góry – następujących na początek każdego

roku
0 rok 1 1 rok 2 2 rok 3 3

500 400 600
500
500
(1+0,1)0
400
363,64
(1+0,1)1
600
495,87
(1+0,1)2
PVCF = 1359,51
B. Wartość obecna przepływów z dołu – następujących na koniec każdego roku
0 rok 1 1 rok 2 2 rok 3 3

500 400 600
500
454,55
(1+0,1)1
400
330,58
(1+0,1)2
600
450,79
(1+0,1)3
PVCF = 1235,92
63
Odp. Wartość obecna otrzymanych od naszego dłużnika kwot wynosi 1359,51

zł, jeżeli będą one płatne z góry lub 1235,92, jeżeli będą płatne z dołu.
Na podstawie otrzymanych wyników można zauważyć, że wartość przyszła

i wartość obecna przepływów pieniężnych dokonywanych z góry jest zawsze
wyższa niż wartość tych samych przepływów, ale dokonywanych z dołu.
Przy wyznaczaniu przyszłej i obecnej wartości przepływów pieniężnych
można również skorzystać ze wzorów.
Wzór 3.1. Wartość przyszła przepływów pieniężnych płatnych z góry

n
FVCF =  CFt (1 + r) n-t
t=0
gdzie:
n – to liczba dokonanych płatności
Wzór 3.2. Wartość przyszła przepływów pieniężnych płatnych z dołu

n
t=1
Wzór 3.3. Wartość bieżąca przepływów pieniężnych płatnych z góry

n CFt
PVCF = 
t =0 (1 + r) t
Wzór 3.4. Wartość bieżąca przepływów pieniężnych płatnych z dołu

n CFt
PVCF = 
t =1 (1 + r) t
Przed podstawieniem do wzoru należy sprowadzić stopę procentową do

okresu płatności. Ponadto wzory te można stosować tylko wtedy, gdy okres
płatności pokrywa się z okresem kapitalizacji, a stopa procentowa jest stała w
całym okresie analizy. Gdy warunki te nie są spełnione wartość przyszłą lub
obecną wyznacza się na podstawie osi czasu.
Przykład 3.3.
Pan Tomasz Bogacki zakupił 500 trzyletnich obligacji spółki TERA. Każda
obligacja uprawnia go do otrzymania odsetek (po uwzględnieniu podatku od
zysków z inwestycji kapitałowych) w wysokość 10 zł na koniec pierwszego
roku, 11 zł na koniec drugiego i 12 zł na koniec trzeciego. Jaka będzie łączna
bieżąca i przyszła wartość odsetek uzyskanych przez pana Bogackiego, jeżeli
roczna stopa procentowa wynosi 10% (kapitalizacja jest roczna)?
64
Dane: liczba obligacji = 500 r = 10%

odsetki w kolejnych latach = 10; 11; 12 zł płatne z dołu
Rozwiązanie
1. Obliczamy wielkość przepływów w kolejnych latach
CF1 = 500  10 = 5000

CF2 = 500  11 = 5500
CF3 = 500  12 = 6000
2. Obliczamy wartość przyszłą przepływów korzystając ze wzoru 3.2.
FVCF = 5000  (1 + 0,1) 2 + 5500  (1 + 0,1)1 + 6000  (1 + 0,1) 0 =

= 6050 + 6050 + 6000 = 18 100
3. Obliczamy wartość obecną przepływów korzystając ze wzoru 3.4.
5000 5500 6000

PVCF = + + =
(1 + 0,1)1 (1 + 0,1) 2 (1 + 0,1) 3
= 4545,46 + 4545,46 + 4507,89 = 13 598,81
Odp. Wartość przyszła uzyskanych odsetek od obligacji wynosi 18 100 zł, zaś
wartość obecna 13 598,81 zł.
W przedstawionym przykładzie okres płatności kolejnych przepływów po-

krywał się z okresem kapitalizacji odsetek. W praktyce taka sytuacja nie musi
występować. Zasady wyznaczania wartości przyszłej i bieżącej przepływów
pieniężnych, gdy kapitalizacja odsetek nie pokrywa się z okresami płatności,
zostaną omówione na przykładach.
Przykład 3.4.
Ciocia z Ameryki jednego z Twoich przyjaciół postanowiła przesyłać mu na
początek każdego roku akademickiego przez cały okres trzyletnich studiów
pewną kwotę pieniędzy. Pierwszy przekaz będzie opiewać na 1000 $, zaś ko-
lejne będą każdorazowo wyższe o 10%. Oblicz przyszłą wartość otrzymanych
kwot w momencie zakończenia studiów, jeżeli nie będą one na bieżąco wyda-
wane, lecz wpłacane na rachunek bankowy oprocentowany 5,2% rocznie z
kwartalną kapitalizacją odsetek.
Dane: CF1 = 1000$ rroczna = 5,2% kapitalizacja kwartalna
65
Rozwiązanie
1. Obliczamy wartość kolejnych przepływów i nanosimy je na oś czasu.
CF2 = 1000  1,1 = 1100

CF3 = 1100  1,1 = 1210
0 1 2 3
1000 rok 1 1100 rok 2 1210 rok 3
2. Sprowadzamy stopę procentową do okresu kapitalizacji i uwzględniamy po-

datek dochodowy, ponieważ otrzymane kwoty będą lokowane w banku.
5,2%
rf   0,81  1,053%
4
3. Obliczamy wartość przyszłą otrzymanych kwot na koniec trzeciego roku pa-

miętając o kwartalnej kapitalizacji odsetek. Pierwszy przepływ (1000$), jak
wynika z osi czasu będzie kapitalizowany 12 razy (3 lata po cztery kapitali-
zacje w roku), drugi przepływ (1100$) – 8 razy (2 lata po cztery kapitaliza-
cje), zaś ostatni przepływ (1210$) – 4 razy. Liczba kapitalizacji kolejnych
przepływów jest tym samym wielokrotnością czwórki (liczby kwartałów w
roku, czyli liczby kapitalizacji w ciągu okresu, jaki następuje między kolej-
nymi płatnościami).
FVCF  1000  1  1,053%  1100  1  1,053%  1210  1  1,053%

34 24 14

 1000 1 ,0105312  1100 1,010538  1210 1 ,0 10534 
 1133,94  1196,15  1261,78  3591,97
Odp. Po zakończeniu studiów Twój przyjaciel zgromadzi na rachunku banko-

wym kwotę 3591,97$.
Przykład 3.5.
Jaka będzie wartość obecna kwot pieniędzy z przykładu 3.4. przy założeniu
dwumiesięcznej kapitalizacji?
Dane: CF = 1000, 1100, 1210 rroczna = 5,2% kapitalizacja dwumiesięczna
Rozwiązanie
1. Rozpisujemy kolejne przepływy pieniężne na osi czasu.
66
0 1 2 3
1000 rok 1 1100 rok 2 1210 rok 3
2. Obliczamy wartość obecną przepływów pieniężnych pamiętając, że kapitali-

zacja jest dwumiesięczna. Pierwszy przepływ ma miejsce w momencie roz-
poczęcia analizy, jego wartość jest równa wartości bieżącej, a więc nie będzie
on dyskontowany. Przepływ drugi przypadający na koniec pierwszego roku
zostanie zdyskontowany 6 razy, gdyż w roku mamy 6 okresów dwumie-
sięcznych. Ostatni przepływ będzie dyskontowany 12 razy (2 lata po 6 kapi-
talizacji). Kolejne potęgi są w tej sytuacji wielokrotnością szóstki.
1000 1100 1210

PVCF  06
 16
 26

 5,2%   5,2%   5,2% 
1   0,81 1   0,81 1   0,81
 6   6   6 
1100 1210
 1000  6
  1000  1054,79  1112,57  3167,36
(1,00702) (1,00702)12
Odp. Obecna wartość uzyskanych od cioci z Ameryki kwot wynosi 3167,36$.
Ustalając wartość przyszłą lub obecną przepływów pieniężnych może zda-

rzyć się również tak, że w okresie objętym analizą nastąpi zmiana stopy pro-
centowej. Na kolejnym przykładzie pokazano, jak poradzić sobie z taką sytuacją.
Przykład 3.6
Oblicz wartość przyszłą i obecną otrzymywanych na początek każdego roku
kwot z przykładu 3.4. przy założeniu, że obowiązująca od momentu rozpoczęcia
lokaty stopa procentowa równa 5,2% rocznie po półtora roku zostanie obniżona
o 1 punkt procentowy. Kapitalizacja odsetek jest kwartalna.
Dane: CF = 1000, 1100, 1210, r1 = 5,2% rocznie t1 = 6 kwartałów

r2 = 4,2% rocznie t2 = 6 kwartałów
Rozwiązanie
1. Rozpisujemy przepływy pieniężne na osi czasu
r = 5,2% rocznie r = 4,2% rocznie

0 1 2 3
1000 rok 1 1100 rok 2 1210 rok 3
67
2. Obliczmy wartość przyszłą uzyskanych kwot pamiętając o sprowadzeniu sto-

py procentowej do okresu kapitalizacji oraz uwzględnieniu podatku do-
chodowego od zysków z inwestycji kapitałowych. Pierwszy przepływ
(1000$) będzie oprocentowywany przez pierwsze 6 kwartałów stopą 5,2%
rocznie, a przez kolejne 6 stopą 4,2%. Drugi przepływ (1100$) będzie opro-
centowywany przez dwa kwartały stopą 5,2% rocznie a przez kolejne 6 stopą
4,2%. Ostatni przepływ (1210$) będzie oprocentowany przez 4 kwartały,
które pozostały do końca analizy stopą 4,2% rocznie.
6 6
 5,2%   4,2% 
FVCF  1000  1   0,81  1   0,81 
 4   4 
2 6 4
 5,2%   4,2%   4,2% 
 1100  1   0,81  1   0,81  1210  1   0,81 
 4   4   4 
 1000  1,010536 1,008516  1100  1,010532 1,008516  1210 1,008514 
 1120,38  1181,84  1251,69  3553,91
3. Obliczamy wartość obecną uzyskanych kwot. Pierwszy przepływ zostanie

otrzymany w momencie rozpoczęcia analizy, a tym samym nie będzie dys-
kontowany. Przepływ drugi uzyskany po roku zostanie zdyskontowany stopą
5,2% rocznie, gdyż tylko ta stopa obowiązuje w pierwszym okresie. Trzeci
przepływ nastąpi na koniec drugiego roku, a więc już po zamianie stopy pro-
centowej. Będzie on dyskontowany 6 razy (6 kwartałów) stopą 5,2% rocznie
oraz 2 razy stopą 4,2%. Należy pamiętać o sprowadzeniu stóp procentowych
do okresu kapitalizacji.
1000 1100
PVCF  0
 4

 5,2%   5,2% 
1   0,81 1   0,81
 4   4 
1210
 6 2

 5,2%   4,2% 
1   0,81   1   0,81
 4   4 
1100 1210
 1000    1000  1054,86  1117,21  3172,07
1,01053 4
1,010536  1,008512
68
Odp. Wartość przyszła otrzymanych kwot wynosi 3553,91$, zaś wartość obecna
3172,07$.
Analizując rozwiązanie przykładu 3.6. należy zauważyć, że:

 przy wyznaczaniu wartości przyszłej, wszystkie przepływy pieniężne,
które zostaną otrzymane lub zapłacone do momentu zmiany stopy pro-
centowej będą wymagały uwzględnienia w obliczeniach obu stóp.
 przy wyznaczaniu wartości obecnej, wszystkie przepływy pieniężne, któ-
re zostaną otrzymane lub zapłacone po momencie zmiany stopy pro-
centowej będą wymagały uwzględnienia w obliczeniach obu stóp.
3.2. WARTOŚĆ ZAKTUALIZOWANA NETTO (NPV) – MIERNIK

OCENY OPŁACALNOŚCI INWESTYCJI
Wartość obecną przepływów pieniężnych wykorzystuje się najczęściej do oceny

opłacalności planowanych inwestycji. Cechą charakterystyczną procesu inwe-
stowania jest to, że poniesione w pierwszej fazie wydatki środków pieniężnych na
realizację danego przedsięwzięcia powinny w przyszłości, tzn. po zakończeniu
jego realizacji, przynieść odpowiednio wysokie korzyści w postaci wpływu środ-
ków pieniężnych. Wpływy te powinny z nadwyżką pokryć poniesione nakłady i
jeśli tak się stanie to inwestycja jest opłacalna i może być realizowana. W odwrot-
nym przypadku, gdy planowane wydatki są większe od możliwych do osiągnięcia
wpływów, inwestycję uznaje się za nieefektywną i nie należy jej realizować. Wy-
datki inwestycyjne podaje się ze znakiem minus, zaś wpływy ze znakiem plus.
Wydatki i wpływy inwestycyjne będą następować w różnych okresach, dla-
tego też nie mogą być one ze sobą porównywane. 100 złotych otrzymane za rok,
jak już dobrze wiemy, ma zupełnie inną wartość niż 100 złoty otrzymane w dniu
dzisiejszym. Dlatego też, aby poprawnie ocenić opłacalność inwestycji należy
sprowadzić przypadające na kolejne okresy nakłady i wpływy inwestycyjne na
ten sam moment czasu – moment rozpoczęcia inwestycji. W ten sposób oblicza
się wartość bieżącą netto czyli NPV. Jest ona sumą zdyskontowanych przepły-
wów pieniężnych netto (wydatków i wpływów).
NPV może mieć przyjmować następujące wartości:
 dodatnią – gdy zdyskontowane wpływy są większe od zdyskontowanych
nakładów – taka inwestycja jest opłacalna i powinna być realizowana;
 ujemną – gdy zdyskontowane wpływy są mniejsze od zdyskontowanych
nakładów – taka inwestycja jest nieopłacalna i nie należy jej realizować;
 równą zero – gdy zdyskontowane wpływy są równe zdyskontowanym na-
kładom – inwestycja może być realizowana, ale nie przyniesie żadnych do-
datkowych korzyści, nastąpi tylko zwrot poniesionych nakładów.
69
Zasady obliczania NPV są identyczne jak wartości bieżącej przepływów

pieniężnych.
Przykład 3.7
Realizacja pewnej inwestycji wymaga poniesienia nakładów w wysokości
300 000 złotych w momencie jej rozpoczęcia. Pierwsze wpływy z inwestycji
pojawią się na koniec pierwszego roku i będą generowane jeszcze przez trzy
kolejne lata. Uzyskane w pierwszym roku wpływy wyniosą 75 000 i w kolej-
nych latach będą o 25 000 większe. Sprawdź, czy rozważana inwestycja jest
opłacalna, jeżeli inwestor oczekuje stopy zwrotu na poziomie 12%.
Dane: CF = -300 000, 75 000, 100 000, 125 000, 150 000, r = 12% rocznie
Rozwiązanie
1. Zapisujemy kolejne przepływy pieniężne na osi czasu i obliczamy NPV
0 rok 1 1 rok 2 2 rok 3 3 rok 4 4

-300 75 100 125 150
- 300 000 75 000 100 000 125 000 150 000

NPV      
1,12 0 1,121 1,12 2 1,12 3 1,12 4
NPV  - 300 000  66 964,29  79 719,39  88 972,53  95 327,71  30 983,92
Odp. Wartość bieżąca netto tej inwestycji jest dodatnia, a tym samym jest ona
opłacalna i może być realizowana.
Zaprezentowany tu przykład ograniczał się tylko do zilustrowania mecha-

nizmu oceny opłacalności projektów inwestycyjnych na podstawie wskaźnika
wartości zaktualizowanej netto. Uzyskany wynik uzależniony jest od wielkości
wydatków i wpływów inwestycyjnych oraz ich rozłożenia w czasie. Prawidłowe
określenie tych wielkości jest zatem szczególnie ważnym problemem, niemniej
jednak nie należy on do zagadnień matematyki finansowej, lecz rachunkowości i
z tego powodu nie będzie szerzej omawiany w tej pracy.
Przykład 3.8
Prywatne linie lotnicze podpisały ze spółką AIRWING umowę na dostawę czte-
rech nowych samolotów pasażerskich. Umowa ta ma być zrealizowana maksy-
malnie w ciągu trzech lat. Łączne nakłady związane z realizacją kontraktu wy-
niosą odpowiednio 150 000$ na początek pierwszego roku i 300 000$ rok póź-
niej i 110 000$ w kolejnym roku. Zapłata za samoloty nastąpi w dwóch równych
70
ratach po 350 000$ na koniec drugiego i trzeciego roku. Realizację kontraktu

można jednak przyspieszyć o jeden rok organizując pracę na dodatkowej zmia-
nie. W tej sytuacji łączne nakłady wyniosłyby 220 000$ na początek pierwszego
roku i 440 000$ rok później. Zapłata nastąpiłaby w całości już na koniec dru-
giego roku, a spółka otrzymałaby o 120 000$ więcej. Sprawdź, czy firmie opłaca
się przyspieszać prace i zrealizować kontrakt w ciągu dwóch lat. Do obliczeń
przyjąć stopę procentową na poziomie 14% rocznie?
Dane przedstawione zostały na osi czasu
0 rok 1 1 rok 2 2 rok 3 3
Wariant I -150 -300 -110 + 350 350
Wariant II -220 -440 820
Rozwiązanie
1. Obliczamy wartość zaktualizowaną netto dla wariantu I.
- 150 000 - 300 000 240 000 350 000

NPVI     
1,14 0 1,141 1,14 2 1,14 3
 - 150 000 - 263157,89  184 672,21  236 240,03  7754,35
2. Obliczamy wartość zaktualizowaną netto dla wariantu II.
- 220 000 - 440 000 820 000

NPVII   
1,14 0 1,141 1,14 2
 - 220 000 - 385 964,91  630 963,37  24 998,46
Odp. Opłaca się przyspieszyć pracę, dla tego wariantu wartość zaktualizowana
netto jest wyższa.
71
3.3. PORÓWNYWANIE PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH
Porównania wartości różnych przepływów pieniężnych dokonać można po

sprowadzeniu wszystkich płatności na ten sam moment w czasie. Należy więc
sprowadzić każdą kwotę z przyszłości na chwilę obecną, uwzględniając zróżni-
cowanie czasu, w jakim są one dokonywane. Można też sprowadzić wszystkie
płatności na jakikolwiek inny moment w czasie – musi on być jednak dla każdej
kwoty taki sam, np. na moment za dwa lata od dziś.
Przykład 3.9.
Porównajmy czy bardziej opłaca się zapłacić za telewizor w 2 kwartalnych ra-
tach z dołu: najpierw 500 zł, a następnie 1500 zł, czy może w trzech ratach płat-
nych co dwa miesiące: za dwa miesiące od dziś 800 zł, za kolejne dwa miesiące
700 zł, a za pół roku od dziś 500 zł.
Aby porównać, która z opcji jest korzystniejsza sprowadzimy wartość każ-
dej raty na dzień dzisiejszy (czyli je dyskontujemy), następnie sumujemy zdys-
kontowane raty, a na koniec porównamy, która z dwóch możliwości jest bardziej
opłacalna. W przypadku pierwszego sposobu płatności pierwszą ratę (500 zł) na-
leży zdyskontować o 3 miesiące (bo ma być zapłacona za 3 miesiące od dziś), zaś
drugą ratę (1500 zł) należy zdyskontować o 6 miesięcy (bo ma być zapłacona za 6
miesięcy od dziś). Natomiast w przypadku drugiego sposobu płatności, pierwszą
ratę (800 zł) należy zdyskontować o 2 miesiące (bo ma być zapłacona za 2 mie-
siące od dziś), drugą ratę (700 zł) należy zdyskontować o 4 miesiące (bo ma być
zapłacona za 4 miesiące od dziś), zaś ostatnią trzecią ratę (500 zł) należy zdys-
kontować o 6 miesięcy (bo ma być zapłacona za 6 miesięcy od dziś).
Rozwiązanie
Do obliczeń przyjmiemy stopę procentową 12% w skali roku i zakładamy brak
kapitalizacji.
1. Obliczamy wartość dzisiejszą pierwszego sposobu płatności
500 1500
PVCF = + = 485,44  1415,09  1900,53
0,12 0,12
1+ 3 1+ 6
12 12
2. Obliczamy wartość dzisiejszą drugiego sposobu płatności

800 700 500
PVCF = + + =
0,12 0,12 0,12
1+ 2 1+ 4 1+ 6
12 12 12
 784,31  673,08  471,70  1929,09
72
Odp. Na podstawie zdyskontowanych wartości przepływów obu sposobów płat-

ności można powiedzieć, że bardziej opłacalna jest pierwsza opcja, czyli za-
płacenie za telewizor w dwóch ratach (ich dzisiejsza wartość wynosi 1900,53
zł i jest o 28,56 zł korzystniejsza od drugiej możliwości). Istotnym jest, że
wyniki te wyrażone są w dzisiejszych pieniądzach.
Jak już wspomniano, porównania powyższych dwóch alternatyw dokonać

także można sprowadzając wszystkie płatności na jakikolwiek inny moment w
czasie, pod warunkiem jednak, że będzie on zawsze taki sam. W tym wypadku
obliczać będziemy wartości przyszłe poszczególnych kwot (FV). Należy jednak
zwrócić szczególną uwagę, przez ile miesięcy dla każdej płatności naliczać od-
setki.
Przykład 3.10.
Oceńmy raz jeszcze opłacalność zaprezentowanych w poprzednim zadaniu moż-
liwości zakupu telewizora, tym razem jednak dokonując tego na podstawie war-
tości za pół roku od dziś.
W przypadku pierwszego sposobu płatności pierwszej racie (500 zł) należy
naliczyć odsetki za 3 miesiące (bo ma być zapłacona za 3 miesiące od dziś, a
więc do żądanego przez nas momentu „za pół roku od dziś” brakuje 3 miesięcy),
zaś drugiej racie (1500 zł) nie trzeba naliczać żadnych odsetek (bo ma być za-
płacona za 6 miesięcy od dziś, a więc dokładnie w żądanym przez nas momencie
w czasie). Natomiast w przypadku drugiego sposobu płatności, pierwszej racie
(800 zł) należy naliczyć odsetki za 4 miesiące (bo ma być zapłacona za 2 mie-
siące od dziś, a więc do żądanego przez nas momentu „za pół roku od dziś” bra-
kuje 4 miesięcy ), drugiej racie (700 zł) należy naliczyć odsetki za 2 miesiące
(bo ma być zapłacona za 4 miesiące od dziś, a więc do żądanego przez nas mo-
mentu „za pół roku od dziś” brakuje 2 miesięcy), zaś ostatniej trzeciej racie (500
zł) nie trzeba naliczać żadnych odsetek (bo ma być zapłacona za 6 miesięcy od
dziś, a więc dokładnie w żądanym przez nas momencie w czasie).
Rozwiązanie
Do obliczeń przyjmiemy także stopę procentową 12% w skali roku, jednak tym
razem założymy miesięczną kapitalizację.
1. Obliczamy wartość przyszłą (na moment za pół roku od dziś) pierwszej alter-
natywy.
3
 0,12 
FVCF = 500  1   + 1500 = 515,15  1500  2015,15
 12 
73
2. Obliczamy wartość przyszłą (na moment za pół roku od dziś) drugiej alter-
natywy.
4 2
 0,12   0,12 
FVCF = 800  1   + 700  1   + 500 =
 12   12 
 832,48  714,07  500  2046,55
Odp. Na podstawie wartości przyszłej obu alternatyw również można powie-

dzieć, że bardziej opłacalna jest pierwsza opcja, czyli zapłacenie za telewizor
w dwóch ratach (ich wartość na moment za pół roku od dziś wynosi 2046,55
zł i jest o 31,40 zł korzystniejsza od drugiej możliwości). Należy zwrócić
uwagę na fakt, że wyniki te nie są wyrażone w dzisiejszych pieniądzach, lecz
w pieniądzach za pół roku. Ponieważ z biegiem czasu pieniądz traci na war-
tości, nominalna różnica pomiędzy obiema możliwościami zapłaty za telewi-
zor (wynosząca w dzisiejszych pieniądzach 28,56 zł) wyrażona w pienią-
dzach „za pół roku” jest trochę większa.
Przykład 3.11.
Opłacalność zaproponowanych sposobów płatności ocenić można sprowadzając
wszystkie przepływy na dowolnie wybrany moment w czasie (taki sam dla każ-
dej raty) – tym razem dokonamy tego na podstawie wartości wyrażonych w
pieniądzach za rok od dziś.
W przypadku pierwszej alternatywy pierwszej racie (500 zł) należy nali-
czyć odsetki za 9 miesięcy (bo ma być zapłacona za 3 miesiące od dziś, a więc
do żądanego przez nas momentu „za rok od dziś” brakuje 9 miesięcy), zaś dru-
giej racie (1500 zł) należy naliczyć odsetki za 6 miesięcy (bo ma być zapłacona
za 6 miesięcy od dziś, a więc do żądanego przez nas momentu „za rok od dziś”
brakuje jeszcze 6 miesięcy). Natomiast w przypadku drugiej alternatywy, pierw-
szej racie (800 zł) należy naliczyć odsetki za 10 miesięcy (bo ma być zapłacona
za 2 miesiące od dziś, a więc do żądanego przez nas momentu „za rok od dziś”
brakuje 10 miesięcy ), drugiej racie (700 zł) należy naliczyć odsetki za 8 mie-
sięcy (bo ma być zapłacona za 4 miesiące od dziś, a więc do żądanego przez nas
momentu „za rok od dziś” brakuje 8 miesięcy), zaś ostatniej trzeciej racie (500
zł) należy naliczyć odsetki za 6 miesięcy (bo ma być zapłacona za 6 miesięcy od
dziś, a więc do żądanego przez nas momentu „za rok od dziś” brakuje jeszcze 6
miesięcy).
Rozwiązanie
Do obliczeń przyjmiemy także stopę procentową 12% w skali roku, jednak za-
łożymy brak kapitalizacji.
74
1. Obliczamy wartość przyszłą (na moment za rok od dziś) pierwszej alterna-

tywy.
 0,12   0,12 
FVCF = 500  1   9  + 1500  1   6  = 545  1590  2135
 12   12 
2. Obliczamy wartość przyszłą (na moment za rok od dziś) drugiej alternatywy.
 0,12   0,12   0,12 

FVCF = 800  1   10  + 700  1   8  + 500  1   6 =
 12   12   12 
 880  756  530  2166
Odp. Na podstawie wartości przyszłej obu alternatyw wyrażonej w pieniądzach

za pół roku również wynika, że bardziej opłacalna jest pierwsza opcja.
Dokonywanie porównań wartości różnych przepływów pieniężnych jest za-

tem możliwe za pomocą zarówno sprowadzania wszystkich rat na dzień dzi-
siejszy (a więc obliczania ich PV), jak również sprowadzania na jakikolwiek
moment w przyszłości (czyli wyznaczania ich FV). Pierwsza z tych metod jest
znacznie prostsza – wszystkie raty każdej z alternatyw podstawia się do wzoru
na PV, zwracając jedynie uwagę jak długi czas dzieli każdą ratę od chwili obec-
nej. W przypadku zaś wyznaczania wartości FV, trzeba pamiętać by wszystkie
alternatywy sprowadzone zostały na ten sam moment w przyszłości. W przykła-
dach 3.9-3.11. czas trwania obu alternatywnych możliwości jest taki sam (6 mie-
sięcy), co ułatwia ich porównanie. Gdyby jednak alternatywy miały różny czas
trwania – porównanie ich opłacalności wymaga dodatkowej uwagi i uwzględ-
nienia tego faktu.
Przykład 3.12.
Porównajmy opłacalność dwóch możliwości otrzymania zapłaty za wykonane
zlecenie. Pierwsza z nich przewiduje, że otrzymamy zapłatę w dwóch ratach: za
miesiąc 1000 zł, a miesiąc później 4000 zł, druga zaś, że zapłacą nam w 4 comie-
sięcznych ratach: za miesiąc 2000 zł, a potem kolejno 500 zł, 1000 zł i 1500 zł.
Do obliczeń przyjmiemy stopę procentową 12% w skali roku i założymy
brak kapitalizacji.
75
Rozwiązanie A – na podstawie wartości dzisiejszej (PV)
Najpierw porównamy opłacalności obu alternatyw na podstawie dzisiejszej

wartości wszystkich przepływów pieniężnych (PV). Stąd w przypadku pierw-
szej alternatywy pierwszą ratę (1000 zł) należy zdyskontować o 1 miesiąc (bo
ma być wypłacona za 1 miesiąc od dziś), zaś drugą ratę (4000 zł) należy zdys-
kontować o 2 miesiące (bo ma być wypłacona za 2 miesiące od dziś). Natomiast
w przypadku drugiej alternatywy, pierwszą ratę (2000 zł) należy zdyskontować
o 1 miesiąc (bo ma być wypłacona za 1 miesiąc od dziś), drugą ratę (500 zł)
należy zdyskontować o 2 miesiące (bo ma być wypłacona za 2 miesiące od
dziś), trzecią ratę (1000 zł) należy zdyskontować o 3 miesiące (bo ma być wy-
płacona za 3 miesiące od dziś), zaś ostatnią czwartą ratę (1500 zł) należy zdys-
kontować o 4 miesiące (bo ma być wypłacona za 4 miesiące od dziś).
1. Obliczamy wartość dzisiejszą pierwszej alternatywy.
1000 4000
PVCF = + = 4990,10  3921,57  4911,67
0,12 0,12
1+ 1 1 + 2
12 12
2. Obliczamy wartość dzisiejszą drugiej alternatywy.
2000 500 1000 1500

PVCF = + + + =
0,12 0,12 0,12 0,12
1+ 1 1 + 2 1+ 3 1+ 4
12 12 12 12
 1980,20  490,20  970,87  1442,31  4883,58
Odp. Na podstawie zdyskontowanych wartości przepływów obu alternatyw

można powiedzieć, że bardziej opłacalna jest pierwsza możliwość, czyli
otrzymanie wynagrodzenia w dwóch ratach (jego dzisiejsza wartość wynosi
4911,67 zł i jest o 28,09 zł wyższa od drugiej alternatywy, czyli jest wyższa o
0,58%).
Rozwiązanie B – na podstawie wartości przyszłej (FV)
Porównując opłacalność obu alternatyw na podstawie wartości przyszłej

wszystkich przepływów pieniężnych (FV), trzeba przepływy obu alternatyw
sprowadzić na ten sam moment w czasie. Przy wyborze momentu w przyszło-
ści, na który będziemy sprowadzać wszystkie przepływy, pamiętać należy, że
pierwsza alternatywa zakłada, iż ostatnia rata zostanie wypłacona za 2 miesiące,
zaś druga alternatywa, że ostatnia rata zostanie wypłacona za 4 miesiące. Dla
dokonania porównania wybrać można dowolny moment w przyszłości – np. za
76
miesiąc od dziś, za pół roku, czy za 3 lata. Będzie to musiało być jednak precy-
zyjnie uwzględnione przy ustalaniu ilości miesięcy naliczania odsetek.
Poniżej dokonamy porównania alternatyw na bazie wartości wyrażonych w
pieniądzach za pół roku od dziś. Stąd w przypadku pierwszej alternatywy
pierwszej racie (1000 zł) należy naliczyć odsetki za 5 miesięcy (bo ma być wy-
płacona za 1 miesiąc od dziś, a więc do żądanego przez nas momentu „za pół
roku od dziś” brakuje 5 miesięcy), zaś drugiej racie (4000 zł) należy naliczyć
odsetki za 4 miesiące (bo ma być wypłacona za 2 miesiące od dziś, a więc do
żądanego przez nas momentu „za pół roku od dziś” brakuje 4 miesięcy). Nato-
miast w przypadku drugiej alternatywy, pierwszej racie (2000 zł) należy nali-
czyć odsetki za 5 miesięcy (bo ma być wypłacona za 1 miesiąc od dziś, a więc
do żądanego przez nas momentu „za pół roku od dziś” brakuje 5 miesięcy), dru-
giej racie (500 zł) należy naliczyć odsetki za 4 miesiące (bo ma być wypłacona
za 2 miesiące od dziś, a więc do żądanego przez nas momentu „za pół roku od
dziś” brakuje 4 miesięcy), trzeciej racie (1000 zł) należy naliczyć odsetki za 3
miesiące (bo ma być wypłacona za 3 miesiące od dziś, a więc do żądanego przez
nas momentu „za pół roku od dziś” brakuje 3 miesięcy), zaś ostatniej czwartej
racie (1500 zł) należy naliczyć odsetki za 2 miesiące (bo ma być wypłacona za 4
miesiące od dziś, a więc do żądanego przez nas momentu „za pół roku od dziś”
brakuje 4 miesięcy).
1. Obliczamy wartość przyszłą (na moment za pół roku od dziś) pierwszej alter-
natywy.
 0,12   0,12 
FVCF = 1000  1   5  + 4000  1   4  = 1050  4160  5210
 12   12 
2. Obliczamy wartość przyszłą (na moment za pół roku od dziś) drugiej alter-
natywy.
 0,12   0,12   0,12 

FVCF = 2000  1   5  + 500  1   4  + 1000  1   3 +
 12   12   12 
 0,12 
 1500  1   2   2100  520  1030  1530  5180
 12 

za pół roku również wynika, że bardziej opłacalna jest pierwsza opcja (o 30
zł, czyli o 0,58%).
77
Rozwiązanie B’ – na podstawie wartości przyszłej „za 3 miesiące od dziś”
W rozwiązaniu B’ dokonamy porównania alternatyw na bazie wartości wy-

rażonych w pieniądzach za kwartał od dziś. Ponieważ jednak ostatnia płatność
drugiej alternatywy nastąpić ma po 4 miesiącach od dziś – będziemy mieli do
czynienia z połączeniem czynności naliczania odsetek oraz dyskontowaniem.
Wszystkie płatności, które nastąpić mają przed tym momentem w czasie (przed
kwartałem od dziś) muszą mieć naliczone odsetki za odpowiedni okres, płatno-
ści, które nastąpią dokładnie za kwartał nie muszą mieć ani naliczanych odsetek,
ani nie muszą być dyskontowane, zaś płatności, jakie nastąpią po tym okresie
(po kwartale) muszą zostać odpowiednio zdyskontowane.
Stąd w przypadku pierwszej alternatywy pierwszej racie (1000 zł) należy
naliczyć odsetki za 2 miesiące (bo ma być wypłacona za 1 miesiąc od dziś, a
więc do żądanego przez nas momentu „za kwartał od dziś” brakuje 2 miesięcy),
zaś drugiej racie (4000 zł) należy naliczyć odsetki za 1 miesiąc (bo ma być wy-
płacona za 2 miesiące od dziś, a więc do żądanego przez nas momentu „za kwar-
tał od dziś” brakuje 1 miesiąca). Natomiast w przypadku drugiej alternatywy,
pierwszej racie (2000 zł) należy naliczyć odsetki za 2 miesiące (bo ma być wy-
płacona za 1 miesiąc od dziś, a więc do żądanego przez nas momentu „za kwar-
tał od dziś” brakuje 2 miesięcy), drugiej racie (500 zł) należy naliczyć odsetki za
1 miesiąc (bo ma być wypłacona za 2 miesiące od dziś, a więc do żądanego
przez nas momentu „za kwartał od dziś” brakuje 1 miesiąca), trzeciej racie (1000
zł) ani nie trzeba naliczać odsetek, ani nie trzeba dyskontować (bo ma być wy-
płacona za kwartał od dziś, a więc dokładnie w żądanym przez nas momencie),
zaś ostatnią czwartą ratę (1500 zł) należy zdyskontować o 1 miesiąc (bo ma być
wypłacona za 4 miesiące od dziś, a więc by sprowadzić ją na żądany przez nas
moment „za kwartał od dziś” trzeba ją „cofnąć” o 1 miesiąc).
1. Obliczamy wartość przyszłą (na moment za kwartał od dziś) pierwszej alter-

natywy.
 0,12   0,12 
FVCF = 1000  1   2  + 4000  1   1 = 1020  4040  5060
 12   12 
2. Obliczamy wartość przyszłą (na moment za kwartał od dziś) drugiej alterna-

tywy.
 0,12   0,12 
FVCF = 2000  1   2  + 500  1   1 + 1000 +
 12   12 
1500
  2040  505  1000  1485,15  5030,15
0,12
1 1
12
78

za kwartał od dziś również wynika, że bardziej opłacalna jest pierwsza opcja
(o 29,85 zł, czyli o 0,59%).
Analizując rozwiązania powyższych przykładów widać wyraźnie, że dla

porównywania wartości różnych przepływów pieniężnych, zwłaszcza o róż-
nym czasie ich realizacji, znacznie wygodniej i łatwiej dokonywać tego na
bazie dyskontowania, a więc wyznaczania każdorazowo wartości bieżącej
(PV).
Przykład 3.13.
Kontrahent ma do wyboru trzy możliwości zapłaty zaległej faktury:
1. zapłacić zobowiązanie w trzech kwartalnych ratach z dołu, w kolejności
15 000 zł, 30 000 zł i 20 000 zł,
2. zapłacić za pół roku jednorazowo 66 000 zł,
3. spłacić w pięciu comiesięcznych ratach należnych, każdorazowo 12 000 zł.
Uszereguj możliwości od najkorzystniejszej dla kontrahenta, zakładając 18%
stopę w skali roku i brak kapitalizacji.
Rozwiązanie A – na podstawie wartości dzisiejszej (PV)
1. Obliczamy wartość dzisiejszą pierwszej możliwości.
15 000 30 000 20 000

PVCF = + + =
0,18 0,18 0,18
1+ 3 1+ 6 1+ 9
12 12 12
 14 354,07  27 522,94  17 621,15  59 498,15

2. Obliczamy wartość dzisiejszą drugiej możliwości.
66 000
PV = = 60 550,46
0,18
1+ 6
12
3. Obliczamy wartość dzisiejszą trzeciej możliwości.
12 000 12 000 12 000 12 000

PVCF = 12 000     =
0,18 0,18 0,18 0,18
1+ 1 1 + 2 1+ 3 1+ 4
12 12 12 12
79
 12 000  11 822,66  11 650,49  11 483,25  11 320,75  58 277,15
Odp. Na podstawie zdyskontowanych wartości przepływów podanych możliwo-

ści można powiedzieć, że najbardziej opłacalna jest trzecia z nich (jej dzi-
siejsza wartość to 58 277,15 zł), zaś najmniej druga (jej dzisiejsza wartość to
60 550,46 zł).
Rozwiązanie B – na podstawie wartości przyszłej (FV) „za 9 miesięcy od dziś”
Z uwagi na fakt, iż najpóźniejsza płatność (opcja 1.) nastąpi po 9 miesiącach,

ustalimy wartość wszystkich przedstawionych kontrahentowi możliwości wła-
śnie na ten moment w czasie.
1. Obliczamy wartość przyszłą (na moment za 9 miesięcy od dziś) pierwszej

możliwości.
 0,18   0,18 
FVCF = 15 000  1   6  + 30 000  1   3   20 000 =
 12   12 
 16 350  31 350  20 000  67 700
2. Obliczamy wartość przyszłą (na moment za 9 miesięcy od dziś) drugiej moż-

liwości.
 0,18 
FV = 66 000  1   3  = 68 970
 12 
3. Obliczamy wartość przyszłą (na moment za 9 miesięcy od dziś) trzeciej moż-

liwości.
 0,18   0,18 
FVCF = 12 000  1   9  + 12 000  1   8 +
 12   12 
 0,18   0,18   0,18 

 12 000  1   7  + 12 000  1   6  + 12 000  1   5 
 12   12   12 
 13 620  13 440  13 260  13 080  12 900  66 300
Odp. Na podstawie wartości przyszłej wszystkich alternatyw wyrażonej w pie-

niądzach za 9 miesięcy od dziś, również wynika, że najbardziej opłacalna jest
trzecia możliwość, zaś najmniej druga.
80
Rozwiązanie C – na podstawie wartości przyszłej „za 4 miesiące od dziś”
Przy ustalaniu wartości powyższych trzech alternatyw na moment za 4 mie-

siące od dziś, będziemy mieć do czynienia z połączeniem czynności naliczania
odsetek i dyskontowania. Wszystkie płatności, które nastąpić mają przed tym
momentem w czasie (przed 4 miesiącami od dziś) muszą mieć naliczone odsetki
za odpowiedni okres, płatności zaś, które nastąpią dokładnie za 4 miesiące od
dziś nie muszą mieć ani naliczanych odsetek, ani nie muszą być dyskontowane,
natomiast płatności, jakie nastąpią po tym okresie (po 4 miesiącach od dziś)
muszą zostać odpowiednio zdyskontowane.
1. Obliczamy wartość przyszłą (na moment za 4 miesiące od dziś) pierwszej

możliwości.
 0,18  30 000 20 000

FVCF = 15 000  1   1 +  =
 12  0,18 0,18
1 2 1 5
12 12
 15 225  29 126,21  18 604,65  62 955,86
2. Obliczamy wartość przyszłą (na moment za 4 miesiące od dziś) drugiej moż-

liwości.
66 000
PV = = 64 077,67
0,18
1+ 2
12
3. Obliczamy wartość przyszłą (na moment za 4 miesiące od dziś) trzeciej moż-

liwości.
 0,18   0,18 
FVCF = 12 000  1   4  + 12 000  1   3  +
 12   12 
 0,18   0,18 
 12 000  1   2  + 12 000  1   1 + 12 000 
 12   12 
 12 720  12 540  12 360  12 180  12 000  61800
Odp. Na podstawie wartości przyszłej wszystkich alternatyw wyrażonej w pie-

niądzach za 4 miesiące od dziś, również wynika, że najbardziej opłacalna jest
trzecia możliwość, zaś najmniej druga.
81
3.4. ZADANIA
Zadanie 3.1.
Pan Emil Zwyczajny otrzyma od cioci z Ameryki przez trzy kolejne lata nastę-
pujące kwoty pieniędzy: 10 000$, 15 000$ i 25 000$. Zakładając, że stopa pro-
centowa wynosi 1,5% rocznie (kapitalizacja roczna), ustal łączną wartość tych
kwot na koniec trzeciego roku, przy założeniu, że będą one przesyłane na po-
czątek (A) lub na koniec (B) każdego roku. Oblicz też łączną bieżącą wartość
tych kwot, jeżeli byłyby one przesyłane na początek (C) i koniec (D) każdego
roku.
Zadanie 3.2.
W każdym kwartale 2004 roku spółka FISHER, będzie płacić za użytkowanie
maszyny produkcyjnej następujące kwoty 500, 750, 400, 600 zł. Zakładając, że
roczne oprocentowanie wynosi 8%, a kapitalizacja jest kwartalna, ustal łączną
wartość opłat na koniec roku, jeśli są one płatne z początkiem (A) lub końcem
(B) każdego kwartału. Oblicz też łączną bieżącą wartość opłat, jeśli są one pła-
cone z początkiem (C) oraz z końcem (D) każdego kwartału.
Zadanie 3.3.
Pan Jan Kowalski zakupił na okres trzech lat 2500 akcji zwykłych spółki gieł-
dowej PROWIKSIM. W pierwszym roku spółka ta wypłaci dywidendę netto w
wysokości 2 złote na akcję, a w kolejnych wielkość dywidendy będzie wzrastać
w tempie 10%. Zakładając, że stopa procentowa wynosi 10% rocznie, a dywi-
denda będzie wypłacana na koniec każdego roku, oblicz:
A. łączną przyszłą wartość uzyskanych dywidend, przy rocznej kapitalizacji
odsetek;
B. łączną bieżącą wartość uzyskanych dywidend, przy kwartalnej kapitalizacji
odsetek.
Zadanie 3.4.
Zwycięzca konkursu kulinarnego otrzymał nagrodę pieniężną z zastrzeżeniem,
że będzie ona wypłaca w czterech kwartalnych ratach z dołu. Pierwsza rata wy-
nosi 4000 zł, a każda kolejna jest o 10% większa od poprzedniej. Jaka jest obec-
na wartość nagrody, jeżeli stopa procentowa wynosi 4,4% rocznie, a kapi-
talizacja odsetek kwartalna? Jaka byłaby wartość nagrody pół roku po ostatniej
racie?
Zadanie 3.5.
Na początku roku twój przyjaciel otrzyma pierwszą część spadku w wysokości
30 000 zł. Analogicznie przez kolejne cztery lata będzie otrzymywać za każdym
razem 30% mniej niż poprzednio. Jaka będzie wartość spadku dwa lata po ostat-
82
niej racie, zakładając stałe oprocentowanie 4% rocznie i roczną kapitalizację?

Jaka byłaby wartość spadku przy kwartalnej kapitalizacji?
Zadanie 3.6.
Jeden z banków zaproponował swoim klientom następującą lokatę roczną. W
momencie otwarcia lokaty wpłacasz do banku kwotę 2000 złotych. Następnie
przez trzy kolejne kwartały wpłacasz każdorazowo 20% więcej. Oprocentowanie
takiej lokaty jest szczególnie korzystne i wynosi 6,4% rocznie. Jaką kwotę wy-
płaci bank w momencie likwidacji lokaty jeżeli kapitalizacja odsetek jest:
A. kwartalna B. miesięczna
Zadanie 3.7.
Jaką kwotą będzie dysponować pani Wanda Popiołek na koniec piątego roku,
jeśli dziś wpłaci do banku 5000 zł, a w każdym kolejnym roku będzie wpłacać
1000 zł więcej? Roczna stopa procentowa wynosi 3,2%, a odsetki naliczane są
co pół roku. Jaka kwotę zgromadziłaby pani Wanda gdyby oprocentowanie z
roku na rok rosło o ćwierć punktu procentowego?
Zadanie 3.8.
Firma usługowa GAMA podpisała czteroletnią umowę na wynajęcie lokalu
w centrum miasta. Roczny czynsz w pierwszym roku wyniesie 8000 zł, a w każ-
dym kolejnym będzie o 10% większy niż rok wcześniej. Zakładając, że stopa
procentowa w pierwszym roku wynosi 8% i w każdym następnym będzie o po-
łowę niższa, a kapitalizacja odsetek ma miejsce raz w roku, oblicz:
A. łączną przyszłą wartość opłat czynszowych, jeżeli są one wnoszone na po-
czątek każdego roku;
B. łączną bieżącą wartość opłat czynszowych, jeżeli są one wnoszone na ko-
niec każdego roku.
Zadanie 3.9.
Znajomy ma nam zwrócić pożyczkę w 6 ratach na koniec kolejnych najbliższych
lat. Pierwsza rata wynosi 1800 zł, a każda następna będzie o 20% mniejsza od
poprzedniej. Jaka kwota została mu pożyczona, jeżeli obecnie roczne oprocento-
wanie wynosi 13%, a w każdym następnym roku będzie maleć o 1 punkt procen-
towy (kapitalizacja kwartalna)? Jaka będzie wartość pożyczonej kwoty półtora
roku po ostatniej racie?
Zadanie 3.10.
Pan Cezary nabył właśnie nowe auto za 96 000 zł. Połowę kwoty zapłacił w chwili
zakupu, a resztę będzie spłacał w trzech rocznych ratach. Ile wyniesie ostatnia rata,
skoro dwie pierwsze płatne z początkiem dwóch kolejnych lat wynoszą 20 000 zł,
roczna stopa to 16%, a kapitalizacja następuje co 4 miesiące?
83
Zadanie 3.11.
Pani Natalia Kwiatkowska kupiła na raty domek letniskowy nad morzem wart
63 000 zł. W momencie zakupu musi zapłacić 16% jego wartości, a resztę spła-
cać w trzech ratach. Pierwsza za nich jest płatna za 5 miesięcy, druga 3 miesiące
później a trzecia dopiero za pół roku od tej daty. Ile wyniesie ostatnia rata, jeżeli
dwie pierwsze są równe po 20 000 zł, a roczne oprocentowanie – 17% (bez ka-
pitalizacji)? O ile więcej zapłaciła pani Natalia kupując ten domek na raty?
Zadanie 3.12.
Pani Natalia Cieplutka kupiła mieszkanie za 150 000 złotych. Sprzedający za-
proponowała jej płatność w trzech rocznych ratach z góry, przy czym każda
kolejna jest o 10% mniejsza od poprzedniej. Oblicz wartość kolejnych rat, jeżeli
oprocentowanie wynosi 12% rocznie. Kapitalizacja roczna. Jaka byłaby wiel-
kość kolejnych rat, gdyby zamiast maleć w kolejnych latach o 10% wzrastały w
identycznym tempie?
Zadanie 3.13.
Budowa pewnego obiektu wymaga poniesienia nakładów inwestycyjnych
w wysokości 125 000 zł na początek każdego z dwóch najbliższych lat oraz
50 000 na koniec drugiego roku od momentu rozpoczęcia inwestycji. Zapłata za
ten obiekt nastąpi w dwóch ratach; na początku trzeciego roku 150 000 zł i na
początku czwartego roku 250 000 zł. Oceń opłacalność tego przedsięwzięcia,
przyjmując, że inwestor oczekuje rocznej stopy zwrotu na poziomie 16%.
Zadanie 3.14.
Realizowana przez spółkę RAMONA inwestycja wymaga poniesienia nakładów
w kwocie 1 300 000 zł. Nakłady te będą ponoszone w następujący sposób: 62%
na początku pierwszego roku, 28% rok później, a pozostała część na koniec
trzeciego roku inwestycji. Wpływy, jakie firma osiągnie z eksploatacji tej inwe-
stycji wnoszą: 650 000 zł na koniec drugiego roku, 730 000 zł rok później i
810 000 zł w kolejnym roku. Oceń czy inwestycja ta jest opłacalna, jeżeli ocze-
kiwana przez inwestora roczna stopa zwrotu wynosi 21%. Czy decyzja o reali-
zacji inwestycji uległaby zmianie, gdyby oczekiwana przez inwestora stopa
zwrotu wzrosła o 2 p.p.?
Zadanie 3.15.
Stocznia REJS podpisała umowę na budowę nowego statku pasażerskiego dla
zagranicznego armatora. Budowa statku będzie wymagała poniesienia nakładów
inwestycyjnych równych 1200 000 zł w momencie rozpoczęcia inwestycji,
1600 000 rok później i 500 000 zł w kolejnym roku. Na koniec trzeciego roku
stocznia otrzyma zapłatę w wysokości 5000 000 zł. Oceń czy budowa tego stat-
ku jest opłacalna, jeżeli oczekiwana stopa zwrotu wynosi 20%.
84
Zadanie 3.16.
Jaś Milusiński zakupił na okres 3 lat 1000 akcji spółki giełdowej WARIA po 35
zł za sztukę. Spółka planuje wypłacić na koniec pierwszego roku dywidendę w
wysokości 1 złotych na akcję, a w kolejnych dywidenda będzie wzrastać w tem-
pie 10% rocznie. Jaka powinna być cena akcji w momencie ich sprzedaży (na
koniec trzeciego roku), aby inwestycja okazała się opłacalna, przy założeniu, że
pieniądze można było ulokować w banku na lokacie terminowej oprocentowanej
4,8% rocznie z miesięczną kapitalizacją odsetek?
Zadanie 3.17.
Firma SATOLAS planuje sprzedać posiadaną maszynę dziewiarską. Otrzymała
cztery następujące oferty:
A. firma A chce zapłacić 2560 zł gotówką;
B. firma B chce zapłacić 1000 zł gotówką i 1700 zł po roku;
C. firma D chce zapłacić w dwóch ratach płatnych na koniec każdego roku.
Raty wynoszą 1500 i 1350 zł;
Którą ofertę powinna wybrać firma, jeżeli roczna stopa procentowa wynosi 3,8%,
a kapitalizacji ma miejsce raz w roku?
Zadanie 3.18.
Który sposób zapłaty za nową maszynę jest korzystniejszy dla kupującego:
A. W trzech półrocznych ratach rosnących o wartości 12 000, 15 000 18 000
złotych płatnych na koniec każdego kwartału;
B. W trzech półrocznych ratach malejących o wartości 17 000, 15 000, 11 000
złotych płatnych na koniec każdego kwartału.
Stopa procentowa wynosi 12% rocznie i nie występuje kapitalizacja.
Zadanie 3.19.
Który sposób wypłaty odszkodowania jest korzystniejszy dla wypłacającego:
A. Jednorazowo po kwartale kwotę 35 500 złotych;
B. W trzech ratach o wartości 13 000, 12 000, 10 000 złotych płatnych na ko-
niec każdego miesiąca.
Stopa procentowa wynosi 8,4% kapitalizacja miesięczna
Zadanie 3.20.
Uszereguj sposoby płatności zaczynając od najkorzystniejszego dla kupującego:
A. W dwóch rocznych ratach z góry o wartości 800 i 600 złotych;
B. W trzech półrocznych ratach z dołu o wartości 600, 500, 400 złotych;
C. W czterech kwartalnych ratach z dołu o wartości 300, 500, 400, 250.
Stopa procentowa wynosi 6%, kapitalizacja kwartalna.
85
86
ROZDZIAŁ IV
RENTY
Renta jest to szereg płatności dokonywanych zawsze w jednakowej kwocie

i w równych odstępach czasu. Jest więc szczególnym przypadkiem omówionych
wcześniej przepływów pieniężnych. Poszczególne płatności dokonywane w
ramach renty nazywa się ratami, zaś odstęp czasu między kolejnymi płatno-
ściami – okresem bazowym.
Renty mają kilka cech charakterystycznych, które można pogrupować we-
dług trzech następujących kryteriów.
Kryterium 1. Liczba płatności dokonywanych w ramach renty
Liczba płatności w ramach renty może być skończona lub nieskończona, dlatego
też rozróżnia się dwa rodzaje rent:
 renty czasowe składające się ze skończonej liczby płatności (np. dziesię-
ciu, dwudziestu czy stu rat); w tych rentach ratę oznacza się symbolem A
od ich angielskiej nazwy annuities.
 renty wieczyste inaczej dożywotnie składające się z nieskończonej liczby
płatności, tzn. są wypłacane bezterminowo lub do śmierci zainteresowanej
nią osoby; w tych rentach ratę oznacza się symbolem P od angielskiej na-
zwy perpetuities.
Kryterium 2. Moment dokonywania kolejnych płatności
Poszczególne płatności dokonywane w ramach renty (podobnie jak w przypadku

przepływów pieniężnych) mogą przypadać na początek lub na koniec każdego
okresu. W związku z tym wyróżnia się:
 renty zwykłe inaczej odroczone, które składają się z szeregu równych
płatności dokonywanych na koniec każdego okresu;
 renty należne, które składają się z szeregu równych płatności dokonywa-
nych na początek każdego okresu;
87
Kryterium 3. Zgodności okresu bazowego z okresem kapitalizacji
W tym przypadku rozróżnia się:

 renty proste gdy okres bazowy, czyli okres między kolejnymi płatnościami
pokrywa się z okresem kapitalizacji odsetek;
 renty efektywne inaczej uogólnione, gdy okres bazowy jest inny niż przy-
jęty okres kapitalizacji.
Kryterium to jest szczególnie ważne, gdyż od niego zależy sposób wyznaczania
wartości przyszłej i bieżącej rent.
W praktyce przedstawione tu kryteria zazębiają się, gdyż każda renta

przyjmuje zawsze po jednej cesze w ramach każdego kryterium. I tak np. renta
prosta, czasowa i zwykła oznacza rentę o skończonej liczbie rat, w której okres
bazowy pokrywa się z okresem kapitalizacji, a poszczególne płatności dokony-
wane są z dołu, czyli na koniec każdego okresu.
Dla każdej renty możliwe jest wyznaczenie wartość przyszłej lub bieżącej,
przy czym stosowane zasady mogą się zmieniać w zależności od poszczegól-
nych rodzajów rent.
4.1. RENTA CZASOWA PROSTA
4.1.1 Wartość przyszła i bieżąca renty czasowej prostej
Wartość przyszłą (FVA) lub bieżącą (PVA) rent prostych o skończonej liczbie
płatności można wyznaczyć w identyczny sposób jak przepływów pieniężnych
wykorzystując do tego celu oś czasu. Sytuacja ta komplikuje się jednak, gdy
obliczenia należy wykonać dla renty składającej się z kilkunastu lub kilkudzie-
sięciu płatności. Przeprowadzenie takich obliczeń staje się bowiem niezwykle
czasochłonne. Problem ten można jednak łatwo rozwiązać. Płatności dokony-
wane w ramach renty mają zawsze identyczną wartość, dlatego też można wy-
prowadzić wzory, których stosowanie w znaczący sposób usprawni obliczenia.
Wzory te wyznaczone zostaną w wykorzystaniem zasad ustalania wartości przy-
szłej lub bieżącej dla przepływów pieniężnych.
Wartość przyszła renty zwykłej

Jako pierwszy zostanie wyprowadzony wzór na wartość przyszłą renty zwykłej,
składającej się z n rat o wartości równej A każda. Jest to renta prosta, a więc
okres kapitalizacji odsetek pokrywa się z okresem bazowym. Przyjęte założenia
zostały zilustrowane na osi czasu.
88
Renty
0 okres 1 1 okres 2 2 okres 3 3 n-1 okres n n

A A A A A
Zgodnie z zasadami obliczania wartości przyszłej przepływów pieniężnych

można zapisać, że:
FVA  A  (1  r) n 1  A  (1  r) n 2  A  (1  r) n 3  .....  A  ( 1  r)0
Pierwsza rata przypada na koniec pierwszego okresu (renta zwykła), a tym sa-
mym będzie oprocentowywana przez n-1 okresów, analogicznie druga rata
przypada na koniec drugiego okresu, wiec będzie oprocentowana przez n-2
okresy. Ostatnia rata nastąpi na koniec ostatniego okresu, czyli w momencie
zakończenia analizy. Nie będzie już ona oprocentowywana.
Zapisany wzór na wartość przyszłą można uprościć wyciągając A przed nawias:
FVA  A  [ (1  r) n 1  (1  r) n 2  .....  (1  r)0 ]
a następnie przyjmując założenie że (1+r) = q,
FVA  A  ( q n 1  q n 2  .....  q 0 )
Zapisane w nawiasie wyrażenie jest sumą ciągu geometrycznego o wyrazie

pierwszym równym q0 (czyli 1) i ilorazie równym q. Dlatego też dalsze prze-
kształcanie powyższego równania wymaga zastosowania wzoru na sumę ciągu
geometrycznego. Ma on następującą postać:
1 in
Sn  a1 
1 i
gdzie:
Sn – suma ciągu geometrycznego,
a1 – pierwszy wyraz ciągu geometrycznego,
i – iloraz ciągu geometrycznego,
Wykorzystując wzór na sumę ciągu geometrycznego, wzór na wartość przyszłą

renty zwykłej zapisać można w następujący sposób:
1 qn
FVA  A  q 0 
1 q
89
Podstawiając teraz w miejsce q wyrażenie (1+r) można dokonać kolejnych

przekształceń i wyznaczyć ostateczny wzór na wartość przyszłą renty zwykłej.
1  (1  r) n 1  (1  r) n
FVA  A  1   A 
1  (1  r) 11 r
1  (1  r) n (1  r) n  1
 A  A
r r
Wartość przyszła renty należnej

W analogiczny sposób wyznacza się wzór na wartość przyszłą renty należnej.
Przyjmując identyczne założenia, zapis renty należnej na osi czasu będzie miał
następującą postać:
0 okres 1 1 okres 2 2 okres 3 3 n-1 okres n n

A A A A A
Różnica między rentą należną i zwykła polega na tym ze wszystkie raty przypa-
dają o jeden okres wcześniej. W tej sytuacji pierwsza rata zostanie oprocento-
wana przez n okresów, druga rata przez n-1 itp. Ostatnia płatność będzie nato-
miast przypadać o jeden okres wcześniej niż moment zakończenia analizy, a
zatem należy ją przez ten ostatni okres oprocentować.
FVA  A  (1  r) n  A  (1  r) n 1  A  (1  r) n 2  .....  A  ( 1  r)1
Wyciągając A przed nawias i przyjmując z (1+r) = q otrzymamy:
FVA  A  [ (1  r) n  (1  r) n 1  .....  (1  r)1 ]
FVA  A  ( q n  q n 1  .....  q1 )
Zapisane w nawiasie wyrażenie jest sumą ciągu geometrycznego. W tym przy-

padku jednak wyraz pierwszy tego ciągu jest równy q1, a iloraz q. Suma tego
ciągu będzie równa:
1 qn
Sn  q n 
1 q
a wzór na wartość przyszłą będzie miał następującą postać:
90
Renty
1 qn
FVA  A  q 1 
1 q
Podstawiając teraz w miejsce q wyrażenie (1+r) można dokonać kolejnych

przekształceń i wyznaczyć ostateczny wzór na wartość przyszłą renty zwykłej.
1  (1  r) n 1  (1  r) n
FVA  A  (1  r)   A  (1  r)  
1  (1  r) 11 r
1  (1  r) n (1  r) n 1  (1  r)
 A  (1  r)   A 
r r
 (1  r) n 1  1 r  (1  r) n 1  1 
A    A  1
 r r  r 
Wartość obecna renty zwykłej

Zgodnie z zasadami wyznaczania wartości bieżącej przepływów pieniężnych
można zapisać następujące równanie na wartość bieżącą renty zwykłej.
A A A
PVA  1
 2
 ..........
(1  r) (1  r) (1  r)n
Pierwsza płatność przypadająca na koniec pierwszego okresu zostanie zdys-

kontowana przez jeden okres, zaś ostatnia płatność przypadająca w momencie
zakończenia analizy, będzie dyskontowana przez n okresów.
1
Wyciągając A przed nawias oraz przyjmując założenie, że  q otrzyma się:
1 r
 1 1 1 
PVA  A   1
 2
 .......... 
 (1  r) (1  r) (1  r) n 
PVA  A  ( q1  q 2  .....  q n )
Wyrażenie w nawiasie jest sumą ciągu geometrycznego o wyrazie pierwszym

równym q1 i ilorazie – q. Podstawiając do równania wzór na sumę tego ciągu
otrzyma się:
91
1 qn
PVA  A  q 1 
1 q
Powracając do pełnego zapisu i dokonując kolejnych przekształceń otrzymamy

wzór na wartość bieżącą renty zwykłej
1 (1  r) n 1
1 n n

1 (1  r) 1 (1  r) (1  r) n
PVA  A    A  
1 r 1 1 r 1 r 1
1 
1 r 1 r 1 r
(1  r) n  1
1 (1  r) n 1 (1  r) n  1 1  r
 A   A   
1 r 1  r 1 1 r (1  r) n r
1 r
(1  r) n  1
 A
r  (1  r) n
Wartość bieżąca renty należnej

Jako ostatni wyprowadzony zostanie wzór na wartość bieżącą renty należnej.
Kolejne przekształcenia przebiegają analogicznie jak przy wyznaczaniu wzoru
na wartość obecną renty zwykłej, a więc:
A A A
PVA    ..........
(1  r) 0
(1  r)1
(1  r) n 1
 1 1 1  1
PVA  A     .......... n 1 
, niech q
 (1  r)
0
(1  r)1
(1  r)  1 r
PVA  A  ( q 0  q1  .....  q n 1 )
po zastosowaniu wzoru na sumę ciągu geometrycznego otrzymuje się:
1 qn
PVA  A  q 0 
1 q
92
Renty
a przekształcając dalej:
1 (1  r) n 1 (1  r) n  1
1 
(1  r) n (1  r) n (1  r) n (1  r) n
PVA  A   A  A 
1 1 r 1 1  r 1
1 
1 r 1 r 1 r 1 r
(1  r) n  1 1  r (1  r) n  1
 A   A 
(1  r) n r r  (1  r) n 1
Wszystkie wyprowadzone wzory na wartość przyszłą i bieżącą rent czasowych

zostały przedstawione poniżej.
Wzór 4.1. Wartość przyszła renty zwykłej
(1 + r) n  1
FVA = A 
r
gdzie:
A – stała płatność dokonywana w ramach renty;
n – liczba dokonanych płatności w ramach renty;
Wzór 4.2. Wartość przyszła renty należnej
 (1 + r) n+1  1 
FVA = A    1
 r 
Wzór 4.3. Wartość obecna renty zwykłej
(1 + r) n  1
PVA = A 
r  (1  r) n
Wzór 4.4. Wartość obecna renty należnej
(1 + r) n  1
PVA = A 
r  (1  r) n 1
93
Warto w tym miejscu dodać, że przed podstawieniem do wzoru stopę pro-

centową należy sprowadzić do okresu bazowego. Jeżeli kolejne raty płatne są
raz na kwartał, do wzoru podstawia się stopę kwartalną, gdy kapitalizacja jest
miesięczna – stopę miesięczną. Ponadto powyższe wzory mogą być stosowane
w tej postaci tylko dla rent prostych, a więc gdy spełnione są następujące wa-
runki: stopa procentowa jest stała przez cały okres, a kolejne płatności dokony-
wane w ramach renty następują w tych samych okresach co kapitalizacja. Gdy
jeden z tych warunków nie jest spełniony wówczas wartość przyszłą lub bieżącą
wyznacza się zgodnie z zasadami renty efektywnej. Zasady te zostaną omó-
wione w dalszej części rozdziału.
Przykład 4.1.
W nagrodę za bardzo dobre wyniki w nauce jeden ze sponsorów waszej uczelni
ufundował Ci roczne stypendium płatne na koniec każdego miesiąca w wysoko-
ści 600 zł. Oblicz bieżącą i przyszłą wartość tego stypendium, jeżeli roczna sto-
pa procentowa wynosi 6%, a odsetki naliczane są co miesiąc.
Dane: A = 600 rroczna = 6% n = 1 rok = 12 miesięcy
Rozwiązanie
1. Obliczamy wartość przyszłą renty zwykłej według wzoru 4.1.
0,06 12
(1 + ) 1
FVA = 600 12 = 600 12,3356= 7401,34
0,06
12
2. Obliczamy wartość obecną renty zwykłej według wzoru 4.3.
0,06 12
(1 + ) 1
PVA = 600 12 = 600 11,6189= 6971,36
0,06 0,06 12
 (1 + )
12 12
Odp. Wartość przyszła stypendium wynosi 7401,34 zł, zaś wartość obecna
6971,36 zł.
Przykład 4.2.
Jaką kwotę pieniędzy należy wpłacać na początek każdego kwartału do fundu-
szu inwestycyjnego, aby po upływie 8 lat zgromadzić kwotę 20 000 złotych?
Stopa zwrotu netto tego funduszu jest stała i wynosi 8% rocznie, a od każdej
94
Renty
wpłaty fundusz pobiera opłatę za zarządzanie w wysokości 3%. Jaka zmieni się
wielkość raty, jeżeli byłaby ona płatna na koniec każdego kwartału?
Dane: FVA = 20 000 n = 8  4 = 32 r = 8% rocznie
Rozwiązanie
1. Obliczamy kwotę stałej płatności dokonywanej na początek okresu prze-
kształcając wzór 4.2. oraz sprowadzając stopę procentową do okresu bazo-
wego i uwzględniając opłatę z zarządzanie równą 3% raty.
  8%  32+1 
 1   1 
4 
20 000 = (A - 3%  A)     1 
 8% 
 
 4 
1,0233  1 
 20 000 = 0,97 A    1 
 0,2 
 20 000 = 0,97 A  46,1116  0,97 A  443,35  A  457,06
Odp. Do funduszu należy wpłacać stałą kwotę równą 457,06 złotych.
2. Obliczamy kwotę stałej płatności dokonywanej na początek okresu prze-

kształcając wzór 4.1.
(1  2%) 32  1
20 000 = (A  3%  A)  
2%
 20 000 = 0,97 A  44,227  0,97 A  452,21  A  466,20
Odp. Przy płatnościach z dołu rata wyniesie 466,20 złotych i będzie wyższa o
9,18 złotych od raty płatnej z góry.
Przykład 4.3.
Twój przyjaciel właśnie kupił nowy zestaw komputerowy za 4800 zł. Sprze-
dawca zaproponował mu dwa sposoby płatności:
A. w trzech równych ratach płatnych na koniec każdego kwartału;
B. w czterech równych ratach płatnych na początek każdego kwartału;
Który sposób płatności jest korzystniejszy, jeżeli roczna stopa procentowa wy-
nosi 14%, a kapitalizacja odsetek następuje co kwartał?
95
Rozwiązanie
Aby porównać oba sposoby płatności dla każdego z nich wyznaczymy wartość
obecną.
Sposób płatności A – Jest to renta zwykła, ponieważ płatności dokonywane są

w równych ratach na koniec każdego okresu
Dane: A = 4800 : 3 = 1600 rroczna = 14%, czyli rkwart = 14% : 4 = 3,5% n=3
1. Obliczamy wartość obecną renty zwykłej korzystając ze wzoru 4.3.
(1 + 0,035)3 1
PVA = 1600 = 1600 2,8016= 4482,62
0,035 (1 + 0,035)3
Sposób płatności B – Jest to renta należna, ponieważ płatności dokonywane są

w równych ratach na początek każdego okresu
Dane: A = 4800 : 4 = 1200 rkwart = 14% : 4 = 3,5% n=4
2. Obliczamy wartość obecną renty należnej korzystając ze wzoru 4.4.
(1 + 0,035)4  1
PVA = 1200 = 1200 3,8016= 4561,96
0,035 (1 + 0,035)3
Odp. Korzystniejszy jest sposób płatności A, ponieważ kupujący zapłaci mniej.
4.1.2. Liczba rat w rencie czasowej prostej
Na podstawie wzorów na wartość przyszłą lub obecną rent prostych wyprowa-

dzić można również wzory na liczbę rat. Umożliwią one w bardzo szybki sposób
ustalenie na przykład, jak długo należy dokonywać wpłat do banku lub innej
instytucji finansowej, aby uzbierać określoną kwotę pieniędzy lub też jak długo
będzie trzeba spłacać kredyt przy założeniu stałej raty kapitałowo-odsetkowej.
96
Renty
Liczba rat, gdy znana jest wartość przyszła renty zwykłej
(1  r) n  1
FVA  A  
r
FVA (1  r) n  1 FVA
    r  (1  r) n  1 
A r A
FVA  FVA 
  r  1  (1  r) n  log 1   r   log (1  r) n 
A  A 
 FVA 
log 1   r
 FVA   A 
 log 1   r   n  log (1  r)  n 
 A  log (1  r)
Liczba rat, gdy znana jest wartość przyszła renty należnej
 (1 + r) n +1  1 
FVA = A    1 
 r 
FVA (1  r) n 1  1 FVA (1  r) n 1  1
  1  1  
A r A r
 FVA    FVA  
   1  r  (1  r) n 1  1     1  r  1  (1  r) n 1
 A   A  
  FVA  
 log    1  r  1  log (1  r) n 1 
 A  
  FVA  
 log    1  r  1  (n  1)  log (1  r) 
 A  
  FVA     FVA  
log    1  r  1 log    1  r  1
 (n  1)   A    n  A   1
log (1  r) log (1  r)
97
Liczba rat, gdy znana jest wartość obecna renty zwykłej
(1  r) n  1
PVA  A  
r  (1  r) n
PVA (1  r) n  1 PVA (1  r) n  1
    r  
A r  (1  r) n A (1  r) n
PVA (1  r) n 1 PVA 1
 r  n
 n
  r  1 
A (1  r) (1  r) A (1  r) n
PVA 1 PVA
 1 r  n
 1  r  (1  r) n 
A (1  r) A
 PVA   PVA 
 log 1   r   log (1  r) n  log 1   r    n  log (1  r) 
 A   A 
 PVA 
log 1   r
 A 
 n
log (1  r)
Liczba rat, gdy znana jest wartość obecna renty należnej
(1  r) n  1
PVA  A  
r  (1  r) n 1
PVA (1  r) n  1 PVA (1  r) n  1
    r  
A r  (1  r) n 1 A (1  r) n 1
PVA (1  r) n 1 PVA 1
 r  n 1
 n 1
  r  (1  r)  
A (1  r) (1  r) A (1  r) n 1
PVA 1 PVA
 (1  r)  r  n 1
 (1  r)   r  (1  r) (n 1) 
A (1  r) A
 PVA 
 log  (1  r)   r   log (1  r) (n 1) 
 A 
98
Renty
 PVA 
 log  (1  r)   r    (n  1)  log (1  r) 
 A 
 PVA   PVA 
log  (1  r)   r log  (1  r)   r
 A   n    A  1
 n 1  
log (1  r) log (1  r)
Wszystkie wyprowadzone wzory na liczbę rat zebrane zostały poniżej.
Wzór 4.5. Liczba płatności, gdy znana jest wartość przyszła renty zwykłej
 FVA 
log 1   r
 A 
n
log (1  r)
Wzór 4.6. Liczba płatności, gdy znana jest wartość przyszła renty należnej
  FVA  
log    1  r  1
n  A   1
log (1  r)
Wzór 4.7. Liczba płatności, gdy znana jest wartość obecna renty zwykłej
 PVA 
log 1   r
 A 
n
log (1  r)
Wzór 4.8. Liczba płatności, gdy znana jest wartość obecna renty należnej
 PVA 
log  (1  r)   r
 A  1
n  
log (1  r)
Przykład 4.4.
Twój znajomy zdecydował się wpłacać nas specjalne konto bankowe 100 zł
miesięcznie. Jak długo będzie musiał oszczędzać, aby w ten sposób odłożyć
50 000 złotych? Stopa procentowa takiej lokaty jest stała i wynosi 6% rocznie,
99
odsetki doliczane są co miesiąc, a wpłaty mają miejsce na początek każdego

miesiąca.
Dane : A = 100 FVA = 50 000 rroczne = 6% kap. miesięczna
Rozwiązanie
1. Obliczamy miesięczną faktyczną stopę procentową korzystając ze wzoru 1.2.
0,06
rf =  (1  0,19) = 0,00405= 0,405%
12
2. Obliczamy liczbę płatności korzystając ze wzoru 4.6.
  50 000  
log    1  0,00405 1
n   100    1  log (3,43405) 1  0,481306 1 
log (1  0,00405) log (1,00405) 0,001755
= 274,2 – 1 = 273,2 miesiące
Odp. Lokata powinna trwać 273 miesiące, czyli 22 lata i 7 miesięcy.
Przykład 4.5.
Bank udzielił kredytu w wysokości 20 000 złotych, który będzie spłacany w
równych ratach na koniec każdego miesiąca. Oprocentowanie kredytu wynosi
10,5% rocznie. Jak dług będzie trwać spłata tego kredytu, jeżeli wielkość raty
zostałaby ustalona na poziomie 500 złotych? O ile wydłuży się czas spłaty, je-
żeli wielkość raty byłaby niższa o 20%?
Dane: PVA = 20 000 A = 500 rroczna =10,5%
Rozwiązanie
1. Obliczamy liczbę płatności przy założeniu raty na poziomie 500 złotych, ko-
rzystając ze wzoru 4.7.
 20 000 10,5%
log 1   
 500 12  log 1  40  0,875%
n   
 10,5%  log 1  0,875% 
log 1  
 12 
log 0,65  0,18709

     49,45
log 1,00875 0,00378
100
Renty
Odp. Kredy będzie spłacany przez 50 miesięcy, czyli 4 lata i 2 miesiące.
2. Obliczamy liczbę płatności przy założeniu raty mniejszej o 20%, korzystając

ze wzoru 4.7.
A = 500 – 20%  500 = 400
 20 000 10,5%
log 1   
 400 12  log 1  50  0,875%
n   
 10,5%  log 1  0,875% 
log 1  
 12 
log 0,5625  0,24988

     66
log 1,00875 0,00378
Odp. W tym przypadku czas spłaty kredytu wydłuży się o 16 miesięcy i wynie-
sie 5 lat i 6 miesięcy.
4.2. RENTA DOŻYWOTNIA PROSTA
Renta dożywotnia to szereg jednakowych płatności dokonywanych beztermi-

nowo. Dla odróżnienia ratę takiej renty oznacza się symbolem P. Okres trwania
renty wiecznej, a tym samym liczba płatności, zmierza do nieskończoności. Z
tego powodu nie można wyznaczyć wartości przyszłej renty dożywotniej, gdyż
będzie ona zawsze równa nieskończoności. Możliwe jest natomiast ustalenie
wartości obecnej takiej renty (PVP), przy czym do wyprowadzenia odpowied-
nich wzorów posłużą wcześniej ustalone wzory na wartość obecną rent czaso-
wych. Ze względu na to, że liczba płatności zmierza do nieskończoności wy-
prowadzenie to ogranicza się do wyznaczenia odpowiedniej granicy.
Wartość obecna renty dożywotniej zwykłej
(1  r) n  1
PVP  lim P 
n  r  (1  r) n
101
(1  r) n 1
n n

(1  r) - 1 (1  r) (1  r) n 1 0 P
PVP  P  lim  P  lim  P 
n  r  (1  r) n n  r  (1  r) n r r
(1  r) n
Wartość obecna renty dożywotniej należnej
(1  r) n  1
PVP  lim P 
n  r  (1  r) n 1
(1  r) n 1
n n

(1  r)  1 (1  r) (1  r) n
PVP  P  lim  P  lim 
n  r  (1  r) n 1 n  r  (1  r) n 1
(1  r) n
1 0 1 r P  (1  r)
 P  P 
r r r
(1  r)
Wzór 4.9. Wartość obecna renty dożywotniej zwykłej
1
PVP = P 
r
gdzie:
P – kwota wypłacana jako renta dożywotnia (perpetuity)
Wzór 4.10. Wartość obecna renty dożywotniej należnej
1 1+ r 
PVP = P + P  = P   
r  r 
Przykład 4.6.
Spółka akcyjna LIMBA płaci co roku za wieczystą dzierżawę nieruchomości
18 000 złotych. Oblicz, jaka jest dzisiejsza wartość dzierżawy nieruchomości,
jeżeli stopa procentowa wynosi 9% rocznie, a opłaty dzierżawne są wnoszone:
A. na koniec każdego roku;
B. na początek każdego roku.
Dane: P = 18 000 rroczne = 9%
102
Renty
Rozwiązanie
1. Obliczamy wartość obecną renty wieczystej z dołu korzystając ze wzoru 4.9.
18 000
PVP = = 200 000
0,09
2. Obliczamy wartość obecną renty wieczystej z góry korzystając ze wzoru 4.10.
18 000
PVP = 18 000 + = 18 000 + 200 000 = 218 000
0,09
Odp. Wartość obecna nieruchomości wynosi 200 000 zł, jeśli opłaty dzierżawne
są wnoszone z dołu lub 218 000 zł, jeśli opłaty są wnoszone z góry.
Przykład 4.7.
Jakie powinno być roczne nominalne oprocentowanie, aby z ulokowanej w ban-
ku kwoty 250 000 złotych można było pobierać do końca życia na koniec każ-
dego miesiąca kwotę 1000 złotych? Kapitalizacja miesięczna.
Dane: P = 1000 PVP = 250 000
Rozwiązanie
1. Obliczamy stopę procentową przekształcając wzór 4.9. (jest to miesięczna
stopa faktyczna, ponieważ odsetki pobierane są co miesiąc, a od zysków z
lokat bankowych płaci się podatek dochodowy).
1 P
PVP = P   r
r PVP
1000
rf miesięczne   0,004 0,4%
250 000
2. Obliczamy roczną nominalną stopę procentową.
rf roczna = 0,4%  12 = 4,8%

4,8%
rroczna   0,05926 5,93%
1 - 0,19
Odp. Nominalna roczna stopa procentowa tej lokaty powinna wynieść 5,93%.
103
4.3. RENTY EFEKTYWNE
Renta efektywna (uogólniona) występuje wówczas, gdy okres bazowy, czyli

odstęp czasu między kolejnymi ratami, nie pokrywa się z okresem kapitalizacji
odsetek. Wyróżnić można dwa następujące przypadki:
 okres bazowy jest dłuższy od okresu kapitalizacji (np. kolejne raty płacone
są raz w roku, a kapitalizacja jest miesięczna). Taką rentę określa się mia-
nem renty efektywnej pierwszego rodzaju.
 okres bazowy jest krótszy od okresu kapitalizacji (np. kolejne raty płacone
są raz w miesiącu a kapitalizacja odsetek jest kwartalna). Taką rentę okre-
śla się mianem renty efektywnej drugiego rodzaju.
Obliczanie wartości przyszłej lub obecnej renty efektywnej ze względu na roz-

bieżność okresu bazowego i okresu kapitalizacji jest trudniejsze i przebiega w
różny sposób dla renty efektywnej I i II rodzaju.
4.3.1. Renta efektywna pierwszego rodzaju

W rencie efektywnej pierwszego rodzaju kapitalizacja odsetek następuje czę-
ściej niż okres bazowy, tak wiec każda rata w każdym okresie bazowym będzie
kapitalizowana więcej niż jeden raz. Jeżeli np. kapitalizacja odsetek jest kwar-
talna, a kolejne raty płatne są co pół roku to każda rata zostanie skapitalizowana
dwa razy w okresie bazowym, ponieważ półrocze składa się z dwóch kwartałów.
Jeżeli natomiast kapitalizacja jest miesięczna a raty płatne raz na kwartał, to
każda rata będzie kapitalizowana trzy razy w okresie bazowym (kwartał składa
się z trzech miesięcy).
0 1 2 3
A okres 1 A okres 2 A okres 3 A
Wyznaczenie wartości przyszłej lub bieżącej takiej renty wymaga w pierw-

szej kolejności sprowadzenia stopy procentowej do okresu bazowego. Ze
względu na to, że w danym okresie bazowym kolejne raty podlegają kilkukrot-
nej kapitalizacji, stopa procentowa dla okresu bazowego będzie stopą efek-
tywną. Jeżeli np. za okres bazowy został przyjęty kwartał a kapitalizacja jest
miesięczna, to stopę procentową dla okresu bazowego wyznacza się jako stopę
efektywną przy miesięcznej kapitalizacji korzystając ze wzoru 2.16. Następnie
tak wyznaczoną stopę podstawia się do wzorów na wartość przyszłą rent pro-
stych czasowych (wzory 4.1.– 4.4.) lub dożywotnich (wzory 4.9. –4.10.).
104
Renty
Przykład 4.8.
Twój przyjaciel wpłacał do banku na koniec każdego kwartału kwotę 150 zł.
Jaką kwotę udało mu się uzbierać, jeżeli płatności trwały przez cały okres pię-
cioletnich studiów? Stopa procentowa była stała i wynosiła 4,8% rocznie, a
kapitalizacja odsetek miała miejsce raz w miesiącu.
Dane: A = 150 zł n = 5 lat 4 = 20 kwartałów rn = 4,8% rocznie
Rozwiązanie
1. Sprowadzamy stopę procentową do okresu kapitalizacji i uwzględniamy po-
datek dochodowy od zysków z inwestycji kapitałowych.
4,8%
r  0,81 0,324%
12
2. Obliczamy kwartalną faktyczną efektywną stopę procentową, ponieważ ko-

lejne płatności w ramach renty następują raz na kwartał. Korzystamy ze wzo-
ru 2.16.
rfef = (1 + 0,00324)3 – 1 = 1,009752 – 1 = 0,9752%
3. Obliczamy wartość przyszłą renty zwykłej, podstawiając do wzoru 4.1. kwar-

talną faktyczną efektywną stopę procentową.
(1 + 0,009752)20  1 0,2142
FVA = 150  = 150 = 3294,86
0,009752 0,009752
Odp. Twój przyjaciel uzbierał kwotę w wysokości 3294,86 zł
Przykład 4.9.
Jaką kwotę należy wpłacać przez 12 lat na początku każdego półrocza na spe-
cjalne konto bankowe, jeżeli chce się uzyskać po upływie tego czasu kwotę
25 000 zł? Stopa procentowa jest stała i wynosi 3,6% rocznie a kapitalizacja
odsetek jest kwartalna.
Dane: FVA = 25 000 zł n = 12 lat 2 = 24 półrocza

rn = 3,6% rocznie 
1. Obliczamy faktyczną stopę procentową dla okresu kapitalizacji.
3,6%
rf   0,81 0,729%
4
105
2. Obliczamy półroczną faktyczną efektywną stopę procentową, ponieważ płat-

ności w ramach renty mają miejsce co pół roku; korzystamy ze wzoru 2.16.
rfef = (1 + 0,00729)2 – 1 = 0,01463 = 1,463%
3. Obliczamy kwotę stałej płatności przekształcając wzór 4.2.
 (1 + 0,01463)24+1  1 
25 000 = A    1 
 0,01463 
 0,43789 
 25 000  A    1 
 0,01463 
 A  28,9246  A  864,32
Odp. Do banku należy wpłacać stała kwotę w wysokości 864,32 zł.
Podsumowując zaprezentowane przykłady, wyznaczenie wartości przyszłej lub

obecnej renty efektywnej pierwszego rodzaju polega na:
 wyznaczeniu efektywnej stopy procentowej dla okresu bazowego zgodnie
ze wzorem.2.16.
 podstawieniu efektywnej stopy procentowej do wzoru na wartość przyszłą
lub bieżącą renty prostej.
4.3.2. Renta efektywna drugiego rodzaju

W rencie efektywnej drugiego rodzaju kapitalizacja odsetek następuje rzadziej
niż okres bazowy, czyli w ramach jednego okresu kapitalizacji, dokonywanych
jest kilka płatności, tak jak to przedstawiono na osi czasu.
okres kapitalizacji
0 1 2 3 4
A okres A A A A
bazowy
Kolejne płatności przypadające w danym okresie kapitalizacji są oprocentowy-

wane lub dyskontowane w tymże okresie zgodnie z zasadą odsetek prostych. I
tak np. w przypadku renty o miesięcznych ratach płatnych z góry i kwartalnej
106
Renty
kapitalizacji, pierwsza rata będzie oprocentowana zgodnie z zasadą odsetek

prostych przez trzy miesiące, druga rata przez dwa miesiące zaś trzecia rata
przez jeden miesiąc. Analogicznie oprocentowanie to przebiegać będzie w każ-
dym kolejnym okresie kapitalizacji, a tym samym wartość naliczonych odsetek
oddzielnie dla każdego takiego okresu będzie identyczna. Dzięki temu rentę
efektywną II rodzaju można łatwo zamienić na rentę prostą. Zamiana ta
polega na wyznaczeniu nowej wartość raty dla okresu kapitalizacji przy
jednoczesnym zmniejszeniu liczby płatności do liczby kapitalizacji dokona-
nych w czasie trwania renty. Na przykład rentę efektywną II rodzaju o 8 kwar-
talnych ratach i półrocznej kapitalizacji zamienić można na rentę prostą o 4
półrocznych ratach i półrocznej kapitalizacji. Należy jednak zaznaczyć, że spo-
sób wyznaczenie wartości raty dla nowej renty przebiega inaczej, gdy należy
obliczyć wartość przyszłą i inaczej gdy wartość obecną.
Wartość przyszła renty efektywnej II rodzaju

Wielkość raty powstałej renty prostej wyznacza się jako sumę dokonanych płat-
ności w ramach jednego okresu kapitalizacji oraz naliczonych od nich odsetek
zgodnie z zasadą odsetek prostych. Otrzymana w ten sposób wielkość jest war-
tością przypadającą zawsze na koniec okresu kapitalizacji, a zatem otrzymana w
wyniku zamiany renta prosta będzie zawsze rentą zwykłą, niezależnie od tego
czy pierwotna renta efektywna była rentą z góry czy z dołu. Wartość przyszłą
takiej renty oblicza się wiec zawsze ze wzoru 4.1, pamiętając o przeliczeniu
stopy procentowej do okresu kapitalizacji i odpowiednim zmniejszeniu liczby
płatności.
Przykład 4.10.
Oblicz, jaką kwotę udało się uzbierać na lokacie bankowej oprocentowanej
4,8% rocznie, jeżeli co miesiąc przez 3 lata, wpłacano stałą kwotę równą 200
złotych. Kapitalizacja odsetek miała miejsce raz na kwartał. Obliczenia wyko-
nać przy założeniu, że płatności dokonywane były z góry, a następnie z dołu.
Dane: A = 200 zł n = 3 lata 12 = 36 rn = 4,8% rocznie

okres bazowy = miesiąc kapitalizacja kwartalna
Rozwiązanie
A. Zakładamy, że wpłaty dokonywane były na początek każdego miesiąca.
1. Sprowadzamy rentę efektywną II rodzaju na rentę prostą. W tym celu wyzna-

czamy nową wartość raty dla okresu kapitalizacji. W okresie kapitalizacji na-
stąpią trzy płatności, pierwsza z nich będzie oprocentowywana przez trzy
miesiące według rachunku odsetek prostych, druga przez dwa miesiące a
107
trzecia przez jeden miesiąc. Ponadto liczba dokonanych płatności w nowej

rencie będzie trzy razy mniejsza i wyniesie 12.
 4,8%   4,8% 
A  200 1   3  0,81  200 1   2  0,81 
 12   12 
 4,8% 
 200 1   1  0,81  201,94 201,30 200,65  603,89
 12 
W ten sposób zamieniliśmy rentę efektywną o miesięcznym okresie bazowym,

racie 200 złotych, liczbie płatności równej 36 i kwartalnej kapitalizacji na rentę
prostą o kwartalnym okresie bazowym, kwartalnej kapitalizacji, racie równej
603,89 i liczbie płatności 12.
2. Obliczamy wartość przyszłą renty, wykorzystując wzór 4.1., sprowadzając

stopę procentową do okresu kapitalizacji i uwzględniając podatek docho-
dowy od zysków z inwestycji kapitałowych.
4,8%
(1 +  0,81)12  1
4 0,1231
FVA = 603,89  = 603,89 = 7646,89
4,8% 0,00972
 0,81
4
Odp. Kwota lokaty wyniesie 7646,89 zł.
B. Zakładamy, że wpłaty dokonywane były na koniec każdego miesiąca.
1. Wyznaczamy wartość raty dla okresu kapitalizacji, przy czym pierwsza płat-
ność będzie oprocentowywana przez dwa miesiące według rachunku odsetek
prostych, druga przez miesiąc a trzecia wcale, gdyż dokonamy jej w momen-
cie kapitalizacji. Liczba dokonanych płatności w nowej rencie będzie trzy ra-
zy mniejsza i wyniesie 12.
 4,8%   4,8% 
A  200 1   2  0,81  200 1   1  0,81 
 12   12 
 4,8% 
 200 1   0  0,81  201,30 200,65 200,00  601,95
 12 
2. Obliczamy wartość przyszłą renty, wykorzystując wzór 4.1., sprowadzając

stopę procentową do okresu kapitalizacji.
108
Renty
4,8%
(1 +  0,81)12  1
4 0,1231
FVA = 601,95  = 601,95 = 7622,28
4,8% 0,00972
 0,81
4
Odp. Kwota lokaty wyniesie 7622,28.
Podsumowując wyznaczenie wartości przyszłej renty efektywnej II rodzaju po-

lega kolejno na:
 wyznaczeniu raty dla okresu kapitalizacji będącej sumą dokonanych wpłat i
naliczonych od nich odsetek według oprocentowania prostego;
 podstawieniu nowej raty zawsze do wzoru na wartość przyszłą renty
zwykłej, przy uwzględnieniu stopy procentowej dla okresu kapitalizacji i
liczbie płatności równej liczbie okresów kapitalizacji dokonanych cały
okres trwania renty.
Wartość obecna renty efektywnej II rodzaju

Przy obliczaniu wartości bieżącej wielkość raty renty prostej powstałej z renty
efektywnej II rodzaju wyznacza się jako sumę zdyskontowanych, zgodnie z
zasadą odsetek prostych, wszystkich płatności dokonanych w ramach jednego
okresu kapitalizacji. Otrzymana w ten sposób wielkość jest wartością przypa-
dającą na początek okresu kapitalizacji, a zatem powstała w wyniku zamiany
renta prosta jest zawsze rentą należną. Wartość obecną takiej renty oblicza
się odpowiednio ze wzoru 4.4, dla rent czasowych lub ze wzoru 4.10. dla rent
dożywotnich, pamiętając o przeliczeniu stopy procentowej do okresu kapitaliza-
cji i odpowiednim zmniejszeniu liczby płatności.
Przykład 4.11.
Jaka jest obecna wartość wpłacanych do banku raz na kwartał 120 złotych, je-
żeli stopa procentowa wynosi 4,2% rocznie a kapitalizacja jest półroczna. Wpła-
ty trwały nieprzerwanie przez okres 42 miesięcy. Obliczenia wykonać przy za-
łożeniu, że płatności dokonywane były z góry, a następnie z dołu.
Dane: A = 120 n = 42 : 3 = 14 r = 4,2% kapitalizacja półroczna
Rozwiązanie
A. Zakładamy, że wpłaty dokonywane były na początek każdego kwartału.
1. Wyznaczamy wartość raty dla okresu kapitalizacji (półrocza). W okresie ka-

pitalizacji nastąpią dwie płatności, pierwsza z nich nie będzie dyskontowana
109
(nastąpi w okresie rozpoczęcia analizy), druga natomiast będzie dyskonto-

wana przez jeden kwartał.
120 120
A  
 4,2%   4,2% 
1   0  0,81 1   1  0,81
 4   4 
 120,00 118,99 238,99
W ten sposób z renty efektywnej II rodzaju o racie kwartalnej równej 120 złotych,
14 płatnościach i półrocznej kapitalizacji, otrzymaliśmy rentę prostą o półrocznej
racie równej 238,99 złotych, półrocznej kapitalizacji i 7 płatnościach.
2. Obliczamy wartość obecną renty, wykorzystując wzór 4.4., sprowadzając

stopę procentową i liczbę płatności do okresu kapitalizacji.
4,2%
(1 +  0,81)7  1
PVA = 238,99  2 =
7 1
4,2%  4,2% 
 0,81 1   0,81
2  2 
0,12532
 238,99 = 1591,29
0,01882
Odp. Obecna wartość renty to 1591,29 zł.
B. Zakładamy, że wpłaty dokonywane były na koniec każdego miesiąca.
1. Wyznaczamy wartość raty dla okresu kapitalizacji, przy czym pierwsza płat-
ność będzie dyskontowana przez jeden okres, a druga przez dwa okresy.
120 120
A  
 4,2%   4,2% 
 1   1  0,81  1   2  0,81
 4   4 
 118,99 117,99 236,98
2. Obliczamy wartość obecną renty, wykorzystując wzór 4.4., sprowadzając

stopę procentową do okresu kapitalizacji
110
Renty
4,2%
(1 +  0,81)7  1
PVA = 236,98  2 =
7 1
4,2%  4,2% 
 0,81 1   0,81
2  2 
0,12532
 236,98 = 1577,91
0,01882
Odp. Obecna wartość renty to 1577,91 złotych.
Przykład 4.12.
Zwycięzca teleturnieju KTO DA WIĘCEJ wpłacił do banku całą swoją wy-
graną, tj. 100 000 złotych. Jaką kwotę będzie wypłacał co miesiąc bank jeżeli
oprocentowanie lokaty wynosi 6% rocznie, a kapitalizacja odsetek jest kwar-
talna?
Dane : PVP = 100 000 r = 6% rocznie kap. kwartalna
Rozwiązanie
1. Obliczamy wielkość płatności korzystając ze wzoru 4.10. przyjmując kwar-
talną kapitalizację. W ten sposób otrzymana przez nas rata będzie ratą kwar-
talną
P PVP  r
PVP  P   PVP  r  P  r  P  PVP  r  (1  r)  P  P 
r 1 r
6%
100 000  0,81
4 1215
Pkw    1200,42
6% 1,01215
1  0,81
4
2. Obliczamy wielkość raty miesięcznej zgodnie z zasadami zamiany renty efek-

tywnej II rodzaju na rentę prostą.
Pm Pm Pm
1200,42   
6% 6% 6%
1  1  0,81 1   2  0,81 1   3  0,81
12 12 12
Pm Pm Pm
 1200,42   
1,00405 1,0081 1,01215
111
 1200,42 1,01215 1,00807 Pm  1,00401 Pm  Pm 
 3,01208 Pm  1215,00 Pm  403,38
Odp. Bank będzie wypłacał co miesiąc kwotę 403,38 złote.
Podsumowując przedstawione przykłady, wyznaczenie wartości obecnej renty

efektywnej II rodzaju polega kolejno na:
 wyznaczeniu raty dla okresu kapitalizacji będącej sumą zdyskontowanych
kolejnych wpłat według zasad oprocentowania prostego;
 podstawieniu nowej raty zawsze do wzoru na wartość obecną renty na-
leżnej (czasowej lub dożywotniej), przy uwzględnieniu stopy procentowej
dla okresu kapitalizacji i liczbie płatności równej liczbie okresów ka-
pitalizacji dokonanych przez cały okres trwania renty.
112
Renty
4.4. ZADANIA
Zadanie 4.1.
Przedsiębiorstwo oddało w dzierżawę spółce SENEKA pomieszczenie biurowe
na okres pięciu lat. Roczna opłata dzierżawna wynosi 4000 zł, a stopa procen-
towa jest stała i wynosi 9% rocznie. Jaką będzie łączna wartość:
A. przyszła opłat dzierżawnych wnoszonych na początek każdego roku;
B. przyszła opłat dzierżawnych wnoszonych na koniec każdego roku;
C. bieżąca opłat dzierżawnych wnoszonych na początek każdego roku;
D. bieżąca opłat dzierżawnych wnoszonych na koniec każdego roku?
Zadanie 4.2.
Jeden ze studentów waszej uczelni wpłaca do banku stypendium naukowe
w wysokości 250 zł miesięcznie (miesięczna kapitalizacja). Jaką kwotę pienię-
dzy zgromadzi po 10 miesiącach, jeżeli roczna stopa procentowa wynosi 3,8%?
Zadanie 4.3.
Jakiej wielkości rentę będzie wypłacał na koniec każdego roku przez dziesięć lat
fundusz inwestycyjny, jeżeli zdeponowano w nim kwotę 20 640,38 zł? Stopa
procentowa wynosi 4,5% rocznie i występuje roczna kapitalizacja odsetek.
Zadanie 4.4.
Pani Anna Modrzejewska postanowiła wpłacać do banku na początku każdego
miesiąca 100 zł. Oblicz, jaką kwotę zgromadzi po 8 latach, jeśli roczne opro-
centowanie wynosi 3,6% i występuje miesięczna kapitalizacja odsetek? Jaką
kwotę uzyskałaby Pani Anna, gdyby zamiast 100 złotych raz na miesiąc wpła-
cała do banku 300 złotych raz na kwartał, kapitalizacja miesięczna?
Zadanie 4.5.
Burmistrz miasta zdecydował się stale przeznaczać na stypendia dla najlepszych
studentów waszej uczelni kwotę 12 000 zł rocznie. Jaką sumę powinien zdepo-
nować na ten cel, jeśli roczne oprocentowanie wynosi 4%, a płatności będą:
A. dokonywane z góry; B. dokonywane z dołu?
Zadanie 4.6.
Twój przyjaciel zaciągnął pożyczkę na kwotę 15 000 zł, którą będzie musiał
spłacić w pięciu równych rocznych ratach płatnych z dołu. Ustal wysokość raty,
jeśli roczne oprocentowanie wynosi 9% i występuje roczna kapitalizacja. Jaka
byłaby wysokość raty przy kwartalnej kapitalizacji?
113
Zadanie 4.7.
Jaką kwotę należy zdeponować dziś w banku, aby po upływie 10 lat na koniec
każdego następnego roku stale przyznawać nagrodę dla najlepszego absolwenta
waszej uczelni w wysokości 5000 zł? Stopa procentowa cały czas wynosi 4%
rocznie, a kapitalizacja odsetek jest:
A. roczna; B. kwartalna.
Zadanie 4.8.
Zwycięzca teleturnieju NA CHYBIŁ TRAFIŁ postanowił ulokować swoją wy-
graną w wysokości 250 000 złotych na specjalnej lokacie rentierskiej. Jakie
roczne nominalne oprocentowanie powinien zaoferować bank, aby na koniec
każdego miesiąca można było wypłacić 1500 złotych? Kapitalizacja lokaty jest
miesięczna.
Zadanie 4.9.
Wyznacz roczną nominalną stopę procentową lokaty umożliwiającej po wpłace-
niu 240 000 złotych, coroczne wypłaty z dołu w wysokości 12 000 złotych. Ka-
pitalizacja lokaty jest dwumiesięczna.
Zadanie 4.10.
Pani Anna Nowacka na pierwsze urodziny swojego dziecka postanowiła założyć
specjalną lokatę bankową, na którą będzie wpłacać na początek każdego kwar-
tału kwotę 200 zł, aż do momentu osiągnięcia pełnoletności przez swoje dziec-
ko. Jaka będzie wartość uzbieranego w ten sposób kapitału, jeżeli stopa procen-
towa wynosi 3,2% rocznie, a kapitalizacja odsetek jest:
A. kwartalna; B. miesięczna; C. półroczna.
Zadanie 4.11.
Jaką kwotę należy wpłacać na koniec każdego półrocza na specjalną lokatę ban-
kową, aby po upływie 10 lat uzbierać 25 000 złotych? Stopa procentowa jest
stała i wynosi 5% rocznie, a kapitalizacja odsetek jest:
A. półroczna; B. miesięczna; C. roczna.
Zadanie 4.12.
Fundusz inwestycyjny ŚPIJ SPOKOJNIE proponuje wypłacać każdego roku
kwotę 12 000 zł przez 10 lat, pod warunkiem wpłacenia dziś na jego konto
100 000 zł. Sprawdź, czy przy stopie procentowej 1,15% kwartalnie (roczna
kapitalizacja) warto skorzystać z tej oferty, jeżeli wypłaty będą miały miejsce:
A. na początek każdego roku; B. na koniec każdego roku.
114
Renty
Zadanie 4.13.
Co jest bardziej korzystne: otrzymać wynagrodzenie za pracę po jej wykonaniu
tj. po kwartale w wysokości 15 150 zł, czy w trzech ratach na początku każdego
miesiąca po 5000 zł? Roczne oprocentowanie – 3,8%, kapitalizacja miesięczna.
Zadanie 4.14.
Jaką kwotę rodzice musieliby z końcem każdego miesiąca lokować w banku
przez okres liceum swego syna (3 lata), by mógł on na studiach (5-letnich) z
początkiem każdego miesiąca otrzymywać 500 zł? Roczne oprocentowanie w
czasie trwania liceum jest równe 4%, a w czasie studiów 3,5%. Kapitalizacja
przez cały czas jest miesięczna.
Zadanie 4.15.
Antoni Malusieńki otrzymał spadek w wysokości 50 000 zł z zastrzeżeniem, że
wypłacany mu będzie w comiesięcznych ratach począwszy od dziś przez cały
okres pięcioletnich studiów, które właśnie rozpoczyna. Jaką kwotę będzie do-
stawał co miesiąc, skoro pieniądze zostaną na ten czas zdeponowane na lokacie
kapitalizowanej miesięcznie z gwarancją oprocentowania na poziomie 3,6%
rocznie? Jaka byłaby wielkość kwoty wypłacanej, ale raz na kwartał przy mie-
sięcznej kapitalizacji?
Zadanie 4.16.
Za jaką kwotę sprzedali mieszkanie państwo Marcinkowscy, jeżeli kupujący
zapłacił 60 000 zł gotówką, a przez kolejne 8 miesięcy zobowiązał się płacić po
13 000 zł? Oprocentowanie przy sprzedaży ratalnej wynosi 15,6% rocznie. Mie-
sięczna kapitalizacja.
Zadanie 4.17.
Jak długo należałoby wpłacać na rachunek bankowy kwotę 400 złotych na po-
czątek każdego kwartału, aby uzbierać kwotę 36 000 złotych? Stopa procentowa
jest stała i wynosi 4,8% rocznie, kapitalizacja kwartalna.
Zadanie 4.18.
W testamencie milionera z Sycylii zapisano: „część majątku w wysokości
200 000 € zdeponować w banku i wypłacać co roku zwycięzczyni konkursu
MISS ITALIA kwotę 17 500 €”. Ile takich nagród będzie można ufundować,
jeżeli pierwsza z nich zostanie wypłacona w przyszłym roku? Oprocentowanie
lokaty jest stałe i wynosi 6% rocznie, kapitalizacja roczna. O ile więcej wypłat
można by dokonać, obniżając wysokość nagrody o 25%?
115
Zadanie 4.19.
Przez jaki okres czasu od ulokowanej dziś w banku kwoty 30 000 można by
wypłacać na koniec każdego półrocza kwotę 2500 złotych. Stopa procentowa
wynosi 5,2% rocznie, a kapitalizacja odsetek jest dwumiesięczna? O ile dłużej
trwałyby wypłaty, gdyby pierwsza z nich dokonana została dopiero za 2 lata?
Zadanie 4.20.
Pan Jan Kotek po przejściu na emeryturę chciałby otrzymywać dożywotnio na
początku każdego miesiąca 1500 zł od funduszu inwestycyjnego. Do przejścia
na emeryturę pozostało mu 15 lat. Jaką kwotę powinien wpłacać na koniec każ-
dego miesiąca do swojego funduszu, aby móc zrealizować swoje plany? Stopa
zwrotu funduszu ma wynosić przez cały czas 12% rocznie (kapitalizacja mie-
sięczna).
Zadanie 4.21.
Pan Stanisław Paluch wpłacał przez piętnaście lat (na koniec każdego miesiąca)
do swojego funduszu emerytalnego kwotę 120 zł. Na jakiej wielkości emeryturę
wypłacaną przez okres 10 lat na początek każdego miesiąca może liczyć pan
Stanisław, jeżeli wiadomo, że w każdym roku stopa zwrotu funduszu była stała
i wynosiła 15%, a od każdej wpłaty fundusz ten pobierał opłatę manipulacyjną
w wysokości 6%. Ponadto w momencie przejścia na emeryturę wprowadzony
został podatek dochodowy od zysków z inwestycji kapitałowych?
Zadanie 4.22.
Pani Józefina Teleszyńska przez wiele lat z początkiem każdego miesiąca loko-
wała pieniądze w banku, aby móc wykorzystać je w czasie emerytury na po-
dróże po świecie. Przez pierwsze sześć lat wpłacała po 80 zł miesięcznie, a
przez kolejne osiem – 100 zł. Jaką kwotę udało się uzbierać pani Józefinie, je-
żeli roczna stopa procentowa była stała i wynosiła 7,5%, odsetki naliczane były
co miesiąc, a zyski z lokat bankowych nie podlegały jeszcze opodatkowaniu?
Zadanie 4.23.
W dniu piątych urodzin swojego syna jego ojciec założył rachunek bankowy, na
który będzie wpłacał na początek każdego miesiąca pewną sumę pieniędzy.
Przez pierwsze cztery lata wpłacał po 120 złotych miesięcznie, a przez kolejne
cztery po 170 złotych. Jaką kwotę powinien wpłacać przez pozostały okres, aby
w momencie osiągnięcia pełnoletności przez swojego syna uzbierać kwotę rów-
ną 40 000 złotych? Przez pierwsze 8 lat stopa procentowa wynosiła 7,2% rocz-
nie, a następnie została obniżona o 0,8 pp. Kapitalizacja odsetek następuje raz w
miesiącu. a ponadto przez pierwsze 8 lat nie obowiązywał podatek dochodowy
od zysków z inwestycji kapitałowych.
116
Renty
Zadanie 4.24.
Jaką kwotę zgromadzisz wpłacając do banku przez półtora roku na początek
każdego miesiąca stałą kwotę w wysokości 160 złotych? Stopa procentowa w
momencie rozpoczęcia wpłat jest stała i wynosi 4,8% rocznie i co pół roku jest
obniżana o 0,6p.p. Kapitalizacja miesięczna.
Zadanie 4.25.
Jaką kwotę wpłacała do banku na koniec każdego kwartału sekretarka twojego
ojca, jeżeli po upływie 5 lat uzyskano kwotę 16 200 złotych? Stopa procentowa
wynosiła w momencie rozpoczęcia wpłat 4% rocznie i po 2 latach została pod-
wyższona za systematyczne oszczędzanie o 0,8 pp. Kapitalizacja kwartalna.
Zadanie 4.26.
Pani Janina Grosik wpłaca na rachunek bankowy na koniec każdego kwartału
stałą kwotę w wysokości 220 złotych. Oprocentowanie rachunku wynosi 3,8%,
a kapitalizacja jest kwartalna. Po upływie 30 miesięcy, bank przedstawił pani
Janinie następującą ofertę. W zamian za dokonywanie wpłat przez kolejne trzy
lata bank zobowiązuje się podwyższyć stopę procentową o 0,5 pp. lub zwięk-
szyć częstotliwość kapitalizacji z kwartalnej na miesięczną. Którą ofertę po-
winna wybrać pani Janina?
Zadanie 4.27.
Przez ile lat, należałoby wpłacać do banku na koniec każdego miesiąca kwotę
200 złotych, aby w momencie przejścia na emeryturę uzbierać taką sumę, z któ-
rej można by przez kolejne 12 lat na początek każdego miesiąca wypłacać 500
złotych? Stopa procentowa jest stała i wynosi 4,5%, kapitalizacja miesięczna.
Zadanie 4.28.
Sponsor waszej uczelni zdeponował na specjalnym rachunku bankowym opro-
centowanym 6% rocznie kwotę 32 000 złotych, z której wypłaca na koniec każ-
dego semestru jedno stypendium dla najlepszego studenta. Przez pierwsze 3 lata
wypłacane stypendium wynosiło 1000 zł, a następnie zdecydowano o jego pod-
wyższeniu do 1200 złotych. Ile wypłat będzie można zrealizować przy założeniu
półrocznej kapitalizacji.
Zadanie 4.29.
Pan Biegajski oszczędzał przez minione 6 lat pieniądze lokując je w banku i
uzbierał przez ten czas 32 000 zł. Przez pierwsze dwa lata co dwa miesiące
wpłacał po 500 zł (z góry, kapitalizacja dwumiesięczna, roczne oprocentowanie
równe 9%). Przez następne dwa lata z końcem każdego miesiąca wpłacał 600 zł
(kapitalizacja miesięczna, roczne oprocentowanie w pierwszym z tych dwóch lat
wynosiło 8%, w drugim zaś o 10% mniej). Ile wpłacał przez następne dwa lata z
początkiem każdego kwartału, zakładając kwartalną kapitalizację i roczne opro-
117
centowanie równe 6%? Podatek od zysków z lokat bankowych wprowadzono 3

lata temu.
Zadanie 4.30.
Twoja znajoma zastanawia się nad wyborem funduszu, w którym będzie
oszczędzać pieniądze na przyszłą emeryturę. Fundusz ALICJA proponuje w
zamian za comiesięczne wpłaty z góry w wysokości 120 złotych wypłacać przez
12 lat po przejściu na emeryturę na początek każdego miesiąca kwotę 950 zło-
tych. Fundusz WIESIA natomiast w zamian za miesięczne wpłaty z dołu w wy-
sokości 150 złotych będzie wypłacać przez 20 lat na początek każdego miesiąca
kwotę 1000 złotych. Ponadto fundusz ALICJA od każdej wpłaty pobiera opłatę
za zarządzanie w wysokości 2%, zaś fundusz WIESIA 3%. Kierując się tylko
aspektem finansowym oceń, który z funduszy oferuje lepsze warunki przyjmu-
jąc, że twojej znajomej do przejścia na emeryturę pozostało 20 lat, a efektywna
faktyczna roczna stopa zwrotu obu funduszy jest identyczna i wynosi 10,2%?
Zadanie 4.31.
Spółka akcyjna RETRO rozpisała przetarg na sprzedaż niewykorzystywanej już
hali produkcyjnej i otrzymała oferty od trzech potencjalnych nabywców. Pierw-
szy chce zapłacić 48 000 zł gotówką, drugi 55 000 zł po roku, a trzeci w trzech
równych rocznych ratach po 20 000 zł, z czego pierwsza jest płatna w momencie
sprzedaży. Która z ofert jest najkorzystniejsza, przy założeniu, że stopa procen-
towa wynosi 20% rocznie, a odsetki naliczane są na koniec każdego roku?
Zadanie 4.32.
Zwycięzca teleturnieju BOGACZE ma prawo do wyboru jednej z dwóch nastę-
pujących nagród pieniężnych:
A. 100 000 zł po upływie trzech lat, przy założeniu kapitalizacji co cztery mie-
siące;
B. 9000 zł płatne co roku do końca życia (pierwsza płatność dziś; kapitalizacja
roczna);
Która z nagród jest cenniejsza zakładając roczne oprocentowanie 7%?
Zadanie 4.33.
W loterii SZCZĘŚCIARZ można wygrać jedną z następujących nagród:
A. 12 000 zł, z czego połowa jest płatna gotówką, a druga po roku;
B. 15 100 zł płatne za 2 lata;
C. 1700 zł płatne co roku do końca życia, zaczynając za rok;
D. 2000 zł płatne co roku przez 10 lat zaczynając od dzisiaj.
Zakładając, że stopa procentowa wynosi 15% rocznie (roczna kapitalizacja),
wskaż, która z nagród jest najcenniejsza.
118
Renty
Zadanie 4.34.
Firma PANTERA wystawiła swojemu kontrahentowi fakturę na kwotę 4000 zł,
proponując następujące sposoby płatności:
A. 50% gotówką, a pozostałą cześć po pół roku ;
B. całość w 4 równych ratach płatnych z początkiem każdego kwartału;
C. w czterech różnych ratach: 1500, 1200, 800, 500 płatnych na koniec każ-
dego kwartału;
D. 20% gotówką, a resztę w czterech równych ratach płatnych na koniec każ-
dego kwartału.
Zakładając, że roczna stopa jest równa 10%, a kapitalizacja jest kwartalna, usze-
reguj sposoby płatności zaczynając od najkorzystniejszego dla sprzedającego.
Zadanie 4.35.
Klient ma do wyboru następujące formy płatności za pięcioletnią dzierżawę lokalu:
A. zapłacić z góry za 5 lat kwotę 25 000 zł;
B. zapłacić 39 000 zł po upływie 3 lat (kapitalizacja kwartalna);
C. spłacać do końca życia 4100 zł na koniec każdego roku (kapitalizacja rocz-
na);
D. płacić dzierżawy z początkiem każdego roku odpowiednio w pierwszym i
ostatnim roku 8000 zł, a w pozostałych latach 6000 zł (kapitalizacja rocz-
na);
E. zapłacić 50 tys. zł na koniec dzierżawy (kapitalizacja co 15 miesięcy).
Przyjmując roczną stopę 16% uszereguj oferty od najkorzystniejszej dla klienta.
Zadanie 4.36.
Klient ma do wyboru następujące formy płatności za 6-letnią dzierżawę lokalu:
A. zapłacić w 4 ratach: 47 450 zł za rok, a później co dwa lata każdorazowo o
5% mniej (kapitalizacja półroczna);
B. zapłacić w 4 równych rocznych ratach po 35 000 zł, zaczynając już dziś
(kapitalizacja kwartalna);
C. zapłacić w połowie dzierżawy 160 000 zł (procent prosty);
D. zapłacić z góry 124 000 zł;
E. spłacać co dwa lata do końca życia począwszy od dziś 22 022 zł (kapitali-
zacja półroczna);
F. zapłacić w 3 rocznych ratach z góry po 45 200 zł, wiedząc, że w kolejnych
latach stopa procentowa będzie niższa o połowę (kapitalizacja czteromie-
sięczna);
G. zapłacić za 10 lat 315 000 zł (kapitalizacja co 15 miesięcy).
Przyjmując, że stopa procentowa wynosi 10% rocznie, uszereguj oferty zaczy-
nając od najkorzystniejszej dla klienta.
119
Zadanie 4.37.
Państwo Kowalscy mają do wyboru następujące formy zapłaty za mieszkanie:
A. płacić po 16 tys. zł z końcem najbliższych 8 lat (kapitalizacja roczna),
B. zapłacić dziś 97 000 zł,
C. zapłacić w trzech ratach (każda po 35 000 zł): pierwsza za 4 miesiące, dru-
ga pół roku później, trzecia po roku i 4 miesiącach od dziś, wiedząc że w
kolejnych półroczach oprocentowanie podwyższane będzie o 10% (ka-
pitalizacja dwumiesięczna),
D. płacić do końca życia z początkiem roku 6 000 zł.
Wiedząc, że stopa procentowa wynosi 3,5% półrocznie uszereguj sposoby płat-
ności zaczynając od najkorzystniejszego do kupującego.
Zadanie 4.38.
Pan Cezary Bronowski ma do wyboru następujące formy zapłaty za ubezpiecze-
nie swego auta na najbliższy rok:
A. zapłacić za 3 lata 15 000 zł (kapitalizacja dziewięciomiesięczna),
B. w trzech różnych ratach: dziś 5 000 zł, za 5 miesięcy 41% mniej, a 4 mie-
siące później 32% mniej niż poprzednio, wiedząc że oprocentowanie co pół
roku będzie podwyższane o 10% (kapitalizacja miesięczna),
C. gotówką 9650 zł,
D. za rok i 4 miesiące 11,4 tys. zł (procent prosty).
Uszereguj oferty od najkorzystniejszej dla pana Cezarego, wiedząc, że opro-
centowanie wynosi obecnie 3,8% kwartalnie.
Zadanie 4.39.
Wierzyciel proponuje nam następujące możliwości rozliczenia zaległej faktury.
Przyjmując stopę 13% rocznie uszereguj oferty od najkorzystniejszej dla nas.
A. z początkiem każdego miesiąca 1000 zł przez dwa lata (miesięczna kapita-
lizacja),
B. z końcem każdego kwartału 2450 zł przez 2,5 roku (kapitalizacja mie-
sięczna),
C. do końca życia 1800 zł co osiem miesięcy z góry (kapitalizacja co dwa mie-
siące),
D. z początkiem każdego półrocza 2500 zł przez sześć lat (kwartalna kapitali-
zacja),
E. co dwa lata 9000 zł przez 10 lat (renta zwykła, kapitalizacja co cztery mie-
siące),
F. do końca życia co półtora roku 4500 zł z dołu (kapitalizacja co 3 tygodnie).
120
Renty
Zadanie 4.40.
Spółka akcyjna RETRO zakupiła we Francji nową maszynę produkcyjną o war-
tości 6000 euro. Sprzedawca zaproponował następujące zasady płatności:
A. 60% gotówką, a resztę po roku;
B. 20% gotówką, 50% po pół roku, a resztę po 9 miesiącach;
C. całość w czterech równych ratach na początek każdego kwartału;
D. 10% gotówką, a resztę w trzech równych ratach płatnych na koniec każ-
dego kwartału.
Który sposób płatności jest najatrakcyjniejszy dla kupującego, przy założeniu
stałej stopy procentowej równej 11% rocznie i kwartalnej kapitalizacji odsetek?
Ponadto wiadomo, że w momencie wystawienia faktury za euro należało zapła-
cić 4,52 zł i zakłada się, że na koniec każdego kolejnego kwartału złotówka
będzie słabsza wobec euro o 4 grosze.
121
122
ROZDZIAŁ V
KREDYTY
W Europie wciąż kredyt bankowy pozostaje podstawowym źródłem finan-

sowania działalności podmiotów gospodarczych, a w Polsce cieszy się on do-
datkowo ogromną popularnością wśród osób fizycznych z racji istotnie niższego
poziomu zadłużenia gospodarstw domowych w przeliczeniu na 1 mieszkańca,
sukcesywnie malejącego kosztu kredytu i coraz lepszej, bardziej zróżnicowanej
oraz kuszącej oferty produktowej.
Zaciągnięcie kredytu (pożyczki) wiąże się z koniecznością terminowej (naj-
częściej comiesięcznej) spłaty rat kapitałowych wraz z odsetkami. Niestety
zazwyczaj kosztów, jakie trzeba ponieść jest więcej. Prawie zawsze należy li-
czyć się z prowizją za udzielenie kredytu. Najczęściej pobierana jest ona jedno-
razowo i uzależniona od wysokości kredytu, np. 1% wartości kredytu. Poza tym,
zwłaszcza przy większych kwotach kredytów banki żądają opłacenia ubezpie-
czenia kredytu. Jest to zazwyczaj stała kwota wyznaczona jako procent wartości
kredytu, powiększająca co miesiąc raty kredytowe. Przy większych kredytach
banki żądają też zabezpieczenia – co wiąże się m.in. z podatkiem od czynności
cywilno-prawnych, dokonaniem wpisu hipotecznego na rzecz banku i ustano-
wieniem księgi wieczystej, a tym samym znacznymi dodatkowymi kosztami.
Oczywiście zanim bank udzieli kredytu (pożyczki) bada naszą zdolność
kredytową – to od niej uzależnione jest, czy w ogóle jest po co szacować kosz-
ty kredytu i analizować różne warianty jego spłaty w poszukiwaniu najko-
rzystniejszego dla nas. Zdolność kredytowa uzależniona jest przede wszystkim
od stabilności naszego zatrudnienia i wysokości dochodów. Mają na nią jednak
również wpływ inne czynniki, takie jak posiadane już kredyty, karty kredytowe,
limity debetowe w koncie, ale również liczba osób na utrzymaniu, stan cywilny i
in.
O ile naliczenie prowizji nie nastręcza żadnych chyba kłopotów (obliczana
jest jako procent kwoty kredytu), podobnie jak kwestia ubezpieczenia (wyrażane
jest ono jako procent całej kwoty kredytu i w tej stałej wysokości doliczane do
comiesięcznych rat), to wyznaczanie kolejnych rat kapitałowych oraz odsetko-
wych (i np. ubezpieczeniowych), czyli opracowanie tzw. planu spłaty kredytu
bez bankowego systemu komputerowego jest dość pracochłonne.
123
Podkreślić tu należy, że odsetki naliczane są tylko od pozostającej do spłaty

części kredytu. Tak więc w miarę spłacania kredytu kwota płaconych odsetek
będzie sukcesywnie maleć.
5.1. PLAN SPŁATY KREDYTU
Raty kredytowe spłacane są zazwyczaj co miesiąc. Składają się one zwy-

kle z dwóch części – raty kapitałowej oraz raty odsetkowej. Mogą jednak zawie-
rać dodatkowo np. ratę ubezpieczenia. Rata kapitałowa to część kredytu, którą
spłacamy w danym miesiącu (i która pomniejsza nasz dług wobec banku), zaś
rata odsetkowa zawiera naliczone za dany miesiąc odsetki od kredytu (a do-
kładnie od pozostającej do spłaty części kredytu).
Banki komercyjne stosują obecnie dwa typy rat kredytowych – tzw. raty
malejące oraz raty równe. Jak już same nazwy sugerują, kredyt spłacany ra-
tami malejącymi cechuje fakt, że początkowe raty są relatywnie wyższe, każda
jednak następna rata jest mniejsza od poprzedniej. W przypadku zaś rat rów-
nych, każda spłacana rata kredytowa jest taka sama.
5.1.1. Raty malejące
Kredyt spłacany ratami malejącymi oznacza, że miesięczne obciążenie

dłużnika spłatą kredytu z miesiąca na miesiąc maleje.
Malejąca rata kredytowa charakteryzuje się stałą ratą kapitałową i malejącą
ratą odsetkową – por. schemat.
1 400
rata kapitałowa rata odsetkowa
1 200
1 000
800
600
400
200
0
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
rata kredytowa
Dlatego też w tym wypadku łatwo wyznaczyć comiesięczną ratę kapitałową –

wystarczy kwotę zaciąganego kredytu podzielić przez liczbę miesięcy, na jaką
bierzemy kredyt. W zilustrowanym przykładzie mamy 12 rat kredytowych, a
124
Kredyty
każda z nich zawiera równą ratę kapitałową w kwocie 1 000 zł. Kredyt
zaciągnięty więc został na 12 000 zł. Ponieważ odsetki naliczane są tylko od tej
części kredytu, jaka pozostała jeszcze do spłaty, to wskutek tego, że co miesiąc
spłacamy 1 000 zł kredytu, należne odsetki będą z okresu na okres coraz niższe
(por. rata odsetkowa na powyższym schemacie).
Przykład 5.1.
Wyznaczymy teraz miesięczne raty odsetkowe. Zakładając, że kredyt
oprocentowany jest 12,99% w skali roku, to w skali jednego miesiąca odsetki
wynoszą 1,0825% (12,99% : 12 miesięcy = 1,0825%). W pierwszym miesiącu
trzeba uiścić odsetki od całości kredytu, czyli od 12 000 zł:
I rata odsetkowa = 1,0825% · 12 000 zł = 129,90 zł
stąd cała I rata kredytowa (składająca się z raty kapitałowej wynoszącej 1 000 zł
oraz raty odsetkowej wynoszącej 129,90 zł) wynosi 1 129,90 zł:
I rata kredytowa = 1 000 zł + 129,90 zł = 1 129,90 zł
W drugim miesiącu rata odsetkowa będzie niższa, ponieważ miesiąc

wcześniej spłaciliśmy już 1 000 zł kredytu, tak więc odsetki naliczone zostaną
od pozostałej do spłaty części kredytu, czyli od 11 000 zł (całkowita kwota
kredytu = 12 000 zł – 1 000 zł, które zostało spłacone miesiąc temu).
II rata odsetkowa = 1,0825% · 11 000 zł = 119,08 zł
stąd niższa będzie również II rata kredytowa:
II rata kredytowa = 1 000 zł + 119,08 zł = 1 119,08 zł
W trzecim miesiącu odsetki naliczone zostaną od kwoty kredytu pomniej-

szonej o spłacone dotychczas już w sumie 2 000 zł:
III rata odsetkowa = 1,0825% · 10 000 zł = 108,25 zł
tym samym jeszcze niższa będzie III rata kredytowa:
III rata kredytowa = 1 000 zł + 108,25 zł = 1 108,25 zł
Analogicznie naliczyć należy raty odsetkowe dla wszystkich 12 rat – co

miesiąc zmniejszając o 1 000 zł podstawę naliczania odsetek – por. tabela poni-
żej.
125
pozostająca
rata rata rata saldo po
nr raty do spłaty kwota
kapitałowa odsetkowa kredytowa zapłacie raty
kredytu
1 2 3 4 3+4 23
I 12 000 1 000 129,90 1 129,90 11 000
II 11 000 1 000 119,08 1 119,08 10 000
III 10 000 1 000 108,25 1 108,25 9 000
IV 9 000 1 000 97,43 1 097,43 8 000
V 8 000 1 000 86,60 1 086,60 7 000
VI 7 000 1 000 75,78 1 075,78 6 000
VII 6 000 1 000 64,95 1 064,95 5 000
VIII 5 000 1 000 54,13 1 054,13 4 000
IX 4 000 1 000 43,30 1 043,30 3 000
X 3 000 1 000 32,48 1 032,48 2 000
XI 2 000 1 000 21,65 1 021,65 1 000
XII 1 000 1 000 10,83 1 010,83 0
12 000 844,38 12 844,38
Analizując powyższy plan spłaty kredytu w ratach malejących na kwotę 12 000

zł, oprocentowanego 12,99% w skali roku, dowiadujemy się, iż spłacimy w su-
mie 12 844,38 zł, z czego 12 000 zł to kwota kredytu, a 844,38 zł to odsetki.
Stanowią one 7,0365% w stosunku do pożyczonej kwoty. To istotnie mniej niż
podawane oprocentowanie 12,99%. Wynika to z faktu, iż z każdym miesiącem
spłacamy część kredytu, faktyczne więc zadłużenie wobec banku sukcesywnie
maleje, a odsetki naliczane są od coraz mniejszej kwoty, tak więc w ogólnym
rozrachunku stanowią one 7,0365% zaciągniętej kwoty kredytu.
W powyższym przykładzie naliczyliśmy miesięczne odsetki dzieląc propor-

cjonalnie roczne oprocentowanie przez 12 miesięcy. W praktyce przy kredytach
spłacanych w malejących ratach banki naliczają odsetki co do dnia, tzn.
uwzględniając zmienną liczbę dni w miesiącu. Nie zmienia to idei naliczania
odsetek, zmusza jedynie do uwzględnienia przy ustalaniu raty odsetkowej do-
kładnej liczby dni w danym miesiącu. I tak jeśli dany rok ma 365 dni, a roczne
oprocentowanie wynosi 12,99%, to odsetki za jeden dzień wyniosą:
12,99% : 365 dni = 0,0355890411%
Dokonując takich przeliczeń na kalkulatorze trzeba mieć świadomość, że stoso-

wane zaokrąglenia będą zniekształcały obliczenia, dlatego dla zachowania ich
wiarygodności najlepiej wykorzystać arkusz kalkulacyjny.
126
Kredyty
Zakładając teraz, że pierwszy miesiąc posiadania kredytu to luty (który ma

28 dni) I rata odsetkowa wyniosłaby nie 129,90 zł jak wcześniej ustaliliśmy, a
119,58 zł:
0,0355890411% · 28 dni · 12 000 zł = 119,58 zł
Gdyby zaś pierwszym miesiącem był lipiec, to I rata odsetkowa wyniosłaby

132,39 zł:
0,0355890411% · 31 dni · 12 000 zł = 132,39 zł
Różnice są wprawdzie niewielkie, jednak przy kredytach na większe kwoty

(np. mieszkaniowych) mogą urastać do istotnych kwot. Z drugiej jednak strony
kredyty takie spłacane są przez długi czas – kilkadziesiąt lat (30-letni kredyt to
360 rat kredytowych), więc różnice te się kompensują – w rzeczywistości nie-
które raty mogą być o kilka, czy kilkanaście złotych niższe, a inne o kilka, czy
kilkanaście złotych wyższe, od tych wyznaczonych przy pomocy przeciętnego
miesięcznego oprocentowania (jak tego dokonano w przykładzie 5.1).
Przykład 5.2.
Potrzebujemy 30 000 zł. Bank oferuje pożyczkę oprocentowaną 15% w skali
roku, żąda jednocześnie trzyprocentowej prowizji za udzielenie kredytu. Planu-
jemy spłacić kredyt w malejących ratach w ciągu półtora roku.
1. Obliczamy miesięczne oprocentowanie kredytu:
15% : 12 miesięcy = 1,25%
2. Ustalamy kwotę kredytu. Ponieważ potrzebujemy 30 000 zł, a nasz bank wy-
płaca kwotę kredytu pomniejszoną o kwotę prowizji, to musimy wziąć kredyt
na taką kwotę (wyższą od 30 000 zł), by po potrąceniu prowizji wypłacono
nam dokładnie potrzebne 30 000 zł:
x – 3% · x = 30 000 zł
97% · x = 30 000 zł
x = 30 927,84 zł
3. Obliczamy stałą ratę kapitałową:
30 927,84 zł : 18 rat = 1 718,21 zł
Chcemy spłacić 30 927,84 zł kredytu w półtora roku, czyli w ciągu 18 mie-

sięcy, dlatego kredyt będziemy spłacać w 18 comiesięcznych ratach.
127
pozostająca
kredytu
1 2 3 4 3+4 23
I 30 927,84 1 718,21 386,60 2 104,81 29 209,63
II 29 209,63 1 718,21 365,12 2 083,33 27 491,41
III 27 491,41 1 718,21 343,64 2 061,86 25 773,20
IV 25 773,20 1 718,21 322,17 2 040,38 24 054,99
V 24 054,99 1 718,21 300,69 2 018,90 22 336,77
VI 22 336,77 1 718,21 279,21 1 997,42 20 618,56
VII 20 618,56 1 718,21 257,73 1 975,95 18 900,35
VIII 18 900,35 1 718,21 236,25 1 954,47 17 182,13
IX 17 182,13 1 718,21 214,78 1 932,99 15 463,92
X 15 463,92 1 718,21 193,30 1 911,51 13 745,71
XI 13 745,71 1 718,21 171,82 1 890,03 12 027,49
XII 12 027,49 1 718,21 150,34 1 868,56 10 309,28
XIII 10 309,28 1 718,21 128,87 1 847,08 8 591,07
XIV 8 591,07 1 718,21 107,39 1 825,60 6 872,85
XV 6 872,85 1 718,21 85,91 1 804,12 5 154,64
XVI 5 154,64 1 718,21 64,43 1 782,65 3 436,43
XVII 3 436,43 1 718,21 42,96 1 761,17 1 718,21
XVIII 1 718,21 1 718,21 21,48 1 739,69 0,00
30 927,84 3 672,69 34 600,52
Ponieważ kwota kredytu w stosunku do czasu jego spłaty jest dość wysoka, to
wysokie są też miesięczne raty – pierwsze wynoszą ok. 2 100 zł, ostatnie ok.
1 700 zł. W ciągu 18 miesięcy trzeba będzie zapłacić 3 672,69 zł odsetek, co w
stosunku do kwoty kredytu stanowi 11,875%.
5.1.2. Raty równe
Kredyt spłacany ratami równymi oznacza, że miesięczne obciążenie dłuż-

nika spłatą kredytu jest w każdym miesiącu takie same.
Ponieważ raty odsetkowe są z okresu na okres coraz niższe, bo sukcesyw-
nie zmniejsza się zadłużenie, to by otrzymać równe raty kredytowe, raty kapi-
tałowe muszą z okresu na okres rosnąć. Dlatego też równa rata kredytowa cha-
rakteryzuje się rosnącymi ratami kapitałowymi i malejącymi ratami odsetko-
wymi – por. schemat.
128
Kredyty
800
rata kapitałowa rata odsetkowa
700
600
500
400
300
200
100
0
I II III IV V VI VII VIII
rata kredytowa
By wyznaczyć ratę kredytową w przypadku kredytu spłacanego w równych ra-

tach należy skorzystać ze wzoru na wartość bieżącą renty zwykłej (wzór 4.3).
(1  r)n  1
PVA  A 
r  (1  r)n
gdzie:
PVA – to nominalna kwota kredytu,

r – miesięczne oprocentowanie kredytu (w przypadku comiesięcznej jego spłaty),
n – liczba rat kredytu,
A – równa miesięczna rata kredytowa (zawierająca malejącą ratę odsetkową oraz rosnącą
ratę kapitałową).
Przykład 5.3.
Wyznacz miesięczną ratę kredytową oraz sporządź plan spłaty kredytu na kwotę
5 000 zł, zakładając że spłacimy go w 8 miesięcy, a oprocentowanie w skali
roku wynosi 14,5%.
Dane:
PVA = 5 000 zł R = 14,5% n = 8 rat
1. Wyznaczamy miesięczną stopę procentową:
r = 14,5% : 12 miesięcy = 1,20833333%
129
2. Wyznaczamy równą miesięczną ratę kredytu podstawiając do wzoru na war-

tość bieżącą renty zwykłej:
(1  0,0120833333)8  1
5000  A 
0,0120833333  (1  0,0120833333)8
A = 659,46 zł
Sporządzimy teraz plan spłaty powyższego kredytu.

W pierwszym miesiącu musimy uiścić odsetki od całości kredytu, czyli od 5 000
zł, stąd I rata odsetkowa wyniesie:
Wiedząc że I rata kredytowa (jak i każda następna) wynosi 659,46 zł, to odej-
mując od niej ratę odsetkową, dowiemy się ile wyniesie I rata kapitałowa, czyli
jaką część kredytu spłacimy w I miesiącu:
I rata kapitałowa = 659,46 – 60,42 = 599,04 zł
Po I miesiącu kwota kredytu pozostająca do spłaty zmniejszy się więc o 599,04,

czyli wyniesie 4 400,96 zł:
5 000 – 599,04 = 4 400,96 zł

To od tej właśnie kwoty w następnym miesiącu naliczane będą odsetki:
II rata odsetkowa = 1,20833333% · 4 400,96 = 53,18 zł
Odejmując ją od raty kredytowej wyznaczymy jaką część kredytu spłacimy w

drugim miesiącu:
II rata kapitałowa = 659,46 – 53,18 = 606,28 zł
W ten sposób dowiemy się, ile kredytu pozostanie nam jeszcze do spłaty, czyli
od jakiej kwoty w następnym miesiącu naliczane będą odsetki:
4 400,96 – 606,28 = 3 794,67 zł
W trzecim miesiącu rata odsetkowa wyniesie:
III rata odsetkowa = 1,20833333% · 3 794,67 = 45,85 zł
130
Kredyty
W związku z tym trzecia rata kapitałowa wyniesie:
III rata kapitałowa = 659,46 – 45,85 = 613,61 zł
A to oznacza, że w czwartym miesiącu odsetki naliczane będą od następującej

kwoty:
3 794,67 – 613,61 = 3 181,07 zł
W analogiczny sposób naliczyć należy wszystkie pozostałe raty, co zawiera

poniższa tabela.
pozostająca
kredytu
1 2 3 4 3+4 23
I 5 000 599,04 60,42 659,46 4 400,96
II 4 400,96 606,28 53,18 659,46 3 794,67
III 3 794,67 613,61 45,85 659,46 3 181,07
IV 3 181,07 621,02 38,44 659,46 2 560,04
V 2 560,04 628,53 30,93 659,46 1 931,52
VI 1 931,52 636,12 23,34 659,46 1 295,39
VII 1 295,39 643,81 15,65 659,46 651,59
VIII 651,59 651,59 7,87 659,46 0,00
5 000 275,68 5 275,68
Powyższe obliczenia potwierdzają, że w przypadku kredytu spłacanego w

równych ratach kredytowych, z okresu na okres maleje rata odsetkowa, rośnie
zaś rata kapitałowa.
W przypadku kredytu spłacanego w ratach równych całkowite odsetki są

wyższe, aniżeli gdyby kredyt spłacany był w malejących ratach kredytowych.
Jest to skutek tego, iż przy równych ratach kredytowych mamy do czynienia z
rosnącymi ratami kapitałowymi – w początkowych okresach spłacamy relatyw-
nie mniej kapitału, a więc pozostający do spłaty kredyt jest w kolejnych miesią-
cach większy niż przy malejących ratach kredytowych, przez co odsetki nali-
czane są od większych kwot i w globalnym rozrachunku dają większą całkowitą
kwotę odsetek – por. przykład 5.4. i 5.1.
131
Przykład 5.4.
Sporządzimy plan spłat kredytu z przykładu 5.1. – tym razem jednak metodą
równych rat.
Dane:
kwota kredytu (PVA) = 12 000 zł R = 12,99% r = 1,0825% n = 12 rat
1. Wyznaczymy miesięczną równą ratę kredytową:
(1  0,010825)12  1
12 000  A 
0,010825  (1  0,010825)12
A = 1 071,75 zł
2. Wyznaczymy raty w pierwszym miesiącu:
Jest ona taka sama jak przy ratach malejących, bo naliczana jest od tej samej
początkowej kwoty kredytu 12 000 zł.
Znając I ratę odsetkową wyznaczymy I ratę kapitałową:
I rata kapitałowa = 1 071,75 zł – 129,90 = 941,85 zł
Po pierwszym miesiącu kwota kredytu pozostająca do spłaty zmniejszy się

więc o 941,85 zł:
12 000 – 941,85 = 11058,15 zł
To od tej właśnie kwoty w następnym miesiącu naliczane będą odsetki.
3. Analogicznie wyznaczymy raty w drugim miesiącu:
II rata odsetkowa = 1,0825% · 11 058,15 zł = 119,70 zł
II rata odsetkowa jest w przypadku rat równych wyższa niż przy ratach ma-
lejących, bo naliczana jest od wyższej pozostałej do spłaty kwoty kredytu (od
kwoty 11 058,15 zł, a nie od 11 000 zł jak w przykładzie 5.1.).
II rata kapitałowa wyniesie więc:
II rata kapitałowa = 1 071,75 zł – 119,70 = 952,05 zł
132
Kredyty
Zgodnie z ideą rat równych, II rata kapitałowa jest wyższa od pierwszej.

Po dwóch miesiącach kwota kredytu pozostająca do spłaty zmniejszy się o
952,05 zł:
11 058,15 – 952,05 = 11 106,10 zł
Od tej właśnie kwoty w następnym miesiącu naliczane będą odsetki.
4. W ten sposób naliczone zostały raty dla wszystkich 12 miesięcy – por. poniż-
sza tabela.
pozostająca
kredytu
1 2 3 4 3+4 23
I 12 000 941,85 129,90 1 071,75 11 058,15
II 11 058,15 952,05 119,70 1 071,75 10 106,10
III 10 106,10 962,35 109,40 1 071,75 9 143,75
IV 9 143,75 972,77 98,98 1 071,75 8 170,98
V 8 170,98 983,30 88,45 1 071,75 7 187,68
VI 7 187,68 993,94 77,81 1 071,75 6 193,74
VII 6 193,74 1 004,70 67,05 1 071,75 5 189,03
VIII 5 189,03 1 015,58 56,17 1 071,75 4 173,45
IX 4 173,45 1 026,57 45,18 1 071,75 3 146,88
X 3 146,88 1 037,69 34,06 1 071,75 2 109,19
XI 2 109,19 1 048,92 22,83 1 071,75 1 060,27
XII 1 060,27 1 060,27 11,48 1 071,75 0,00
12 000 861,01 12 861,01
Powyższe obliczenia potwierdzają, że kredytu spłacanego w równych ra-

tach, globalna wartość płaconych odsetek jest większa aniżeli przy ratach male-
jących, co jak zaznaczono jest efektem spłacania początkowo niższych rat kapi-
tałowych (np. I rata kapitałowa wynosi 941,85 zł, a przy ratach malejących było
to 1 000 zł), co skutkuje wyższym pozostałym do spłacenia długiem wobec ban-
ku, od którego automatycznie wyższe są należne odsetki. Całkowita kwota odse-
tek przy ratach równych wynosi 861,01 zł, co w stosunku do zaciąganej kwoty
kredytu stanowi 7,1751% (przy ratach malejących było to 844,38 zł, czyli
7,0365% kwoty kredytu).
133
PORÓWNANIE
raty malejące raty równe

raty kredytowe – malejące (początkowe raty kredytowe – zawsze takie same
są jednak wyższe, końcowe zaś niższe od
równych rat kredytowych)
raty kapitałowe – zawsze takie same raty kapitałowe – rosnące (początkowe
są jednak niższe, końcowe zaś wyższe
od rat równych rat kapitałowych)
raty odsetkowe – malejące (niższe jednak raty odsetkowe – malejące
niż przy równych ratach kredytowych;
poza pierwszą, która jest taka sama)
globalne odsetki – niższe niż przy rów- globalne odsetki – wyższe niż przy male-
nych ratach kredytowych jących ratach kredytowych
5.1.3. Zmiany warunków kredytowania
Rzadko kiedy przez cały czas spłaty kredytu warunki jego spłaty pozostają
całkowicie bez zmian, zwłaszcza w przypadku kredytów długoterminowych.
Najczęściej zmiany te dotyczą oprocentowania, albo wynikają z problemów ze
spłatą rat kredytowych w efekcie czego są one np. zmniejszane (przez co wy-
dłuża się czas spłaty kredytu), albo na jakiś czas otrzymujemy karencję na spłat
rat kapitałowych (płacąc jedynie raty odsetkowe), bądź też wiążą się z wcze-
śniejszą spłatą kredytu. Poniższe przykłady pokazują jak rozwiązać tego typu
problemy, które wymagają korekty planu spłaty kredytu.
Przykład 5.5.
Bierzemy pożyczkę w kwocie 3 000 zł, oprocentowaną w skali roku 14,4% i
planujemy spłacić ją w pięciu równych ratach kredytowych.
Dane:
PVA = 3 000 zł R = 14,4% n=5
1. Ustalamy miesięczne oprocentowanie:
r = 14,4% : 12 miesięcy = 1,2%
134
Kredyty
2. Określamy równą ratę kapitałową:
(1  0,012)5  1
3 000  A 
0,012  (1  0,012)5
A = 621,77 zł
3. Sporządzimy zgodnie z zasadami opisanymi w podrozdziale 5.1.2. plan spłaty

kredytu spłacanego w równych ratach kredytowych:
pozostająca
kredytu
1 2 3 4 3+4 23
I 3 000 585,77 36,00 621,77 2 414,23
II 2 414,23 592,80 28,97 621,77 1 821,43
III 1 821,43 599,91 21,86 621,77 1 221,51
IV 1 221,51 607,11 14,66 621,77 614,40
V 614,40 614,40 7,37 621,77 0,00
3 000 108,86 3 108,86
Kredyt spłacany będzie w pięciu równych ratach kredytowych, każda w wyso-

kości 621,77 zł. Raty kredytowe składają się z rosnących rat kapitałowych
(pierwsza: 585,77 zł, ostatnia: 614,40 zł) oraz malejących rat odsetkowych
(pierwsza: 36,00 zł, ostatnia 7,37 zł). Całkowita wartość zapłaconych odsetek
wyniesie 108,86 zł, co stanowi 3,6287% wartości kredytu.
korekta I
Załóżmy, że po dwóch miesiącach obniży się oprocentowanie do poziomu 12%
w skali roku.
1. Wyznaczamy nowe miesięczne oprocentowanie:
r = 12% : 12 miesięcy = 1%
2. Określamy nową równą ratę kapitałową, która będzie obowiązywać od trze-

ciego miesiąca (pierwsze dwie raty zapłacono zgodnie z wcześniejszymi wy-
liczeniami, takie bowiem obowiązywało wówczas oprocentowanie). Po
dwóch miesiącach kwota zadłużenia wobec banku wynosi 1 821,43 zł, tak
więc to ta kwota stanowi podstawę naliczania dalszych rat kredytowych. Po-
nieważ nie zakładamy zmiany liczby rat, pozostała część kredytu zostanie
135
spłacona w trzech ratach (dwie spośród planowanych pięciu zostały już za-
płacone).
(1  0,01)3  1
1 821,43  A 
0,01  (1  0,01)3
A = 619,33 zł
Ponieważ oprocentowanie uległo obniżeniu, zmniejszyła się też rata kredy-

towa (poprzednio wynosiła 621,77 zł).
3. Sporządzimy więc skorygowany plan spłaty kredytu:
pozostająca
kredytu
1 2 3 4 3+4 23
I 3 000 585,77 36,00 621,77 2 414,23
II 2 414,23 592,80 28,97 621,77 1 821,43
III 1 821,43 601,11 18,21 619,33 1 220,32
IV 1 220,32 607,12 12,20 619,33 613,19
V 613,19 613,19 6,13 619,33 0,00
3 000 101,51 3 101,51
Wskutek obniżenia się oprocentowania od trzeciego miesiąca obniżeniu uległa

miesięczna rata kredytowa, zmniejszyła się też całkowita wartość należnych
odsetek – do poziomu 101,51 zł.
Punktem odniesienia do każdego omawianego wariantu jest sytuacja wyjściowa
korekta II
Po dwóch miesiącach – w związku z przejściowymi problemami finansowymi –
wnioskujemy o obniżenie miesięcznej raty kredytowej o ok. połowę, wskutek
czego wydłuży się czas spłaty kredytu.
Dane:
R = 14,4%, czyli r = 1,2%
PVA = 1 821,43 zł (po spłacie dwóch rat dług wobec banku wynosi 1 821,43 zł,
to ta kwota stanowi więc podstawę naliczania dalszych rat kredytowych)
136
Kredyty
n = 6 (zmniejszenie raty kredytowej o ok. połowę musi wiązać się w wydłuże-

niem czasu spłaty kredytu – zamiast pozostałych do spłaty 3 rat, trzeba
będzie uiścić 6, ale istotnie niższych)
1. Wyznaczymy nową równą ratę kredytową:
(1  0,012)6  1
1 821,43  A 
0,012  (1  0,012)6
A = 316,45 zł
2. Sporządzamy skorygowany plan spłaty kredytu:
pozostająca
kredytu
1 2 3 4 3+4 23
I 3 000 585,77 36,00 621,77 2 414,23
II 2 414,23 592,80 28,97 621,77 1 821,43
III 1 821,43 294,59 21,86 316,45 1 526,84
IV 1 526,84 298,13 18,32 316,45 1 228,71
V 1 228,71 301,70 14,74 316,45 927,01
VI 927,01 305,32 11,12 316,45 621,68
VII 621,68 308,99 7,46 316,45 312,70
VIII 312,70 312,70 3,75 316,45 0,00
3 000 142,22 3 142,22
Wskutek zmniejszenia wysokości rat kredytowych od trzeciego miesiąca, wy-

dłużył się okres spłacania kredytu (do 8 miesięcy), wzrosły w związku z tym
globalne odsetki – do 142,22 zł (pierwotnie wynosiły 108,86 zł).
korekta III
Wobec chwilowego braku środków wnioskujemy o możliwość spłacania sa-
mych rat odsetkowych, a spłatę rat kredytowych jednorazowo na koniec piątego
miesiąca.
137
pozostająca
kredytu
1 2 3 4 3+4 23
I 3 000 0 36 36 3000
II 3 000 0 36 36 3000
III 3 000 0 36 36 3000
IV 3 000 0 36 36 3000
V 3 000 3000 36 3 036 0
3 000 180 3 180
W związku z tym, że nie spłacamy rat kapitałowych, zadłużenie wobec banku

wynosi cały czas 3 000 zł, stąd co miesiąc uiszczać musimy odsetki od całości
tego zadłużenia, czyli 36 zł. Wskutek tego w globalnym rozrachunku odsetki są
relatywnie bardzo wysokie – wynoszą 180 zł.
korekta IV
Nagła sytuacja nie pozwala nam zapłacić trzeciej raty. Bank wyraża zgodę, by-
śmy spłacili ją wraz z czwartą ratą.
pozostająca
rata kapitałowa rata odsetkowa saldo po
nr do spłaty rata
zapłacie
raty kwota kredytowa
bieżąca zaległa bieżąca zaległa raty
kredytu
1 2 3 4 5 6 3+4+5+6 2346
I 3 000 585,77 36,00 621,77 2 414,23
II 2 414,23 592,80 28,97 621,77 1 821,43
III 1 821,43 0 0 0 1 843,29A
IV 1 843,29 607,11 599,91 22,12 21,86 1 251,01 614,40B
V 614,40 614,40 7,37 621,77 0,00
3 000 116,32 3 116,32
A
zadłużenie wobec banku wzrosło w trzecim miesiącu o należne za ten miesiąc odsetki,
czyli o 21,86 zł (1 821,43 + 21,86 = 1 843,29 zł)
B
w tym wypadku saldo to obliczono pomniejszając dotychczasowe zadłużenie wobec
banku (1 843,29 zł) o płaconą w tym miesiącu ratę kapitałową (1 207,03 zł), a także o
spłacane zaległe odsetki (21,86 zł), które w poprzednim miesiącu powiększyły zadłu-
żenie wobec banku (więc po ich uiszczeniu muszą one to zadłużenie zmniejszyć)
Wskutek zapłacenia trzeciej raty kredytowej z miesięcznym opóźnieniem, mu-

siały wzrosnąć globalne odsetki – wyniosły one 116,32 zł, podczas gdy w pier-
wotnej wersji kredytu było to 108,86 zł.
138
Kredyty
korekta V
Tym razem dodatkowy zastrzyk gotówki pozwala nam na nadpłacenie części
kredytu – w trzecim miesiącu spłacimy dodatkowe 500 zł. Nasz bank nie po-
biera prowizji za wcześniejszą spłatę kredytu czy jego części.1
Oznacza to, że po trzecim miesiącu dodatkowo o 500 zł zmniejsza się zadłuże-

nie wobec banku, dzięki czemu w kolejnych okresach naliczane będą niższe
odsetki, a ponadto istotnie niższa będzie ostatnia rata kapitałowa.
pozostająca
kredytu
1 2 3 4 3+4 23
I 3 000 585,77 36,00 621,77 2 414,23
II 2 414,23 592,80 28,97 621,77 1 821,43
III 1 821,43 1 099,91 21,86 1 121,77 721,51
IV 721,51 613,11 8,66 621,77 108,40
V 108,40 108,40 1,30 109,70 0,00
3 000 96,79 3 096,79
I rzeczywiście – trzecie rata kapitałowa jest o 500 zł wyższa (599,91 + 500 =

1099,91 zł), co powoduje zauważalne zmniejszenie zadłużenia wobec banku po
trzecim miesiącu, do poziomu 721,51 zł. Dzięki temu odsetki naliczane w kolej-
nych miesiącach są mniejsze, co w całkowitym rozrachunku daje mniejszą glo-
balną kwotę zapłaconych odsetek – 96,79 zł (podczas gdy pierwotnie było to
108,86 zł). Ponadto wskutek wcześniejszej nadpłaty kapitału, ostatnia rata ka-
pitałowa jest istotnie niższa – 108,40 zł wobec pierwotnych 614,40 zł. Co cie-
kawe jest ona niższa o więcej niż nadpłacone 500 zł (dokładnie o 506 zł). Jest to
efekt tego, iż również czwarta rata kapitałowa jest wyższa (o 6 zł) od pierwotnej
(613,11 zł zamiast 607,11 zł), więc w ostatniej piątej racie kapitałowej do spłaty
pozostało dodatkowo (o te 6 zł) mniej do spłaty. Większa czwarta rata kapita-
łowa była z kolei możliwa dzięki nadpłaceniu kredytu i w efekcie niższej racie
odsetkowej – co przy stałych ratach kredytowych pozwoliło na zwiększenie raty
kapitałowej, a tym samym na szybszą spłatę kredytu i niższe odsetki.
1
Gdyby jednak zdarzył się bank żądający tego typu opłaty, to kwota ta automatycznie
powiększyłaby z chwilą dokonania nadpłaty, zobowiązanie wobec banku, od którego
naliczane są odsetki. Wskutek tego globalne odsetki zwiększyłyby się, podobnie jak
wzrosłaby ostatnia rata kapitałowa.
139
korekta VI
Bank zaakceptował naszą prośbę o dwumiesięczną karencję na spłatę rat kre-
dytowych.
Oznacz to, iż przez pierwsze dwa miesiące odsetki naliczane będą od całości
zadłużenia i na koniec każdego miesiąca będą to zadłużenie powiększać. Od
trzeciego miesiąca bank naliczy nam równe raty kredytowe od powstałego do
tego czasu zadłużenia.
pozostająca rata odsetkowa

rata rata saldo po
nr raty do spłaty
kapitałowa bieżąca zaległa kredytowa zapłacie raty
kwota kredytu
1 2 3 4 5 3+4+5 235
I 3 000,00 0,00 0,00 0,00 3 036,00
II 3 036,00 0,00 0,00 0,00 3 072,43
III 3 072,43 939,52 36,87 72,43 1 048,82 2 060,48
IV 2 060,48 1 024,09 24,73 1 048,82 1 036,38
V 1 036,38 1 036,38 12,44 1 048,82 0,00
3 000 146,46 3 146,46
1. Odsetki za pierwszy miesiąc:
1,2% · 3 000 = 36 zł
2. Niezapłacone odsetki za pierwszy miesiąc powiększą zadłużenie wobec ban-

ku na koniec tego miesiąca:
3 000 + 36 = 3 036 zł
3. Odsetki w drugim miesiącu naliczane będą więc od powiększonego długu:
1,2% · 3 036 = 36,43 zł
4. Niezapłacone odsetki za drugi miesiąc również powiększą dotychczasowe

(3 036 zł) zadłużenie wobec banku na koniec drugiego miesiąca:
3 036 + 36,43 = 3 072,43 zł
Od tej więc kwoty naliczane będą odsetki w trzecim miesiącu. Dla tej kwoty
zadłużenia wyznaczona zostanie równa rata kredytowa, która spłacana będzie
w kolejnych okresach.
140
Kredyty
5. W naszym wypadku do spłaty pozostały już tylko 3 miesiące, stąd równa rata
kredytowa wyniesie:
(1  0,012)3  1
3 072,43  A 
0,012  (1  0,012)3
A = 1 048,82 zł
6. Suma dotychczas niezapłaconych (zaległych) odsetek wynosi:
36 + 36,43 = 72,43 zł
Ponieważ mamy dwumiesięczną karencję na spłatę rat kredytowych, to przez ten

okres odsetki naliczane są od wciąż wysokiej kwoty kredytu (powiększanej
jeszcze dodatkowo o niepłacone odsetki). W rezultacie globalna kwota odsetek
jest dość wysoka – wyższa niż przy regularnej spłacie rat kredytowych w sytu-
acji wyjściowej, niższa jednak niż w wariancie III, kiedy to spłata rat kapitało-
wych nastąpiła dopiero z końcem piątego miesiąca. Wysoka jest też stała rata
kredytowa – jest to podobnie skutek karencji – trzeba spłacić cały kredyt (wraz
z odsetkami) w krótszym o okres karencji czasie (w trzy zamiast w pięć mie-
sięcy).
korekta VII
Chcemy spłacić kredyt w równych (pięciu) ratach, zaś odsetki dopiero jednora-
zowo na koniec.
Niespłacane na bieżąco odsetki powiększać będą zadłużenie wobec banku, przez

co w następnym okresie naliczane będą od wyższej kwoty.
pozostająca rata odsetkowa

do spłaty rata kapi- rata niezapłaco- saldo po
nr raty
kwota tałowa bieżąca zaległa kredytowa ne odsetki zapłacie raty
kredytu
1 2 3 4 5 3+4+5 7 235+7
I 3 000,00 600 0 600 36,00 2 436,00
II 2 436,00 600 0 600 29,23 1 865,23
III 1 865,23 600 0 600 22,38 1 287,61
IV 1 287,61 600 0 600 15,45 703,06
V 703,06 600 8,44 103,06 711,50 0 0,00
3 000 111,50 3 111,50
141
1. Skoro kredyt w wysokości 3 000 zł ma być spłacony w ciągu planowanych

pięciu miesięcy w równych ratach, tzn. że każda rata wyniesie:
A = 3 000 : 5 rat = 600 zł
2. Odsetki za pierwszy miesiąc wyniosą:
1,2% · 3 000 = 36 zł
3. Niezapłacone odsetki za pierwszy miesiąc powiększą dług wobec banku, któ-

ry na koniec pierwszego miesiąca wyniesie:
3000  600 + 36 = 2436
4. Odsetki w drugim miesiącu naliczane będą więc od powiększonego o nieza-

płacone odsetki długu:
1,2% · 2 436 = 29,23 zł
5. Niezapłacone odsetki za drugi miesiąc także powiększą dotychczasowe

(2 436 zł) zadłużenie wobec banku na koniec drugiego miesiąca (które
zmniejszy się jednocześnie o spłacone w ramach drugiej raty 600 zł):
2 436  600 + 29,23 = 1 865,23 zł
6. Odsetki za trzeci miesiąc naliczone więc zostaną od kwoty 1 865,23 zł:
1,2% · 1 865,23 = 22,38 zł
7. Niezapłacone odsetki za trzeci miesiąc także powiększą dotychczasowe

(1 865,23 zł) zadłużenie wobec banku na koniec trzeciego miesiąca (które
zmniejszy się jednocześnie o spłacone w ramach trzeciej raty 600 zł):
1 865,23  600 + 22,38 = 1 287,61 zł
8. Odsetki w czwartym miesiącu naliczane będą więc od kwoty 1 287,61 zł:
1,2% · 1 287,61 = 15,45 zł
9. Znów niezapłacone odsetki za czwarty miesiąc powiększą dotychczasowe

(1 287,61 zł) zadłużenie wobec banku na koniec czwartego miesiąca (które
zmniejszy się jednocześnie o spłacone w ramach czwartej raty 600 zł):
142
Kredyty
1 287,61  600 + 15,45 = 703,06 zł
10. Odsetki za ostatni piąty miesiąc naliczone zostaną od kwoty 703,06 zł:
1,2% · 703,06 = 8,44 zł
11. Zaległe niepłacone przez pierwsze cztery miesiące odsetki wynoszą więc
(kolumna 7):
36 + 29,23 + 22,38 + 15,45 = 103,06 zł
12. Ostatnia piąta rata kredytowa musi więc pokryć pozostające zadłużenie wo-
bec banku, czyli 703,06 zł (z czego 600 zł to ostatnia rata kapitałowa, a
103,06 zł to zaległe odsetki) oraz należne za piąty miesiąc odsetki (naliczone
od kwoty zadłużenia 703,06 zł):
703,06 + 8,44 = 711,50 zł
Przykład 5.6.
Opracuj plan spłaty kredytu na kwotę 8 400 zł, zakładając, że spłacimy go w
ciągu jednego roku w malejących miesięcznych ratach kredytowych. Bank ofe-
ruje przez pierwsze 6 miesięcy promocyjne oprocentowanie na poziomie 10,8%
w skali roku, przez kolejne zaś na poziomie 15,6%. Od połowy roku kredyt
spłacać będziemy w równych ratach kredytowych. A w dziewiątym miesiącu
niespodziewanie nadpłacimy 1 000 zł kredytu.
1. Początkowo zamierzamy spłacać kredyt w malejących ratach kredytowych, a

to oznacza, że będą się one charakteryzowały równymi ratami kapitałowymi.
Ponieważ pierwotny czas spłaty określony został na 12 miesięcy, to równa ra-
ta kapitałowa wyniesie:
równa rata kapitałowa = 8 400 : 12 miesięcy = 700 zł
2. Miesięczne oprocentowanie kredytu w pierwszej połowie roku wyniesie:
r = 10,8% : 12 miesięcy = 0,9%
143
3. Możemy więc wyznaczyć plan spłat pierwszych sześciu rat kredytowych:
pozostająca
kredytu
1 2 3 4 5=3+4 6=23
I 8 400 700 75,60 775,60 7 700
II 7 700 700 69,30 769,30 7 000
III 7 000 700 63,00 763,00 6 300
IV 6 300 700 56,70 756,70 5 600
V 5 600 700 50,40 750,40 4 900
VI 4 900 700 44,10 744,10 4 200
4 200 359,10 4 559,10
Przy malejących ratach kredytowych (por. kolumna 5), mamy do czynienia ze

stałymi ratami kapitałowymi (kolumna 3), stąd przez 6 miesięcy spłacimy do-
kładnie połowę kredytu (4 200 zł). Odsetki wraz z coraz niższym zadłużeniem
wobec banku maleją (kolumna 4), w ujęciu całych omówionych 6 miesięcy wy-
noszą 359,10 zł.
4. Po sześciu miesiącach wzrasta oprocentowanie kredytu, w skali miesiąc bę-

dzie więc wynosić:
r = 15,6% : 12 miesięcy = 1,3%
5. Ponadto od tego momentu kredyt będzie spłacany w równych ratach kredyto-

wych (czyli w rosnących ratach kapitałowych oraz malejących ratach odset-
kowych). Równa rata kredytowa przy założeniu pozostałych do spłaty 4 200
zł oraz pozostałych 6 miesięcy wyniesie:
(1  0,013)6  1
4 200  A 
0,013  (1  0,013)6
A = 732,19 zł
Dodatkowo należy pamiętać, że w dziewiątym miesiącu niespodziewanie nad-

płacimy 1 000 zł, dzięki czemu szybciej (niż w rok) spłacimy kredyt, mniejsze
też będą odsetki w następnych miesiącach, bo zadłużenie wobec banku będzie o
te 1 000 zł niższe niż wcześniej planowano.
144
Kredyty
pozostająca
kredytu
1 2 3 4 5=3+4 6=23
VII 4 200,00 677,59 54,60 732,19 3 522,41
VIII 3 522,41 686,40 45,79 732,19 2 836,01
IX 2 836,01 1 695,32 36,87 1 732,19 1 140,68
X 1 140,68 717,36 14,83 732,19 423,32
XI 423,32 423,32 5,50 428,82 0,00
XII     
4 200 157,59 4 357,59
Rzeczywiście dziewiąta rata kredytowa jest wyższa o 1 000 zł od wyznaczonej

równej raty 732,19 zł. Dzięki tej dodatkowej wpłacie istotnie zmniejsza się za-
dłużenie wobec banku (do 1 140,68 zł), zauważalnie niższe są też następne od-
setki (14,83 zł). Ponieważ nadpłata w wysokości 1 000 zł przewyższa jedną
równą ratę kredytową (732,19 zł), okres spłaty kredytu musi się skrócić o ponad
miesiąc. Z tego powodu niższa jest również ostatnia (jedenasta) rata – do spłaty
w jedenastej racie kredytowej pozostało bowiem już tylko 423,32 zł plus odsetki
5,50 zł (czyli razem 428,82 zł). Kredyt na kwotę 8 400 zł zostaje więc ostatecz-
nie spłacony w 11 miesięcy, a globalna kwota odsetek wynosi 516,69 zł (359,10
+ 157,59), co stanowi 6,1511% wartości kredytu.
5.2. KKREDYTY DEWIZOWE
Kredyty dewizowe są niżej oprocentowane aniżeli kredyty złotówkowe,

obarczone są jednak ryzykiem kursowym. Gdy złotówka się umacnia, to ciężar
spłaty kredytu walutowego maleje, osłabianie się jednak złotówki skutkuje
wzrostem ciężaru spłaty dewizowych zobowiązań. Najlepiej więc byłoby zacią-
gać kredyt, gdy złotówka jest słaba, spłacać go zaś gdy się ona umacnia. Nie-
stety w dobie powszechnego braku systemów stabilizujących kursy walutowe w
skali międzynarodowej i dużej popularności płynnych kursów walutowych
wśród dominujących gospodarek na świecie, nie da się tego zaplanować.
Do najczęściej zaciąganych kredytów dewizowych zalicza się te we fran-
kach szwajcarskich, dolarach czy euro. Popularność kredytów walutowych wy-
nika z ich niższego oprocentowania w porównaniu z kredytami złotówkowymi.
Wynika to właśnie z większej stabilności gospodarczej i politycznej, a w konse-
kwencji z większego zaufania do tych gospodarek, a co za tym idzie do ich wa-
lut. Od czasu pojawienia się euro, znaczne wahania kursowe pomiędzy wspólną
walutą a dolarem sprawiły, że kredyty w tych walutach istotnie straciły na popu-
145
larności, w efekcie czego obecnie dominującą walutą kredytów dewizowych stał

się frank szwajcarski. Jest to wprost konsekwencja relatywnie największej sta-
bilności tej waluty.
Przykład 5.7.
Spłacamy kredyt dewizowy w równych ratach kredytowych w wyznaczonej
kwocie 100 euro miesięcznie. Gdy zaciągaliśmy kredyt euro kosztowało 4,15 zł,
obecnie zaś kosztuje 4,44 zł. Ustalmy jak deprecjacja złotówki względem euro
wpływa na wysokość miesięcznej raty kredytowej.
1. Początkowo miesięczna rata kapitałowa wynosiła 415 zł:
100 € · 4,15 zł = 415 zł
2. Obecnie zaś rata kapitałowa wynosi już 444 zł:
100 € · 4,44 zł = 444 zł
3. Comiesięczna rata kredytowa jest więc obecnie wyższa o 29 zł:
444 – 415 = 29 zł
4. Czyli jest wyższa o 6,988%:
444  415 29
w   100%   100%  0,06988  6,988%
415 415
Odp. Deprecjacja złotówki o 6,988% powoduje wzrost ciężaru spłaty dewizo-

wych zobowiązań też o właśnie 6,988%. Analogicznie więc aprecjacja
złotówki zmniejsza ciężar spłaty dewizowych zobowiązań.
Istotną kwestią przy zaciąganiu kredytów dewizowych jest także tzw. spre-
ad, czyli różnica pomiędzy kursem skupu a kursem sprzedaży danej waluty.
Zaciągając więc kredyt dewizowy trzeba mieć świadomość, że aby dostać 100
tys. złotych będziemy musieli najpierw sprzedać bankowi dewizy – sprzedać
jednak po kursie skupu banku, czyli tym niższym, natomiast spłacając co mie-
siąc raty kredytowe będziemy musieli kupować dewizy od banku po kursie
sprzedaży, czyli tym wyższym.
Przykład 5.8.
Decydujemy się na kredyt w wysokości 50 000 zł we frankach szwajcarskich.
Kurs skupu franka wynosi obecnie 2,5543 zł, natomiast kurs sprzedaży 2,6585
zł. Ustalmy jak spread wpływa na wysokość zobowiązania dewizowego.
146
Kredyty
1. Aby dostać żądane 50 000 zł, musimy wziąć odpowiednią kwotę kredytu we
frankach szwajcarskich. Dopiero potem bank przeliczy kwotę tego kredytu
(dewizowego we frankach) na złotówki, po kursie skupu franka, czyli po
2,5543 zł.
x · 2,5543 zł = 50 000 zł
x = 19 574,83 CHF
Przy takim kursie franka do złotówki, aby otrzymać 50 000 zł kredytu, należy
wziąć 19 574,83 franków szwajcarskich kredytu.
2. Mamy więc do spłaty 19 574,83 franków szwajcarskich. Spłacać je jednak

będziemy po kursie sprzedaży waluty, czyli tym wyższym – 2,6585 zł. Zakła-
dając teoretycznie, że chcielibyśmy spłacić ten kredyt dokładnie zaraz po jego
zaciągnięciu, musielibyśmy spłacić 52 039,69 zł:
19 574,83 CHF · 2,6585 zł = 52 039,69 zł
Oznacza to, że wskutek tego, iż bank skupuje dewizy po kursie niższym,

sprzedaje je zaś po wyższym, to zaciąganie zobowiązań w dewizach poza ry-
zykiem kursowym obarczone jest dodatkowymi kosztami związanymi z wi-
dełkami kursowymi. W powyższym przykładzie otrzymując z banku 50 000 zł
kapitału, trzeba oddać go o 2 039,69 zł więcej, czyli o 4,08%. Ten spory do-
datkowy koszt kredytu dewizowego należy uwzględnić przy ustalaniu całko-
witego kosztu kredytu w walucie obcej i dopiero wtedy porównywać go z
kosztem kredytu złotówkowego.
Przykład 5.9.
Ustal plan spłaty kredytu dewizowego we frankach szwajcarskich na kwotę
30 000 zł, oprocentowanego 3,2% w skali roku, zakładając że planujemy spłacić
go w ciągu dwóch lat w malejących miesięcznych ratach kredytowych. Kurs
skupu franka wynosi obecnie 2,5348 zł, zaś kurs sprzedaży 2,6834 zł.
1. Do wyznaczenia kwoty kredytu dewizowego wykorzystać należy kurs skupu

franka – 2,5348 zł. Musimy ustalić na jaką kwotę należy wziąć kredyt we
frankach, byśmy po ich sprzedaży bankowi (bank skupi je po kursie skupu)
uzyskali żądane 30 000 zł:
x · 2,5348 zł = 30 000 zł
x = 11 835,25 CHF
147
2. Znając kwotę kredytu we frankach wyznaczymy teraz równą ratę kapitałową,

która będzie podstawą naliczania malejących rat kredowych:
11 835,25 CHF : 24 raty = 493,14 CHF
3. Miesięczne oprocentowanie kredytu wynosi:
r = 3,2% : 12 miesięcy = 0,26667%
4. Na podstawie tych danych sporządzimy teraz plan spłaty kredytu – poniższa

tabela zawiera wszystkie wielkości we frankach szwajcarskich.
pozostająca
kredytu
1 2 3 4 5=3+4 6=23
1. 11 835,25 493,14 31,56 524,70 11 342,11
2. 11 342,11 493,14 30,25 523,38 10 848,98
3. 10 848,98 493,14 28,93 522,07 10 355,84
4. 10 355,84 493,14 27,62 520,75 9 862,71
5. 9 862,71 493,14 26,30 519,44 9 369,57
6. 9 369,57 493,14 24,99 518,12 8 876,44
7. 8 876,44 493,14 23,67 516,81 8 383,30
8. 8 383,30 493,14 22,36 515,49 7 890,17
9. 7 890,17 493,14 21,04 514,18 7 397,03
10. 7 397,03 493,14 19,73 512,86 6 903,90
11. 6 903,90 493,14 18,41 511,55 6 410,76
12. 6 410,76 493,14 17,10 510,23 5 917,63
13. 5 917,63 493,14 15,78 508,92 5 424,49
14. 5 424,49 493,14 14,47 507,60 4 931,35
15. 4 931,35 493,14 13,15 506,29 4 438,22
16. 4 438,22 493,14 11,84 504,97 3 945,08
17. 3 945,08 493,14 10,52 503,66 3 451,95
18. 3 451,95 493,14 9,21 502,34 2 958,81
19. 2 958,81 493,14 7,89 501,03 2 465,68
20. 2 465,68 493,14 6,58 499,71 1 972,54
21. 1 972,54 493,14 5,26 498,40 1 479,41
22. 1 479,41 493,14 3,95 497,08 986,27
23. 986,27 493,14 2,63 495,77 493,14
24. 493,14 493,14 1,32 494,45 0,00
11 835,25 394,51 12 229,76
148
Kredyty
Trzeba mieć oczywiście świadomość ryzyka kursowego – wyznaczone na ko-

lejne miesiące raty kredytowe (kolumna 5) wyrażone są we frankach szwajcar-
skich, a to oznacza, że rzeczywisty ciężar spłaty każdej raty znany będzie do-
piero w dniu jej spłaty (gdy dowiemy się jak kształtować się będą wtedy relacje
kursowe między frankiem a złotówką). Ponadto pamiętać należy, że wskutek
tego, że bank na początku wypłacił nam 30 000 zł kredytu w złotówkach sku-
pując od nas franki po kursie skupu (niższym), a sprzedawać je nam będzie przy
spłacie kolejnych rat po kursie sprzedaży (tym wyższym), to zakładając stabil-
ność relacji między frankiem a złotówką, ciężar spłaty w złotówkach jest więk-
szy niż otrzymane 30 000 zł. Dodatkowo ewentualna deprecjacja złotówki
względem franka będzie ten ciężar potęgować, zaś aprecjacja zmniejszać.
149
5.3. ZADANIA
Zadanie 5.1.
Wyznacz plan spłaty kredytu na kwotę 15 000 zł, oprocentowanego 16% w skali
roku. Planujemy spłacić go w 8 miesięcznych równych ratach kredytowych.
Zadanie 5.2.
Na jaką kwotę należy wziąć kredyt, by bank postawił do naszej dyspozycji do-
kładnie 10 000 zł, wiedząc że z przyznanego kredytu odciąga on automatycznie
5-procentową prowizję. Następnie wyznacz plan spłaty kredytu, zakładając że
spłacimy go w malejących ratach kredytowych w ciągu jednego roku, a roczne
oprocentowanie wynosi 14%.
Zadanie 5.3.
Wyznacz plan spłaty kredytu na kwotę 20 000 zł, oprocentowanego 13% w skali
roku, wiedząc że planujemy spłacać go przez 4 lata w malejących ratach kredy-
towych. Do każdej raty kredytu doliczane będzie ubezpieczenie kredytu w stałej
wysokości 1,5% wartości kredytu.
Zadanie 5.4.
Ile (w zł) wyniosą globalne odsetki od kredytu mieszkaniowego na kwotę
100 000 zł, oprocentowanego 7% w skali roku, spłacanego w równych ratach
kredytowych przez 20 lat? Ile to procent w stosunku do kwoty kredytu?
Zadanie 5.5.
Zastanawiamy się nad kredytem na zakup auta w wysokości 50 000 zł. Bank
proponuje spłatę przez 10 lat oraz 9-procentowe oprocentowanie w skali roku. O
ile złotych (i procent) ciężar spłaty kredytu w równych ratach kredytowych jest
większy od kredytu w malejących ratach kredytowych?
Zadanie 5.6.
Wyznacz plan spłaty pożyczki na kwotę 4 000 zł, w malejących ratach kredyto-
wych w ciągu najbliższego roku, zakładając oprocentowanie na poziomie 16%
w skali roku oraz 3 miesięczną karencję na spłatę rat kredytowych.
Zadanie 5.7.
Wyznacz plan spłaty kredytu na kwotę 6 000 zł spłacanego w 10 równych ratach
kredytowych, wiedząc że po pół roku bank obniży o 20% oprocentowanie wy-
noszące obecnie 15%. Ile wyniesie globalna kwota odsetek?
Zadanie 5.8.
Planujemy spłacić 3 000 zł pożyczki (oprocentowanej w skali roku 13%) w 10
malejących ratach kredytowych. W trakcie spłaty okaże się jednak, że w czwar-
150
Kredyty
tym miesiącu nadpłacimy 500 zł, zaś w siódmym 300 zł. O ile złotych (i procent
zapłacimy mniej globalnych odsetek, niż gdybyśmy spłacili pożyczkę zgodnie z
pierwotnym planem?
Zadanie 5.9.
Planujemy spłacić pożyczkę w wysokości 2 800 zł, oprocentowaną 12% w skali
roku, w sześciu malejących ratach kredytowych. W trakcie spłaty pojawiają się
trudności finansowe wskutek czego nie jesteśmy w stanie spłacić trzeciej raty
kredytowej. W wyniku negocjacji bank zgodził się, byśmy od czwartego mie-
siąca spłacali pożyczkę w równych ratach kredytowych nie przekraczających
300 zł miesięcznie.
Zadanie 5.10.
O ile procent wzrasta ciężar spłaty kredytu dewizowego już w chwili jego za-
ciągania, zakładając że kurs skupu wynosi 4,1528 zł za euro, zaś sprzedaży
4,3689?
Zadanie 5.11.
Wyznacz plan spłaty kredytu dewizowego we frankach szwajcarskich, na kwotę
7 000 zł, oprocentowanego 3,7% i spłacanego w 10 równych ratach kredyto-
wych. Kurs skupu franka wynosi obecnie 2,7823 zł, zaś sprzedaży 2,9486 zł.
151
152
WYNIKI ZADAŃ
ROZDZIAŁ II
2.1. A. I = 121,50, B. I = 72,90, C. I = 36,45, D. I = 349,92, E. I = 157,95

2.2. A. FV = 9525, B. FV = 8000, C. FV = 9300
2.3. PV = 5000
2.4. PV = 14 524,33
2.5. PV = 2000
2.6. t = 49 lat, 4 miesiące i 18 dni
2.7. t = 5 lat i 10 miesięcy
2.8. r = 6,3% rocznie
2.9. r = 6,17% rocznie
2.10. sposób C: PV = 4775,98 zł (A: PV = 4878,05, B: PV = 4818,18, D: PV =4725,44)
2.11. t = 7 lat i 26 dni
2.12. pierwsza rata =10 235,05
2.13. r = 7,26% rocznie
2.14. A. FV = 2199,12 (I1 = 97,20, I2 = 101,92), B. FV = 2078,90, C. FV = 2040,84
D. FV = 2155,29, E. FV = 2349,45
2.15. I = 311,43 przy kwartalnej kapitalizacji; I = 312,33 przy miesięcznej kapitalizacji
2.16. I = 249,08 z kapitalizacją; I= 243,24 bez kapitalizacji
2.17. I = 180,42
2.18. PV = 3000
2.19. PV = 5680
2.20. A. PV = 21 281,03, B. PV = 24 917,30, C. PV = 27 083,36, D. PV = 22 234,48
2.21. t = 20 lat i 6 dni
2.22. t = 12 lata (dokładnie - 11 lat, 10 miesięcy i 28 dni) z kapitalizacją;
t = 14 lat 1 miesiąc i 10 dni bez kapitalizacji
2.23. A. r = 5% rocznie, B. r = 6% rocznie
2.24. r = 10,15% rocznie przy czteromiesięcznej kapitalizacji; r = 10,05% przy
miesięcznej kapitalizacji
2.25. FV = 6948,45
2.26. FV = 16 387,05 przy stałej czteromiesięcznej kapitalizacji; FV = 16 390,61 przy
zmianie kapitalizacji na miesięczną
2.27. PV = 50 000,34 bez podatku; PV = 62 045,44 z podatkiem
2.28. lokata A: FV = 3121,50 (B: FV = 3120,25, C: FV = 3118,94)
2.29. A. FV = 4728,45, B. FV = 4717,92, C. FV = 4809,56, D. FV = 4697,90
2.30. A. FV = 1862,93, B. FV = 1866,27, C. FV = 1867,03, D. FV = 1867,41
2.31. PV = 12 210
2.32. t = 10 lat, 5 miesięcy i 5 dni
2.33. r = 5,45% rocznie przy kapitalizacji ciągłej; r = 5,48% rocznie przy kapitalizacji
kwartalnej, stopa byłaby wyższa o 0,03pp.
2.34. FV = 3137,59
153
2.35. PV = 2000 bez kapitalizacji, PV = 1989,87 z kwartalną kapitalizacją

2.36. PV = 25 951,01
2.37. I = 295,14; o 1,33 zł więcej
2.38. I = 213,92
2.39. FV = 8950,95
2.40. r = 6,62% rocznie
2.41. r = 8,23% bez kapitalizacji i 7,73% z kwartalną kapitalizacją
2.42. r = 13,94% rocznie przy półrocznej kapitalizacji; r = 13,56% przy ciągłej
kapitalizacji
2.43. r = 4,212% (przy wzroście o 7%), r = 7,1% (przy wzroście o 12%)
2.44. A. 18 lat 11 miesięcy i 12 dni; B. 25 lat, 2 miesiące i 12 dni;
C. 17 lat, 9 miesięcy i 29 dni; D. 22 lata
2.45. A. t = 5 lat, 3 miesiące i 4 dni, B. t = 4 lata, 3 miesiące i 4 dni
2.46. t = 5 lat, 4 miesiące i 10 dni
2.47. FV = 4463,96 bez zmiany kapitalizacji; FV = 4464,27 ze zmianą kapitalizacji
2.48. PV = 13 000
2.49. PV = 15 000
2.50. PV = 20 088,08
2.51. A. PV = 12 399,98; B. PV = 11 792,53; C. PV = 11 872, 15
2.52. I = 1016,16
2.53. I = 47,97 (za szósty okres), I = 34,32 (za piąty okres)
2.54. I = 51,60
2.55. PV = 5000
2.56. lokata D: ref = 3,12% (C: ref = 3,10%, B: ref = 3,07%, A: ref = 3,04%)
w obliczeniach uwzględniono podatek dochodowy
2.57. A. Ref = 3,034%; B. Ref = 3,023%; C. Ref = 3,046%
2.58. A. 1,506%, B. 1,510%, C. 1,508%
2.59. A. 4,28%, B. 4,26%, C. 4,25%
2.60. Rfef = 3,446%; wyższa o 0,01p.p. lub 0,29% (Rfef =3,456%)
2.61. półrocznej: Ref = 3,836% (miesięcznej: Ref = 3,815%)
2.62. r = 8,4% (z kapitalizacją); r = 8,1% (bez kapitalizacji)
2.63. Rn = 4,56%
2.64. Rfef = 3,92%, rn = 4,77%, średnioroczne ref = 4%
2.65. rn = 2,22%
2.66. średnioroczna ref = 5%, Rn = 5,67% , Ref = 4,66%
2.67. średnioroczna ref = 3,62%
2.68. I = 254,16
2.69. Ref = 3,64%; Rfef = 2,94%
2.70. Rn = 8,28%; Ref = 6,90%
2.71. I = 1,06 zł
2.72. zmiana oferty nie była korzystna dla klientów (było: ref = 3,11%; jest: ref = 3,08%)
2.73. PV = 8278,77; B: PV = 8434,09
2.74. tak, od przyjaciela uzyska o 103,46 zł więcej
2.75. mniej niż 3,69%
2.76. nie, na akcjach można było zarobić 3,24%, zaś na lokacie 3,45% w skali roku
2.77. tak, na akcjach można było zarobić 3,5%, zaś na lokacie 2,94%
2.78. na lokacie w euro można było zarobić 3,54%, a na lokacie w złotówkach 3,73%
154
Wyniki zadań
2.79. bardziej opłacalny był zakup obligacji

2.80. maksymalnie za 1428,57 zł (procent prosty, bez T)
2.81. kwota podatku = 40,68 zł
2.82. mniej o 450,97 zł, czyli o 20,48%
2.83. mniej o 78,31 zł, czyli o 2,6%
2.84. r = 20,67% rocznie
2.85. r = 5,6% (I rok) i 5% (II rok)
2.86. r = 8,51% w 2002 roku i 7,23% w 2003 roku
2.87. PV = 30 000
2.88. oprocentowanie stałe: I = 479,76; zmienne: I = 492,02
2.89. A. I = 2619,11, B. I = 2640,28
2.90. A. I = 224,41; B. I = 343,77 (zmienne: A. I = 281,16; B. I = 346,36)
ROZDZIAŁ III
W zadaniach 3.1. – 3.5. nie uwzględniono podatku dochodowego od zysków z inwestycji

kapitałowych.
3.1. A. FVCF = 51 285,16, B. FVCF = 50 527,25, C. PVCF = 49 044,89,

D. PVCF = 48 320,07,
3.2. A. FVCF = 2365,28, B. FVCF = 2318,90, C. FVCF = 2185,16,
D. FVCF = 2142,31
3.3. FVCF = 18 150, B. PVCF = 13 542,37
3.4. PVCF = 18 041,03; FVCF = 19 264,97
3.5. FVCF = 100 071,82 przy rocznej kapitalizacji; FVCF = 100 347,78 przy
kwartalnej kapitalizacji,
3.6. FVCF = 11 132,35 przy kapitalizacji kwartalnej; FVCF = 11 134,50 przy
kapitalizacji miesięcznej
3.7. FVCF = 37 558,08; FVCF = 38 136,37
3.8. FVCF = 39 412,17; B. PVCF = 32 893,57
3.9. kwota kredytu: 4848,60; wartość kredytu po półtora roku od ostatniej raty 9969,48
3.10. ostatnia rata = 25 928,31
3.11. ostatnia rata = 19 507,54 (o 10,46% więcej niż za gotówkę)
3.12. CF = 61 242,03; 55 117,83; 49 606,04 przy ratach malejących
CF = 50 903,58; 55 993,94; 61 593,33 przy ratach rosnących
3.13. NPV = 1722,09; inwestycja opłacalna
3.14. NPV = 38 277,50; przy wzroście stopy zwrotu inwestycja stanie się nieopłacalna
NPV = -12 046,97
3.15. Tak budowa jest opłacalna NPV = 12962,96
3.16. Cena akcji powinna wynieść 37,31, w obliczeniach należy uwzględnić efektywną
stopę procentową
3.17. Wariant C: PVCF = 2725,79 (A: PVCF = 2560, B: PVCF = 2649,24)
3.18. Sposób B: PVCF = 38 752,63 (A: PVCF = 39 967,85)
3.19. Sposób A: PVCF = 34 536,29 (B: PVCF = 34 764,82)
3.20. A: PVCF = 1365,31, C: PVCF = 1398,97, B: PVCF = 1419,31
155
ROZDZIAŁ IV
4.1. A. FVA = 26 093,34; B. FVA = 23 938,84; C. PVA = 16 958,88;

D. PVA = 15 558,61
4.2. FVA = 2535,54 (dla płatności z góry); FVA = 2529,06 (dla płatności z dołu)
4.3. A = 2500
4.4. FVA = 10 823,67 przy wpłatach miesięcznych; FVA = 10 849,96 przy wpłatach
kwartalnych
4.5. A. PVP = 382 370,37, B. PVP = 370 370,37
4.6. A = 3856,39 dla kapitalizacji rocznej, A = 3887,29 dla kapitalizacji kwartalnej
4.7. PVP = 112 187,65 przy kapitalizacji rocznej; PVP = 110 409,72 przy kapitalizacji
kwartalnej
4.8. rn = 8,89% rocznie
4.9. rn = 6,05% rocznie
4.10. A. FVA = 17 131,73; B. FVA = 17 140,54; C. FVA = 17 118,86
4.11. A. A = 1026,36; B. A = 1024,61; C. A = 1028,31
4.12. A. warto (PVA = 102 348,55), B. nie warto (PVA = 98 672,03)
4.13. jednorazowo: PV = 15 006,98 (w trzech ratach: PVA = 14 952,70)
4.14. A = 741,80
4.15. A = 894,40, przy wypłatach miesięcznych; A = 2676,69 przy wypłatach
kwartalnych
4.16. PV = 158 170,50 (renta zwykła)
4.17. n = 65 kwartałów
4.18. n = 17; obniżając wielkość nagrody o 25% ich liczba wzrośnie o 11 (n = 28)
4.19. n = 14 (7 lat), gdy wypłaty rozpoczęte zostaną od razu; n = 15, gdy wypłaty
rozpoczęte zostaną po dwóch latach
4.20. miesięczna wpłata = 462,12
4.21. miesięczna emerytura = 1077,52
4.22. FVA = 26 442,75
4.23. A = 238,75
4.24. FVA = 2954,06
4.25. A = 739,51
4.26. FVA = 5274,7 przy wzroście stopy procentowej lub FVA = 5229,92 przy
zwiększeniu częstotliwości kapitalizacji. Pani Janina powinna wybrać pierwszą
opcję – zwiększenie stopy procentowej
4.27. n =210 wpłat miesięcznych, należy oszczędzać przez 17 lat i 6 miesięcy.
4.28. n = 32, wypłaty będą trwały jeszcze 16 lat
4.29. A = 800,70
4.30. dla każdego funduszu obliczamy wielkość pieniędzy wpłaconych i otrzymanych na
moment przejścia na emeryturę. W obliczeniach nie uwzględniono podatku
dochodowego od zysków z inwestycji kapitałowych.
Fundusz ALICJA: w funduszu uzbieramy kwotę FVA = 87 185,95, a w formie
emerytury otrzymamy PVA = 81 107,73, fundusz wypłaci 93% naszych
oszczędności
Fundusz WIESIA: w funduszu uzbieramy kwotę FVA = 107 000,81, a w formie
emerytury otrzymamy PVA = 95 152,14, fundusz wypłaci 88,93% naszych
156
Wyniki zadań
oszczędności.
Z ekonomicznego punktu widzenia lepiej oszczędzać w funduszu ALICJA.
4.31. oferta trzecia: PVA = 50 555,56 (pierwsza: PV = 48 000, druga: PV = 45 833,33)
4.32. nagroda B: PV = 137 571,43 (A: PV = 81 254,22)
4.33. Nagroda D (PV = 11 543,17), następnie B (PV = 11 417,77), C (PV = 11 333,33),
A (PV = 11 217,39)
4.34. A. PV = 3903,63, B. PV = 3856,02, D. PV = 3809,58, C. PV = 3801,45
4.35. E. PV = 24 112,65, B. PV = 24 359,28, A. PV = 25 000, C. PV = 25 625,
D. PV = 25 893,67
4.36. B. PV = 121 458,86, G. PV = 122 769,47, C. PV = 123 076,92,
A. PV = 123 513,46, D. PV = 124 000, E. PV = 124 209,29, F. 125 148,94
4.37. D. PV = 91 714,29, A. PV = 95 540,78, B. PV = 97 000, C. PV = 98 784,11,
4.38. D. PV = 9478, 94, B. PV = 9561,21, C. PV = 9650, A. PV = 9739,81
4.39. B. PV = 20597,94; F. PV = 20986,16; A. PV = 21261,98; D. PV = 21620,54; C.
PV = 21906,29; E. PV = 22353,56
4.40. B. PV = 26 194,39 zł, (C. PV = 26 388,52, A. PV = 26 768,84,
D. PV = 26 895,04)
ROZDZIAŁ V
5.1. równa rata kredytowa = 1 989,24 zł; dla sprawdzenia: I rata odsetkowa = 200 zł, V =
102,65 zł
5.2. kwota kredytu = 10 526,32 zł, stała rata kapitałowa = 877,19 zł; dla sprawdzenia: I
rata odsetkowa = 122,81 zł, VII = 61,40 zł, XII = 10,23 zł
5.3. stała comiesięczna kwota ubezpieczenia = 25 zł, stała rata kapitałowa = 416,67 zł;
dla sprawdzenia: 1. rata odsetkowa = 216,67, 15. = 153,47 zł, 38. = 49,65 zł, 1. rata
kredytowa wraz z ubezpieczeniem = 658,33 zł, 22. = 563,54 zł, 48. = 446,18 zł
5.4. stała rata kredytowa = 775,30 zł; dla sprawdzenia: I rata odsetkowa = 583,33 zł,
100. = 433,87 zł, 200. = 164,49 zł; globalne odsetki = 86 071,74 zł, czyli 86,072%
wartości kredytu
5.5. odsetki globalne przy równych ratach kredytowych = 26 005,46 zł, zaś przy
malejących = 22 687,50 zł, czyli ciężar spłaty jest większy o 3 317,96 zł, a więc o
14,62%; dla sprawdzenia: równa rata kredytowa = 633,38 zł, zaś równa rata
kapitałowa = 416,67 zł
5.6. pierwsza rata kredytowa będzie spłacona w czwartym miesiącu; przez pierwsze trzy
miesiące będą jednak naliczane odsetki od rosnącego co miesiąc zadłużenia, dlatego
w czwartym miesiącu odsetki naliczane będą już od powstałej do tego czasu kwoty
4 162,13 zł i to ta kwota zostaje rozłożona na 9 (by zmieścić się w jednym roku)
równych rat kapitałowych.
157
pozostająca
kredytu
1 2 3 4 5=3+4 6=23
1. 4 000,00 4 053,33
2. 4 053,33 4 107,37
3. 4 107,37 4 162,13
4. 4 162,13 462,46 55,50 517,95 3 699,67
5. 3 699,67 462,46 49,33 511,79 3 237,21
6. 3 237,21 462,46 43,16 505,62 2 774,75
7. 2 774,75 462,46 37,00 499,46 2 312,29
8. 2 312,29 462,46 30,83 493,29 1 849,84
9. 1 849,84 462,46 24,66 487,12 1 387,38
10. 1 387,38 462,46 18,50 480,96 924,92
11. 924,92 462,46 12,33 474,79 462,46
12. 462,46 462,46 6,17 468,63 0,00
4 162,13 277,48 4 439,61
5.7. równa rata kredytowa dla pierwszych 6 miesięcy = 642,02 zł, pozostała do spłaty
część kredytu po 6 miesiącach = 2 489,78 zł, obniżona stopa procentowa = 12%,
równa rata kredytowa dla ostatnich 4 miesięcy = 638,08 zł, globalne odsetki =
404,45 zł; dla sprawdzenia: I rata odsetkowa = 75 zł, VI = 38,66 zł, VII = 24,90 zł
5.8. dzięki dwóm nadpłatom, spłacimy kredyt szybciej (w osiem miesięcy) i w efekcie
globalne odsetki (144,08 zł) będą niższe niż przy pierwotnym planie spłaty o 34,67
zł, czyli o 19,4%
pozostająca
kredytu
1 2 3 4 3+4 23
I 3 000 300 32,50 332,50 2 700
II 2 700 300 29,25 329,25 2 400
III 2 400 300 26,00 326,00 2 100
IV 2 100 800 22,75 822,75 1 300
V 1 300 300 14,08 314,08 1 000
VI 1 000 300 10,83 310,83 700
VII 700 600 7,58 607,58 100
VIII 100 100 1,08 101,08 0
3 000 144,08 3 144,08
5.9. przez pierwsze dwa miesiące równa rata kapitałowa wynosić będzie 666,67 zł; w
trzecim miesiącu nie spłacamy ani raty kapitałowej, ani odsetkowej, naliczone
zostaną nam jednak za ten miesiąc odsetki (26,67 zł), które powiększą zadłużenie
158
Wyniki zadań
wobec banku (do 2 693,33 zł); to dla tej kwoty wynegocjujemy nowy plan spłaty w
równych ratach kredytowych – by nie przekraczała ona 300 zł dług trzeba spłacić w
10 ratach, każda po 284,37 zł
pozostająca
kredytu
1 2 3 4 5=3+4 6=23
1. 4 000,00 666,67 40,00 706,67 3 333,33
2. 3 333,33 666,67 33,33 700,00 2 666,67
3. 2 666,67 0 0 0 2 693,33
4. 2 693,33 257,43 26,93 284,37 2 435,90
5. 2 435,90 260,01 24,36 284,37 2 175,89
6. 2 175,89 262,61 21,76 284,37 1 913,28
7. 1 913,28 265,23 19,13 284,37 1 648,04
8. 1 648,04 267,89 16,48 284,37 1 380,16
9. 1 380,16 270,57 13,80 284,37 1 109,59
10. 1 109,59 273,27 11,10 284,37 836,32
11. 836,32 276,00 8,36 284,37 560,32
12. 560,32 278,76 5,60 284,37 281,55
13. 281,55 281,55 2,82 284,37 0,00
4 026,67 223,67 4 250,34
5.10. kurs sprzedaży jest wyższy od kursu skupu o 5,20%, o tyle więc jest wyższy ciężar
spłaty kredytu już w chwili jego zaciągnięcia
5.11. kwota kredytu we frankach = 2 515,90 CHF; równa rata kredytowa = 213,88 CHF;
dla sprawdzenia: I rata kapitałowa = 206,13 CHF, I rata odsetkowa = 7,76 CHF, X
= 1,97 CHF; globalne odsetki = 50,70 CHF
159
160
ZESTAWIENIE WZORÓW
ODSETKI PROSTE
Wzór 2.1. Kwota odsetek uzyskanych w dowolnym okresie
I = PV  r  t
FV = PV  (1 + r  t)
PV = FV
(1 + r  t)
FV = PV × (1 + r1 × t1 + r2 × t2 + ….. + rn × tn)
ODSETKI ZŁOŻONE
FV = PV  (1 + r) t
FV
PV =
(1 + r) t
FV = PV  (1 + r1 ) t1  (1 + r2 ) t 2  ..... (1 + rn ) t n
161
Wzór 2.8. Stopa procentowa w rachunku odsetek złożonych
FV
r=t 1
PV
Wzór 2.9. Okres czasu w rachunku odsetek złożonych
FV
log
PV
t =
log (1 + r)
Wzór 2.10. Odsetki za dany okres trwania lokaty
Ii = PV  (1 + r) i 1  r
KAPITALIZACJA CIĄGŁA
Wzór 2.11. Wartość przyszła przy kapitalizacji ciągłej
FV = PV  er  t
Wzór 2.12. Wartość obecna przy kapitalizacji ciągłej
FV
PV =
e r t
r  t 1  r2  t 2 + . . . + rn  t n
FV = PV  e 1
Wzór 2.14. Stopa procentowa przy kapitalizacji ciągłej
1 FV
r =  ln
t PV
Wzór 2.15. Okres czasu przy kapitalizacji ciągłej
1 FV
t =  ln
r PV
162
Zestawienie wzorów
STOPA EFEKTYWNA I NOMINALNA
Wzór 2.16. Roczna efektywna stopa procentowa
Ref = (1 + rn) t – 1
Wzór 2.17. Roczna efektywna stopa procentowa dla kapitalizacji ciągłej, gdy znamy
nominalną roczną stopę procentową
Rn
Ref = e 1
Wzór 2.18. Nominalna stopa procentowa (dla okresu kapitalizacji), gdy znamy roczną
efektywną stopę procentową
rn = ( t 1 + R ef  1)
Wzór 2.19. Nominalna roczna stopa procentowa, gdy znamy roczną efektywną stopę
procentową
Rn = t  ( t 1 + R ef  1)
Wzór 2.20. Nominalna roczna stopa procentowa, przy kapitalizacji ciągłej, gdy znamy
efektywną roczną stopę procentową
Rn = ln (1 + Ref)
PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE
Wzór 3.1. Wartość przyszła przepływów pieniężnych płatnych z góry
n
t=0
Wzór 3.2. Wartość przyszła przepływów pieniężnych płatnych z dołu
n
t=1
Wzór 3.3. Wartość bieżąca przepływów pieniężnych płatnych z góry
n CFt
PVCF = 
t =0 (1 + r) t
163
Wzór 3.4. Wartość bieżąca przepływów pieniężnych płatnych z dołu
n CFt
PVCF = 
t =1 (1 + r) t
RENTY
Wzór 4.1. Wartość przyszła renty zwykłej
(1 + r) n  1
FVA = A 
r
Wzór 4.2. Wartość przyszła renty należnej
 (1 + r) n+1  1 
FVA = A    1
 r 
Wzór 4.3. Wartość obecna renty zwykłej
(1 + r) n  1
PVA = A 
r  (1  r) n
Wzór 4.4. Wartość obecna renty należnej
(1 + r) n  1
PVA = A 
r  (1  r) n 1
Wzór 4.5. Liczba płatności, gdy znana jest wartość przyszła renty zwykłej
 FVA 
log 1   r
 A 
n
log (1  r)
Wzór 4.6. Liczba płatności, gdy znana jest wartość przyszła renty należnej
  FVA  
log    1  r  1
n  A   1
log (1  r)
164
Zestawienie wzorów
Wzór 4.7. Liczba płatności, gdy znana jest wartość obecna renty zwykłej
 PVA 
log 1   r
 A 
n
log (1  r)
Wzór 4.8. Liczba płatności, gdy znana jest wartość obecna renty należnej
 PVA 
log  (1  r)   r
 A  1
n  
log (1  r)
Wzór 4.9. Wartość obecna renty dożywotniej zwykłej
1
PVP = P 
r
Wzór 4.10. Wartość obecna renty dożywotniej należnej
1 1+ r 
PVP = P + P  = P   
r  r 
165
166
LITERATURA
1. Bień A., Bień W., Kalkulacja ceny pieniądza w pożyczkach i kredytach, Wy-
dawnictwo Difin, Warszawa 2000.
2. Chrzan P., Matematyka finansowa, GigaNet, Katowice 1998.
3. Dynus M., Kołosowska B., Prewysz-Kwinto P., Zarządzanie finansami
przedsiębiorstw, TNOiK, Toruń 2004.
4. Jajuga K., Jajuga T., Inwestycje. Instrumenty finansowe, ryzyko finansowe,
inżynieria finansowa, PWN 2004.
5. Kasprowicz A., Romański J., Matematyka z elementami zastosowań w eko-
nomii, t.1 i 2., Wydawnictwo UMK, Toruń 1997.
6. Podgórska M., Klimkowska J, Matematyka finansowa, PWN, Warszawa
2005.
7. Sobczyk M., Matematyka finansowa, Agencja Wydawniczo-Poligraficzna
Placet, Warszawa 2003.
167

Matematykafinansowa-M DynusP Prewysz-Kwinto

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Matematykafinansowa-M DynusP Prewysz-Kwinto

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MATEMATYKA

WYNIKI ZADAŃ.......................................................................................... 153

ZESTAWIENIE WZORÓW.......................................................................... 161

Niniejszy podręcznik przeznaczony jest głównie dla studentów wyższych

Stopa procentowa jest ceną pieniądza. Wyraża za ile (pieniędzy) można

To wyjaśnia dlaczego stopy procentowe w Europie Zachodniej czy USA

Na co dzień mamy do czynienia z wieloma stopami procentowymi. Poniżej

1.1. STOPY PROCENTOWE BANKU CENTRALNEGO

Stopy procentowe banku centralnego mają kluczowe znaczenie dla rynków

W Polsce Narodowy Bank Polski wyznacza cztery podstawowe stopy pro-

Stopa interwencyjna to stopa, według której bank centralny organizuje

Stopa lombardowa to stopa, według której bank centralny udziela bankom

rowany jest bowiem warunkami, których niemożliwość spełnienia w sytuacji

Stopa depozytowa określa oprocentowanie operacji odwrotnej aniżeli kre-

Stopa redyskontowa określa cenę, po której bank centralny kupuje od

Poniższe zestawienie prezentuje historyczne ujęcie stóp procentowych NBP

PODSTAWOWE STOPY PROCENTOWE NBP w latach 1989-2005

stopa stopa stopa stopa

Źródło: Narodowy Bank Polski.

Stopy procentowe NBP są wyższe aniżeli zachodnich banków centralnych –

STOPY PROCENTOWE WYBRANYCH BANKÓW CENTRALNYCH

NBP EBC Fed BoE BoJ

Stan na dzień 2 września 2005 r.

1.2. MIĘDZYBANKOWE STOPY PROCENTOWE

Stopy międzybankowe, to stopy według których rozliczają się ze sobą ban-

WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) to oprocentowanie, na jakie

PLN ON TN 1 mies. 3 mies. 6 mies. 9 mies. 1 rok

ON (over night) – wysokość rocznej stopy procentowej, jaką banki zapłacą za

Stopa WIBOR jest ponadto wykorzystywana przez banki komercyjne jako

WIBID (Warsaw Interbank Bid Rate) to roczna stopa procentowa, jaką

PLN ON TN 1 mies. 3 mies. 6 mies. 9 mies. 1 rok

WIBID jest wykorzystywany jako punkt odniesienia dla oprocentowania

EURIBOR (Euro Interbank Offered Rate) to stopa procentowa kredytów

EUR 1 mies. 2 mies. 3 mies. 6 mies. 1 rok

EURIBOR jest powszechnie wykorzystywany jako baza dla oprocentowa-

LIBOR (London Interbank Offered Rate) to stopa procentowa pożyczek

1 mies. 2 mies. 3 mies. 6 mies. 1 rok

LIBOR jest często wykorzystywany jako baza cen transakcji finansowych,

1.3. STOPY PROCENTOWE W BANKACH KOMERCYJNYCH

Klientami banków komercyjnych jest ludność i przedsiębiorstwa. Banki ko-

OPROCENTOWANIE LOKAT ZŁOTÓWKOWYCH

środki bieżące w ROR 0,8%

Z uwagi na fakt, iż stopy międzybankowe, a także banków centralnych, są na

OPROCENTOWANIE LOKAT DEWIZOWYCH

lokata 3-miesięczna w USD ok. 0,4%

kredyt gotówkowy dla ludności w ROR PLN ok. 13%

Banki komercyjne wiążą często oprocentowanie kredytów w ścisły sposób ze

Od 19 września 2002 r. w Polsce obowiązuje ustawa, na mocy której insty-

1.4. OPROCENTOWANIE SKARBOWYCH PAPIERÓW WARTOŚCIO-

Rentowność skarbowych papierów wartościowych z uwagi na największą

Oprocentowanie obligacji skarbowych uzależnione jest od poziomu inflacji

RENTOWNOŚĆ OBLIGACJI SKARBOWYCH WYBRANYCH KRAJÓW

2-letnie 5-letnie 10-letnie 30-letnie inflacja

Rentowność skarbowych papierów wartościowych jest w krajach Unii Eu-

1.5. RODZAJE STÓP PROCENTOWYCH

Nominalna stopa procentowa

Realna stopa procentowa

Wzór 1.1. Realna stopa procentowa

Odp. Realna stopa procentowa wynosi 1,45% rocznie.

Faktyczna stopa procentowa

Wzór 1.2. Faktyczna stopa procentowa

Należy pamiętać, że stopę faktyczną uwzględnia się przy obliczaniu odsetek

rf = 4,6% · (1 – 19%) = 4,6 · 0,81 = 3,726%