DẠNG 5 

. BIỂU THỨC KHÔNG ĐỐI XỨNG GIỮA CÁC NGHIỆM

PHẦN I. TÓM TẮT LÍ THUYẾT.

1. Hệ thức Viét
Cho phương trình bậc hai . Nếu là hai nghiệm của phương trình thì:

2. Ứng dụng của hệ thức Viét

a) Xét phương trình bậc hai

- Nếu thì phương trình có một nghiệm là , nghiệm còn lại là

- Nếu thì phương trình có một nghiệm là , nghiệm còn lại là

b) Tìm hai số biết tổng và tích của chúng: Nếu hai số có tổng bằng và tích bằng thì hai số đó
là nghiệm của phương trình: .
3) Chú ý: Một số biểu thức đối xứng giữa các nghiệm thường gặp là
+)
+)

+)

+)
+)
+)
PHẦN II. CÁC DẠNG BÀI.
Dạng 1. Xác định điều kiện của tham số để phương trình bậc hai có nghiệm thỏa mãn hệ thức cho
trước không đối xứng.
a) Phương pháp giải.
Xét phương trình bậc hai
Bước 1: Tìm điều kiện để phương trình có nghiệm
Bước 2: Từ hệ thức đã cho và hệ thức Viét, tìm được điều kiện của tham số
Bước 3: Kiểm tra điều kiện của tham số có thỏa mãn điều kiện ở bước 1 hay không rồi kết luận.
b) Bài tập.
Bài 1. Cho phương trình . Tìm các giá trị của tham số để phương trình có hai
nghiệm phân biệt thỏa mãn
Lời giải

Ta có:
 Phương trình có hai nghiệm phân biệt .

Theo hệ thức Viét ta có:

Ta có:

Vì là nghiệm của phương trình nên ta có:

(TMĐK)
Vậy .
Bài 2. Cho phương trình ( là tham số). Tìm các giá trị của tham số để phương

trình có hai nghiệm thỏa mãn

Lời giải
Phương trình

Ta có:
Suy ra phương trình luôn có nghiệm.

Theo định lý Vi-ét ta có :

Theo bài

.
Vậy hoặc

Bài 3. Cho phương trình: ; với là tham số thực. Gọi hai

nghiệm của phương trình là . Tìm tất cả các giá trị của sao cho:

a) . b) .

c) . d) Tỷ số giữa hai nghiệm bằng .

Lời giải

Phương trình có

Suy ra phương trình luôn có hai nghiệm phân biệt với mọi giá trị :

.
Theo hệ thức Vi-ét:

a) TH1: . Thay vào ta được:

TH2: . Thay vào ta được:

Vậy có hai nghiệm thỏa khi và chỉ khi .

b) TH1: . Thay vào được:

TH2: . Thay vào được:

Vậy các giá trị thỏa đề là , .

c) Ta có:

TH1: . Phương trình tương đương:

 .

TH2: . Phương trình tương đương:

Vậy các giá trị thỏa đề là , .

d) Tỷ số giữa hai nghiệm bằng

Vậy các giá trị cần tìm là .

Bài 4. Cho phương trình: (với là tham số)

Xác định giá trị của để phương trình có hai nghiệm sao cho
Lời giải

Phương trình

Ta có:
Để phương trình có hai nghiệm thì

Áp dụng định lí Vi-et ta có:

ĐK:
 Theo bài ta có

( Thỏa mãn)
Với ta có (vô nghiệm)

Với ta có (vô nghiệm)

Vậy không có giá trị thỏa mãn đề bài.

Bài 5. Cho phương trình (với là tham số). Tìm để phương trình có

nghiệm phân biệt , thỏa mãn .

Lời giải

Phương trình có 2 nghiệm phân biệt ,

, .

Theo định lí Vi-ét, ta có: .

Theo đề bài: .

Từ , ta có hệ phương trình: .

Thay , vào , ta được:

Vậy thỏa mãn điều kiện bài toán.

Bài 6. Tìm giá trị của tham số để phương trình có hai nghiệm phân

biệt , thỏa mãn .

Lời giải

Đặt .

Giả sử là nghiệm của phương trình ta có:

Khi đó:
 Phương trình có nghiệm phân biệt khác khi và chỉ khi

Theo định lý Viet ta có .

Khi đó .

Thay vào ta được .

Đối chiếu điều kiện suy ra  ; .

Bài 7. Biết là một giá trị thực của tham số để phương trình có hai

nghiệm , sao cho . Tìm ?

Lời giải

Ký hiệu: .

Phương trình có hai nghiệm , .

Với điều kiện , áp dụng định lý Vi – ét, ta có: .

Ta có: .

Mà .

Suy ra .

Thay vào , ta được:

.
Theo giả thiết bài toán, ta có:

Ta có: (không thỏa ).

 (thỏa ).
Vậy .
Dạng 2. Tìm GTLN, GTNN của biểu thức không đối xứng
a) Phương pháp giải.
Xét phương trình bậc hai
Bước 1: Tìm điều kiện để phương trình có nghiệm
Bước 2: Từ hệ thức đã cho biến đổi về dạng đối xứng, rồi thay hệ thức Viét vào
Thường sử dụng nhẩm nghiệm để tính theo (nếu được), hoặc là nghiệm của phương trình

nên để biến đổi biểu thức đã cho về dạng

đối xứng.
Bước 3.
 -Biến đổi biểu thức về dạng tổng hoặc hiệu của một số không âm với hằng số hoặc áp dụng bất đẳng
thức Cauchy (Cô-si)
- Theo bất đẳng thức Cauchy với hai số không âm ta có: 
Dấu xảy ra khi và chỉ khi
Bước 4: Kiểm tra điều kiện của tham số có thỏa mãn điều kiện ở bước hay không rồi kết luận
b) Bài tập.

Bài 1. Cho phương trình: ; với là tham số thực. Gọi hai

nghiệm của phương trình là . Tìm tất cả các giá trị của sao cho biểu thức đạt giá trị
nhỏ nhất.
Lời giải

Phương trình có

Suy ra phương trình luôn có hai nghiệm phân biệt với mọi giá trị :

+) Khi . Ta có:

Vậy đạt giá trị nhỏ nhất bằng khi .

+) Khi . Ta có:
 Biểu thức này không có giá trị nhỏ nhất vì

Hay không có nào để đạt giá trị nhỏ nhất.

Từ hai trường hợp trên suy ra thì đạt giá trị nhỏ nhất bằng .
Bài 2. Cho phương trình ,( tham số).Gọi là hai nghiệm của phương trình

. Tìm để biểu thức đạt giá trị nhỏ nhất.

Lời giải
Phương trình ,

Ta có:
Suy ra phương trình luôn có nghiệm với mọi .

Theo Viet, ta có:

Do là nghiệm của (1) nên

Do đó

Bài 3.Cho phương trình: ( tham số). Gọi là nghiệm của phương trình (1).

Tìm để biểu thức đạt GTNN

Lời giải

Phương trình:

Theo Vi ét tacó:

Vì là nghiệm của phương trình nên ta có:

Do đó:

Tương tự:
 Do áp dụng bất đẳng thức côsi, ta được:

Vậy là giá trị cần tìm.

Bài 4. Gọi , là hai nghiệm của phương trình: Giá trị của để biểu thức

đạt giá trị nhỏ nhất

Lời giải

Phương trình: ( tham số).

Ta có: Phương trình luôn có hai nghiệm phân biệt , .

Theo định lý Viet thì: .

Ta có

Đẳng thức xảy ra khi .

Vậy giá trị nhỏ nhất của là khi .

Bài 5. Cho phương trình ,( tham số). Tìm để phương trình có hai nghiệm

phân biệt sao cho đạt giá trị nhỏ nhất

Lời giải
Phương trình: ( tham số).

Ta có: .
Theo định lý Viet thì:
Do là nghiệm của phương trình nên

Thay vào
 Vậy khi (Thỏa mãn)
Phần III. BÀI TẬP TỰ LUYỆN
Dạng 1. Xác định điều kiện của tham số để phương trình bậc hai có nghiệm thỏa mãn hệ thức cho
trước không đối xứng.

Bài 1.Phương trình ; với là tham số. Tìm để phương trình

có hai nghiệm phân biệt , thỏa mãn :

a) . . .
Lời giải

Phương trình có

phương trình luôn có hai nghiệm phân biệt với mọi giá trị của :

a) Vì mà nên ,

Do đó
Vậy không có giá trị nào của thỏa mãn đề bài.

b) .
Xét 2 trường hợp
+) Trường hợp 1: ,

Khi đó

+) Trường hợp 2:

Khi đó
Vậy ; ; ; là các giá trị cần tìm.

c)Phương trình luôn có hai nghiệm phân biệt với mọi giá trị của là và

Xét 2 trường hợp

+) Trường hợp 1: ,

Khi đó

+) Trường hợp 2:

Khi đó
Vậy là giá trị cần tìm.

d) Phương trình luôn có hai nghiệm phân biệt với mọi giá trị của là và
Xét 2 trường hợp
+) Trường hợp 1: ,
Khi đó

+) Trường hợp 2:
Khi đó
 Vậy là giá trị cần tìm.
Bài 2. Cho phương trình ( là tham số). Tìm để phương trình có hai nghiệm phân

biệt thỏa mãn

Lời giải

Phương trình có hai nghiệm phân biệt khi và chỉ khi

Theo Viet ta có:

Mà

Thay vào ta có: thay vào có .

Thay và vào ta có: nên ( thỏa mãn điều kiện).

Vậy thỏa mãn yêu cầu bài toán.

Bài 3. Cho phương trình ( là tham số) . Gọi hai nghiệm của là .
Tính theo giá trị của biểu thức
Lời giải
Phương trình ( là tham số)
Có
Theo định lý Viet ta có:
Vì là nghiệm của phương trình nên ta có:

Bài 4. Cho phương trình: ( là tham số). Gọi , là các nghiệm của phương
trình. Tìm để .
Lời giải

Ta có: với mọi .

Vậy phương trình luôn có hai nghiệm phân biệt với mọi .

Theo hệ thức Vi-et ta có

Từ thay vào ta được:

 .

Ta có:

.
Vậy là giá trị cần tìm.
Có thể trình bày như sau:

Vì là nghiệm của phương trình nên

.
Bài 5. Cho phương trình ( là ẩn, là tham số).
Tìm để hai nghiệm , thỏa mãn: .
Lời giải

Ta có: .

Phương trình có nghiệm , .

Theo hệ thức Vi-et ta có: .

Khi đó

.
Vậy là giá trị cần tìm.

Bài 6. Cho phương trình : ( là ẩn, là tham số). Tìm để

phương trình có hai nghiệm sao cho
Lời giải

Phương trình : ( là ẩn, là tham số).

Phương trình đã cho có hai nghiệm khi và chỉ khi .

Theo hệ thức Vi-ét:

Mà
 Từ và suy ra .

Bài 7. Cho phương trình ( là ẩn, là tham số) . Tìm để phương trình có
nghiệm thỏa mãn
Lời giải

Phương trình có nghiệm

Theo định lý Viét ta có

Có
Thay vào ta có

Ta có hệ
(thỏa mãn)

Vậy là tất cả các giá trị cần tìm.

Bài 8. Cho phương trình ( là ẩn, là tham số). Trong trường hợp phương

trình có hai nghiệm phân biệt với , tìm tất cả các giá trị của m sao cho
Lời giải
Phương trình ( là ẩn, là tham số).
Có
Suy ra phương trình có luôn có hai nghiệm.

Theo hệ thức Vi-ét :

Vì
Vậy .
Dạng 2. Tìm GTLN, GTNN của biểu thức không đối xứng

Bài 1. Phương trình ; với là tham số. Tìm để

phương trình có hai nghiệm phân biệt , để biểu thức đạt giá trị nhỏ
nhất.
Lời giải

* Phương trình có

phương trình luôn có hai nghiệm phân biệt với mọi giá trị của .
Một nghiệm là
 Nghiệm còn lại là

Phương trình luôn có hai nghiệm phân biệt với mọi giá trị của là và
Xét 2 trường hợp
+) Trường hợp 1: ,

Khi đó

Đẳng thức xảy ra khi và chỉ khi

+) Trường hợp 2:

Khi đó

Đẳng thức xảy ra khi và chỉ khi

Vậy

Bài 2. Cho phương trình: ( là tham số ). Tìm tất cả các giá trị của để phương

trình có hai nghiệm sao cho biểu thức đạt GTNN

 Lời giải
Phương trình: ( là tham số ) có hai nghiệm khi

Bài 3. Phương trình ; với là tham số. Tìm để

phương trình có hai nghiệm phân biệt , để biểu thức đạt giá trị nhỏ nhất.
Lời giải

* Phương trình có

phương trình luôn có hai nghiệm phân biệt với mọi giá trị của .

Theo định lý Vi-ét :

*Để tồn tại thì

Xét

Vậy khi (TMĐK)