1.

Środki ochrony wolności i praw

Prawo do sądu w Polsce po 1989 r.

W latach 1989-97 - brak gwarancji w przepisach konstytucyjnych,

Wyprowadzenie prawa do sądu z zasady demokratycznego państwa prawnego.

Wyrok TK w sprawie K 8/91: jednym z fundamentalnych założeń demokratycznego państwa prawnego jest zasada dostępu
obywateli do sądu w celu umożliwienia im obrony ich interesów przed niezawisłym organem kierującym się wyłącznie
obowiązującym w państwie prawem.

Od 1997 szczegółowe przepisy konstytucyjne dotyczące prawa do sądu

Art. 45 Konstytucji

Ust. 1:

• Podmiot – „każdy”,

• Przedmiot:

• rozpatrzenie sprawy: sprawiedliwe, jawne, bez nieuzasadnionej zwłoki,

• Przez sąd: właściwy, niezależny, bezstronny, niezawisły

Ust. 2:
Szczególne przesłanki ograniczania jawności, Bezwzględny wymóg publicznego ogłoszenia wyroku.

Elementy prawa do sądu:

• Prawo dostępu do sądu: obowiązek ustanawiania regulacji prawnej, która zapewni rozpatrzenie sprawy przez sąd, na żądanie
zainteresowanego

 Prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej - takie ukształtowanie środków proceduralnych, które
umożliwią właściwe zrównoważenie pozycji procesowej każdej ze stron

 Prawo do wyroku sądowego: prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia danej sprawy przez sąd

Czwarty element prawa do sadu

 Wyrok TK z 24 października 2007 r., sygn. SK 7/06; dot. orzekania w niektórych sprawach przez asesorów sądowych, a
nie sędziów.

 „Rozwijając i uzupełniając dotychczasową linię orzeczniczą, Trybunał Konstytucyjny pragnie stwierdzić, że
konstytucyjne prawo do sądu obejmuje czwarty, bardzo ważny element, a mianowicie prawo do odpowiedniego
ukształtowania ustroju i pozycji organów rozpoznających sprawy.

Pojęcie „sprawy” z art. 45 Konstytucji RP:

 Wola prawodawcy, aby prawem do sądu objąć możliwie najszerszy zakres spraw (TK, wyrok K 28/97)

 Pojęcie sprawy oznacza wszelkie sytuacje, w których pojawia się konieczność rozstrzygania o prawach danego podmiotu
w relacji z innych równorzędnymi podmiotami lub w relacji z władzą publiczną, a jednocześnie natura danych stosunków
prawnych wyklucza arbitralność rozstrzygania o sytuacji prawnej podmiotu przez drugą stronę tego stosunku (TK,
wyrok K. 21/99)

 Wszelkie spory prawne, w których przynajmniej jedną ze stron jest podmiot prawa prywatnego
  Sprawy karne, cywilne, administracyjne

 Wykluczenie sporów wewnątrz aparatu państwowego

Art. 77 ust. 2 Konstytucji

 Dopełnienie art. 45 Konstytucji (ścisły związek obu przepisów)

 Nie jest powtórzeniem art. 45

 Węższy zakres podmiotowy: wolności i prawa (jedynie te, które gwarantuje Konstytucja RP - TK wyr. K 21/99)

 Ograniczenie stosowania art. 31 ust. 3 Konstytucji

 Art. 78 i 176 ust. 1 Konstytucji

 Art. 78à„Orzeczenia i decyzje” - szerszy zakres niż rozstrzygnięcia sądów

 • ”zaskarżenie” - bez wskazania konkretnego środka zaskarżenia; brak wymogu dewolutywności

 • Wyjątki od zasady z art. 78 w formie ustawowej Art. 176 ust. 1à

 Nakaz dwuinstancyjności postępowania sądowego, tzn. takiego, które „od początku do końca” jestprowadzone przez
sądy.

Skarga konstytucyjna

• Incydentalność́
• Ograniczoność́ przedmiotowa • Subsydiarność́

I. Przesłanki materialne (prof. Granat)

 Naruszenie konstytucyjnych wolności i praw

 Dotyczące konkretnej osoby (skarżącego) - incydentalność skargi

 Ostateczność orzeczenia dot. wolności

i praw (problem nadzwyczajnych środków zaskarżenia) - subsydiarność skargi

 Powodem rozstrzygnięcia o wolnościach i prawach jest niekonstytucyjna podstawa prawna

Przesłanki formalne (prof. Granat)

 Zdolność skargowa - każdy (kto posiada prawa i wolności konstytucyjne),

 Przymus adwokacko-radcowski (art. 44 ust. 1 ustawy o org. i trybie postępowania przed TK)

 Termin - 3 miesiące od doręczenia prawomocnego orzeczenia (ostatecznego w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji)

 Odpisy oraz załączniki wymagane przez ustawę (zob. art. 53 ust. 2 oraz art. 58 ust. 2 ustawy o org. i trybie postępowania
przed TK)

Wyjątek:

 Szczególne ograniczenia przedmiotowe skargi konstytucyjnej - Art. 56 a prawo azylu oraz status uchodzący
 Przywilej korzyści - Odroczenie utraty mocy obowiązującej niekonstytucyjnego przepisu prawnego w wyroku
uwzględniającym skargę konstytucyjną nie stoi na przeszkodzie wzruszeniu orzeczeń zapadłych w sprawie skarżącego,
w związku z którymi została złożona skarga konstytucyjna.