www.takbook.

com
 ‫‪www.takbook.com‬‬

‫از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﮫﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﮫﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬

‫"! &‪#$%& '(!) #* '+,‬‬

‫)‪-.+/)!01 234 :56%$78‬‬

‫(‪!"#$% '($)*+#‬‬
‫‪ ,(-./‬ـ ‪١٤٠٠‬‬
 ‫‪www.takbook.com‬‬

‫ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي‪ ،‬ﻋﻠﯽ‪-1357 ،‬‬ ‫‪:‬‬ ‫ﺳﺮﺷﻨﺎﺳﻪ‬

‫از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ؛ ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﻧﺎﻣﻪ‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻋﻨﻮان و ﻧﺎم ﭘﺪﯾﺪآور‬
‫ﺗﻨﺴﺮ‪ /‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪ :‬ﻋﻠﯽ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي‪.‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪ :‬زرﻧﻮﺷﺖ‪.1400 ،‬‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﺸﺮ‬
‫‪ 94‬ص‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻇﺎﻫﺮي‬
‫‪978 - 622 – 288– 084 – 2‬‬ ‫‪:‬‬ ‫ﺷﺎﺑﮏ‬
‫ﻓﯿﭙﺎي ﻣﺨﺘﺼﺮ‬ ‫وﺿﻌﯿﺖ ﻓﻬﺮﺳﺖﻧﻮﯾﺴﯽ ‪:‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖﻧﻮﯾﺴﯽ ﮐﺎﻣﻞ اﯾﻦ اﺛﺮ در ‪ http://opac.nlai.ir‬در دﺳﺘﺮس‬ ‫‪:‬‬ ‫ﯾﺎدداﺷﺖ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫____________ اﻧﺘﺸﺎرات زرﻧﻮﺷﺖ ____________‬

‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﯿﺪان اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺧﯿﺎﺑﺎن ﮐﺎرﮔﺮ ﺟﻨﻮﺑﯽ‪،‬‬
‫ﮐﻮﭼﻪ ﻣﻬﺪيزاده‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،27‬واﺣﺪ ‪19‬‬
‫ﺗﻠﻔﻦ‪66435637 -66479615 - 09024868956 :‬‬
‫‪www.zarnevesht.com‬‬

‫از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬

‫ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﺗﻨﺴﺮ‬
‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪ :‬ﻋﻠﯽ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮي‬
‫Ÿ ﭼﺎپ اول‪ Ÿ 1400 :‬ﺷﻤﺎرﮔﺎن‪ 1000 :‬ﻧﺴﺨﻪ Ÿ ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬زرﻧﻮﺷﺖ‬
‫ﺷﺎﺑﮏ‪978 - 622 – 288– 084 – 2 :‬‬
‫ﻗﯿﻤﺖ‪ 25,000 :‬ﺗﻮﻣﺎن‬
‫ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺣﻘﻮق اﯾﻦ اﺛﺮ ﻣﺤﻔﻮظ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮐﺘﺎب ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ذﮐﺮ ﻣﺄﺧﺬ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
 www.takbook.com

:'" 976;&

<$(= 57-: (>? @( >AB 5C <(8+9: ;):56*7-4

، 9E# 8#(-FG ($ ,)*+FHI ;)JK= L 4).#M @(
="S ;$)B=-S L NO/ P"4( 5C <$("Q$RS $>T 5B
، 4( FHI $)Q@UIM 5C V#)BW.I $=)I L
.8_)*Q8I -+X= YZ( @( 8[$\ 5C )]!M ;( "/ 5B L
@)B >JUQ `*a -4 5C ="F# ,)B% ,M ($ Vb[
;>]IL%KM c-! 4( -ZWd/ >e ;($\
www.takbook.com
 www.takbook.com

<=!>( ?@#0A

٩ ................................................................................................... :5I>dI

۱۵ .................................................................. 2@!%L2C$D 2)!E( FHIّ JK"

١٥ ......................................................................................... 84)]!8+9:
١٧ ......................................................................................... ,).G g]JWXM
١٩ ............................................................................................... ):P$Uh4(
٢٢ ................................................................................... Vi)a j/(-I 5b9b4
َ
٢٣ ..................................................................................................... 5!(
٢٥ ......................................................................................... 84)]!,)9#(
٢٧ ................................................................................ -9]/ 5*J>#( $= ,)9#(
٢٨ ...................................................................................................... ,@

۳۱ ............................................................................... 9+D!U( VWX JK"

٣١ ..................................................................................................... Vl#
٣٢ ............................................................................................. Vl# <)9[(
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٦

٣٣ ........................................................................... (8#)64M) 8#).EC Vl# :١

٣٤ ......................................................................... 84)E4 L 8a)6+G( Vl# :٢
٣٥ ................................................................................................. i(>a
٣٥ ..................................................................... i(>a pb+qI 8#)AI
٣٦ ................................................................... 8a)6+G( L ;=-X i(>a

۳۹ .......................................................................... -.0[)I#\I V]@ JK"

٣٩ .................................................................................................. 5I>dI
٤٠ .................................................................... 8#)4)4 ;$Uu(-vI( 8qJK)/ -+9B
٤٢ ......................................................................................... ‫ ؟‬9EC -9]/
٤٢ ............................................................................... ;-:)x 8+9EC
٤٥ ............................................................ (8]yS ,).G) -9]/ 8]u)B 8+9EC
٤٧ ....................................................................-9]/ ,)4$="zdI ;$)+{Q g]C
ّ L( ;(-S $Uh7 ,)}I( YZ(
٤٨ ......................................................... ‫) !>؟‬E.I
٤٩ ..................................................................... -9]/ 5I)# $= 5]EI@ )B Y+I 5hB($
٥١ .................................................................... -9]/ ;):gi)7 L <"4-I $)€]:
٥٥ ...................................................................... -9]/ 5*J>#( P$)za ;-.*#(-Z(
٥٥..................................................................................8#)I$M P)! :۱
٥٨ .................................................................. P)!=)T 8]E*#)G 5iƒ9I :۲
٦٠ ............................................................................ N@UIM L ySW/ :۳
٦١ ......................................................................... EaLW*I L ,"#)[ :۴
٦٤ .......................................................... 5AI)G ˆ-+]C L cO‡( ، J(>: :۵
٦٧ ........................................................................... 5AI)G ')dFu :۶
٧٠.......................................................................... 8G$)? 4)E4 :۷
٧١ ................................................................................ -9]/ L 4)E4 ،YZ=
 www.takbook.com

٧ / ‫از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬

٧٣ ................................................................. -9]/ 5*J>#( 5€E+# ')FŒ )J ˆ"H/

٧٤ ................................................ 8#)4)4 >.a $= -9]/ 5I)# -a V: ,"+I 84$WS
٧٤ .................................................................................. -E!=$( >.a
٧٨ ............................................................................... -E!=$( 5I)#$)C
َ
٧٨ ............................................................................... 5I)# Ž(-Z\(=$(

۸۱ ........................................................................-.+` 'a+C) Vb!0c JK"

٨٧ ............................................................................................... 5I)]B)C
٨٧ ........................................................................... 84$)X B)]I :pi(
٨٧ ...................................................................................... ):‘)C
٩٢....................................................................................... '’)dI
٩٣ .............................................................................. 89Eb”#( B)]I
www.takbook.com
 www.takbook.com

٩ / ‫از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬

:'(6;(
-: 5C >#LK8I $)6! 5B ;$(= I"}e -I( L 84)E4 5*J>#( $= YZ=)E]B <".{I L= i(>a L Vl#
ّ
;$\M=)J ($ ):5{9bX L ):5JWl# @( ;(5a"6€I L 5+!(= ;-*B -}{/ ;(@($= 5B 8#’"u 8qJK)/ •J
)/ >]!"C 8I ,(@K\5*J>#( 5C >]+9: 8bJ)–X i(>a L Vl# ،84)E4 ')yS=( $= .>]C 8I
i(>a 8.i( ,)J=( YE]—6: L 5{4OX .>]*qB 8i)A/ L P=@ >#"y˜ bE–X L= YZ( )B ($ 4)E4
،Vl# =)€J( ($ 8a)6+G( 8Q>#@ @( ,)9#( Ž>: L >]#(=8I 8a)6+G( =).# bE–X YZW/-S ($
ّ
$= ):,M EdX"I L 84)E4 ;):=).# ySUbhI ،84)E4 5*J>#( $= .>]#(=8I E]I( L i(>a
;)–X $= ,"7 .="!8I P>E€]4 5C 4( bE–X L= YZ( ;@)4P=)y˜ $= ;$(= I"}e -I(
="? ;>AB Ž(>:( 5B '$>[ EF™/ @( >AB >]#("/8I ): I"}e 5C 4( i(>a @( "b6I L YI(
.>]4-S
5}]J( )I(ّ . 4( $)Q@\K ,M 8#)}I L 8#)I@ šJ(-! @( 5+4)?-S i(>a @( P$\= -: P)Q>J=
84$WS 5C ;(5AI)G 5B 5+9B >]I(>C P>]#@ V:-S ›I("a L >G"I ›I("a L 9E7 i(>a
,M -S VC )e 84)]!,)9#( L 84)]!8+9: 5B >J)B `E[= 84$WS ;(-S . 4( 'L){+I VE]C 8I
، 4( -9]/ 5I)# ‘)C YZ( œ""I .=-C 84$WS `ZWu ,M @( ($ '(-l# L P=-C AG$ 5AI)G
L */$% YZ= N(5*J>#( =)E]B 5C ،'$>[ 8F:žI L 8]J= P>]]C 5EG"/ ،84)E4 ;(5I)#@K>#(
$= V:)B Vi)a <)6/ ،,M Ÿ)4( -S 5C $UHI V_)[ L $UHI Vl# ;(5*J>#( ,M -S VC )e 84)]!8+9:
$= .>:=8I ')Ee 5I(=( ;-4(-4 86l# Ÿ)4( -S 5C 86i)a ‫ ؛‬4( 5+4"y˜ L ›S)d+I  )F/$(
$= -E? ;):LWE# ،>]+9: 86_(= œ(¢# ˆ)e $= 5C ،>#$(= ="GL -! L -E? <)# 5B LWE# L= Vi)a YZ(
VE:("? 84)]!,)9#( 5B ):LWE# ?)]! ;(-S ،>]+9: ‘"!M £˜ $= Y6JW:( ;):LWE# L Vl# £˜
-E? ,=-C ‘)q+#( $= 4( $)+qI ,)9#( ،=$(= ,)9#( E:)I 5B 5#)EI 8:)”# -9]/ 5C ،>E4$
@( L 4( 5+X-Q$(-[ -! L -E? 8#).EC =-F# Y+I $= 5C 4( ;="G"I ,)9#( ،-! ‘)q+#( )J L
,)9#( -”J= Ž-u @( ،>#$\M$= Ž-z/ ّ 5B ($ L( >]:("?8I 5C 5+X-Q$(-[ 5b6e =$UI "Z= ,($(¢: ;"4
ّ
-l#@( L =$\M8I V:(-X ($ L( -S šb9/ ,)}I( 5C 4( 8{A  )d# ;($(= L -ZžTjE4M ;="G"I
ّ
; $(=-S,)I-X `Z’ ;-E™C P>a L £Z(LW#)I-X `Z’ ،=L>AI ;(P>a ، 9E# -S(-S £Z)#("/ L =(>A+4(
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ١٠

Ÿ)4( -S 5AI)G $= ="? P)”J)G Ÿ)4( -S <(>C-: )I( 9E# ,)9}J 56: Ei"¤9I ¥T ،>]+9:
8]yS,).G . 4( Vl# ¦X)e 5C i(>a ,)6: 8]AJ YZ( .>#$(= C-! 86_(= =-F# YZ( $= 5!(
5C 8”]:)6: L Vl# @( ;-+7 -Z% $= ,).G ,M `Fu -S 5C 4( pd9I L ;(56E? ,)9#( YZ(
ّ
)I( L ، 4( 8#).EC Vl# YZ( @( F[(-I L ¦{e ,)9#( 5{ExL L =$(= $(-[ ، 4( Ÿ>dI 86l#
i(>a L 5AI)G ،=-X YyS .=$(= Vl# =)€J( L i(>a ;$(-[-S $= V.I $)E9B 8*d# 5C 5AI)G
8/)dFu ;($(= 5AI)G . 4( P>! P>E*C 5AI)G 5B =-X @( i(>a L =$(= ="GL $(=)]AI 5hB($ •J
5dFu -: 5C ="S (,(-Q$)C ،,(@K\)*C ،,)#)Q$%)B) ;=)a <=-I L ,($)J g/$( ،,($)E]J= :@( ›}*+I
):,)9#( -9]/ ,)6Q 5B .=-C 8I ›6a ,M 5B 8#).EC ,"#)[ Ÿ)4( -S >J)B L !(= ;(5{ExL
ّ L <L=ّ PLWQ cO‡( 5{ExL ˆL(ّ PLWQ .="! NO/ ):,M cO‡( ;(-S 4( <@’ L >#-ZžT cO‡(
<"4
(=¢I($U:( P>]J)6# 5C 8:)! ،="S ')dFu ;($ \َ 5C 8:)!=)T -l# -Z% 5+Fi( ،>#$(= ($ ):,M J(>: L
ُ َ
5+X)J ySW/ L 8:)! 56q/ ،8#(-Z( ¨)T =(©# ،;=¢Z( P-X :,"—6: £Z):5zq*I ;($(= L YEI@ $=
8a)6+G( 8:=,)I@)4 8b‡( Ž-x ،5dFu . 4( 8]J= L 8eLK ،869G ;):-]: 5B 5+4($M L
.>#$(># £Z)G5B)G `e L >]B)J N@UIM L ySW/ ="? 5dFu Ÿ)4( -S >J)B =(-X( 5dFu -: $= . 4(
,(-”J= ;):$)C @( Y+!(=@)B L gJU? $)C 5B ,)I=-I ,=-C ˆ"ª*I @( :="I-X P)!=)T 5C ,)]7,M
£Z("[ V: ,)9#( $= Ÿ)4( YE6: -S (٦٠:1354 ،;"]EI) . 4( ,)E6i)a $)C <)l# L Vi)a <("[
IO4 5C ،›da L '".! ،j–« <)]B £Z("[ ، 4( ')dFu YE6: V}e $= 5C 4( $Uz+I ّ

;=-X i(>a 5C ;(5AI)G ¥T . 4( ›da 8]AJ -/-S P"[ّ -l# H/ L ("[ YZ( YyS ˆ=)A/ $= =-X
. 4( ‘"bhI L ,"!( 5AI)G ،>!)B VC )e ,M $= 8a)6+G( i(>a L
َ
،=$(= 5!( )B VEd+9I  )F/$( 5C ="? ;)G $= ¢E7 -: Y+X-Q $(-[ 8]AI 5B i(>a YZ(-S)]B
َ
,)E]B 5C 8+*/$% 5*J>#( $= 8+4($ . 4( 8+4$= L 8+4($ ;)]AI 5B ªi $= 5!( . 9:
،Vl# ، i(>a ،8+4$= ,"—6: 8[O?( ;):8}E# @( 8AE4L P-+9Q ،P=).#)]B ($ -9]/ '(-}{/
-S ¥C -: 5C ;(5{ExL (١٣٧٨:٩٧،=($ £Z)$) .="!8I ›I)! ($ ; $(=YZ= L ˆ)6C ، bE–X
َ
YEa L ="S ‘("Œ $)C V}e $= 5C >#>EI)#8I ;$)}*JU? ($ =(=8I <)€#( >J)B 5!( Ÿ)4(
$= 8_(=¢I ,)9#( C(-! ;$)}*JU? .>]+!(= ;$)}*JU? <(>C-: V: ,(=¢Z( 8+e ، ; $(=YZ=
V}e $= ,)9#( a)u( L ; $(=-S,)I-X (١٣٧٨:١٢٨،=($ £Z)$) . 4( =¢I$\( g]JWXM J)«
 www.takbook.com

١١ / ‫از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬

bE–X)B 5C 4( ,).EC Ž>: L =-”!-X $= ,>! •JW! L 8[O?( <)l# P-Z(= $= Y+X-Q $(-[
<)€#( 5—#M L =$(= 5—#M 5B =-X 8+[L 8]AJ ;>]4-? .>4$8I ˆ)6C 5B ;>]4-? <)# 5B ;-”J=
jE/-/YZ(5B L >]C 8I $\= ="? @( ($ 6u L ¬-e ¥T ، 4( ="]*? L #)[ ،8($ >:=8I
P>]]C YyEA/ ˆ)I L 'LWŒ -”J= L( -l# $= ,"7 L >#@8I ,).EC L 5AI)G 5B ($ jE4M YZW+6C
;($(= jE/-/ YZ>B L >*qB8I V: ,(-”J= 5B 8+e($5B =$(= 5—#M@( ، 9E# ;-/-S 5J)I L P)”J)G
="GL "}E# 86x)# L -4(-4 86l# 5C >6.X8I L ==-Q 8I g*qB L ="G <)# 5B -”J= 8+bE–X
.>!"C 8I -E? ;@\Wy˜ .G $= L P=).# ,=-Q -Z>d/ 5B ¥T ،=$(=
,).EC ¦{e L ="!8I ,)9#( 8Q>#@ J)« 8#).EC Vl# Ÿ)4( -S 8Q>#@ Ž)‡L( YZ( )B
، 4( <=-I $)+X$ -S -x)# (=¢I($U:( ،;LW?( V: =$(= ;"E#= N(=)T V: 8Q>#@ œ"# YZ( . bE–X
$)+X-Q ;L V*? g/M 5B L >]+9: L( j–« =$UI ,)]}!,)6y˜ L =$(= N"Q $(¢: L V*7 $(¢: L(
‘"!M jG"I L >]C 8I$(=5!>? ($ 8#).EC Vl# >]C 8I 8]}!,)6y˜ 5C -: ,"7 ،>IM >]:("?
َ
:>]C 8I 8Q>#@ 5!( Ÿ)4( -S 5C 89C . 4( '(@)€I YZW/>J>! `H+9I ¥T ،="!8I 5]+X L
ً ً
$UI( $= )E#)Œ ،>]C 86# ›6a ,M ŽO?-S L >]C 8I $(-[-S ($ ;=¢Z( ,"#)[ 8]AJ ،="!8I -Q=(= ’L(
£Z(=¢I NLK ،ˆ(>+a( )#)6: 5C >:=8I $(-[ ="? 5*y˜ ($ ˆ(>+a( L >]C 86# šJW{/ L ; LKP=)J %
ً
56*7-4):YZ( 5C >]}!86# ,)6y˜ L >J UQ 86# ®LK= )¯i)Œ ، 4( Y6JW:( NLK  (-X( L
5C >!)B -F?)B <=-I ˆ("e( @( V_(= >J)B P)! (١٣٧٨:١٢٤ ،=($ £Z)$) .>]+9: ):‘"!M
=$)6”B >]+9: ;L >6+AI 5C 8#)4"4)G L ,)E.]I >J)B ¥T ،=)9X @( 4( ; $= P)! ;-F?£S
.="! ¦{e i(>a L Vl# )/ >]]C 8#)4$œOu( ;L 5B )/
-l]I @( 8?-S 5+Fi( ،>]+!(= ›I)C =)d+a( ,M ;$(-[-S 5B 56: L 4( V.I E]I( L Vl#
56: ¨-+*I 5}# 8iL 8]J= P)Q>J= @( 8–AB L >]+?(=-˜8I ,M 5B 84)E4 L 8a)6+G(
g#(>dX @( g#="S ,"7 ،>!)B Vi)x VC )e -Q( 8+e ، 4( VC )e L Vl# ="GL <LRi ):P)Q>J=
YZ(-S)]B .=-S gy˜ ($ ;(5I)#-S ±E: ,("/86# 8]I()# L °-IL°-: $= 5C .GYZ(@( . 4( -+.S
): I"}e .>]+9: 8/)Ee $)E9B i(>a L Vl# ، E]I( ›¯I £Z):5{i²I 8#)I$M I"}e ;(-S
8I=-I Ei"FdI j9C L EaLW*I =)€J( 5B @)E# ="? 8#(-6}e ,=-C 5]J R:VC L e($ ;(-S
ّ
YZ( 5C >+X(8I ³){/( 5AI)G <=-I ,=-C ="]*? L 8($ ،Vl# ;$(-[-S ، i(>a )B V:,M L >#$(=
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ١٢

):5I)#@K>#( Ž>: . 4( 89JU# 5I)#@K>#( ):,M @( 8}J 5C ="!8I <)€#( 8{b+qI ;):P($ )B -I(
L '$>[ ,=$\M ´]7 5B 8”#"”7 ):5I)#@K>#( $= . 4( -d+9I I"}e EaLW*I ,>#($\)B
EF™/ ;):P($ -9]/ 5I)#@K>#( . 4):5I)#@K>#( YZ( @( 8}J -9]/ 5C ="!8I ,)yS ,M Y+!(=P)”#
8#)I$M P)! ;(-S 8+*/$% 8]yS,).G-S5E}/ )B ($ Ei"FdI L EaLW*I j9C L ,M ¦{e L '$>[
.>]C 8I ,)yS
L ):$)+{Q ;L)e ,).G L 4( ,).G 5B )I P)”# œ"# ›‡)e ، 4)E4 5C 4( µq*I
L 84)E4 ;):g]C <)6/ 56*7-4 L VE]C 8I 8Q>#@ ):,M YyS $= )I 5C 4( £Z):)]AI
).#-[ )/ ):,M '(-Œ( L >#"!8I @)4 ,>6/ L @)4 5JWl# 8–AB 5C £Z):g]C ، 4)I 8a)6+G(
›S)[ V: P@\WI( N-Œ"I $U–e ،)I ‘)C œ""I ›¯I ):,M @( 8–AB 8+e ،>#)I8I $(>J)T
ّ 5C 4( P>:)*I
,(>]6*J>#( ,>6/ -: ¨-HI $U/"I .>#)4$8I ($ 5+!"# YZ( '$\W L E6:(
ً
$= .>]+!(= ($ 8b‡( L ´#$W˜ gd# ,>6/ ¥E4ƒ/ $= 5C 8#(>]6*J>#( )‡"zqI ،>]+9: ,M
-E!=$( $\)*I L >BUI ،-Z%\ .="S -9]/ 8b‡( c(-u ،,)E#)4)4 ;-.*#(-Z( 5JWl# L 8#)4)4 ,>6/
L 4)E4 ، i(>a L Vl# )B 5hB($ $= ;L $)}X( ¬)? $Uu5B ‘)C YZ( $= 5C 8#)4)4
;): ]4 L 8G$)? L 8b?(= 84)E4 L 8a)6+G( ;):$)+?)4 -EŒƒ/ L ،‘"bhI ;$(= I"}e
. X-Q >:("? $(-[ 84$WS =$UI ;L ')JWl# -S -”J= ;):5*J>#( L ,)+4)B ,(-Z(
L -E9{/ Vba •E/"]I-: . 4( •E/"]I-: NLK Ÿ)4( -S ‘)C YZ( ›EbH/ L 5J R€/ NLK
8*#(= •E/"]I-: . 4( Y+I -E9{/ )B  )F/$( $= ):,)6+{Q V.X 5JWl# L g#("? Vba ،›Z\ƒ/
8+9: ,"Q )#"Q ;):P>J>T @( )]AI X)JK= 8”#"”7 L =@(=-˜8I -Œ( •J V.X >]J(-X 5B 5C 4(
$)+{Q )J $)+!"# £ZUQ@)B 8a"# .>]C 8I 84$WS ($ ;-]: $)ŒM L ;$)+!"# ,"+I ،$)+X$ ،$)+{Q @( Va(
L ="!8I P>J= 8b‡( Y+I ;-:)x '$U‡ $= 5C 5—#M @( -/$)}!M 8/$U‡ 5B ، 4( 84$WS =$UI
ّ
8b‡( Y+I $= 8]+I ,LK= ;):5#)*# 84$WS L 5+{.# ;):<)y˜ ,=-C Ž){! ،,)}I( >e )/ )J
•J -: i)‡( 5B 5G"/ )B ($ Y+I ;)]AI V.X 5C >#$(= ="GL P>6a PLWQ 54 NLK YZ( $= . 4(
.>]€]48I Y+I •J ¶>#@)4 $UHI 54 @(
8Q>#@ 5B ›_)[ 5C ="!8I 5+{Q 8+?)]! NLK ;):5bH# @( 5+4= ,M 5B (-Q Y+I :(-Q Y+I
4( P>! >Ei"/ ,M $= Y+I 5C 8hJ(-! @( -l# Ž-‡ L >]+9: 5Ai)hI =$UI Y+I ;(-S 8bd+9I
 www.takbook.com

١٣ / ‫از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬

ً
8i’>+4( L 8dh]I Vl# ˆ)F#= 5B )4)4( YZ(-S)]B ,)J(-Q Y+I .="!8I 5+?(=-˜ Y+I ,M 5Ai)hI 5B
.="!8I X)J Y+I ="? $= 5C >]+9:
œ("#( ˆ"zHI ($ ):5*J>#( >Ei"/ 5C >]+9: ;-E9{/ ;):5bH# ,M ,)J(-Q 5]EI@ :(-Q 5]EI@
>#$\)B YZ( -S L >]#(=8I 8a)6+G( 8+e L 8”]:-X ،84)E4 ،;=)z+[( ›EF[ @( 8#LWyS šJ(-!
.>E6.X ($ 84)E4 5*J>#( ,("/8I 5C 4( 5]EI@ 5B 5G"/ `Z Wu @( ).]/ 5C
L= >d# )B 4( P=-C jbG ="? 5B ($ ;-+*yS 5G"/ ,"]C ( 5C 5bH# YZ( :(-Q 5]EI@ -(-Q Y+I
-E9{/ ;(-S NLK YZW+.S >#("/8I 5]EI@ L Y+I 5B ,)I¢6: 5G"/ 5C 4( $\)B YZ( -S ³"X 5bH#
;(-S 5C 4( -]E}4( YE+]JUC 84)]!NLK ،):NLK YZ( @( 8}J .>:= $(-[ )I $)E+?( $= VE:){I
(-Q 5]EI@ - Y+I ;):=-}J \K >d# @( ($ ="? $)C -]E}4( .>! >:("? P=){+4( ‘)C YZ(
=$(L >#(5+X-Q ›}! ):=-}J \K YZ( Ÿ)4( -S 5C 8#"+I 5B ($ ;(P>J>a '’)}!( L >]C 8I@)«M
;):P¢E”#( L ')E# 5B £S)E+4= ,L>B Y+I •J '($)Fa L 'O6G V.X -]E}4( -l# @( ، >]C 8I
;5]EI@ @( ;(>G ¢E# L ,M ;-EQ ›}! 8qJK)/ šJ(-! L 8a)6+G( ;):5]EI@ @( ;(>G L P>]9JU#
;)a=( .="S >:("q# ›I)C L ¸EH‡ 86.X ¢Q-: ,M N$)”# ;P$\= -S VC )e ;-}X L 8#)B% 8bC
84)4( L ; $\W ,"+I V.X ;(-S P>! >z[ '$>[ ¨$= L )]AI ¨$= 5C 4( YZ( -]E}4( 8b‡(
ً
5# L >JM8I 4>B Y+I 8a)6+G( 5]EI@ 5Ai)hI @( )X-‡ 5# 86.X YE]7 ،YZ( ="GL )B 8iL 4(
5# L Y+I ="? 5Ai)hI-S ¢C-6/ L 8]+I _(-[ ; ºUi>+I 5# ،LK YZ( @( ‫؛‬Y+I ="? ¹HI 5Ai)hI @(
8X)C ,"+I V.X ;(-S <(>}—E: ,M 8qJ K)/ L 8a)6+G( 5]EI@ -S ¢C-6/ L ;(5]EI@ _(-[ ; ºUi>+I
P"E! ،=-}J \K L= YZ( ,)EI $)Q@)4 L ¥#)€+I 8dE{b/ L jEC-/ =)€J( )B ; L ¥v4 .>]+9E#
;):5*J>#( -+.S ¨$= ;(-S ($ ;-/>IM$)C L >J>G NLK ،,M `Fu L >.#8I )]B ($ ="? ¬)?
›6a» P"E! -S 5E}/ )B ,M ;)]AI V.X L Y+I -E9{/ ،-]E}4( ; ºUi>+I $= .=@)48I c-hI 84)E4
(٤-١٣٧٧:٥،-6i)T) .=-ZžT8I '$U‡ «; $)+{Q g]C» )J «8#)yS
,)4$ ="zdI g]C 5B ,=-S £˜ ،‘)C YZ( $= 84$WS ;(-S P>! ‘)q+#( Y+I 5B 5G"/ )B
ّ ، */$% YZ= ،8a)6+G( L £Z)EX(-ªG šJ(-! L šEHI '(-EŒƒ/ YE]—6: ،P>]9JU#
L EI"[
,"7 5I)# Y+I P>]:= ›E}*/ V.I -‡)]a L ,M N$)”# $= ):=)6# L ):P$Uh4( gd# ،8#(-Z( <"4$
.>#)4$8I -l# 5B NLK YZW/>IM$)C NLK YZ( ،... i(>a ،Vl# ، EaLW*I ،'$>[
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ١٤

=(@M P)”*#(= $= ١٣٩٨ ˆ)4 Y6.S $= 5C 4( j#)€]J( ;-C= 5i)4$ ›‡)e 5C ‘)C YZ(
8#)FI ,)yS ˆL( gqB $= 5C >!)B8I gqB $).7 $= 5C 4( P>! œ)X= ‘"]G ,(-./ >e(L
،Vl# >]#)I ‘)C 8b‡( VE:){I pJWA/ 5B <"4 gqB $= 84)]! ,)9#( L 84)]!8+9:
5B ,>E4$ L -9]/ 5*J>#( g#("? ;(-S -]E}4( NLK =-SK)C V: <$).7 ›zX L P$Uh4( ، i(>a
.VE]C 5_($( V: 89J U# 5*J>#( ½J K)/ ;(-S ;-z+qI 5#"6# )/ VJ=-C NO/ 5C ="S $UHI Vl# 5JWl#
)B . 4( P=-C £ZU”i( YE]7 5_($( ;(-S ;=)J % NO/ N( 8iL)EC )I ‘)C $= -]E}4( ="? 5+Fi(
>J)B $Uh7 5C VE:= ,)*# VJ(5+4("? -]E}4( ="? P)Q>J= 5B 5G"/ )B ›zX YZ( $= ،56: YZ(
;(-S NO/ .>E4$ >EC )/ =$UI 5JWl# 5B L =-C 8#("?@)B ($ -9]/ >]#)I -}{+I •J 5*J>#( ½J K)/
;(P=-+9Q g#(= L ')#)}I( >]I@)E# 4( 5+9J %8I ,M $= -9]/ 5C 8#)6+{Q ;)–X ; @)4@)B
'’"H/ L ')[){/( V.X <¢b+9I L( 84)E4 5*J>#( V.X .>]JM86# 4>B 8Q=)4 5B 5C 4(
5C VJ(P=-C NO/ ‘)C YZ( $= LK YZ( @( . 4( P=(= ¾$ ,)*J( ,($\= $= 5C 4( 8+!$= L ¢Z K
YE6: 5B L >]C 86# J){C -9]/ 84)E4 5*J>#( @( 5#($UHI Y+I ;):-E9{/ šdX VE:= ,)*#
;L 84)E4 5*J>#( ¬"z? $= 5#)J(-Q 5]EI@ J)[L L ):=(>?$ j9e -S ,("/86# šdX ,)4
,)I¢6: ($ -9]/ 5*J>#( 5C VE:= ,)*# )/ VJ(P=-C NO/ 8}7"C $)E9B ˆ>I 5_($( )B .=-C 'L)–[
YEa $= 8iL 9E# P=)4 5C >]7 -: ; $)C YE]7 L =$\M$= V.X 5B 5]EI@ L Y+I ¸h4 L= $= >J)B
;-”J= -}{+I -: >]#)I -9]/ 5*J>#( VJ=(= ,)*# ¿HB ˆ"u $= 5}#)]—6: . 4( 8#>! ˆ)e
@( 8?-S @( 8]!LK L `E[= $Uz/ >J)B ˆ)¯I ;(-S LK YZ( @( L 4( N="? 5#)I@ L ,($\= ,LK= $=
4( )]AI YZ( 5B 4( 5+X)E# ˆ"H/ L( 5*J>#( 5C YZ( $Uz/ .=-C 5_($( ,)*J( ;(5*J>#( '’"H/
$= 5C 8+i(>a L Vl# $)A! 5B ,>E4$ )/ -9]/ . 4( 5+X)E# V: ›I)}/ -9]/ 5*J>#( 5C
@( L 4( P=-C ;-}X Ei)AX L `EdH/ 5:= YZ>]7 4( P>! $UbF+I ;-.*#(-Z(5*J>#(
ّ L 6}e ،5{9bX ،YZ= >]#)I ;=)J % ;):$Uq*BM
>4$8I -l# 5B LK YZ( @( . 4( P=-S P-.S ]4
.=-C 5_($( -9]/ 5*J>#( @( ;-/`E[= L -/Y!LK V.X ,("/8I -]E}4( NLK @( P=){+4( )B 5C
 www.takbook.com

2@!%L2C$D 2)!E( FHIّ JK"

2@!%L2C$D
L ½JK)/ ،8+9: 5B 5C £Z): ½4)T\ 84)]! X-AI ;)]FI $= >J)B ($ ;(5*J>#( L j}I -:
،,)9#( ،,).G YyEF/ ›I)! 5C 84)]!8+9: L 84)]! X-AI .=-C 84$WS ،>:=8I ,)9#(
)#)6: L >!)B8I 8!@K( L ;-l# P)”+4= -: YZWZ% ´]4 L 5J)T ,"+4 ، 4( ½JK)/ L AEFu
84)E4 X-AI L 84)]!8+9: ,)EI . 9#M ,(LWy˜ 8a)6+G( L 84)E4 =-}J\K P>]]C YyEA/
P>yZ(@ ،84)E4 5*J>#( {Q ,("/8I 5C ;$Uu 5B =$(= ="GL 8]+99Q )# L V}HI ;(5hB($
5B -€]I ,M V.X L ,).G 5B '){+i( œ"# . 4( ,).G 9J% 5B F9# '){+i( L 8]yS ,).G
5b9b4 5B =)d+a( .=$(= 84)E4 Vl# $= Ÿ)}A#( 5C ="!8I 8‡)? 84)]!8+9: ;-EQ ›}!
-: 8#LK= <)€9#( L ;>IM$)C ،;$(>J)T ,(¢EI .>4$8I YEI@ $= j/(-I 5b9b4 5B Vi)a $= j/(-I
,).G )B ;-+*yS `EFh/ 8#)FI L ˆ"‡( 57-: . 4( YZWZ% ´]4 YE6: 5B 8F}I L 5*J>#(
-Q( L="S >:("? -/>IM$)C L -/$(>J)T ،-/V€9]I ;-l# P)”+4= ،>!)B 5+!(= Y:À @( ,LWyS 8A[(L
.>E4$ >:("q# $(žQ -EŒƒ/ L -Œ²I ÁJWl# >Ei"/ 5B ,)9#( >!)F# $Uh]J(
,M =-C$)C 8”#"”7 ،,).G YZ( E:)I 5B P)Q>J= L N-”# 84)]! 8+9: @( $Ul]I [(L $=
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ١٦

،8+9: AEFu ÁAi)hI ;ºUi"+#M )J 84)]!8+9: . 4( ,).G YZ( $= 8Q>#@ ;): 5+9J)B\
:>! @)«M £Z):g4-˜ ، X)J 4= 8:)Q M 5B ,)9#( 5C 8#)I@ @( . 4( ="GL dEde )J ،,>!
‫)!]>؟‬B 5+!(= ="GL 4( Y}6I )J >#$(= ="GL £Z):¢E7 57 ‫؟‬,).G 8”#"”7 L £Z(-7
‫ ؟‬4( <(>C $)C ,)J)T L @)«M ‫؟‬Vl# YZ( ›ba ‫>؟‬#"!8I ;>]B PLWQ j/(-I 5b9b4 •J $= 5#"”7
;(P>]]J WXM )JM ‫ ؟‬4( <(>C 8Q>#@ Ž>: L )]AI ‫=؟‬$(= AEFu )B 8+F4)]I L >#"y˜ 57 ,)9#(
.84)]!8+9: 8]AJ 56: ):YZ( ‫ ؟‬4( P>! =)€J( 8X=)z/ ,).G )J 9:
8bda VE:){I )B ,"7 8{9bX ;(5#>B )B )I( 4( $("+4( 8AEFu <"ba -S 84)]!8+9: 5J)T
,)9#( 5C 5}E#)I@ ،==-Q 8I -S 8#)+4)B ;):,>6/ 5B 84)]!8+9: ½JK)/ .=$(= $)CLW4 8]J= L
=-C$)C L P)”J)G ، E:)I ¸JW*/ L YyEF/ 5B L=-C @)«M ($ ,"Q )#"Q ;):P>J>T L ,).G @( g4-˜
,)9#( L ="F# -ZžT ,)}I( 5h4(L ,L>B ¢Q-: 8+9: dEde X)JK= ,($\= ,M $= . ?(=-˜ ):,M
(١٣٩٥:١٤ ،8b[)$) . !(= 5h4(L 5B @)E#L >]C $(-[-S  )F/$( Â)*]I )B 9#("/86# £Z).]/ 5B
‘"7$)7 @( °$)? 4)E4 5b6G @( ;-I( ±E: 5C ="S YE]—6: ,)+4)B ,(-Z( $= Fu 5B
L 5*J>#( ;): 5J)T\ 8#(-Z( 84)]!8+9: ,)C$( ،L( YZ= L */$% $U.x )B L >!86# V.X ،YZ=
L *.S ،-! L -E? ،(=¢I ($U:( ,"7 86E:){I L >! 5]J=).# ,M Ÿ)4( -S ,)+4)B ,(-Z( $= V.X
ّ ّ
5B 5C =).# ,)E]B ;>J>G 8]yS ,).G L X)J $UbF/ ,M @( Ÿ>dI L >]6#)I)4 ,).G ،V].G
ّ
. X-Q -S $= ($ $UI( Á6: 5C B)Œ L ,L%UI 84>d/ ;("i H/ YyZ)T 5B ’)B @( ;(56E? '$U‡
(١٣٧٨:١٩ ،=($ £Z)$)
8]AJ ’)B ,).G 8}J ،P>! P=-S <)# ,).G L= ,)+4)B ,(-Z( 8]yS ,).G L 84)]!8+9: $=
>!)B >J)B ,M Á]JM 5C ( 9J% ,).G) 8]EI@ ,).G ;-”J= L 4( 8A[(L 5C ("]EI) ›‡( ,).G
,).G @( ;(56E? ;-ZUz/ 5B ,>! ›_)[ .(١٣٩٦:١٧٥ ،>#L>6e() >B)J8I )]AI ,M Ÿ)4( -S L
,)EI ($ 8i)z/(L =-”]B 5+4"y˜ L 5+9F6: ;(5#"Q 5B ($ YEI@ L ,)64M ,)9#( )/="!8I jF4
،>#L>6e() .>#(>B ‘"!M L 86l# £S 5hd# ($ œ)hd#( 5#"Q -: L >J)6# $Uz/ ّ 8.Z>B L= YZ(

(١٣٨٩:٨
!=$% Á*J>#( ;):‘"7$)7 ,)6: 8+?)]! 8+9: Ã)Hi 5B -9]/ÁI)# Á*J>#( ;):=)E]B
Á*J>#( ;):=)E]B 5B œ"G$ )B >J)B ($ -9]/ ÁI)# 8+?)]! 8+9: .=$(= ($ ,)+4)B ,(-Z( 8.S YZ= L
 www.takbook.com

١٧ / ‫ﺑﺨﺶ ّاول ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺳﯽ‬

(١٣٩١:٦ ،;>]«@() .=-C"€+9G ,)E#)4)4 ,($\= 8+*/$% Á*J>#( P©ZUS L ,)+4)B ,)E#(-Z(
VC )e 8_¢G L 8bC $UI(
ِ 56: -S 86l# L 5+4"y˜ V: 5B 8+9: Vi)a
ِ -4(-4 ,)E#(-Z( -l# @(
VC )e 84)]!8+9: ¥T .>!)B8I ,M ˆ"e ¢E7 56: L =$(= ¢C-I •J 5C 8#).EC 86l# ، 4(
 )F/$( $= V:)B Vi)a <)6/ ،,M Ÿ)4( -S 5C 4( $UHI V_)[ L $UHI Vl# ;(5*J>#( -9]/ ÁI)# -S
L= Vi)a YZ( $= .>:=8I ')Ee ÁI(=( -4(-4 86l# Ÿ)4( -S 5C 86i)a ، 4( 5+4"y˜ L ›S)d+I
L Vl# £˜ $= -E? ;):LWE# ،>]+9: 86_(= œ(¢# ˆ)e $= 5C ،>#$(= ="GL -! L -E? <)# 5B LWE#
.>#"!8I ,).G C-e jG"I LWE# L= YZ( L >]+9: ‘"!M £˜ $= Y6JW:( ;):LWE#

f!01 J%7.Ae
،=$(># ):,M ;(-S 8q4)T Vba 5C 4( £Z).*4-˜ 5B ½4)T >]I@)E# ,).G g]JWXM YyEF/
g]JWXM ,)J)T )JM ‫"=؟‬S -ZžT 8]yS gy˜ <)€#( L @)«M$= g]JWXM )JM 5C ›EF[ YZ( @( £Z):g4-˜
($ 8X>: ,).G )JM ‫=؟‬$(= 5+{.# ="? $= 8+dEde L )]AI 8+9: )JM ‫>؟‬:=8I >JU# ($ -”J= ;@)«M
›I)}/ 4( Y}6I)JM ‫ ؟‬4( 8}JREX ,).G L P=)I 5B =L>HI 8+9: )JM ‫]>؟‬C 8I ˆ)F#= P>]JM$=
-: '(=)d+a( $= ($ ,M >J)B 5C ;-”J= $)E9B '’("¤4 L ‫>؟‬B)yS ,M@( ,LWyS 5B 8:($ <)€#(-4 P=)I
.=-C "€+9€#M ,(>]6*J>#( L YEI@W4
,M ;)]AI YyEF/ L 8+9: =)E]B ?)]! $= ,)9#( g!"C ،8#)+4)B ;):,>6/ YE+9q#$=
(;>Ee"/ 57 L ¢EIM ¨-! 57) j:žI L YZ= =).# L X-Q 8I '$U‡ 8F:žI ;):@WI ,LK= $=
.="S g]JWXM YyEF/L 84)]!8+9: Å>#$(=-SK= ،8a)6+G(=-C$)C L 8["de$)B @( ;(>G
(١٣٩٥:١٥ ،8b[)$)
›I)}/L N-+9Q 8]J= ;):=).# ,LK=$= ,)9#( 8bda g!"C@( gqB YZ( ;):=$\)+4=
=)€J( )J L 86l# £S -S Vl# ›E6H/ )#)6: db? ،Ÿ>dI ;): 84)]! ,).G -+*yS $= . X)J
YyEF/ 5B £Z(=¢I '(=)d+a( -S)]B V: ,)+4)B ,(-Z( $= 5C (٤٣ :١٣٨٥ ،-z#) 4( P>! $Uz/ Vl#
54 Å$\= $).7 5B 5C 4( ˆ)4 ١٢٠٠٠ )E#= -6a ،'(=)d+a( YZ( Ÿ)4( -S L >! 5+?(=-˜ g]JWXM
5C P=)I L -# £Z(>? ،VJ>[ L ›E‡( ;(>? ,(LK% ‫= (@؛‬-S8I <)# (>+B( $= 5C P>! VE9d/ 5i)4 $(¢:
($ L( L !žQ ).i)4 )I( ‫=؛‬$(ž”B =¢I$\( ($ gI)# L >JM >J>T ;>#@ WX L( @( )/ =-C 8#)BW[ ).i)4
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ١٨

،>! $(>J>T >#@WX L= L( YhB $= F[)a )I( =-C •! 8#)BW[ -EŒƒ/ 5B L( ¥T ،>*# ›‡)e ;>#@WX
L( ;):,=-C •! Á€E+# 5C Y6JW:( ;-”J= L ="S L( ;):,=-C 8#)BW[ Á€E+# 5C =¢I$\( 8}J
ّ
-:"Q )J "]EI P-”#( ;-”J= L 4( =¢I$\( '(À 8b€/ 5C "]EI 5+]v4 8}J ‫؛‬-:"Q L= 8]AJ .="S
ّ
$)]C $= Y6JW:( L =¢I$\( (١٣٧٤:١٥ ،Y4 YE+9JWC) .="S ($>]J( )J Y6JW:( '(À 8b€/ 5C $)C>B
;)E#= .>#="S =L>HI V: 5B Ž-u 5J @( šdX L >#="S 8:)]+I)# Ž-u 54 @( L >#="S -)e V:
،="S ):,M YyS 5b‡)X (": L ="S YyZ)T $= 8}JK)/ ;)E#= )J Y6JW:( L ’)B $= =¢I$\( ,)6: )J 8]!LK
i)e $= =¢I$\( ')["bqI ˆ)4 $(¢: YZ( $= ،=-C ]hb4 ˆ)4 $(¢: L >IM )E#= 5B -/=L% Y6JW:(
@( ($ L( =¢I$\( ، !(= 8:)Q M 5+!žQ @( šdX Y6JW:( L ="S P)Q M P>]JM @( =¢I$\( ،>#="S 8#)}I(
)€#M $= ˆ)4 $(¢: 54 L *Q@)B 8}JK)/ Vi)a 5B *eL L 8+e($)# @( Y6JW:( L =-C P)Q M P>]JM
،-z#) =$\M-S -4 86l# £S @( Vl# L X-Q ,>E*?$= $U# ، qJWQ 6bx (>? ,)I-X 5B .>#)I
YE+9q# ,)9#( L YE+9q# L)Q L =-C g]JWXM 5B œLW! =¢I$\( ˆ)4 $(¢: 54 YE6: $= (١٣٨٥:٤٣
;(-S ($ >EbT '(="G"I 8}JK)/ V: Y6JW:( L >JWXM ($ ((-EI 8Q>#@ ,) 6: )J Æ-I"EC ،=-I"EQ)
,).# YEI@ $= 5C Æ-I"EC Vq/ @( )I(ّ *C ($ ):,M L =-C 8]6!= 5B œLW! Y6JW:( .>JWXM 5bB)dI
Y!¢E6Q <)# 5B 6bx L $U# N¢EIM ,($\= L >#>IM >J>T ´#)E*I L ´E*I YE+9q# °L% ="S
›˜ @( >]C •E# $)C ¥C -: .>! 6bx $\)J )J L $U# $\)J >B )J •E# $)C Fu 5B ,)9#( L >! @)«M
ّ $= L P>! •JK)B ="]E7 ›˜ Y6JW:( ,($\)J ;(-S )I(ّ ="!8I =$(L *.S 5B L P>! =$ ="]E7
V].G
L P>#)I ¾@WS )J ,)”+9E6: Vi)a $= >#$(= ;L)9I >B L ‘"? ˆ)6a( =(>A/ 5C £Z).#M L >]+X)EI
.(¢G 5# >#$(= N(=)T 5#
)/ >! -/´#$W˜ =¢I$\( ;):; @\Wy˜ ;L ِ i)4$ )B ،>! Æ"AFI */$% ˆ)4 $(¢: 54 @( ¥T
Æ"AFI */$% .>]C ="S)# ›I)C ($ Y6JW:( £Z).# =-F# $= ،8}E# ,($(>X-u L */$% •6C )B
5C =$(= 5I(=( )E#= ˆ)4 $(¢: 54 L( @( >AB .8.S YZ= 64 5B J(>: L ySW/ ،VEbA/ ;(-S >!
4( Vi)a 8€]I L Æ"AFI (sosayarta،5+]E!"4 ، #)E!"4) L( ÁJKÀ @( -{# •J ˆ)4 $(¢: -:
5B ,)#("b.˜ L ,("Z= <)6/ ,)I@ YZ( $= .=-EQ ›}! 8#)J)T =-F# L P>! £Z).# 8€]I $U.x ,)I@ )/
VE.4 =-F# YZ( $= L P>! $(>yS ,)Q=-I <)6/ 8+e ،>]]C 8I C-! =-F# $= L P=-C AG$ )E#=
P($ 5B ,M $= 56: ،="!8I ;$)G 5+?(>Q L P=-C =$U?-S YEI@ 5B -.G"Q P$)+4 ¥v4 ،>#"!8I
 www.takbook.com

١٩ / ‫ﺑﺨﺶ ّاول ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺳﯽ‬

,)6: )J =-”!-X L P>! ¨)T )E#= L >#"!8I ‘LÀ ,M $= ,($)C>B L P>! =$ ,)}E# ،>]+X( 8I
(١٠٢-١٣٩٥:١٠٠ ،8bECL) .=-EQ 8I ›}! (frasorarti 8/-C"!-X) 5E{z/ L >J>€/
I"}e Ÿ)4( 5C */$% YZ= -l# @( 8+9: L ,).G 5C >! µq*I ’)B $= ):5+{Q YZ( )B
$= (-Q ›I)}/ 8C-e 5C 4( >]I ,)I)4 L >]6X>: 8#).G ،="S -9]/ 5*J>#( L ,)E#)4)4
.=$(= `bhI Vl# .G

!D5b8>@I
;-}X 8#)FI 5}]J( ,L>B >!)B P"}!)B L $)Q>#)I ،)JU˜ 5C X)J ,("/86# ($ 8#>6/ L iL= ±E:
)]AI L ´]:-X ›I)}/ ;):,"#)C YZW+6.I @( 8}J 8#(-Z( ,>6/ Å@Ue .>]!)B 5+!(= ;(5*J>#( L
5C 84)E4 L 8”]:-X 8+?)]! 5AI)G ;):$(žQ @( ;$)E9B P)”+4)? ، 4( -*B ½JK)/ ›C$=
ّ ;-Eu)4( ;):<)l# YZW/P>E—y˜ @( 8}J ،-+9B YZ( $=
L YZW/Y.C ,M ˆ= @( L X)J ˆ"H/
@( ;(5a"6€I ّ )B 8#)9#( ;($M ›I)A/ .>IM>J>T 8{9bX <)l# YZW/$(žQ-Œ(
AEFu Y*? ')EA[(L
،NL=)!L= ;(5hB($ ):P$Uh4( L ,(-Z( ½JK)/ YyS . 4)G-S )T @\WI( 5B )/ 5C =-C >Ei"/ ($ >J)da
;): E]:À @( P>IM-S ,"+I -S 8]+FI jb«( >J)da L ')J(LK YZ( ،=$(= ="GL ›S)d+I L -a V:
ً
)/>6a ')J(LK ،;-}X P)”+4= YZ( ="6# P)”+4= YEiL( ,("]a 5B P$Uh4( 5C >]+9: 8#)I$M
;):$)+?)4 L 8#)FI ¨$= ;(-S .>:=8I 5_($( 84>[ '$U‡ 5B ,)9#( 8Q>#@ šEHI @( ($ 8:){!
VJ>[ YZ= . ?)]! L =-C ¨$= ($ ):P$Uh4( >J)B ,)+4)B ,(-Z( >J)da L 8a)6+G( 84)E4
AEFu ,)J(>? VJ>[ @( L ="S $("+4( ;L)64 <(-G( L -‡)]a ، AEFu ;("[ g+4-˜ -S ):£Z)J KM
، i(>a ،‘M ،gJ(@ 5B <(-+e( ‫؛‬,"7 ;>J)da 5C >#="S 8a)6+G( L 8[O?( ')E‡"z? ;($(=
Y6JW:( L (>? 5#)QL= ،-”J= ;"4 @( 8i)9}*? L ®LK= @( ¢E:-˜ L "4 •J @( '$>[ L $U# ،8+4($
<".{I L )]AI ):P$Uh4( .=(= ›}! ,M 5J)T -S ($ ="? 8Q>#@ J)« ,)9#( L =-C VE4-/ 8+9: $= ($
$= 8:)Q>J= ¿a)B 8+9: @( ;(56E? !(=-S 5C jE/-/ YZ>B ،>#>! 84)E4 8Q>#@ 8b‡(
،>#L>6e() .=).# )]B ($ 8#)I$M 5dFu L 8#)I$M-.! ،8#)I$M P)! ‫؛‬,M ;):5J)T 5C >! 4)E4
(١٣٩٦:١٧
:=$(= =-C$)C œ"# Ç]T ,)+4)B ,(-Z(5*J>#( $= P$Uh4(
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٢٠

£Z(>+B( 84)]!8+9: 5B 8{9bX >ABُ 8a"# [(LK= L >]C 8I 5EG"/ ($ ,).G L ,)9#( ="GL (١
.>*qB8I
ً
gd# O6a L >]C 8I EF™/ L 5EG"/ ($ 8+I"}e L 8a)6+G( ;):$)+?)4 L ):,)I@)4 (٢
.=$(= •JÈUi"_>J(
>]C 8I 5EG"/ =@)48I $(-[-S AEFu )B ($ œ)6+G( L œ)6+G( 5B ($ =-X 8”#)”J 5C ($ £Z):YyZM (٣
ّ
.>*qB8I Ÿ>d/ L N@K( ):,M 5B L
.>]C 8I EF™/ L 5EG"/ L P=(= ›}! ($ 5dFu -: 8/)dFu ,LK= ;):$)+X$ L ‘(=M ( ٤
(١٣٨٨:٣٧٣ ،$).S) .=$(= 8#)I$= ,(LK L 8#(LK =>A+I $)ŒM (٥
8+ySW/ L 8+?)]! 5AI)G ،8+?)]! ,).EC ،8# )X-a =-C$)C $).7 [(L $= ):P$Uh4( 8]AJ
.(٦١ :١٣٨٠ ،›F6C) =$(=
,"—6: -Eu)4( L >#$(= 8#Oda L 8{9bX q4 8+E:)I -u)? YE6: 5B 8#(-Z( ,)J=(
8{9bX ;):P$)A+4( ;$(žQ¢I$ 5B jb«( L 5+X)J ›I)}/ ):,M$)]C$= 5#)EI)a L £Z(LK £Z):5E!)e
ˆ=)A/ 5B L ›e ($ ›}*I ,($(¢: ):P$Uh4( YZ( •6C 5B ,)+4)B ,(-Z( <=-I .>#(5+X)J gJ(-Q
):"Z= 5+4= •J ‫>؛‬#="S P>6a 5+4= L= ):,M ,)J(>? .>#=-C 8I (>y˜ 4= =-? 8+eّ L 8[O?(

,)J(>? ):"Z= ،="S ($U:( ,)6: )J (asuras) ):($U4M -”J= 5+4= L (indra) ($>]J( ):,M ŸÉ$ $= L
YE+9JWC) .>!)B8I ,)JWG $= L= YZ( YyS 86_(= ;=-F# 5C >#="S ($U:( Y6!= L $ )C>B L ®LK=
(١٣٣٢:١٣ ،Y4
"]!$ ‫¯)ˆ؛‬I $Uu 5B ،>#="S 8a)6+G( ;): 'ƒE: -.lI L P>]J)6# -Eu)4( L ,)J(>? YZ(
َ
£ZU!)#@ ،;$\K)B ;(>? 8!( ، 4-˜W.I L $(>]J= I(ّ ;(>? NLW4 ،P>]]C gJ)I@M ;(>?
(١٣٣٢:١٤ ،Y4 YE+9JWC) ´]G L ;@\Wy˜ ،5b6e ;(>? (<(-:L)َ <(-.S ،°(L=@( $= '=)A4 L
. X-AI L £Z)#(= ;"#)B =¢Z( )+9E7 L ).SM ;"#)B =¢Z( )+E:)#M ،,($)B =¢Z( -*E/ ،,)6y˜ ;(>? -.Iِ
(١٣٧٨:٧٠ ،=($ £Z)$)
ّ
:>]+9: P©Z\ ›Ei= >]7 5B ):P$Uh4( ،YEI@ ,(-Z( $= 8bC $Uu 5B
.>#$(= gJ(-Q ,(=¢Z( L £Z\=)G ;):LWE# 5b?(>I =-u 5B L >#$(>I ,)9#((pi(
. 4( ji)« ):,M $= (-Q AEFu L 8#Oda 8*J(-Q(‘
 www.takbook.com

٢١ / ‫ﺑﺨﺶ ّاول ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺳﯽ‬

ّ
YZ=)6# ;):P@Ue $= ($ $)Q@)4="? L Vl]I ;).ZK(žQ¢I$ @( P>E—y˜ L 5J’ 5J’ 8:)”+4=(Ê
.>#(P=$\M >J>T ,"Q )#"Q
)T gy˜ 8I".{I ;):5dFu 5C P=-C ›6a £Z(LKَ ;(5h4(L ,"—6: 8#(-Z( -Eu)4( 5€E+# $=
8[O?( L 5#)4)]! 8+9: ;):$\)B L 8{9bX `E6a
ِ VE:){I )B ($ P-I@\K 8Q>#@ Å=)4 L P=)+X(
8a"# P$Uh4( . 4( P=-}b6a L= YZ( ,=(= >#"y˜ ;(-S YZ=)6# 8€#)EI ,"—6: L P=-C jEC-/
8Fi)[ Ÿ)4( -S ($ 8a)6+G( )J 8AEFu ;):Vl# P)”+4)? 5C 4( 5#"Q ,)+4(= L ,OC J(LK
.>]C 8I 5EG"/ L P=(= ¸E"/ )]FI ,M -S ($ 8#"]C EAL L >:=8I c-! 5#"Q ,)9#(
L 8{9bX-E« ،¢EIM •4)]I ،$(=(LK ،(-Q AEFu ،£Z(>?>]7 8]J= ، ):£Z)J KM =LK\ @( gy˜
5C qJK ,)9#( ,)J(>?
ِ L !(= °(LK YEI@ ,(-Z( $= -d+9I 8#)+4)B ;).+iL= $= 8a(¢+#(-E«
`bA+I L =$(># ;(P=($( ,)9#( ،;(P$Uh4( Á*J>#( $= .>#="S ,)J(>? L ):,)9#( YyS š4(L ,)]:)C
-ZRQ )# 8{9bX ;):P)”+4= )B '>I @($= 8+9JR6: -Œ( $= -Eu)4( YZ( . 4( -Eu)4( L ,)J(>? 5B
ً
,)J(>? ,(>]v4)*I( O¯I .>#@)4 ,"Q-Q= ($ ,)*EAEFu L (-Q(L ،8bEq/ $)+?)4 >#>!
4(>[ ,)E#(-Z( ;(-S L >#=-C 8I ,)yS ($ AEFu ›ba L <($ ($ 8AEFu J)[L 5C >#="S ;(P$Uh4(
$(-[ ŸÉ$ $= (=¢I($U:( 5C ;$Uu 5B ،>#=-C (>y˜ ;>J>G jE/-/ L Vl# */$% š4"/ 5C >]+!(=
,(=¢Z( */$% $U.x @( ¥T 8]AJ ،>#=(= ')Ee 5I(=( (=¢I($U:( ,($)E+4= ,("]a 5B 5EdB L X-Q
>#>! -/-S =¢Z( 8[O?( ›Z)–X ')Eb€/ ,)”+!-X ¥v4 L >#>! ›Z>F/ 5+!-X 5B 5#)Q>]7
X-Q 8I -Eu)4( @( ($ ="? ;LWE# )I( ="S V: 8+4-˜(=¢I */$% @( ›F[ (١٣٧٨:٧١ ،=($ £Z)$)
,($\)J YZ( YyS $= (١٣٧٨:٤٩ ،=($ £Z)$) .="S -Eu)4( L ,)J(>? ‘LW« -za */$% -za L
َ :>#="S P=).# ):,M -S ,(>]v4)*I( ¨-+*I <)# 5C >#="S =¢Z( g! ،(=¢I($U:(
،Y6.S) 5]I":
;)4$)T) ¢I$(>]v4 ،(8#)I$M $)JW.!) $UZW.! ،( dEde L "}E# Vl#) *.FZ=$( ،(•E# 5*J>#(
ّ
£Z)$) .(8Q-6yS L 8”#(=L)G ،=(=-I) ')/-I( ،(8+4$>]/ L ˆ)6C ،=(=-?) ')/-: ،(Ÿ>dI
(١٣٧٨:٦٩ ،=($
,"7 ،>#>*# Žže L 5+X)J ›I)}/ j:žI L E#Oda 64 5B ):P$Uh4( '(-yEª/ YZ( )B
L 8a)6+G( ،84)E4 ?)]! 5#"Q-: L >]+!(= ,)E#(-Z(5*J>#( $= -ZžT)#$)}#( 8*d# ):P$Uh4(
$= ):P$Uh4( YZ( 8I".{I L £Z)]AI 5hb4 . !(># ,)}I( 8+?)]! P$Uh4( )B ¢G 8”]:-X
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٢٢

-}{/ Ÿ)4( L ,)E]B g6Ed+9I Ž>: 5C 8}JREX ;):,>#(@U4 L ):jJ Wq/ ،')6JOI)# ›S)dI
. X)J <L(>/ L =-C IL)dI V: ،="S 8#(-Z(
(V9E¤/"]:) -/-S =¢Z( •J $= ,(=¢Z( -Z)4 Y+X$ ›EbH/ 5B L (V9E¤/ 8bT) £Z( >? >]7 @( $žQ
Vi)a $= 5C 4( ,)J(>? L -Eu)4( ˆ"H/ $= <)a ;>]J(-X (V9E_"#"I) 8+4-˜)}J J).# $= L
(١٣٧٨:٤٨ ،=($ £Z)$) .=(= ³"4 Y/ •J 64 5B ($ 84)E4 $(>+[( ÇJK>/ 5B

9=!4 <&I#( '3$3@

@( ’)B/ YyZ)T VG )B -x)]/ $= L £Z)EX(-ªG Ã)Hi 5B ).]/ YEI@ L ,)64M LW6b [ */$% @( gy˜ )/
$Uz/ V_)[ $UHI -S ($ ,).G L 'L){+I Á#)4)]! 8+9: Á‡-a L= ,"—6: 5# ، >!8I (>G V:
5B ¢E# ($ ,)J(>? Ÿ)4( YE6: -S ):,M .="S YEI@ L ¾@WS ،,)64M @( ›}*+I 5C 8#).G ،>#=-C 8I
<)BM ،($>]J() 8?@WS ,)J(>? ،(): YZU!M ،(-+EI ،)#LK \ِ ،Ÿ"_=)َ 8#)64M ,)J(>? : 69[ 54
,)J(>? 5+Fi( 5C .>#="S P=-C VE9d/ ()I"4 ،8]Q M ،;"./-˜) 8]EI@ ,)J(>? L ("Z(L ،')v#
8#)+4)B ,)J=( $)+?)4 .>#>!8I P>EI)# V: 8AEFu -:)lI ,)J(>? L $\)”]G ,)J(>? ،(LW#)I-X
V: 5B Vi)a YC$ ,)6: )J 8b‡( $UHI •J 5J)T -S 5C >]#(=8I ')dFuLÀ ($ Vi)a 8]6! L
5B >#$(= ($ ="? 8#)eLK ,)#(-6}e <(>C-: L >]+9: gqB >]7 ="? Vi("a YZ( .>#>#"y˜8I
'-™C $= '>eL L 5#)”J 86l# 8]AJ ،YyZ)T )/ >]+9: ):,M •6C 5C 8b‡( '(="G"I jE/-/
($ ;>J>G 5dFu )J VG N$U.x )B */$R#)+4)B ,(-Z(5*J>#( $= .(٤٧ :١٣٨٥،-z#) 8]+99Q )#
L >]}X( $= 5]EI@ YZ( $= "# 8e-u "]EI @( 8+EQ ,=-C (>G )B L( ،="S "]EI /8+EQ ,ML =-C 8X-AI
,)6: 8+EQ .=-C (>G -ZžT P>:)*I L 8]Ea ،Ÿ"6bI Á‡-a @( ($ 8#(LK L 8]:À ،ˆ"dAI $UI(
،"]EI ›S)dI $= L ="!8I P>EI)# 8]Ea L 8]EI@ ،Ÿ"9HI ،Ÿ"6bI ،;=)I ,).G 5C 4(
L= '$U‡ 5B "]EI L 8+EQ <".{I L= ,):)Q$= .8]:À L 8#)64M ،8a(¢+#( ،;"]AI 4( 8#).G
(١٣٩٢:١٥٤ ،8bECL) .>#(P>! c-hI V: $)]C $= £Z)]AI =)–+I
ِ ِ {G
َ َ
8X-AI 5!( 8+EQ ,)Q>]]C
ِ P)F/ ,)#¢«LK= . 9JK)G ,M $= 5!( 5C 4( ;(5‡-a 8+EQ
َ َ
5!( Y+X)J ,)JWG . 4( P>! P>JWXM @)«M $= (=¢I($U:( š4"/ 5C 4( 8i@( ;-I( 8+EQ .>#(P>!
(١٣٩٢:١٥٦ ،8bECL) .=$(= •E# ;):LWE# NO/ L g!"C 5B @)E# L 4( ;=¢Z( ;-I( 8+EQ $=
 www.takbook.com

٢٣ / ‫ﺑﺨﺶ ّاول ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺳﯽ‬

ّ
 "SWI ;=)I L q4 $UI( L ,($(>#)G 5B µq*I $Uu 5B 5C 4( ,).G @( 8*qB 8+EQ
,)6: 5B ;(5‡-a ،;=)I ,).G Á‡-a EbC ّ -S(-S $= 5C 4( 89C YE+9q# */$% .="!8I
"]EI Pº(L @( ،)TU# 5‡-a YZ( ,>EI)# ;(-S L( .>]C 8I pJWA/ )]AI ¥]G @( ($ V.I L -EQ(-X P@(>#(
5+X-Q$)C 5B ,="S P)Q M L Y+9#(= ،,>E*J>#( ;)]AI $= P>! `+*I YIَ 5*JK @( "]EI .=-S8I P-.S
Y+X-Q$(-[ jE/-/ . 9#(= 8]:À -I( P@Ue L ˆ"dAI LW6b[ ،)]AI 5‡-a ,("/8I ($ "]EI . 4( P>!
.>]C 8I >yZƒ/ ($ ,)*#="S ˆ"dAI/Ÿ"9HI L ;=)I-E« /;=)I 8]!LK 5B "]EI L 8+EQ <".{I L=
5}bB 9E# 5#)”J L 57$)v}J ;-I( ،8+EQ ŽO?-S ،"]EI 5}#M 9q# >#$(= £Z):'L){/ L= YZ(
@)«M ;(>+B( ,)6: @( V: 8#LK= ;$)Q@)4)# L 8#LK= Ž)}! YZ( .=$(= P($ ,M $= =)–/ L 8”#)QL=
L= YZ( 5}#M <L=ّ .="S >:("? P(-6: ,M )B 8+9: -6a ,)J)T )/ L ، 4( 5+!(= ="GL ,M $= 8+9:
َ
V:)B L ,)I¢6: "]EI L= .>]+9: -”J>}J > 56bC `E[= ;)]AI 5B ("]EI )+]v4 ،"]EI P-”#() "]EI
>
ِ L= YZ( )I( ، 4( P>IM >J>T V:)B P(-6: ,)!$)+{Q L g]I ،$(=-C LK YZ( @( L >#(P>! P=(@
(١٣٩٢:١٦٢ ،8bECL) .>]+9: -”J>}J
َ
. 4( P>! P>JRQ-S (N"¤.”#
ِ ( ) 8+9: <)# ،"]EI L 8+EQ 5a"6€I ,>EI)# ;(-S ,):)Q $=
YE6: 5B L P>! 5+X-Q 5*JK YE6:@( ،$)Q>JWXM L $\W4 ;)]AI 5B ($U:( <)# ( ١٦٨ :١٣٩٢ ،8bECL)
;(5?-7 ;-I( 8+9: ½JK)/ jE/-/ YZ( 5B .="! 56G-/ ¢E# 8+9: P>]]JWXM >#("/8I ›Ei=
56: ،(=¢I ;(" . 4( P-E7 ,M ,)J)T L @)«M-S (=¢I($U:( 5C 4( 8h? ;$UHI 5}bB ، 9E#
5B gJU? 8#)BW.I 5B ($ ="S >:("? L 9: ،P="S 5C ):,M ، 4"/ ,M @( 5C ($ 8Q>#@ ;):8}E#
.(٣٥ '): ،)]9J) "$(= 8#(@K( )I

َ
'LI
Á+9: (٧٢ '): ،)]9J) .>#(5:(-yS -”J= ;):P($ Á6: L 4( 8+4($ P($ ,M L 4( 8}J P($
، */$% YZ= ¢C-I $= . 4( AEFu <)a ,"#)[ @( ;LWy˜ L V.X */$% ;):P@UIM ;¢C-I
َ َ َ
L 4( VC )e 8+9: -S 5C 86l# @( ="S '$)Fa 5/$ ،5/$( ،5!( .5!( <)# 5B =$(= $(-[ 8I".{I
›6a L P>]#(= ($ ="? */$% .>]C 8I YyEA/ ($ ):=(>?$ 4$= L 8AEFu -E4 5C ;>a("[
َ
،("d/ ،8+4($ :@( 4( '$)Fa 8]J= P@Ue $= Pº(L YZ( ;)]AI .>]C 8I 8X-AI 5!( 5B P>]]C
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٢٤

َ
5C >#"!8I 5+9#(= )4$)T L $)}+4($ 8]AJ ,"!( ):P@UIM YZ( 5B ,)]I²I .;$)Q¢E:-˜ L £Z)4$)T
َ
L ;$(>]J= ;)]AI 5B 5!( (١٣٩٢:١٨ ،8bECL) .>#$(= $(-[ ("_("Q$=َ ،,)#¢«LK=) ): >#LKَ =َ ›S)dI $=
، bE–X ،Vl# ، i(>a ،8+4$= :,"7 ):8}E# @( 8AE4L P-+9Q L ="S 8]J= ¹J(-X <)€#(
YZ=)E]B L V.I <".{I YEiL( ،-! L -E? 84)4( <".{I @( ¥T 5C X-Q 8I -S $= ($ ;$(>]J= L ˆ)6C
(١٣٧٨:١٩ ،=($ £Z)$) . 4( 8+*/$% Á*J>#( $=
َ
=)–+I {G P(-6: 5B 5C 4( 8I".{I L =@)48I -S ($ 8+*/$% ³O?( P="i)! 5!(
;LWE# L= P)Q=$\M ,).G 8+[L .>:=8I 5€E+# ($ ):>J)F# L ):>J)B ›C ،®LK= 8]AJ ،N(£Z)]AI
P)”#M ،="! ,(>EI =$(L L ‘)q+#( ($ LWE# L= YZ( @( 8}J 5C 4( $)+qI ,)9#( L 4( -! L -E?
َ َ
(١٣٧٨:٩٧ ،=($ £Z)$) . 4( ,).EC -S VC )e Vl# 5!( .>JM8I ,(>EI 5B 5!(
َ
،>.a 5B ;)XL ،ˆ(>+a( ،;-Q=(= :,"7 8/)E‡"z? >]C 8Q>#@ 5!( Ÿ)4(-S ,)9#( -Q(
َ
,"!( =-X 5B ›Z>F/ L P>! ($(= ($ -Z>d/ 5B =)d+a( L ;=($ ،;>]4-? ،;$)}*JU? ،;$(=-F#)I-X
َ
>#>EI)#8I ;$)}*JU? ($ =(=8I <)€#( >J)B 5!( Ÿ)4( -S ¥C -: 5C V: ($ ;(5{ExL .="!8I
L >]+!(= ;$)}*JU? <(>C-: V: ,(=¢Z( 8+e ّ ،="S ;$(>]J= YEa L ‘("Œ $)C V}e $= 5C

،=($ £Z)$) . 4( =¢I$\( g]JWXM J)« $= 8_(=¢I ,)9#( C(-! ,)6: ;$)}*JU?
•JW! L 8[O?( <)l# P-Z(= $= Y+X-Q $(-[ V}e $= ,)9#( a)u( L ;$(=-F#)I-X ( ١٣٧٨:١٢٨
.>4$8I ˆ)6C 5B ;>]4-? <)# 5B ;-”J= bE–X )B 5C 4( ,).EC Ž>: L =-”!-X $= ,>!
¥T ، 4( ="]*? L #)[ ،8($ >:=8I <)€#( 5—#M L =$(= 5—#M 5B =-X 8+[L 8]AJ ;>]4-?
>#@ 8I ,).EC L 5AI)G 5B ($ jE4M YZW+6C jE/-/ YZ( 5B L >]C 8I $\= ="? @( ($ 6u L ¬-e
5B =$(= 5—#M @( ، 9E# ;-/-S ÁJ)I L P)”J)G Å>]]C Yy EA/ ˆ)I L 'LWŒ -”J= L( -l# $= ,"7 L
g*qB L ="G <)# 5B -”J= 8+bE–X ;($(= jE/-/ YZ>B L >*qB8I V: ,(-”J= 5B 8+e($
$= L P=).# ,=-Q -Z>d/ 5B ¥T ،=$(= ="GL "}E# 86x)# L -4(-4 86l# 5C >6.X8I L ==-Q 8I
َ
5B NLW4 )/ N"}B L Ÿ)]!(-X ($ ,M L $\M ;LK 5!( ;"4 5B ".>!"C 8I -E? ;@\Wy˜ .G
'): ،)]9J) >! 8:("? (¢G L N(=)T `H+9I 5C £S)JK= ($ ;=¢Z( g:= "/-˜ L >B)J P($ "/ ,LK>#(
َ
8+9: (`4)X L j:žI >B) >#LKَ =َ L P=@ V: 5B ($ 8#).EC Vl# 8]C $)+X$ 5!( ŽO?-S -Q( L (٤٦
َّ
`H+9I ¥T ;"!8I YE+4($ ;("*y˜ L <=-I ,)EI £Z(>G )J ,)TU7 @( 5bQ £Z(>G ¿a)B 5C
 www.takbook.com

٢٥ / ‫ﺑﺨﺶ ّاول ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺳﯽ‬

@( 5+4)?-S 4)I ,LWS L ,LK= Vl# $\M=)J ، AEFu Vl# .(٨٣ :١٣٩٢ ،8bECL)"8+9: ;="S)#
)I ')Ee ,M ')Ee ،)I ;(¢G( AEFu ;(¢G( )#)6:L 9E# )I Vl# ¢G ;¢E7L 8.i( 6}e
ً
-Q=(= ’L( :>]C 8I 8Q>#@ 5!( Ÿ)4( -S 5C 89C ¥T (٤١ :١٣٨٥ ،-z#) )I jJWq/ ,M jJWq/ L
ً
;LK P=)J% $UI( $= )E#)Œ ،>]C 86# ›6a ,M ŽO?-S L >]C 8I $(-[-S ($ ;=¢Z( ,"#)[ 8]AJ ،="!8I
 (-X( L £Z(=¢I NLK ،ˆ(>+a( )#)6: 5C >:=8I $(-[ ="? 5*y˜ ($ ˆ(>+a( L >]C 86# šJW{/ L
ً
):‘"!M 56*7 -4 ).]J( 5C >]}!86# ,)6y˜ L >J UQ 86# ®LK= )¯i)Œ ، 4( Y6JW:( NLK
َ
8#"#)[ L =$(= `bA/ "]EI L 8+EQ Á‡-a L= -: 5B ($)}!M 5!( (١٣٧٨:١٢٤ ،=($ £Z)$) .>]+9:
¢E# ,("Z= L ,)”+!-X .(١٣٩٢:٢٤٢ ،8bECL) 4( ;$)G L žX)# 5‡-a L= -: $= 5C -EQ(-X 4(
َ َ
$= ($ 5!( 5}#)#M .>#$\M8I ;LK ;>B L 8}E# 5B 5C 4( 5!( 4$=)# )J 4$= V.X ِ -u)? 5B
5B L >#=-Q 8I $)Q@)4 AEFu Vl# )B L >]]C 8I ;LWy˜ N(P>a)[ @( ،>]]C 8I ¨$= L >]B)J8I
.>#@)48I qF!"? L ,)I=)! ($ Y+*JU? V: L >]]C 8I 8#)F.”# ($ Vl# YZ( V: jE/-/ YZ(
L $)+{Q ،'$>[ )B LK YZ( @( L >#(P>! P)Q M L >#(5+X)J $= ($ Y6.S L •E# g]I ،(=¢I($U:( ,)+4L=
ً َ
5C >#(5+4"y˜ ®LK= 5B ›Ei= ,(>B ’"‡( ،)I(ّ ,)#¢«LK= .>]]C 8I ;$(= 5”# ($ 5!( gJU? $(=-C
َ
YE6: 5B .>]+9: P)Q M )# 8+9: >#LKِ -S VC )e jE/-/ L Vl# @( YZ(-S)]B L >]B)J86# $= ($ 5!( YZ(
5‡-a $= P©Z\ 5B ¢E# ($ Y+*JU? ,M ˆ)F#= 5B L >]#@8I V[$ ($ 8+EQ 8:)F/ 5C 9: V: -u)?
.(١٣٩٢:٢٤٢ ،8bECL) >#@)48I P)F/ L >4)X £ZU]EI

2@!%Lf!$)I
8+9: Vi)a $= ,)9#( P)”J)G 5B 5*J>#( L j}I -: 5C 4( 8:)”# œ"# 84)]!,)9#( @( $Ul]I
) .=$(= 86.I gd# (=¢I($U:( L Y6JW:( =-F# $= ,)9#( */$% 5*J>#( $= .=$(= L( =(>A+4( L
;>e(L L >#"!8I =(>6b[ $UHI 8+*/$% 84)E4 5*J>#( $= =-X L ,)9#( (١٣٩١:٨ ،;>]«@(
،,)Q>#@UIM ;( " (١٣٩٧:١٧١ ،8bECL) >#"!8I 5+?)]! E64$ 5B P=("#)? @( ¢Z)6+I L ›d+9I
5}#M @( gy˜ L >JU]*B ($ ,)]q4 YZW+.S ،Y!LK g]I
ِ )B L gJU? ;).!"Q )B ،=-I 57 L ,@ 57
">J%UI)yS ,(-”J= 5B ($ <)y˜ YZ( L >E]JRQ-S ($ 8}J P($ L= ,)EI @( ،=-ZžT ,)J)T )I <)C 5B Í$RS =(>J\K
ً
L VE]C 8I 5BW€/ ,LK= @( )6Ed+9I ($ AEFu Vl# 5C 4( ;=)I V9G $= .(٣٠ '): ،)]9J)
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٢٦

)/ VE:= >!$ ($ ,)6E:)Q M >J)B ¥T VE]C $(-[-S  )F/$( AEFu Vi)a )B VE#("/8I V9G YE6:)B
(٣٠٦ :١٣٨٥،-z#) VE]C ›‡)e ;"]AI X-*y˜
$)9?$ L 5+X)J VE6A/ V: ):,)64M 5B ,)9#( @( */$% !(=-S 5C >:=8I ,)*# ,):)Q$\WI
,)J=( 56: $= (١٣٩٢:٢٧٩ ،8bECL) . 4( P=-C YEI@ )B šF/-I L pJWA/ ($ 84>[ $UI( L ,(=¢Z(
›C cLK $U–e ›HI ,>B L 4( P>! 8db/ Ÿ>dI ;-I( L( 869G J="G"I L ,)9#( 8+]4
($ (=¢I($U:( ;$(>I="? L 6la 5C ;-z]a YZW/V.I (٣٠٧ :١٣٨٥،-z#) 4( ,M -‡)]a L
@( (=¢I($U:( >]#)I 4$= ,)9#( . 4( =(@M P=($( ,M L ،=$(= ="GL ¢E# 8I=M $= ، >:=8I ,)*#
َ \َ E:)I L 4( $(=$U?-S ‘)q+#( ;=(@M
(=¢I($U:( >]#)I L =$(= 8+9: <)l# $= YZ=)E]B L >#L)G$
. 4( £ZU]EI ;):<(>#( L >Fi)C ;($(=
‫>؛‬#(P>! [(L P$)!( =$UI ):$)B ,):)Q$= 5C >]+9: "–a 54 ،,)9#( ,>B ;)–a( ,)EI @(
54 YZ( .>B)J8I  )F/$( $)+{Q )B N"QL 5*J>#( )B V*7 ،$(=-C )B 4= .N"Q L V*7 ، 4=
•E# $(>]T L •E# $)+{Q ،•E# $(=-C ,("]a H/ 5#)EI)a ´]:-X $= 5C >]+9: ,)6:
YZ( ،"–a 54 YZ( )B 5AI)G ')dFu `EFh/ @( ,("/8I jE/-/ YE6: 5B L >#"!8I ;>]F/$U‡
L ,(@K\)*C )B ($(=-C) ، 4= >#"y˜ ،,(-F:$ )B (5*J>#() ،V*7 ,)EI  )F/$( 5C =-C ,)yS YE]7
Y/ 5‡-a ،"]EI L 8+EQ 5‡-a L= )B -x)]+I YE]—6: . {Q Yq4 ,)ªI )B ($)+{Q) ،N"Q šBK
َ
$= .>]]C 8I EAF/ 8AEFu L 8i@( ,"#)[ @( L ;LWy˜ >a("[ ,)6: @( 5C VJK(= V: ($ ,)9#( ,)G L
L ("[ YZ( YyS ˆ=)A/ $= =-X IO4 5C ،›da L '".! ،j–« <)]B ، 4( $Uz+I ّ £Z("[ ,)9#(
. 4( ;>B( L 8i@( ،8AEFu ,"#)[
ِ -+7ِ -Z% $= 5C 8bda ، 4( ›da 8]AJ -/-S P"[ 8:>#)I-X
(٢٨٩-١٣٩٢:٢٨٨ ،8bECL)
P>JWXM ;$)}+I>? 5B)¯I 5B L ,=-C I>? ;(-S ,"7 ، 4( ,=-C I>? 5B $UF€I ,)9#(
P($ YZ( $= L ="!8I V: >J=-/ L •! ;($(= )I( 4( =(@M ‘)q+#( $= 5C 8#)9#( ، 4( P>!
8+9: 5C 8#)9C ،)I ،gqB 8+9: ;( ،>]I=-? ;( " . 4( (=¢I($U:( ;$)J 5B $(L>EI( -h?-˜
َ
5C 8#)I@ )/ YC ;$)J 5!( ;$)E+4= 5B ($ )I ¢E# "/ ،VE!)B "/ ,Mِ @( VE:("?8I ،>#@)48I "# @( ($
($U:( " (٣٠ '): ،)]9J) ">!)B •J=¢# V: 5B ,)I5*J>#( ، 4( >J=-/ L •! N"q+4= ,)6bda
)+]v4 5B $(=-C L $)+{Q L g]I YZW+.S )B 5C ($ 89C ،gJU? 8+EI$M L ;"]EI ;$)JW.! )B (=¢I
 www.takbook.com

٢٧ / ‫ﺑﺨﺶ ّاول ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺳﯽ‬

َ
(٤٧ '): ،)]9J) ">E*qB >:("? 8”#(=L)G L £Z)4$ ،=>#"yÎS 5!( L "]EI
ّ
pEb}/ L `e ;($(= =(-X( L ):,)9#( <)6/ 5*J>#( YZ( $= 5C >! µq*I ’)B ;):5+{Q )B
Ei)AX -E? .G $= )J ،=$(># ="GL ˆ)AX -E« ,)9#( L >]]C 8I Ei)AX 5?-7 $= L >]+9:
،=-C 5*y˜ 8+4($ P($ -Q( L ‘)q+#( $= 4( $)+qI ,)9#( YZ( 5+Fi( .-! .G $= )J >]]C 8I
َ
,M ;(¢G 5B Í-I @( >AB >]!)B ,"!( 5C ,(=-I L ,)#@ " . 4L( $)l+#( $= 5#(=L)G 8Q>#@ N(=)T
$= >#(P=-C ‘)q+#( ($ -! 5C ):,M L >#"!8I $)v9:$ *.S 5#)? 5B L >]4$8I '=)A4 5B
Vl# Ÿ)4( -S 8Q>#@ Ž)‡L( YZ( )B ،(٣١ '): ،)]9J) "=-C >]:("? 8Q>#@ 8}JK)/ ,).G
=$(= ;"E#= N(=)T V: 8Q>#@ œ"# YZ( .="!8I L( bE–X ,).EC ¦{e L ,)9#( J)« 8#).EC
4( pd9I L ;(56E? ,)9#( YZ( 8]yS ,).G . 4( <=-I $)+X$ -S -x)# (=¢I($U:( L ;LW?( V:
ّ
@( F[(-I L ¦{e ,)9#( 5{ExL L 4( 8.i( L Ÿ>dI 86l# -+7 -Z% $= ,).G ,M `Fu -S 5C
(٥٤ :١٣٩٦ ،>#L>6e() . 4( 8#).EC Vl# YZ(

#$%& '[76)I bX f!$)I

@( . 9#(= 8+*/$% 8+?)]! ,)9#( ;):‘"7$)7 @( 5+X-Q-S 8:)”# >J)B ($ ,)9#( 5B -9]/ P)”#
5B ($ ,)9#( -9]/ . 4( -! L -E? P"[ّ L= ›S)dI $= ˆ=)A/ ›I)a ,("]a 5B $)+qI ,)9#(
ِ ،-9]/ -l#
(١٣٩١:٨ ،;>]«@() . 4( P=-C VE9d/ šb+qI ÁI)a ّ L ،,(-ZW! ،,)}E# 5+4= 54
ً ّ
`Fu -S OI)C 5# L 8+4($ ›EF4 -S P-9}J 5# ،>#=)–+I L 'L){+I !-4 Ã)Hi 5B ):,)9#(
L( =$(= ,)9#( ّ 5B 5#)]ySN"? 5# L 5#)]yS>B 8:)”# 5# -9]/ 8]AJ .8+4$=)# L ;©C ³)E4
E:)I
>J)B L 4( J(>: ›S)[ L -ZžT cO‡( ;L -l# @( ,)9#( YZ( )I( .=$(= P$)B YZ( $= 5#)EI ;(P>J(
ّ L <L=ّ PLWQ cO‡( 5{ExL ,)}E# ،V.I -I( YZ( $= .=-C NO/ geO‡( ;(-S
gd# L >#$(= ($ <"4
.>#$(= P>.a 5B ($ -”+J(>:
"Z= ,($(¢: ;"4 @( L 4( 5+X-Q $(-[ -! L -E? 8#).EC =-F# Y+I $= 5C 4( ;="G"I ,)9#(
-ZžT jE4M ;="G"I -”J= Ž-u @( ،>#$\M $= Ž-z/ ّ 5B ($ L( >]:("?8I 5C 5+X-Q $(-[ 5b6e =$UI
ّ
L =(>A+4( -l# @( YE]—6: L =$\M8I V:(-X ($ L( -S šb9/ ,)}I( 5C 4( 8{A  )d# ;($(= L
ّ ّ
¥T ،;$(=-F#)I-X `Z’ ;-E™C P>a L £Z(LW#)I-X `Z’ ،=L>AI ;(P>a ، 9E# -S(-S £Z)#("/
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٢٨

َ ّ
YZ( $= 5!( Ÿ)4( -S 5AI)G $= ="? P)”J)G Ÿ)4( -S <(>C -: )I( 9E# ,)9}J 56: Ei"¤9I
(٤٩-١٣٨٥:٤٤ ،864)[) .>#$(= C-! 86_(= =-F#

fh
•J -: ;(-S L P>! 5+?(=-˜ 5AI)G =(-X( L ,)9#( œ"# 56: 5B ,M 84)E4 5*J>#( L 8+*/$% 5dX $=
ّ
5AI)G @( 8Q$RS -*[ ,("]a 5B V: ,)#@ 5C 4( P>! ,)yS (>G L µq*I 8{Eb}/ L `e ):,M @(
ّ
$= 5C >]+!(= 8{Ei)}/ L µq*I ³"de ,(=-I >]#)I L >]+9E# 8]™+9I -I( YZ( @( 8#)9#(
َ
-+*yS 8+[L œ""I YZ( E6:( .>#=-C 8I ›6a ,(>B 8AEFu L 8i@( ,"#)[ Ÿ)4(-S L Vl# .G
>]+!(># 8["deL `e ±E: ,)#@ ،-zI L YE7 L <LK 8]AJ -za V: ; ): I"}e $= 5C 4(
$= 8#(-Z( ,)#@ ³"de .>#="S ):,M ›I)C P-hE4 $= L >#>!8I ‘)9e ,(=-I ;):£Z($(= ¢G L
-”#)*# 5C X-Q 8I -S $= ($ ):,M 8a)6+G( L £Z)–[ ،;=)z+[( ;):5]EI@ <)6/ ،8+*/$% 5dX
ً
ّ )J L >]+!(= =-I )B -S(-S '=).! `e ,)#@ £Z)–[ $UI( $= O¯I
8+e ‫"=؛‬S 5dX YZ( £Z)JU˜
ّ ،$(@M =$UI -Q( YE]—6: )J L >]:= '=).! ="? >#@WX L -96: ;(-S >]+9#("/8I
V+4 L -A/
5B VEd+9I ,(L)/ YZ( 5}]J( ji)G L >]+!(= ,(L)/ Y+X-Q L J)}! `e ، >]+X-Q 8I $(-[
ً
-96: ‘)q+#( `e ,(-+?= ،°(L=@( -I( $= O¯I )J ،):,M P=("#)? 5B 5# >!8I ?(=-˜ ,)!="?
ّ L >]+!(=
>]#)I V: ;=)z+[( $UI( $= .="S P>! P=(= ,(=-I >]#)6: ):,M 5B V: ³Ou `e 8+e
،="S ,(=-I pz# V.4 YZ( >]7-: >#=-S8I V.4 Æ$’( V.4 ُ @( ,(=-I >]#)I ,)#@ ،Æ$( ¿HB
ّ
X)JK= 5JW.I ,("]a 5B $)]J= $(¢: 5# )/ $(¢: L= YyS 8zq*I ÏbFI ,)#@ ،5JW.I 5iƒ9I $= )J
="? L ›d+9I 8+JU: ّ ,)#@ L ,(-+?= 5C VE]yS8I ¥T .>#="S ,M •i)I L je)‡ 5C >#=-C 8I

.>]+X-Q 8I V: ($ ="? ,>B 5B 8+I-e £S ,(L)/ 5}bB >#="S ="? ,>B •i)I ).]/ 5# L >]+!(= =)E]B
،œ)6+G( $= 5C £S)di( L ="S ):,M 84)E4 P)”J)G ,)#@ £S)J%K( ;):µ?)! @( -”J= 8}J
L ):5FEC $= ,)#@ ."#)B L "#)B -.! ،"#)B >C ›¯I £S)di( . >#>!8I $(= P>.a '$>[ L 4)E4
8+*/$% 5*J>#( $= .>]+!(= ,)JK)BK= L ,):)! $)]C $= ´#$W˜ ;$U–e V: ):5+!"# ´]4
ً ً
,(=-I @( >AB >J)B )6+e >]+9: ,@ ;=(-X( ,"7 O¯I !(># ;=)J% -EŒƒ/ '$>[ $= E9]G
،P)! $=)I ›¯I ‫]>؛‬+!(= $U–e $)BK= $= ,(=-I @( ;-/>]6/$>[ ,)#@ 5C )9B 57 ،>]!)B
 www.takbook.com

٢٩ / ‫ﺑﺨﺶ ّاول ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺳﯽ‬

•J $= L >]+!(= 8Fdi <(>C -: 5C...,)#@ -”J= L $)BK= ,)Q$RS ,)#@ ،P)! -:("? ،P)!-96:
(١٣٩٧:٢٤٣ ،8bECL) .>#="S P>! 8:>#)I)4 8FE/-/ L Vl# 5b9b4
www.takbook.com
 www.takbook.com

9+D!U( VWX JK"

9i)
>]C 8I $=)F+I Y:À $= ($ -}X YZ( Vl# ,"6–I . 4( gJ($M L ,)I)4 ;)]AI 5B ªi $= Vl#
ّ ً
.>!)B8I ،>#(5+*Q j/-I )dE[= L >#(5+9*# ‘"bhI ;)G 5B <(>C -: 5C £Z):¢E7 œ"6€I 5C
:=$(= ="GL Vl# @( ;-”J= =>A+I pJK)A/
(84: 1967،,"+9iM) $(>X>: 8”]:)6: )J j4)]/ (١
;=("G) (°-IL °-: ›S)dI 5hd#) ¬)? 8X>: ;(-S "–a >]7 )J -z]a >]7 YyS 8”]:)6: (٢
(227:1375،8bIM
ّ
ّ ;(5hB($ L >]+9: µq*I
8{EC )J 86C Ž>: ˆ)F#= 5C )–a( @( ;(5a"6€I 8”]:)6: (٣
ّ ) .>]4$86# Ž>: 5B >!)F# -Q( 5C >#$(=
(١٣: 1353،;-.hI
ّ
5C ;(5#"Q 5B µq*I 8X>: `EdH/ ;(-S 5a"6€I •J ;(¢G( ,)EI ´]:)6: 5hB($ Vl# (٤
ّ 56:
،8#)HF4) .==-Q 8I ‘"bhI -Œ( ,(>dX jG"I •J -: ,(>dX L >#-”J>}J ›6}I
(157:1405
;$Uu 5B ، 4( 5a"6€I •J $= ;(P©Z \ E6C L E{EC )B 'L){+I ;(¢G( ,>IM =-Q Vl# (٥
ّ Ž>: ،):,M 8”]:)6: L ;$)}6: 5C
.>]C YEIƒ/ ($ 8]EAI
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٣٢

ّ
،,="S pi²I :@( 4( '$)Fa ):,Ð.6: $= ¨-+*I L 8b‡( YC$ 54 ،pJ K)A/ YZ( 5B 5G"/ )B
ّ
<(>C -: 5C )]AI YZ>B ، ‫ـ‬4( -‫ـ‬z]a 5‫ـ‬4 YZ( $U–e Vl# `dH/  -! .; $(>X>: L 8”]:)‫ـ‬6:
5B L >]JM86# ‘)9e 5B 8X)‫ـ‬C  -! 8iL ،>]+9: Vl# ˆ"ze <@’  -! 5#)Q 54 -‡)]a YZ( @(
.>]+9E# Vl# ˆ=)AI £Z).]/
ّ
$= L V: $)]C $= ;"H# 5B ,M ;(¢G( 5C 4( ;(5a"6€I ،Vl]I P>J>T Ž)‡L( YZ( )B ¥T
ّ
،c-X) .>]C jEdA/ ($ 8zq*I Ž>: œ"6€I $= 5C >]!)B 5+X-Q $(-[ -”J>}J )B  )F/$(
(١٣٩٥:٢٧

9i) V!$jI
:>]C 8I VE9d/ œ"# 54 5B Ž>: L J)« $)F+a( 5B ($ Vl# ,"+9iM
ّ
@( 8/(À 'ž‫ـ‬i )‫ـ‬I 5‫ـ‬C >]:=8I ›}! ($ £ZU”i( -‡)]a 5C 8I)”]: :8+?)]! £Z)FZ % Vl# (pi(
P$)+4-˜ ,)64M $= Vl# >]#)I ‫؛‬VyZU”B Yq4 8+?)]! £Z)FZ % Vl# @( VE#("/8I ،VJ K(= ,M ¨ ($=(
.8!)d# "bB)/ $= Vl# )J L
ّ
•J K= ¬)‫; ?ـ‬-‫])‡ـ‬a 8]AJ ،>!)B ,)EI $= ; $)}!M 8”]:)6: 5C 8I)”]: :8ba Vl# (‘
ّ
$= 5‫ـ‬C 8I)‫ـ‬l# >‫]ـ‬#)I) VyZU”B Yq4 8ba Vl# @( VE#("/8I ،>]+X)yS ³){/( 8#)}I L 8#)I@ ‘$)d/
(=$(= ="GL 896! 5I"l]I
ّ
.>#):>! ´]:)6: N@K( )‫ـ‬B L µq‫*ـ‬I ;(5€E+# =)€J( ;(-S 5C £Z):$)+?)4 :£Z)« Vl# (°
5B $)}! jEdA/ $= 5C Í-Q )J ´4 N"Q ›¯I >#(=8I Vl# YZ( 5#"6# LK ')#("Ee ,"+9iM
(١٩٦٧:٨٤ ،,"+9iM) .>?-78I 4($ )J Ñ7 64
gJ(>y˜  -! L 5I@’ ،pb+qI ;)E!( YyS  )F/$( L >#"y˜ 5C $)F+a( YZ( 5B ($ Vl# YE]—6:
.>#(P=-C VE9d/ 8]JU}/ L 8a)]‡ ،;$)F+a( Vl# 5B ، 4( Vl# <".{I
'L)‫{ـ‬+I ,"Q )‫ـ‬#"Q ;)‫ـ‬.+‫ـ‬i)e $= L 4( ,)Q>]]C$)F+a( =(=$(-[ B)/ Vl# YZ( :; $)F+a( Vl# (pi(
. a)6G 5B ,($(¢Q@)6# p‡ )J ,(@)BW4 p‡ Vl# >]#)I .="!8I
8X>‫ـ‬: ;(-S L ¬)? ;).#"#)[ `Fu -S ="? ')a"]zI $= ).#)9#( 5C 86l# :8a)]‡ Vl# (‘
.›ySUI"/( Vl# ، a)4 Vl# >]#)I .>]]C 8I =)€J( YE‫ـ‬AI
 www.takbook.com

٣٣ / ‫ﺑﺨﺶ دوم ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ‬

•J ;(¢‫ـ‬G( -‫ـ‬B VC )e 8]JU}/ L 8AEFu  )F/$( ˆ"bAI Vl# V9[ YZ( :8AEFu )J 8]JU}/ Vl# (°
;)–a( Vl# >]#)I 9E# V: -*B œ"]zI L ,)Q>]]C$)F+a( =(=$(-[ B)/ L 4( 8AEFu P>J>T
(٢٢٨-٢٢٧/٣١-١٣٧٥:٢٩ ،8bIM ;=("G) .,>B
)J 8#).EC Vl# :@( >]/$)Fa 5C P>! P=-S <)# ,M 5hEe L Â)*]I -S )]B 5C -”J= Vl# œ"# L=
.8]EI@ Vl# L 8#)64M

(2)!n@e) 2)!0+k 9i) :١

8]J= 84)]!,).EC L 4( 84)]!,).EC 8b‡( ¿e)FI @( ،')]_)C Vl# L 8#).EC Vl#
¥T .=-EQ 8I $(-[ 5G"/ ›HI ,).G 84)]!<)G-X L 84)]!$)+?)4 ،84)]!É>FI )B ;@("I
,)*# ($ ,).G $= $UI( Vl# YZW/ÇJ($ 5C =$(= i’= 8i"‡( )J ›‡( -S 8#).EC Vl# cOh‡(
;=)I ,).G 5C $Uu,)6: (-Z% ،=-EQ 86# -S $= ($ ;=)I ,).G >AB šdX 8#).EC Vl# .>]:=8I
($ ,).EC -S VC )e Vl# ،LKYZ( @( . 4( ,"#)[ L Vl# ;($(= ¢E# 8#)eLK L ;"]EI ,).G =$(= Vl#
›Ei= 5B ,)9#( .;"]EI ,"#)[ )J Vl# L AEFu ,"#)[ )J Vl# : X-Q -l# $= P@Ue L= $= ,("/ 8I
8#).EC Vl# >AB L= -: -AI $= 5+4("?)# )J 5+4("? ،;"]EI L ; =)I >AB L= @( ;$(=$U?-S
.=$\M8I ,)ªI$( 5B ,)9#( ;(-S ($ '=)A4 ):,M )B 8#)9#( =)AB( j4)]/ L 4(
=$(= 8{b+qI ;):="6# 8#)9#( ´]:-X L 8a)6+G( ،8[O?( ،8+9J% ')Ee $= 8#).EC Vl#
$= 8#).EC Vl# <".{I .="!8I µq*I ,M )B ³)Fh#( Ÿ)4( -S $)+X$ ¸EH‡ '$U‡ L
56: 5A4"/ 8b‡( ;)]FI ›‡( YZ( L P>! c-hI ,)+4)B ,(-Z( $= 8qJK)/ j/(-I YZW/ 86J>[
,)yZ)JKM P$\= 5B ،,(-Z( $= 8#).EC Vl# ¿HB 5dB)4 .="S >:("? L P="S ,"]C )/ ,)#M Y]4 L ): YyZM
.=LK8I $)6! 5B £Z)JKM YZ= 8b‡( 5+9: L ==-Q 8I @)B YE+9q#
َ
ˆ)4 ,($(¢: L ):>‡ ˆ"u $= ,M Ÿ)4( 5C =$(= <)# 5!( ،8+*/$% YyZM $= 8#).EC Vl# ˆ=)AI
Vl# .=$(= $(-[ Y6JW:( L 86l#£S ›S)dI $= 5C 4( £Z($U:( 8#).EC Vl# . 4( 5+X)J ›I)}/
(=¢I($U:( ،;LW?( V: =$(= ;"E#= N(=)T V: 8Q>#@ œ"# YZ( . 4( ,)9#( 8Q>#@ J)« 8#).EC
>]+9: L( j–« =$UI ,)]}! ,)6y˜ L =$(= N"Q $(¢: L V*7 $(¢: L( ، 4( <=-I $)+X$ -S -x)#
5!>? ($ 8#).EC Vl# >]C 8I 8]}! ,)6y˜ 5C -: ,"7 ،>IM >]:("? $)+X-Q ;L V*? g/M 5B L
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٣٤

. 4( '(@)€I YZW/>J>! `H+9I ¥T ،="!8I 5]+X L ‘"!M jG"I L >]C 8I $(=

2@!+@ W 24!nC1I 9i) :٢

L ˆ)A{#( L ›AX `ZWu @( 5AI)G =(-X( 5a"6€I YyS 8a)6+G( šB(LK <)€9#( L ˆ=)A/ ،8”]:)6:
,)}I( ($ 8A6G ')Ee L P>! jbG ¨-+*I 8Q>#@ ;"4 5B 84)E4 L ;=)z+[( ;):$)C L @)4
($ ,)”6: a)u( 5C ="!8I ³Ou( 8€J($ Vl# 5B 8a)6+G( Vl# ،jb«( Y}Ei .=@)48I -ZžT
،@)+6I 8a)6+G( ;):-*[ L ')dFu Y+!(= ¸G-I $Ul]I 5B ÇJ($ L P=)+X( )G 8!@K( Vl# •J @(
VC )e ')I)l# L >a("[ ="! C-e YyZ)T 5B ’)B @( 57 -: Vl# <-: $= .>*qB8I JUiL(
.=$(= ;-+*yS P-6ΠL ="!8I -/V}HI
="F# šF ($ Vi)a L cO‡ 5C 8#)hb4 L =)9X $)Q@\K" : 4( P>IM P$)B YZ($= -9]/ 5I)#$=
;É$ L 5+!(žQ LWX ]4 L >#=-C J) ‘(=M ="F# ,)*J( `e 5C >]+9B 6u £Z):¢E7 5B =)+X(
ّ
gEa )/ ,)*J( ;($M L j/(-I 'L){/ 5B =-S8I 5b6e ;-”J= -S 8}J P>! $)}!M jbª/ P=-C ):$
(١٣٥٤:٥٧ ،;"]EI) ",>! '-E4 == L {‡ "Z= ,M '$U‡ 8I=M L *Q <)6/ 5b6G-S YZ=
,LWyS ,)hb4 L ›da L YZ= a)u( @( <=-I L >! =)J% =)9X ,"7" 5C P=$\M -”J= ;)G $= L
,):)!=)T $)E9B ،>J)E# >J= )B Y+qJK ¢G 8}bI YE]7 ; LWSM ، 4)?-S ,)EI @( ‘)9e L >#>!
($ $(¢: $(¢: -Q( 5C >]!)B $)E9B L >]*C Y/ P=-Q( ،="S >!)B Ž(-4( ,)*J( ›+[ ¨>#( 5C >]!)B
¥T (١٣٥٤:٥٩ ،;"]EI) "<"[ )B ,)I@ ,(>B >]!)B -h–I 5}#M @( ، *C >J)B ' =)J% V: >]*}B
"a $= L =$(># P(-6: 5B ;="S)# L 8:)F/ ¢G ="*# J)a$ Vl# <-: 5C 8/$U‡ $= VE]yS8I
ً َ
;=¢Z( ,"#)[ 8]AJ ،>#"!8I -Q=(= ’L(ّ :>]]C 8Q>#@ 5!( Ÿ)4( -S L ="! J)a$ Vl# <-: 8+[L
ً
L >]]C 86# šJW{/ L ;LK P=)J% $UI( $= )E#)Œ ،>]]C 86# ›6a ,M ŽO?-S L >]]C 8I $(-[-S ($
، 4( Y6JW:( NLK  (-X( L £Z(=¢I NLK ،ˆ(>+a( )#)6: 5C >]:=8I $(-[ ="? 5*y˜ ($ ˆ(>+a(
ً
،=($ £Z)$) .>]+9: ):‘"!M 56*7 -4 ).]J( 5C >]]}!86# ,)6y˜ L >]J UQ 86# ®LK= )¯i)Œ
P)! ;-F? £S 5C >!)B -F? )B <=-I ˆ("e( @( V_(= >J)B ،Vl# <-: ŸÉ$ ,("]a 5B P)! (١٣٧٨:١٢٤
œOu( ;L 5B )/ =$)6”B >]+9: ;L >6+AI 5C 8#)4"4)G L ,)E.]I >J)B ¥T ،=)9X @( 4( ;$=
.="! ¦{e i(>a L Vl# )/ >]]C 8#)4$
 www.takbook.com

٣٥ / ‫ﺑﺨﺶ دوم ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ‬

?=I64

?=I64 o3CK( 2)!p(

ّ jb«( 5C >J= >E:("? VE:= $(-[ 84$WS =$UI ($ ½JK)/ -Q(
=)€J( P¢E”#( )B 8qJK)/ '’"H/
ّ
):,M 5C 4( 8#)I$M L P="S Ÿ>d/ ;($(= I("G 56: $= P$("6: i(>a .>]+X-Q ›}! i(>a
.>]]C 8I NO/ ,M `dH/ .G $=
<".{I ;-.*#(-Z( 5*J>#( L ,)+4)B ,(-Z( 84)E4 5*J>#( $= VE:){I YZW/;=)E]B @( 8}J
´]4 ،):5FEC ،)+4L( >]#)I ,($\= ,M B)]I $= ):$)B YZ=)E]B <".{I YZ( . 4( =(= )J i(>a
: 4( P>IM <LRbI L <@’ 8#)AI $= L $)B $).7 VC 4= ،-9]/ 5I)# L ):5+!"#
َ
.,"#)[ L YyZM YZ( )B dB)hI L 8”]:)6: L 5/$( YyZM L <)l# ;)]AI 5B i(>a (١
.8+4($ E4L ;)]AI $= Vbx -S(-S $= i(>a (٢
$)C 5B ¥C -: ˆ)ª+!( L ="? 4$= ;)G $= ¢E7 -: ,=).# L ;$)}*JU? ;)]AI 5B i(>a ( ٣
.gJU?
(١٣٧٨:٩ ،86x)C ,("?() šJW{/ L  (-X( š4L >e L ,)6y˜ ;)]AI 5B i(>a (٤
،>!)B8I 8F/(-I 5b9b4 L =$(= Vl# ¢E7 56: ,M $= 5C pd9I L ;(56E? 8]yS ,).G $=
¢E7 ±E: -9]/ 5I)# -S)]B (١٣٧٢:١٦ ،£Z)G$) N="? ;)G $= ¢E7 -: Y+X-Q $(-[ 8]AJ i(>a
;):$)C 5B ,)I=-I ,>E#(=-Q ˆ"ª*I (١٣٥٤:٦٦ ،;"]EI) ($ <=-I j/(-I 5C >#$(># 5”# ,)]7 ($
5C ,($)B i¢]I 5B L 4( ,)E6i)a $)C <)l# L Vi)a <("[ ،,(-”J= ;):$)C @( !(=@)B ،gJU?
(١٣٥٤:٦٠ ،;"]EI) .>J(¢X( cLK 5C =)B L >:= ;$)J 5C ‘)+XM L >]C P>#@ YEI@
َ
,>! ´]:)6: 8]AJ L 4( -/•J=¢# $)E9B i(>a 5B (5!() 8+4($ <".{I ,)E#(-Z( -l# $=
$= ¥C -: L ¢E7 -: Y+X-Q $(-[ ¢G YZ( 5C ®LK= L Vbx Y+9}! L 8a)6+G( L 8[O?( <)l# )B
(٣٠-١٣٣٢:٣١ ،£Z)F+€I) .>!)B86# -ZžT ,)}I( ="? ;)G
-: 5C 4( ,)+4)B ,(-Z( $= i(>a ;)]AI 5EF! 5C =$(= ="GL ,"uOX( @( V: pJWA/ •J
.>!)B P$)C 56: >J)F# ¥}—E: L =@K\ ˆ)ª+!( gJU? $)C 5B >J)B ¥C
ّ >E.! O¯Iً
8.i( ˆ>a ‘)C $= ;-.hI 4( P>! ,)yS i(>a ;(-S V: ;-”J= pJK)A/
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٣٦

:>]C 8I ,)yS ($ ˆ>a @( !(=-S $).7

.5a"6€I •J ;(¢G( ,)EI ,@("/ )J j4)]/ J)a$ 8]AJ :,="S ,L%UI (١
L ):=(>A+4( 5C 8I)”]: =(-X( YyS '(L)9I J)a$ 8]AJ :¹EAF/ X$ L ;L)9/ (٢
.8)[ ˆ>a :>]#)I ،>#$(= ;L)9I ;):³)dH+4(
i(>a :>]#)I ):,M C$)*I ,(¢EI Ÿ)4( -S @)E+I( L N(=)T ,=(=L =(-X( ³"de J)a$ (٣
8a)6+G(
ً
')E‡"z? @( L 8]JU}/ i(>a 5B  "SWI )/>6a ˆ>a @( 8]AI YZ( :):³)dH+4( J)a$ (٤
. 4( 8i)A/ ;$)B
ˆ>a L 8IO4( 5*J>#( ،(£Z(=¢I =-?) ,)+4)B ,(-Z( $= ˆ>a @( pJK)A/ 56: :)F! ba
L =$(= EHG$( 8I"6a HbzI L 4( 8#Oda ):,M 56: P)Q>J= 5C 4( YZ( ‫؛‬8#"uOX(
. 4).#M 5G"/ =$UI ˆ(>+a(

24!nC1I W -X#A ?=I64

;)G $= ;¢E7 -: ,=(= $(-[ ;)]AI 5B œ-! P)Q>J= @( 57 ›da -l# @( 57 i(>a VJ>J= YZ(-S)]B
-*B 8Q>#@ $= ;>]6X>: @( ;>]IP-.S L -”# ›C L -”#¢G N-”# L= <¢b+9I YZ( L 4( ="?
;)–a( @( ›}*+Iّ ¢E# L( 5AI)G ،P>! ›E}*/ 8{b+qI ;(¢G( @( ,)9#( •J 5C )€#M @( . 4(

ˆ)6C 5B >IM$)C ›C •J `dH/ )B )/ 4( 5+9J)! L ‘"bhI g]E7 >]I@)E# L 4( 'L){+I

.>JM ›_)# gJU?
;)+4($ $= L )JU˜ ،P>#@ ($ L( V9G $(>X>: 86l# $= ,)9#( c$("G L )–a( 5C $Uh#)6:
,M 5B L P=-C p*C ($ ;=(=(>? ')I(-C >]#("+B jb[ L ›da )/ 5+!(= 5”# E#)9#( 5B I>?
)B >#("/8I $(>X>: L Vl]I ;)–a( )B ¢E# 8#)9#( 5AI)G ,)4 YE6: 5B >]*qB EbAX L $U.x
64 5B L `dHI ($ gBUbhI ˆ)6C ):,)9#( YyS $= °("I `*a L 8A6G ›da @( ;-EQ P-.S
. 4( 8a)6+G( i(>a 8dEde ;)]AI YZ( L =$(=-S <)Q 8a)6+G( 5Ei)A+I '){‡ g*?$=
X)J >:("q# ($ ;$(>X>: L C-e ،8Q>#@ ,)}I( ;="G"I ±E: ، i(>a -z]a Žže )B
ً
¾$ !(= >:("? £˜K= ($ 8X>: £S L 8”+qJK V: 5B 5C Vbx ;)]AI )dE[= )G YE6: @( L
 www.takbook.com

٣٧ / ‫ﺑﺨﺶ دوم ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ‬

ً
56: 5C 8I(=)I .>]C 8I ;LWy˜ ,)9#( ,>B ;"”i( YE6: @( )dE[= ¢E# 8#)9#( 5AI)G .>#)J)6#8I
$= L >#@(=-ÎS ="? ‘"bhI 8a)6+G( Ei)AX 5B , )*J=(=(>? L 8#LK= =(>A+4( -S)]B $)*[(
ّ
ˆ-+]C [= )B ¢E# ):,M YyS 8dh]I šB(LK L ="! 5G"/ ):,M =-X=-X P)”J)G
ِ 5B 8a)6+G( JWZ>I
8#)9#( '’)6C £Z)X"}! L ˆ)6C 64 5B 8a)6+G( i(>a @( ;>]IP-.S )B 5AI)G YZ( ،==-Q
ّ
5+*Q 8./ JU]AI ّ
L ³O?( ، E#)9#( @( 5+X$ 5+X$ ،'$U‡ YZ( -E« $= L X$ >:("? gy˜ 5B
L 8:("?="? 64 5B V: $)]C $= L 5B)*+I ;-:)x )B (>G V: @( £ Z):P-ZRG ,"—6: =(-X( L
ّ
i(>a LWQ $= 8a)6+G( i(>a YZ(-S)]B . X$ >]:("? gy˜ -ze L >e £S ;):8Fbu 'ži
IO4 ،Vl# 5B V: œ)6+G( >]4-# i(>a L Vl# 5B ="? ,LK= $= =(-X( 5C 8#)I@ )/ L 4( ;=-X
.>E4$ >:("q# i(>a L
8]yZM="? L ;$)}*JU? ›‡( -S 5AI)G 8[O?( <)l# L *EAI Ÿ)4( */$% YZ= $=
5dFu 5+9J)B L ¬)? 5C ;(5*y˜ L $)C ).]/ 5C 4( jG(L ¥C -: 5B L =$(= $(-[ ')dFu
5AI)G ,>! 8./ L ‘"!M ،8#(-Z\ ¿a)B L 4( XM L P)]Q ,M =L>e @( @\)€/ L =@(=-ÎS 4L(
84)E4 <)l# L 5AI)G -S =-X •J 5hb4 L E6C )e 8]!LK 5B 5AI)G YZ( $= .="!8I i(>a @(
;):,)E]B @( 8}J N="? ;)G$= ¢E7-: ,=(= $(-[ <".{I 5B 5AI)G YZ( i(>a L 4( -”#)J)6#
(١٣ :١٣٩١ ،;>]«@() . 4( £Z(=¢I 5*J>#( 84)4(
-S 8+4($ L i(>a 5Fb« dEde $= L( 8:)! L 4( 8.i( ˆ>a -.lI ،$(>]J= L ‘"? P)!
َ
YZ( L ="!8I $\= L( @( ;=¢Z( P-X ،=$(žQ $)]C ($ i(>a 5C 8:)! ›S)dI $= 4( ®LK= L Vbx
ّ <L= L ،,=-C £Z(>? ;)a=( 8]AJ ،=¢Z( $U+4= @( VEd+9I =-6/
-E« =-6/ ّ 8}J ‫ ؛‬4( jF4 L= 5B
>]6:-X P)! (١٣٧٨:١١،86x)C ,("?() .(>? `b? 5B F9# ;-Q=(>yS 8]AJ ،=¢Z( @( VEd+9I
ّ
4( P)!=)T -S"(١٣٩١:١٥ ،;>]«@() .>]C 86# Vbx P)”—E: L 4( `e =)6# L i(>a 8b€/
YE+9q# "+4( ˆO+?( L ˆ(L% @( •bI P>#$(>.”# L -E? P>#$\M V:(-X ˆ>a 5C >]C ˆ>a 5)X( 5C
َ
(١٣٥٤:٦٥ ،;"]EI) ."=¢E?-S ,)EI @( ˆ>a 5C 9]J( ]hb4 $)B=( V_Oa L ›Z)4L
8#)4)4 iL= $= I"}e L 4)E4 J)« ،8+*/$% L £Z($U:( 8]yS ,).G 5B 5G"/ )B
ّ َ
j}I ;(-G( L 8]J= I"}e ,=$\M >J>T L i(>a -S 8]+FI L Vl]I 8]AJ ,"!( 5AI)G =)€J(
ّ َ
="? ;)G $= ¢E7-: 5C >]6#"#)[ L Vl]I 4( ;(5AI)G ،,"!( 8#)I$M 5AI)G . 4( */$%
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٣٨

(١٣٩٦:١٨ ،>#L>6e() .="!8I P>yS)/ }b6I ;)G 56: -S ;=¢Z( $U# 8]AJ YZ( L 4(
L= YZ( ¦{e ;(-S ;-Eu)4( 5C 4( 8/)Ee L V.Iّ ,)]—#M i(>a L Vl# ,)+4)B ,(-Z( $=
,)+4)B ,(-Z( L */$% YZ= ‘"FHI ;):P-.7 L -Eu)4( YZ( @( 8}J .>#"!8I P=-S <)# V.I
5.i( L 4( a)u( L Vl# =)6# 5C 4(  )F–#( )J ;$(=-F#)I-X ;)]AI 5B (NLW4) 5!LW4
.="! $(-[-S i(>a )/ >]C 8I ¦{e ($ Vl# L 4( ,"#)[ ¦X)e 5C *.FZ=$( <)# 5B ;-”J=
(١٣٨٨:٧٤ ،¢]bE:)
 www.takbook.com

-.0[)I#\I V]@ JK"

'(6;(
-9]/ =$UI $= -]E}4( NLK ;)]FI -S 84)E4 5*J>#( 5Ai)hI 5C 4( YZ( )I NO/ ›zX YZ( $=
P=$\M-S ($ )I -l# =$UI Ž(>:( >#("/8I 5C VE:= ,)*# ($ 8i>I VE:("?8I [(L $= .VE:= ,)*# ($
8]AJ 5E!)e-˜ $)E9B ,(>]6*J>#( @( 8}J =$UI $= ($ ="? 8]+I -;(5]EI@ NLK -]E}4( .>]C
5C 4( P=$\M$= -ZWH/ 5+!$ 5B ,("]a YE6: H/ £S)C L 4( 5+X-Q $)}B 8iL)EC )I "i"}E#
YZ( $)*+#( @( >AB L ="!8I ‘"9HI -}{+I •J ;(5*J>#( ½J K)/ $= $)ŒM YZW+.S @( 8}J P-I@ $=
ˆ)Fd+4( =$UI NLK YZ(L =-C =)€J( 89J U# 84)E4 Á*J>#( $= £SOd#( )]AI •J 5B ،‘)C
c-hI £Z).iÉ"4 œ""I ,>! Y!LK ;(-S (>+B( $= . X-Q $(-[ ,(-Q ‘)C L ,)Q>]9J U#
F9# L 5hB($ YZ( ‫=؟‬$(= ="GL -9]/ 84)E4 5*J>#( $= 5]EI@ L Y+I ,)EI 8+F9# 57 ‫!"=؛‬8I
57 5B ($ >]C 8I >EC ƒ/ ,M -S -]E}4( 5C 8#)6+{Q ;)–X ‫=؟‬-C YyEF/ ,("/8I 8b}! 57 5B ($
$= -9]/ 84)E4 Á*J>#( -E9{/ ;(-S 8/)#)}I( 57 pE‡"/ YZ( L =-C pE‡"/ ,("/8I '$U‡
5*J>#( $= ')FŒ L ˆ"H/ <".{I ,("/8I $Uh7 ³"X '’(²4 Ÿ)4( -S ‫>؟‬:=8I $(-[ )I $)E+?(
;-”J= ¢E7 -: @( ›F[ >4$8I -l# 5B '’(²4 YZ( 4$= ¨$= ;(-S ‫=؟‬-C YyEF/ ($ -9]/ 84)E4
‫=؟‬-C >!$ ;-+9B 57 $= L ‫"=؟‬S 5C -9]/ 5C ="! c-hI 84)4( g4-˜ YZ( >J)B
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٤٠

2)!@!@ -q8rI#s(I 2K7q!& #C$"

5#)Q P>€: ')J’L @( •JW: .="S ;(="? ¨>Q )J 8{J("hi( ¨"bI >.a 8#)4)4 @( ›F[ >.a
.>!8I P$(=( ="S 8:)! 56q/ @( 5C ;¢C-I P)!=)T -l# -Z% 56: L !(= P)!=)T •J 8#)}!(
ً
›d+]I -9T 5B $>T @( )ILRi ]hb4 5C >E[ YZ( )B ="S 8#)}!( ,(>#)? `e ]hb4 <)dI
ً
)J )FC ($ L( 5C ="S 8#($\)*I ($ P)! L >#="S ›E?= ‘)q+#( $= ,($(>i"E/ ¥b€I 5}bB ،>!86#
ً
L( L =@)4 P)Q M >]C ¢E:-˜ ,M @( >J)B 5C ;>B ˆ)6a( )J >:= <)€#( >J)B 5C 8}E# ;):$)C @( ):){!
(١٣٣٢:٢٩ ،Y4 YE+9JWC) .>]C ;-F:$ 8+4L= œ"# L i(>a 5B ($
8+4-˜W.I . !(= ($ ="? <"4$ L YZ= ،8+i)J( -: L !(># ="GL 864$ YZ= ,($\= YZ( $=
5hb4 L ):8#)#"Z )B ):,M 8+4L= .>]+!(= P-hE4 H/ ($ <=-I 8Q>#@ ;)J(L% <)6/ ):P$Uh4( L
57$)v}J V+9E4 L (,)E*]I)q:) 8]E*y˜ ,):)! >J)da L <"4$ 5B 5G"/ <>a L V9E]b:
5B ،="S 5+X)J N$\W˜ P>}*/M $= L 8F:žI P=("#)? $= 5C ($ -E!=$( ›¯I ;=(-X( 5C ="S ;-.*#(-Z(
Í$RS (-E/ 5J)4 -Z% $= -E!=$( . ?(>#( $>]}4( @( ›F[ P"}!)B ,($\= 5B *Q@)B L -yEª/ -}X
.="!8I @)«M L( Í$RS ;):)J\K L 8Fbu P)G )G YZ( @( L ="!8I =-”B($(= >FQ$( L( @( >AB L ="!8I
(>? ,)4)4 */$% 5FAC ÁFEC $= .>]+9#(=8I ,)J(>? @( ($ ="? $)F/ ,)E#)4)4 L -E!=$(
5B $)C YZ( .je)‡ L Í$RS ;)]AI 5B 5}bB $)Q>JWXM 8]AI 5B 5# (>? 5+Fi( ، 4( P>! P>EI)#
،>]]EFS 8.i( '){‡ )B >J)B ($ ):,M 5}bB >]]EFS 8i"6AI P)! ($ ):,M >J)F# )J)a$ 5C ="S YZ( -u)?
.((=¢I ($U:() ;"]AI ;(>? -l# -Z% 8]EI@ £Z(>? 8]AJ
5C >#=-C `b? 84)E4 <".{I ,("]a 5B ($ (£Z)JKM ;$Uu(-vI( ) -.*#(-Z(5*J>#( ,)E#)4)4
.="S ,)*J)J)a$ L ="? 5B "# 8+JU: ,=(= L gJU? 5B ,>E*qB EaLW*I ,)*X>: YZWQ$RS
8]AJ .>:=8I <)€#( ($ gJ):$)C L( 5bE4"S 5B 5C >#(=8I (>? 4= $(¢S( ($ ="? $U˜)! 8+e
>]C 8I 5EG"/ ($ 56: L >*qB8I EaLW*I L P=-C j9+]I (=¢I($U:( 5B ($ ="? ')I(>[( <)6/
(١٣٩٦:٢٠٧ ،-X".9J\) .=$(žQ 86# )G 5B ($ 8(-+a( ±E: `e L
5B ‘(-a( 5b6e L <O4( $U.x @( gy˜ 8#(-Z)E:)*]:)! YZW?M 8#)4)4 8:)*]:)!
.>#=-C 8:)!=)T ,(-Z( -S (ˆ)4 ۴۲۷) ;=OEI ۶۵۱ )/ ۲۲۴ ˆ)4 @( 5C 4( ,(-Z(
 www.takbook.com

٤١ / ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮی‬

$)‫ـ‬Q@\K ;).+]4 ¦X)e ,("]a 5B -E!=$( ،8#)}!( V€]T ,(L=$( -S ,)}B)B -E!=$( ; @\Wy˜ )B
›}! 8#)‫ـ‬4)4 5b‫ـ‬9b4 L ‫ž(!ـ‬Q-4 -S ($ ,(-Z( 8:)*]:)! °)/ L 9*# q/ -S ,)E*]I)q:
،‘"}]‫ـ‬J K%) .>‫ !ـ‬,)‫{ـ‬i)qI )‫ـ‬B P@K)FI L '$>[ 5A4"/ Ž-‡ L( ]hb4 8I)6/ L X-Q
(١٣٨١:١٢
¦{e ;(-S ،=LRX( ="? 8#)eLK jz]I -S V: ($ ]hb4 ,("]a 8+[L @( 8#)4)4 ,(>#)?
iL=L Y‫ـ‬J= ¢E# L >#)4-S ,)E*]I)q: 5B ($ ="? $)F/ L =(©# 5C >J= <@’ gJU? $)F+a( L E¯Ee
(١٣٨١:١٨،‘"}]J K%) .>]C <Oa( -”J>}J <LRbI L <@’ ($
;).:($ @( 8}J ‫؛‬5C ="S $(-[ YZ( @( ="? ;(-S j9# L $)F/ ?)4 @( ,)E#)4)4 Ž>:
›¯I 8*]I)q: ,)I@ P"}!)B ,):)! L ;=(>*y˜ ,):)! 5B ="? ,>#)4$ 8*qB EaLW*I
(١٣٩٦:٢١٤ ،-X".9J\) .@)E+I( L 'LWŒ 5# >#=(=8I $)F/ 5B ($ N@K( ):,M .="S N"ZK(= L NLKUC
*/$% YZ= ,>! 864$ N(5€E+# YEiL( >#=$\M ="GL 5B ,)E#)4)4 5C ;>J>G 8]yS ,).G
، }b6I P$(=( ,"#)[ >! ،="S P>IM =-}]J= $= 5C 8]J= <)}e( .="S ;$(=( L 84)E4 £Z(-Q ¢C-6/ L
(١٣٩٦:١٨٤ ،>#L>6e() œ)6+G( ')dFu •6C 5B ,"#)[ YZ( ¦X)e >! V: P)! L
864$ ($ ّ ,("]a 5B -E!=$(
*/$% YZ= L P=-C )]B ):P>}*/M ،=-C ›6a */$% YZ= °LWI
ً
)FZWd/ ,)E#)}!( L ,)EC"b4 ,)I@ $= 5C ($ )+4L( L ‘(-? ($ 864$ -E« ;):P>}*/M L =-C <Oa(
')e"+X YZ( @( ¥T -E!=$( 5C 8I(>[( YZW/Í$RS .=-C ;$\M 6G P$)B\= ($ ="S 5+X$ 4= @(
;L -”J= Yq4 5B ،="S ¢C-6+I I"}e •J 5B ,=(= ›}! ;(-S ;¢ZK 5I)#-S ،=(= <)€#( P=-+9Q
)J 8{J("hi( ¨"bI L 5B $)C YZ( ;(-S L =$\M $= I"}e •J V7-˜ -Z% ($ -.*#(-Z( 5C >! ,M -S
JRC-I )B ($ ,)E/$)T >.a @( P>#)I ;)G 5B Æ(-EI YZ( L =(= ,)J)T 8#)}!( P$\= 8:)! P>]C(-˜
.=-S ,)EI @( L >E7-S ،="? I"}e 5B ,=(=
5+?)]! ,(-Z( ½JK)/ ;):P$\= YZW/$(žQ-EŒƒ/ L YZW/Ÿ)9e ّ ،YZW+6.Iّ @( 8}J 8#)4)4 P$\=
ّ
.>E4$ ="? `#LK L £Z)X"}! J).# 5B ').G ;$)E9B @( 8#(-Z( ,>6/ ،P$\= YZ( $= .="!8I
L !(= ;=)J% 5[Oa ,"#)[ L 8}!¢˜ ، 4)E4 ،')E.i( ّ ،5{9bX ,"7 8I"ba 5B ,(LWE!"#(
.>! @\K <"ba 5B Viِ )a 5#(@WX
ِ P)!
ِ 5B ›Z>F/ L =-C $=)‡ ($ ):,M N@UIM L ;$\M 6G $U+4=
(١٣٩٦:٢٦٤ ،-X".9J\)
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٤٢

;)T\K( ،YE7 ،>]..S ,M -EŒƒ/ L ="F# 8b?(= ;):@WI 5B =L>HI ).]/ -EŒƒ/ YZ(
;):P$\= $= £Z)E4M L £Z)T\K( -]: ;-EQ ›}! $= 5+9G-S 8*d# ):,M .>E4$ V: )dJWXM L £SW«
،;$)6AI ،-]: $= <O4( £ZOu ,($\= <)# 5B P@\WI( 5C ;¢E7 Å>6a gqB .>]+!(= 5#)EI
.>! ›d+]I <O4( ,).G 5B ,)E#)4)4 @( ،="!8I 5+?)]! ):5]EI@ -”J= L 8dE4"I
=-Q=¢Z ,>!5+*C @( ¥T =OEI @( ¥T ٦٥١ ˆ)4 $= ،,)E#)4)4 8:)*]:)! P$\=
.>IM$= ,)6b9I ‘(-a( 5hb4 H/ ,(-Z( L >E4$ ,)J)T 5B ,(-Z( 5B ‘(-a( 5b6e 8u <"4

‫?؟‬$+k #$%&

-.D!u 2C$+k
-EŒƒ/ ="!8I $=)F+I Y:À 5B 5C ;(5}# YEiL( ,)E#)4)4 8a)6+G( L 84)E4 ½JK)/ ÁAi)hI )B
L <=-I 8I"6a 8Q>#@ L ;=)z+[( ،8a)6+G( ،84)E4 j#("G <)6/ $= ,"E#)eLK L j:žI =)J%
ً ّ $= L >#="S $(>+[( je)‡ ,(>BWE: )J ,(>BUI P$\= YZ( $= . 4( 5AI)G
)64$ 8Q>#@ ,"¤! 5EbC
ً
ّ L >#=-C 8I 5b?(>I )]ba
(-X N"Q 8#)4)4 ,):)! ')X(-+a( 5B ,)*E*C ,"—6: 8+e L
,"E#)eLK ¥E_$ .>#=-C 8I "Q@)B ,)JK)BK= L ˆ)G$ ،,)Q=(¢:)! ;(-S ($ ,)*J( ;)J)‡L L >#=(=8I
):,M .=-C 8I ›zX L ›e ($ 8]J= L 84)E4 ›_)9I ،8F:žI ›_)9I 5C !(= <)# ,(>BUI >BUI
$= 5C 8b}! 5B >#="S =)J% ¥B ;À"{# ;($(= L >#>IM8I ‘)9e 5B <)dI YZW/’)B P)!=)T @( >AB
($ L( >]+9#(=86# 8X)C ($ P)! [)Ei 8+[L L >]+!(= u)[ L žX)# ;-l# P)!=)T ˆ¢a L ‘)q+#(
):,M ;$)]C-S 5B $=)[ ,):)! .>]+!(= 84)4( 8*d# ;>AB P)!=)T ,>IM $)C ;LK $= L $)]C-S
L X-*y˜ -: L ="6#8I jbG ($ ):,M J)6e L J)$ >J)B
I"}e ;(-S 8:)! -: L >#="F#
ّ
ˆ)6a( <)€#( 5B ($ ,):)! ،>#>J=8I -Z)ªI L pi)qI ="? YZ= -*# $= ($ ): Eb[( ّ
Ei)AX
(١٣٣٢:٢٨٦ ،Y4 YE+9JWC) .>#=-C 8I `ZU*/ ):,M 5B F9# $\M #"*?
،N$\W˜ ،N@UIM ,(>BWE: .,(>BKÀM ،,(>BWE: ،,(>BUI :>#="S PLWQ 54 8+*/$% ,"E#)eLK
ّ
):P>}*/M $= L >#="S Ÿ>dI g/M ¦X)e ,(>BKÀM .>]+!(= P>.a-S ($ 84$=(= L 'L)–[
'O–AI Å>]]C ›e L $UI( 56: $= P)!=)T $\)J L ]hb4 ,($\)*I ,(>BUI L >]+!(= #"}4
 www.takbook.com

٤٣ / ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮی‬

.>#="S 5AI)G
›¯I 8‡)q!( ، 4( P=$U? P-Q ,"E#)eLK YZ( @( 8–AB <)# )B 8#)4)4 ;$Uu(-vI( ½JK)/
َ َ َ
$)]C $= 8#)4)4 I"}e ˆ"u $= 5C ,)?-X L YZ>”6ِ : ،•.َ Sَ ،,):)I ،<)4-S( ،-E/-Cِ ،-9]/
8#)4)4 ½JK)/ $= ,"E#)eLK YZW/$(žQ -Œ( L YZW+XLWAI @( -9]/ L -E/-Cِ .>]+!(= $U–e ,):)!
ba YE6: 5B L ="S P=-C ¨$= ($ 8#)4)4 ˆL( P)!=)T Ç]T -E/-Cِ .>#="S ,(-Z( ½JK)/ $= 5}bB
Vi)a L >BUI YZW/Í$RS -9]/ )I( . !(= ›Z>B £S 8*d# I"}e ')FŒ $= ;L 8#’"u ÁBW€/
YZ( ;)]B 5C ¥B YE6: g+E6:( ّ >yZƒ/ $= L 4( 5b9b4 ¥4²I ّ -E!=$( ,)I@ $= 8+*/$%
ّ
P="S 89C L 4( 5+!(= 8qJK)/ ="GL 5C ;$(>I)# 8#)eLK YEiL(ّ .="S ;L '(-}{/ )B 5b9b4
($ ="S P>! P>]C(-˜ ,)E#)}!( L ,)EC"b4 ,)I@ $= 5C ($ )+4L( )/ >! $UIƒI -E!=$( Ž-u @( 5C
.>:= $(-[ ,)”6: $)E+?( $= L P=-C ¢C-6+I L ;$\M=-Q
@( ): 5+*F# ,)6: ,(-Z( 5hb4 Y+4($M "# @( L ,=-C "# £˜ @( >IM ,)}B)B -E!=$( P) *]:)! "
-E9{/ )B >IM-S ="S ,(žBWE: žBWE: 5C )4$)T -9]/ gE}/$U˜ L >! P=$\M ;)G •J 5B 8Q>]C(-˜
-*+]I L Y+4"y˜ V: 5B ($ ,M -E9{/ ,M =>I 5B L >]}X( £˜ ($ )+4L( ="I-X ($ L( -E!=$( ،)+4L(
$= 5C 4( =-}]J= ‘)C =-S8I <)# -9]/ @( 5C ;-Œ( YZW/86J>[ .(١٣٣٢:٦ ،;"]EI)",=-C
,)E#)4)4 ½JK)/ 5C ;$)ŒM $= . 4( P>! 5+!"# =)BKÀM L ÏF#-X $ÀM g!"C 5B ;-€: <"4 P>4
َ
;($(= 8]AJ) )4$)T gE}/L ; $U˜ ،$U+4= 4($ ›EF[ @( 8{b+qI ‘)di( >#(P=-C N)}]C ($
. 4( P>! "Q@)B -9]/ ;(-S )4$)T $)+{Q 4($ L $)+{Q-˜ُ ،;"]EI $(=-4 ،(,)E]E*y˜ j:žI
;): qJK 5B >#("/8I ،£S)C ;"b.˜ š? Â)F{i( 8Q©ZU.€E+# $= ،-9]/ <)# (١٣٣٢:٧ ،;"]EI)
َ
(١٣٥٤:٣٥ ،;"]EI) .="! P>#("? -4َ L=ْ L -4َ "/ْ ،-9َ ]ْ / :,"—6: 8#"Q )#"Q
,):)!=)T @( N$>T ،="S 8#)}!( ;$Uu(-vI( ,)Q=(@Ž(-!( @( L Í$RS ;):P=("#)? @( @( -9]/
;): i)J( @( L !(= ¢C-6+I -E« L 8i(="¤X ;$)+?)4 8#)}!( ;$U/(-vI( .="S Ÿ$)T 8bHI
P>! ›E}*/ >#>!8I P$(=( ›d+9I 56E# '$U‡ 5B L >]+!(= 8:)!=)T <(>C -: 5C 8{b+qI
‘)€]T 5B ³-! 64 @( ،'(-X =LK 5B ‘-« Ž-u @( ="? °L( Áhd# $= 8#)}!( ;$U/(-vI( .="S
5B ˆ)6! 64 @( L >]: Ÿ"#)E[( L ,)6a ;)JK= ،Ÿ$)X ÇEb? 5B ‘"]G Ž-u @( ،>]4 L
864$ j:žI P$\= YZ( $= .>!8I 8.+]I @)d{[ L $R? ;)JK= ،,"HE4 =LK ،)Ei)6E: ;):P"C
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٤٤

@( ¥T L !(= °(LK 8+4-˜ -.I L 8+4-˜ (-+EI ،8+4-˜ >E:)# ،8+4-˜ (=¢I L !(># ="GL
›C $= .>! 5X)( V: 8#)#"Z ,)J(>? g+4-˜ 8#)#"Z ,>6/ L j:žI °(LK L $>]}4( ,>IM
Ã)Hi @( ,)E#)}!( ,)I@ ;).˜(-/)4 . !(= $(-[ 8#)#"Z ´]:-X -EŒƒ/ H/ 8#)}!( ;$Uu(-vI(
ّ
µq*I jE/-/ YZ( 5B Í$RS P)! @( ): Ê(-/)4 YE}6/L >#="S ›d+9I V: '(=)a L j:žI
V: ´]G ,)I@ $= L >#>!8I -)e 8/$U*I ¥b€I $= Í$RS P)! ‘)q+#( ["I $= 5C >!8I
.>]+!(=8I ›E9Q =-C 8I YyEA/ ;¢C-I iL= 5C £Z)G 5B L >#=-C 8I V:(-X 8:)v4
›zX L ›e ($ V.I ›_)9I 8/$U*I ¥b€I L >]+!(># 5dbhI I"}e 8#)}!( ,):)!
ّ
8bHI ,):)!=)T L ˆL(ّ 5G$= ;):P=("#)? ;)4ÓK L 8#)}!( ,)Q=(¢:)! @( ¥b€I YZ( .=-C 8I
5b9b4 L 5#(-+J>I P@Ue $= <LK ;$U/(-vI( YyS V*JWS( P=)G -E9I $= ): Ê(-/)4 .>!8I ›E}*/
):,M .>! ›Z>F/ 8#)Q$%)B L '$)€/ ¢C-I •J 5B a-4 5B 5€E+# $= L >#="S [(L YE7 $= ,):
Ê(-/)4 YZ( @( 8}J .>#=$\M8I 4= 5B 8#OC 'LWŒ 5€E+# $= L >]+X-Q 8I ¨-6Q '(=$(L B)B
L @)# )B L P"}!)B ;-z[ $= L )€#M $= ($ 8#("G L 8C="C ,($\= ،P=(¢:)! -9]/
ِ 5C ="S Ÿ$)T ):
("d/ L >:@ 8Q>#@ 5I(=( $= )I(ّ ،=-S Æ$( 5B ;=)J% ¨ OI( L 'LWŒ N$>T @( ،=-C ;-v4 6A#
L P=(= <=-I 5B ($ -E!=$( $U.x P=©I L ?(=-˜ YZ= ÏEbF/ L #)J= 5B ˆ)4 P)€]T L =-C 5*y˜
=-C @)«M ($ ="? ')I(>[( L P=-C <)E[ -E!=$( 5}]J( )/ ،=)+4-X Ž(-u( 5B ÏEbF/ ;(-S 8#)Q>]J)6#
.>E#(=-Q EhI ($ 56: ="? ÏE/ ³-S L -9]/ -yS>/ 5B L
P)€]T 5C ، 9E# P>E!"˜ N)B\( L  )4L( L O.Gُ L Odaُ @(" :5C P=(= ¸E"/ 5I)# $= -9]/
ّ
L '-!)FI L c)}# 'ži @( 5C ): )J K 5B V+!(= YZ( -S ($ gJU? P$)I( ¥{# )/ 4( ˆ)4
L VJ)6# '=($( ¢Q-: 5}#M ,):("? 5# L <=-C ˆ= $= 5# L P="6# œ)]+I( '-!)AI L ˆ("I( ‘)9C(
cO‡ ;(-S 5—#(>B L >]#(>B YI ˆ>a `ZO? )/ V!)B8I )E#= $= 8#"€9I L 84"FHI ,"7
'$U‡ L >#-F# ,)6Q V]C J(>: ($ ,)*J( YI L >]Fbu YI @( =)9X @( ¢E:-˜ L =)AI cOX L N)AI
ّ ّ 8+bEe L Vi"ª*I 5b/)qI L 5a=)qI 5B ($ 8Fbu )E#= 5C >]]}#
@( 5C '>I YZ>]7 L >+X( V:"/
-E? L ')]9e L >!$ )B ($ 89C -Q( 5}#M ;(-S 5+!(= ,($M PLW}I )B L V+X-Q i¢a )E#= ‘"FHI
($ <(-e L <(-e ($ ˆOe L >]}# =$ EzAI 5B ($ HEz# L >]C B)G( V]C '"a= '=)A4 L
(٥٠-١٣٥٤:٥١ ،;"]EI)">]}# ˆOe
 www.takbook.com

٤٥ / ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮی‬

ُ َ
8:)!=)T 5B ,>E*qB ,)I)4 $= ,)}B)B -E!=$( 5C >:=8I N$(¢Q VI’(‘$)€/ $= ،5JU}9I
="4 -9]/ <)# 5B )4$)T ;>BWE: 5#(>]I=-? ;):@K>#( @( pJ("hi(¨"bI ;="S)# L ,)E#(-Z(
L 8]J= $UI( $= -E!=$( ;(-S Í$RS L $)C(>X ،@U9i= ;)6]:($ ،P©Z\ $\)*I ($ -9]/ L( . 4(5+9G
8#)4)4 ;):P>}*/M 4)JK <)dI ;($(= Í$RS 8#)eLK <)dI$= -9]/ . 4( P=-C 8X-AI 84)E4
8qJK)/ B)]I =)]+4( 5B 5C ="S L( .="S 8#)4)4 8]J= YC )I( -”J= -S $)E+?’( <)/ L `bhI -x)# L
L ).ZK("6:)# )/ >E!"C L ="6# -ZžT)# 8”+9? L -E”y˜ 8!O/ ،ÏEbB 8A4 -E!=$( $)C =-F*y˜ $=
5B ($ šJ(-! -9]/ .>#(=-Q ‘)EI)C P($ YZ( $= ($ L( L 5+!(=-S -E!=$( ;)T gy˜ @( ($ 'O}*I
$)}+*T )B L 8I)l# 8zq! 5C -E!=$( )/ ="6# -9EI ,)]7 -E!=$( ;(-S gqB ,)]E6u( ;(5#"Q
@(-e( @( ¥T -E!=$( .>! ¢E# YE]7 L ==-Q P-E7 J’L <)}e L ,)Ei(L 56: -S ="S EAu)[ L
8:)*]:)! ´#$\( L °)/ je)z/ L ,)E#)}!( 8:)!=)T q/ -S ,=@ 5E}/ L ]hb4 <)dI
L N$)”# ،L 8”#"”7 P$)BK= L ="F# ›X)« ,M @( ;(5lHi L @)E# £S -9]/ )B 8#¢Z($ @( ¢E# ,(-Z(
ّ
Ž-e . ?(=-˜8I 8#¢Z($ 5B -9]/ )B ,M 5B `bA+I '($WdI L $U*C $UI( P$(=( L 8]J= YE#("[ YZ\>/
‘)]+G( 8#)4)4 $(>I 4)E4 -: ;(-S ,M ;(-G( L ="S ,"#)[ 8#)4)4 8:)!=)T ;(-S -9]/
َ
>JUQ 8I L P>#("? $)9/ <)# 5B >]I=-? ;=-I ($ ,)}B)B -E!=$( -Z%\ ،5I)]4$)X $= 8qbB YS(.-ZžT)#
5EF]+i( ‘)C $= ;="A9I . 4(P=(=8I <)€#( L( -yS>/ L ;É$ 5B ($ ="? ;):$)C 56: -E!=$( 5C
ّ L -E!=$( žBWE: L 8a(= ($ ;L L 4( P>EI)# -4L=ُ ($ L( Ž(-!’( L
P>EI)# ;L $U.x -*FI
ّ
<)}e( -S šb9I L $U*C ;$)G $UI( 5B P)Q M 8zq! ,("]a 5B -9]/ (٨-٩: ١٣٥٤ ،;"]EI). 4(
5C gJU? -za $= -El# VC YE9JKU¤/ •J ,("]a 5B ¢E# L gJU? -l# =$UI 5AI)G YE#("[ L 8]J=
pEiƒ/ ½JK("+i( P>B %ُ $= . 4( P>! 5+?)]! ;="A9I =¢# $= ،>#)4$ q/ L ½JK)/ 5B ($ -E!=$(
L( $= >!$ $)ŒM L >! Í$RS ,"7 -E!=$( :5C P>IM 8#)!)C >6HI YS( 8ba YS( Ô(>Fa V4)di("S(
ُ
-.! @( ="S Ÿ-X ;)6}e @( L( . ?"IM 6}e L Vba ;L @( L =(= ,)*# -9]/ I@OI >! (>y˜
ّ ُ
(١١: ١٣٣٢ ،;"]EI) <>d+I ¨"bI 56q/ @( -qh‡(

(2%v* f!01) #$%& 2%r!" 2C$+k

8#"uOX( "# 5{9bX .="S ,"uOX( L  (-d4 $(>X-u 6}e $= L !(= 8#"uOX( "# >J)da -9]/
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٤٦

ً
8a"# ,("]a 5B .£Z(>?>]7 L '>eL @( 8a"# . 4( 8+?)]! L 8}JREX)+I ;):P)Q>J= )4)4(
,).G ="GL 5B ˆL(ّ gqB 5C 4( 8b6a L ;-l# ;):gqB ›I)! 8#"uOX("# 5{9bX ،,)X-a @(
;):$)}:($ ›I)! <L=ّ gqB L =$(= P$)!( ;"]AI L ;=)I -E« 8AF]I @( ,)9#( 'ƒ*# L ;=)I -E«
)J ;"]AI ,).G @( ;>Ebd/ ).]/ ;=)I ,).G 5{9bX YZ( $= . 4( F]I YZ( ;"4 5B *Q@)B
L= ,M $= 5C ,)+4)B ,(-Z( 8]yS ,).G ,"—6: 8:)Q>J= VE]yS8I 5C $Uh#)6: . 4( >e(L
,).G ;-”J= L 4( 8A[(L 5C ("]EI) ›‡( ,).G 8]AJ ’)B ,).G 8}J ،P>! P=-S <) # ,).G
(١٣٩٦:١٧٥ ،>#L>6e() .>B)J8I )]AI ,M Ÿ)4( -S L >!)B >J)B ,M 5]JM 5C 8]EI@
9#(=8I )€}J ($ YZ= L •bI g/(=)d+a( Ÿ)4( -S 5C 4( 8.dX ;(5J \(@ -9]/ >J= 5J\(@
I"}e .>#(=8I œLW*I 5EF]/ L $\% ˆ)6a( YX ;)]AI 5B ($
4)E4 L( .YyZ)T 5B ’)B @( V.#M L
ً
;$)JW.! . 4( YZ= <)}e( ;(-G( gX>: 5C =$(= 8]J= L 8F:žI OI)C ;(5J)T ;L 5*J>#( $=
(١٣٩٦:٢١٦ ،>#L >6e() ,M 8.i( 5GL ;$)E]J= L 4( I"}e £Z)E#= L 8#)9#( 5GL
L <=-I 5B Vbx <>a ‫]>؛‬C 8I ,)yS 84)4( 8i"‡( ="? -l# >I I"}e ¦{e ;(-S -9]/
(٢١٨ :١٣٩٦ ،>#L>6e() .56: ;(-S µq*I P)”J)G L ):,M J)$
. 4( P>#("? 8+*/$% 8ªEbF/ 5+!"# •J 5}bB 8qJK)/ N$(¢Q •J 5# ($ -9]/ 5I)# ,"Q-Z\
$UHI Vl# ;(5*J>#( ,M -S VC )e 84)]!8+9: L YZ= N(5*J>#( =)E]B 5C (١٣٨٧ ،,)EbEbG)
-S 5C 86i)a ، 4( 5+4"y˜ L ›S)d+I  )F/$( $= V:)B Vi)a <)6/ ،,M Ÿ)4( -S 5C $UHI V_)[ L
,M Ÿ)4( -S 5C ;(5*J>#( (٧٦ :١٣٧٨ ، J)]a) .>:=8I ')Ee 5I(=( -4(-4 86l# Ÿ)4(
8]J= ›E¯6/ `ZWu @( ;L [(L $= .="!8I ,)J)6# 8#)I$M YEI@W4 L 8#)I$M I"}e L 8#)I$M P)!
(١٣٧٨:٢٦٩ ،=($ £Z)$) . ?(=-˜ -E!=$( $= ="? -l# =$UI I"}e 5EG"/ .G $= L
5C ;(5*J>#( ، 4( ,)E+*/$% 8#).EC P)Q>J= ,)6: I"}e ‘)B $= -9]/ P)Q>J=
L ,)”+!-X 5EdB L ,).G ŸÉ$ $= (=¢I ($U:( 5C 4)E+!=$RE4)]*#).EC ;).:$(¢Q@(-Œƒ+I
5C 8+*/$% 5*J>#( $= 8+4($ .>]]C 8I Ei)AX 8+4($ .G $= L( EhI ،L( ›ZÀ $= ,($)E+4=
، i(>a ،8+4$= ,"—6: 8[O?( ;):8}E# @( 8AE4L P-+9Q ،P=).# )]B ($ -9]/ '(-}{/ ,)E]B
4)E4-.v4 $= L (١٣٧٨:٩٧ ،=($ £Z)$) .="!8I ›I)! ($ ;$(>]J= L ˆ)6C ، bE–X ،Vl#
8#).EC Vl# >a("[ Y+?)4 ; $)G ;(-S 5C="!8I 8.+]I 8#)I$Ð:)*JK(¢Q$)C 5B 8]EI@ '$>[ L
 www.takbook.com

٤٧ / ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮی‬

>]7 L 8Q>]C(-˜ gi)7 5B ="S 8q4)T [(L $= ¢C-6+I 8:)!=)T =).# .=-EQ 8I `bA/L( 5B JWIM
ˆOd+4( L 8”]:-X ،8I"[ EI)6/ ¦{e '$\W 5B 8q4)T -”J= ;"4 @( L VC )e 8+.G
(١٣٩٥:٩٠ ،£Z)G$) .$U*C
8?-S 5+Fi( ،>]+!(= ›I)C =)d+a( ,M ;$(-[-S 5B 56:)FZWd/ 5C ّ L Vl# $>d#M
4( V.I E]I(
56: ¨-+*I 5}# 8iL 8]J= P)Q>J= @( 8–AB L >]+?(=-˜8I ,M 5B 84)E4 L 8a)6+G( -l]I @(
g#(>dX @( g#="S ,"7 ،>!)B Vi)x VC )e -Q( 8+e ، 4( VC )e L Vl# ="GL <LRi ):P)Q>J=
YZ(-S)]B .=-S gy˜ ($ ;(5I)#-S ±E: ,("/86# 8]I()# L °-I L °-: $= 5C .G YZ( @( . 4( -+.S
ّ
ّ ›¯I £Z): 5{i²I
): I"}e .>]+9: 8/)Ee $)E9B i(>a L Vl# ، E]I( 8#)I$M I"}e ;(-S
8I=-I Ei"FdI j9C L EaLW*I =)€J( 5B @)E# ="? 8#(-6}e ,=-C 5]JR: VC L e($ ;(-S
ّ
5C >+X( 8I ³){/( 5AI)G <=-I ,=-C ="]*? L 8($ ،Vl# ;$(-[-S ، i(>a )B V: ,M L >#$(=
Ž>: . 4( 89JU# 5I)#@K>#( ):,M @( 8}J 5C ="!8I <)€#( 8{b+qI ;):P($ )B -I( YZ(
,=$\M ´]7 5B 8”#"”7 ):5I)#@K>#( $= . 4( -d+9I I"}e EaLW*I ,>#($\)B ):5I)#@K>#(
5I)# Ÿ)4( YE6: -S . 4):5I)#@K>#( YZ( @( 8}J -9]/ 5C ="!8I ,)yS ,M Y+!(= P)”# L '$>[
VE9d/ ،):,M 5hB($ L iL= L YZ= ،8:)!=)T ;): ]4 ّ :›EF[ @( £Z):gqB 5B ,("/8I ($ -9]/

P$)!( 5C $Uh#)6: ¥T .="6# VE9d/ '(@)€I L '($WdI ،=)z+[( L E]I( ،5AI)G L <=-I ;>]B
<)# 5B 8+I"}e P"E! •J 5B -€]I 5C 4( $UHI Vl# 5*J>#( ،5I)# YZ( -S VC )e cLK >!
L <("[ 8#).EC Vl# Ÿ)4( -S 5C >]+9: P)! $UHI ˆ"e ):$)+?)4 56: ، ="!8I 8:)*]:)!
="GL ¢C-I •J V: 8]EI@ Vl# $= ،=$(= ="GL ¢C-I •J 8#).EC Vl# 5C 5#"Q ,)6: ،>]B)J8I <(L=
8#).EC Vl# Vx)# L >]C 8I ; @)B 5AI)G ¶-}y˜ ;(-S ($ -4 gd# P)*]:)! YZ( L P)! <)# 5B =$(=
. 4( YEI@ $=
="zdI g]C ˆ)F#= 5B >J)B -]E}4( ;ºUiL>+I ji)[ $= -9]/ 8]u)B L ;-:)x ,)yS @( ¥T
. *Q ،P=(=8I <)€#( 5C 8b6a L P="S ,M ˆ)F#= 5B Y+!"# ,)I@ $= 5C 8X>: L ;L ,)4$

#$%& f!@bX]w;( -q!CU` J%k

<)€#( @( L >:=8I <)€#( ($ ; $)C Y+!"# )J Y+{Q )B P>]9J U# )J P>]J UQ 5C 4( ,M ; $)+{Q g]C
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٤٨

، 4( ,(L(-X ّ ¢_)e -E9{/ $= 5—#M ،Ã)Hi YZ( @( .=$(= ; $Ul]I L ="zdI ¢E# $)C YZ(
E6:(
VyS)J K= 5C 4( YZ( Y+I -: 5Ai)hI $= 84)4( 5iƒ9I . 4( $Ul]I L >z[ YE6: p*C
,)yS >z[ ، !"#8I ,)Q>]#("? ;(-S ($ Y+I ,M 5}EI)”]: 8]AJ ،Y+!"# <)”]: 5B P>]9J U#
$(-[-S  )F/$( ):,M )B 4("?8I YEAI `h# YZ( ,)yS 5bE4L 5B ›6a $= 5C !(= ($ ;¢E7 57
ً
)B 4( šF/-I 5C P="S 8#)B% ; ºUi>+I •J )4)4( -]E}4( ; ºUi>+I (Tully, 1998: 69) .>J)6#
P>]9J U# 5C 4( 8b6a )J L ; $)C ,=-C µq*I ,M 84)4( Ž>: L L( ')E# p*C L P>]9J U#
(Tully, 1998: 63-64) . 4( P="S ,M ,=(= <)€#( ˆ)e $= Y+I Y+!"# $=
L -9]/ 5I)# Y+I V.X ;(-S 5C VyS)J8I $= -9]/ =$UI $= 8#)4)4 ,)I@ $)ŒM L 8Q>#@ 5Ai)hI )B
87 ;(-S 5+!"# YZ( 5C X)JK= ¥v4 L 84$WS ($ ,)I@ ½JK)/ L šJ(-! ،5]EI@ >J)B L( ;):5+!"#
-?(L( šJ(-! 84$WS 8]AJ . 4( 5+!(= 8X>: 57 L P="S 57 ,)I@ ,M $= L( >z[ L P>! 5+!"#
L ="S E#(-Z( L ;-.*#(-Z( )#)6: 5C ,)+4)B ,(-Z( Æ(-EI ,>! $)F+a( VC L 8#)}!( I"}e
5B 8F:žI jzA+I L VE}e 8zq! ="GL L ,M ;)G 5B V9E]b: L 8{J("hi( ¨"bI 8]JR”J)G
N$\W˜ ($ ="? 5*J>#( 5C =-C $(=(L ($ ،="S 5+?(=-˜ ;$)E]J= L 6}e 5B ˆ)4 P)€]T 5C -9]/ >]#)I
)B 4( 8#).EC Vl# ,)6: gJ)6# L( >z[ <)6/ .>:= <)€#( ($ g!"C J).# ,M -*# $= L P=(=
8#)I$M YEI@W4 $= 5C I"}e @( >J>G 8a"# ji)[ $= ,M ,=-C 8]EI@ .G $= ="? ;):$)+{Q
.G $= L 4L( 8]J= !(=-S ,)64M ;(-S YEI@ ,=(= $(-[ 5]JM . 4( 8#)I$M P)! JWIM 5B
.>]C 8I ;@(=-˜ 5JWl# ½4)T L g4-˜ L 8u(-d4 •E}i)J= ji)[ $= ,M EaLW*I

ّ WI -I#* b8>c f!,(I x\I

‫؟‬6L !+0(
@( 5C ;À"{# L ="S P=-S Æ$( 5B N$>T @( 5C 8/LWŒ L '$>[ )B L( 5I)# ;(>+B( $= -9]/ ="? 5+{Q 5B
5B L =-C NO/ ="? >J)da -*# .G $= ˆ)4 P)€]T !(= <"6a YyS $= ="? 8Q=(¢:)! `ZWu
!(= -E!=$( ,"7 8#(=-Q )! L !)6Q 6: ّ pb+qI ;): 6}e L <"ba N@UIM L Y+?"IM
َ
($ L( L =-C =¢!"Q ($ -I( YZ( L( 5B >J= L( $= '=)A4 L P-ّ X ;):5#)*# L $)ŒM L >E4$ ®"bB 5B )/ 5C
. X$ ³(-a 5B ;LK jF4 YZ>B L( L =-C 8#)}!( 8{J("hi( ¨"bI 5Eba °LW? 5B `ZU*/
(١٠-١٣٥٤:١١،;"]EI)
 www.takbook.com

٤٩ / ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮی‬

. X-Q '$U‡ YZ= L I"}e ، 6}e ;):P@Ue @( -9]/ pJ WA/ @)B `ZWu @( ,)}I( YZ(
,=-S YyS @( L ):,M ,=-C 8}J L pb+qI ;):)+4L( ;$\M 6G ، */$% YZ= ,=-C 864$
V: L 8]J= ›_)9I $= V: '$>[ ¢C-6/ Á*J>#( .G $= ):,M 56: 5C ،œLW*I -E« ;):P>}*/M
،£Z(="? ¨>Q 5B £Z(="? >]7 @( ،>E4$ '>eL 5B '-™C @( L( . >!8I ›I)! ($ 84)E4 ›_)9I
($ $UI( <)6/ . I"}e L YZ= ,>! =(¢6: L E#(-Z( 5B 8I"[ >]7 @( ،8]J= •/ 5B 8]J= >]7 @(
>:=8I -*# L 89JU# @)B ,)+4)B ,(-Z( Á*J>#( @( 5+4("?-S >J>G <)}e( L */$% YZ= Ÿ)4( -S
£Z):‘)C $= .=$\M ="GL 5B 8#(-Z( ,)X-a L 6}e ،5{9bX ،YZ= jEC-/ )B ;>J>G j}I L
ً
5+{Q 57 L( 5C >]6.{B 5C P="F# YZ( )X-‡ P>! ,)yS L( ;-.*#(-Z( Á*J>#( L -9]/ =$UI $= 5C
')}JWH/ ¿a)B 5C 8bI("a L ="! )E.I L( ;(-S -I( YZ( 5C >! ¿a)B 5C 8hJ(-! L 5]EI@ 5}bB
-˜ P($ L VJ%(=-ÎS ):£Z(-7 YZ( pE‡"/ 5B >J)B )I L >]]C 8I ,)yS ($ >! 5*J>#( YZ( ,)yS ;(-S L(
84$WS ($ ="! ›Z>F/ 86}HI 84)E4 Á*J>#( 5B )/ P=-C 8u '(=)d+a( YZ( 5C ($ 86? L ±y˜
.VE]C

#$%& '(!) bX '%+(y !" xC( '>"Ib

5+?(=-˜ -9]/ ;-.*#(-Z( ÁJWl# L ,)E#)4)4 8a)6+G( 84)E4 ½JK)/ 5B 5C ;$)ŒM 84$WS )B
.VJ U!8I 4( c-hI =$UI YZ( $= 5C 8{b+qI ;):P)Q>J= L ):,M -E9{/ $= 8/)XO+?( 5G"+I
="!8I 5_($( 8#)4)4 84)E4 5*J>#( @( 5C 4( £Z):-E9{/ œ("#( -4 -S 5C 84)E4 8/)a@)]I
,)#@ gd# ¬"z? $= ˆ)¯I ;(-S =-C P>:)*I 8{b+qI ;):P@Ue $= ,("/8I ($ ')XO+?( YZ(
،8I"6a ;).Z=(@M =L>e ،,"E#)eLK gd# L <=-I gd# ، I"}e L YZ= ,)EI 5hB($ ، 4)E4 $=
. 4( '$>[ $)+?)4 $= ):P=("#)? P)”J)G L gd# L ')dFu P)”J)G L gd#
:=$(= ="GL 5JWl# $).7 ;-.*#(-Z( =$UI $=
، 4( P="S >]6:"}! L 8#)+4)B 8#>6/ ,(-Z( 5C >#$\)B YZ( -S ,)4)]! ³-! :=(>F+4( ÁJWl# -١
L $\% -S 8]+FI YE7 L -zI ،YZW.]i( YyS ;):,>6/ -Z)‫ـ‬4 >‫]ـ‬#)6: ,)+‫ـ‬4)B ,(-‫ـ‬J( g*?$= )I(
(١٣٨٣:١٨ ،,)J%U/)C) . 4( P="S <=-I @( ,>E‫*ـ‬C ;$)”yS L VC )e ÁdFu =(>F+4(
5C>‫ـ‬#$\)B YZ( -S ;-S)€i(>B)a L 5G)B YS( ,"—6: ‘-a ,(-”*:L՘ @( 8?-S :£SWa ÁJWl# -٢
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٥٠

8#)X-a ;): 8]EF#).G L 8‫ـ‬4)]! ‫ـ‬X-AI @( ;( 5‫ـ‬#"Q-‫ـ‬B ,(-‫ـ‬J( ;-.*#(-Z( 8+EaLW*I ;):P@)4
8]+FI )E#= @( 8]u)B ;): _(-[ L =".‫ !ـ‬L p‫}*ـ‬J)‫ـ‬: NLK ،>‫]ـ‬JU”E‫ـ‬I ).#M . 4):>! P=).# )]B
5‫ـ‬C 8#)‫ـ‬X-a =-? ، 4( 5+X-Q ›}! ,(-Z( $= ،8#)X-a 84)E4=-? L 8+*/$% ½J K)/ Á{9bX-S
,)I$M 5B ، I"}e $= ،-”J= ;"4 @( .>:= 8I$(-[ )+‫ـ‬4($ •‫ـ‬J $= L ›‫ـ‬J \ƒ/ ($ ‫ـ‬E#Oda L ‫ـ‬#)J=
(٤١٠ - ٤١١ :١٣٨٩ ،;-S)G) .=-S8I P)]T 8qJ K)/ ,)‫ـ‬J)T ;)‫ـ‬: J)« L ):,)9#( ,)I$M ،):-.!
=("G ›¯I 8G$)‫ ?ـ‬L 8#(-Z( Á+9G-S ,(-”*:L՘ L ,)ddHI @( ; $)E9B :8#(-Z( ÁJWl# -٣
,)X-a L 5X(-? ،L=)G ;-.*#(-Z( 84)E4 =-? !-4 5C>#$(># ˆ"F[ ˆ)‫ـ‬+#@\K L £Z)‫ـ‬Fu)Fu
5B 5i)4 P$(¢: >]7 ÁdB)4 5B 5G"/ )B ;-.*#(-Z( ,>6/ 5C >#$\)B YZ( -S 5+‫ـ‬4= Y‫ـ‬J( . 4(
$=)I ($ ,M @( ;( 5‫ـ‬#"6].‫ـ‬C =$(= @)E# 84)E4-I( ‘)B $= 8}E]}/ ¶>E—y˜ $)E9B ;).:)”+4=
L 8*J>#( N)AI ،8‫ـ‬J(-Q ‫([ـ‬L ،8‫ـ‬J(-”/ ¸b‫ـ‬zI .VE‫}]ـ‬E‫ـ‬I P>:)‫*ـ‬I P>#)I ;)G 5B ;): 5I)#@K>#(
Á{9bX ¶-hE4 ba 5‫ـ‬B 5‫}ـ‬+‫ـ‬4( ,)+‫ـ‬4)B ,(-Z( $= ;>]6+I"}e ;).EQ©Z \ @( 8}E]}/=-?
]4 5#"”7 5C>:= ,)*# >!"C 8I 84)]! NLK YZ( . 4( 5+X$ 5E!)e 5B ,)#"Z 84)E4
>AB $)B -: ،5+Fi( .=-C (>y˜ <L(>/ ,(-Z( ½J K)+i"‫ـ‬u $= ;-.‫*ـ‬#(-Z( 84)E4ÁBW€/ L 89JU# 5I)#@K>#(
(١٣٨٧:٢٧٤ ،£Z)Fu)Fu) . 4( 5+X$8I 5E!)e 5‫ـ‬B 8/>‫ـ‬I ´‫]ـ‬:-X 8‫ـ‬B =-”#)B)yS <("[( Áb6e @(
L V‫ـ‬bx ،'"«)‫ـ‬u ‫ـ‬E6C )e ،,(-Z( I"}e P)Q>J= YZ( Ÿ)4( -S :;>]6+I"}e ÁJWl# -٤
,>6/ YZ( ‫؛‬5C >]]C 8I ,)yS L 5+?(=-˜ 8bF[ ÁJWl# 54 8{# 5B pEu YZ( . 4( P="F#$)6A+4(
L "9}J @( £Z(=@RC-6/ L j:žI ،-*B ³"de ،'$U*I 8+EaLW*I ;): 5J)T )B 5}bB ،$\% )B ).]/ 5#
@( •‫ـ‬E# 8IL(>‫ـ‬/ ‫ـ‬9#("/ -‫”ـ‬J= ;"4 @( ;-”EI)l# L ):5#)? '$(@\ ،•E/(-CLKUS ;):$)+?)4
•J K= P>‫ !ـ‬¢Z K L `‫ـ‬E[= $)E9B ).}E]}/ YZ( .>*qB ,)I)4 ($ 8#)9#( )I( 8#Oda ;): •E]}/
>]+9#("/ */$% 5‫ـ‬B ,>E‫ـ‬4$ L £Z(>‫]> ?ـ‬7 ;)‫ـ‬: P$Uh‫ـ‬4( @( $UFa )B £Z(=¢I ½J K)/ Á{9bX
P=)y˜ ،; $(=(LK )B ($ ;-.‫*ـ‬#(-Z( =-? L (١٣٧٧:٢١٨ ،8#)E+!M) >]:= ›}! ($ ,(-Z( 8bI '>eL
³"‫ــ‬de ،j:ž‫ــ‬I ،'$U‫*ــ‬I)‫ـ‬B ;¢‫ـ‬C-I '$>‫ [ـ‬,=-C =L>‫ـ‬HI L '$>‫ [ـ‬5#){z]I L 8#Oda ,=-C
.(Mojtahedzadeh, 2009:18) >#@)‫ــ‬4 P=)‫ــ‬y˜ 8/)‫ــ‬dFu ³O‫ــ"¬ (?ــ‬z? 5‫ــ‬B ›}! L -‫*ــ‬B
,)*# ;-.*#(-Z( <".{I -S ¢C-6/ )B )/ VE]C 8I NO/ ¿HB 5I(=($= ،5JWl# $).7 ,)yS @( ¥T
›EbH/ •J $= $Uh7 L X-Q ›}! 5]EI@ L Y+I ,)EI •E}i)J= $= <".{I YZ( $Uh7 5C VE:=
 www.takbook.com

٥١ / ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮی‬

:=(= ¸E"/ ($ <".{I YZ( ,("/8I (-Q 5]EI@ -(-Q Y+I 84)E4
L $>]}4( ,($\= @( ›F[ ,)+4)B ,(-Z( '(-}{/ L '(=)d+a( P$)B\= ,>! $\ 5bA! )B
ً
P"}!)B ,($\= 5B *Q@)B ;L%KM $= 5C £Z)6}e L YZW}{+I )‡"z? ،,)E#(-Z( ;):8Q=$U?-4
›¯I ;À"{# )B L >]6/$>[ =(-X( ;).!O/ )B >#="S ;-.*#(-Z( ;):5*J>#( L 8*]I)q: ,):)!
V:(-X ($ ):5*J>#( YZ( P$)B\= $U.x ;(-S 5]EI@ ،-E!=$( >]#)I (-Q 8bI ;=-X ;)./=)!$ L -9]/
-S 8#)I$M YEI@W4 $= ="S 8#)I$M P)!
I"}e )#)6: -9]/ ‘Od#( £S)€J( Ž>: .>#=-C
ّ
>:("? 8+I"}e N="? 5+{Q 5B 5C ="S YZ( ="S V b9I 5—#M .8#)}!( I"}e ;):5#(-Z \
57 @( ‫=؟‬$(= <)# 57 I"}e YZ( 5}]J( )I( .$UHI V_)[ £Z(-Q ¢C-6/ L YZ= Ÿ)4( -S ?)4
>:("? 57 ,M $= <=-I gd# ‫!"=؟‬8I J %U/ 5#"”7 ,M $= '$>[ ‫ ؟‬4( $(=$U?-S £Z).EQ©Z \
)JM ‫=؟‬$(= -”J= ;).+I"}e ˆ)}!( L œ("#( )B 8/(¢Z)6/ L )./L){/ 57 ‫ ؟‬9E7 ,M ')J)« ‫!>؟‬
P$)B\= 8#)I$M P)! L ;-.*#(-Z( )JM 5}]J( P-?’)B L ‫=؟‬$(= 8bF[ L ="G"I ;).I)l# YyS $= 8.S)*I
-9]/ L >!8I P>E4-˜ j9]*Q š4"/ '(-ّ C 5B 5C >#="S 8/’(²4 ):YZ( ‫؟‬5# )J ==-Q 8I )Ee(
=$(= 8#(L(-X '’".€I >J>G I"}e .="6#8I YyEF/ L ¸E"/ =$("I YZ( $= ($ ="? ("I ¢E#
,M ;):5J)T c-! 5B ،8]E*y˜ £ZU”i( Ÿ)4( -S L =-S8I "bG ($ ):,M -9]/ ،5be-I 5B 5be-I 5C
$= 5C ;L -l# $= J)« YZW/V.I . */$% YZ= -S ;-+*yS 5E}/ )B 5AX= YZ( 5+Fi( L =@(=-˜8I
µ[)# I"}e YZ( ,M ,L>B 5C 4( i(>a L Vl# ،>]C 8I ,)yS -l# =$UI I"}e YyEF/
.="!8I )E#= 8:)F/ 5B -€]I i(>a L Vl# ,L>B 8#)I$M -.! L 8#)I$M P)! .>#)J)6#8I

#$%& -!DJ=!c W V]@#( b!a%D

>J)B V: >]6*J>#( •J 84)E4 5*J>#( V.X ;(-S ،VJ=-C ,)yS ;ºUiL>+I gqB $= 5C $Uh#)6:
ّ
($ >]6*J>#( ,M E# L >z[ >J)B V: L ?)]! ($ ; L 5#)I@ L 5AI)G -S šb9I 84)E4 ,)6+{Q
ّ
-: -S šb9I 84)E4 ,)6+{Q ?)]! . X)J K= 8#)6+{Q YE]7 $=  )F/$( ; $(-[-S ;(-S
;(¢G( gd# $= 5C 4( ;=>A+I ›I("a ?)]! <¢b+9I ¢E# 8qJ K)/ P$\= -: $>.AI)G
>J)B 5}#M ˆL(ّ .="!8I P$)!( ):,M YZW/V.I @( =$UI 54 5B )€]J( $= L >]JM8I $)6*B ,M 5b}*+I
5B P>! 5_($( ;).q4)T L ):›e P($ ¢E# L P$\= ,M $= P>! c-hI 84)E4 ;).*4-˜ L 'O}*I
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٥٢

,M $= ˆL(>+I ;):P$(¢Q L VE:){I L 8#)AI L P$\= ,M ¬)? ,)B% >J)B 5}#M <L=ّ . X)J K= ($ ):,M
ّ . ?)]! ،>]C 8I N$)”# 5B <(>[( ):,M @( P=){+4( )B ;(P>]9J U# -: 5C ($ P$\=
;(-S 5}]J( <"4
ّ >J)B YEAI 8qJ K)/ P$\= •J $= 5AI)G -: -S ji)« 84)E4 ,)6+{Q ?)]!
،Ž-a ، ]4
ّ
.=-C £Z)4)]! ($ P$\= ,M -S VC )e 84)E4 ;).i’>+4( -S šb9I>a("[ L ˆ"‡(
YZ= ;-”J= L '$>[ ¢C-6/ 8}J ="S 8#)}!( iL= @( 8#)4)4 iL= @)E+I( jG"I ¢E7 L=
ّ 5B *Q@)B ˆL(ّ ›6a .864$
="S >J>G L <"4-I $)€]: <L=ّ ›6a )I( ="S 8*]I)q: ;): ]4
(١٣٣٢:٦٨ ،Y4 YE+9JWC) ="S ,)E#)4)4 )B N$)}+B( 5C
ˆ= ،8#(-Z( Y]4 )B ,)E#)}!( 8”#)”yS :>#=-C 8I =$(L ;=)J% ')I)./( 8#)}!( ;$Uu(-vI( 5B
£S L £Z(>?>C L 8{J("hi( ¨"bI L 84)E4 ¢C-6/ <>a ،8#)#"Z ‘(=M L ´]:-X 5B 8”+9B
(١٣٨٩:١٦٩ ،;=)BM="6HI) 8]9J=¢I YZ= 5B ;=)d+a(
¨"bI ;$Uu(-vI( YZ( .="S V9E]b: L ,)EC"b4 L $>]}4( @( >AB ,($\= 8#)}!( ;$Uu(-vI(
،,)+4@U? ،Ÿ$)T ،,)J=M ،;>Iِ ،,)+9]I$( :>]#)I ;-}7"C ;): I"}e @( 8{J("hi(
5B 8:)*]:)! YZ( (١٣٨٦:١٦٩ ،)E# -y˜) >#="S P>! ›E}*/ -+?)B ،=¢Z ،,)I-C ،;$ ،,).{‡(
,):)! L ŸÉ$ $= ,):)! P)! (١٣٧٨:٢٧،8!L P-X) .="S ŽLWAI V: £Z(>?-4َ L £Z(>? N=ِ
YE+9JWC) .>]+!(= ($ ="? '(=)a L YZ=L <"4$ <(>C -: 5C ): i)J( YZ( $= ›d+9I 56E# 8bHI
@( -Eª‡ ;)E4M ¢EIM $(-4( '(=)Fa ،"4 •J @( ,)+4)B ,(-Z( 86J>[ ,)J=( (٣٤-١٣٣٢:٣٥ ،Y4
$= 5C >]+?)4 8#"€AI ،8X-u @( ,(-Q ,"9X(L ,(-Q )E6EC L ,)E#)#"Z 8{9bX $)}X( ،-”J= ;"4
j:žI (٤٦ :١٣٣٢ ،Y4 YE+9JWC) .>#="S P>! 5+qEIM V: $= 8#(-Z( ،8bB)B ،8#)#"Z -Eu)4( ,M
="S )]4 ¥b€I 8b‡( P"[ّ L !(= ´#-6C $)E9B 8*d# ,M ;): Ê(-/)4 L ;$Uu(-vI( YZ( $=
,)I=L= g! =(-X( @( ،>]+9#(=8I P)! >#L)*JU? ($ ="? ،>#="S Í$RS ,($(>i"E/ @( ›}*+I 5C
89b€I $= ,"EF:žI .P)! 8b‡( ;L%)B L >#="S P>#-EQ VE6z/ ;$U*C $UI( $= 5C >#="S @)+6I
±E: ):,M ')6E6z/ )I( >#=(=8I ("+X Æ=("e $= 5C >#="S 6G ,)ªI L ,)J)#(= ¥b€I <)# 5B
YE+9J WC) .>]]C ;@)4 VE6z/ >]#("+B ):,M 5C >*# P>E]! ¢Q-: L !(># ]hb4 $= ;-EŒ)/
ّ
$>}I ):,M i)?= @( 8#)}!( ,):)! ,"7 )I( >]+!(= 86C À"{# (>+B( $= 5+Fi( ( ١٣٣٢:٣٠ ،Y4
;>]I)$)# L >#>! E6:( >[)X 8bC 5B 5C ;$Uu 5B >]+4)C ):,M À"{# @( $\WI 5B >#="S
 www.takbook.com

٥٣ / ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮی‬

(١٣٨٦:١٧١ ،)E#-y˜) .>]#(=8I ,)E#)}!(  "d4 ›Z’= @( 8}J ($ ,"E#)eLK

ُ
)I( >]+9#(=8I V.Iّ 8:)!=)T 5B ,>E4$ ;(-S ($ 8:)! 56q/ >]7-: 8#)}!( ,):)!=)T
L 5+*C ($ )F[$ <)6/ ="S $)J ):,M )B qB -Q( 8+e L >]+!(># 8]J= L 8a-! L 8#"#)[ J=L>HI
YE+9JWC) . !(># 84-+4= ):,M 5B ¥C ±E: L >#>!8I >F+9I L jE[$ £S ]hb4 $=
(١٣٣٢:٣٣ ،Y4
8b}! Ã)Hi @( 5C >#=-C 8I P=){+4( 8#)}!( ;"b.˜ @( ,)E#)}!( ')yS=( L ,)B% Ã)Hi @(
ً
$= ,"+*T O¯I !(= °(LK 8bHI ;).#)B% ): Ê(-/)4 $= L ="S 'L){+I 8#)4)4 ;"b.˜ )B
.,)+9]I$( $= 8#)JW4 ،,)+9#)ªX(
›¯I £S)di( ):,M ,):)! @( 8–AB ،>]+9#(=8I >Iُ ($ V9E]b: L ,)#"Z 5B 5[Oa ,)E#)}!(
‫¯›؛‬I 8#)#"Z 8/){‡ ')C"}9I $= -”J= 8–AB )J >#>E*C 8I ¨>J ($ (,)#"Z $)+4L=) Yb:ِ ›EX
،Y4 YE+9JWC) >#=-C 8I •e ="? ˆ)¯6/ ›S)dI $= (-i=)a (Ÿ"Z)}J=) ،$)C"}E# (¥Q-ِ _ِ L()
;):5}4 ;(-S 5C ;(5#"Q 5B Ÿ"_@ِ gd# V}J =(=-.I ;):5}4 ;LK -S 8+e )J (٥١-١٣٣٢:٥٢
,)E#)#"Z L $>]}4( =LK\ @( >AB . 4( 5+!(= ="GL ، 4( 5+9B gd# 8#L>dI $>]}4( ;(P-d#
V: ,)E#)}!( j:žI jE/-/ YZ= 5B L >! 8#(-Z( j:(žI ¢G V: 8#)#"Z ‘)BK( g+4-˜ ,(-Z( 5B
(١٣٨٦:١٧٠ ،)E#-y˜) .>! 8FEC-/ ,)*#>6/ ›¯I
L ,)E*]I)q: 5B ّ Ã)Hi @(
F9# £Z):; $\M"# ):,M V: ,)#@ gd# L P=("#)? 5B E6:(
=(>A/ L ;>da -96: •J '$U‡ 5B 5C ,)E#)}!( YyS $= ')GL% =>A/ .>]+!(= ;-Q 8+*/$%
ّ
L 4)E4 $= 57 L P=("#)? $= 57 8de L gd# ±E: 5C 8/)GL% ، !(= °(LK 5B("? V: ;=)J%
>]+!(># ³Ou `e ،>]]}B ;-”J= °(L=@( >]+9#("/86# ،-:"! Í-I @( ›F[ .>]+!(># œ)6+G(
(١٣٨٦:١٧٦ ،)E#-y˜) .>#="S =-I •bIِ L EhI L
5B -€]I J).# $= 5C >]+!(= 8#(L(-X ;):g}6*C 5C >#="S ;$Uu(-vI( YZ( $= PLWQ L=
*/$% YZ= ;(-S ;-h? ($ ,)E#)}!( 8]J= ;=(@M 4)E4 5C ,(>BUI ˆL(ّ .>#>! ,M  "d4
ّ
š? ="F# @( 8!)# -I( YZ( 5C ="S VC ):,M 5bB)dI ,("/ >]+!(># ;=)H/( ,"7 )I( >#=-C 8I 8db/
œ)X= 4)E4 5C >#="S P)v4 8b‡( 5+9: )J ,($("4( <L=ّ PLWQ .="S >e(L ;-F:$ L >e(L 8*I
'$>[ ,"7 >#="S ;LW*y˜ L ´]G $)+4("? L >#>J>]9T86# ($ 8+4L= 8#)#"Z L ,)EILK -S(-S $=
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٥٤

¨"bI g/$( ;)G 5B 57$)v}J L ;"[ g/$( =)€J( ,):("? L >]+9#(=8I ,M $= ($ ;=)z+[(
5B ,)E*]I)q: P)”+4("? 5C ="S Ÿ$)T Ê(-/)4 $= YE{i)qI YZ( 8b‡( ;LWE# .>#="S 8{J("hi(
,"7 5+Fi( .(١٧-١٣٩٤:١٨ ،8#)J K=) ="S P$)C 56: )€#M $= ,)4)4 ,(>#)? 5C >IM8I ‘)9e
8F9# P)X$ @( ).]/ 5# <=-I 5I)a 5C 4( 8.Z>B ، 4( P="S ’)B =(-X( $)zH#( $= $U*C ')#)}I(
;>]I P-.S ¢E# Y+9J% ')#)}I( ›[(>e @( 5AI)G <=-I JW™C( 5}bB ، >#(P="F# $(=$U?-S
8#)}!( iL= 8!)T\WX $= >J)F# ($ 8#)}!( 5AI)G 4>E./ L YyZ)T gd# LW]J( @( ،>#(5+!(>#
-za $= =)z+[( ,"7 ="S V.I -I( YZ( $= V: =)z+[( ,"7 ;-”J= -‡)]a 5+Fi( . X-Q VC 4=
ً ّ ›S)[ L -E”6*7 X-*y˜ 8bC $Uu 5B ,)E#)}!(
V«-Eba ’"‡( >Ei"/ <)l# L !(># 8.G"/
8#)}!( ,(-Z( L ="F# $(=$U?-S `#LK @( 8#)}!( ,(-”+A]‡ L ,($\WvI(= ،,(@K\)*C =)J% ;):NO/
-E« 4-˜ ="4 ,)#)Q$%)B L ,(-Q(="4 P)”#’"G -+*yS ,)#M E6C )e $)Q@\K YE9T(L $= P©Z\ 5B
ً
"/$($\( ،$U!M >]#)I $U*C ‘-« 5AI)G ;"4 5B )/>6a 'LWŒ ,@("/ -”J= ;"4 @( . 4( P="S 8#(-Z(
L $("Q )# 84)E4 ÇJ)+# ,@("/ <>a L ;=)z+[( ;).E#)I)9B)# YE6: L 4( P>! N$(¢Q P-E« L
,):)!=)T ;=OEI <L=ّ Å>4 8u $= ):8I($M)# 5I(=( L =$\M $)B 5B ,)E/$)T ;(-S ;-ZžT)# ,(-FG
Ÿ$)T i)J( $= 5b6G @( P=-+9Q 8I=-I ;).#)Eªu L N$U! 5C =-C -/,("/)# @\K 5B @\K ($ '$)T
84)4( 8*d# -9]/ .="S -9]/ 8:(-6:)B ,)}B)B -E!=$( N$U! YZ( ŸÉ$ $= ، 4"y˜ œ"[L 5B
-E!=$( ،="S ,)E#(-Z( VJ>[ YZ= Â)Ee( ):,M 5b6G @( 5C ="? Ž(>:( `dH/ ;)+4($ $= L( !(=
,>]}X(-S )B )/ =-C 8:(-6: L `ZU*/ 8#)}!( $)JW.! YE9T(L ،V€]T ,(L=$( 5Eba =-F# 5B ($
،>a("[ ،YE#("[ )/ =$\M 4= 5B ($ ,)}I( L ‡-X YZ( ،V€]T ,(L=$( ,=-C ,"”#-4 L ,)E#)}!(
YZ( 5B ,>E4$ ;(-S -9]/ .=$(>.”# )G -S )T L P=-C P>#@ -”J= $)F}J ($ ,)E#(-Z( YE*y˜ YE_M L ‘(=M
،;-”*i ،;$U*C @UI$ L ,"¤! 56: $= 5C 8]J= 8+I"}e ($ ,)E#)4)4 I"}e ،Ž>:
,($\= 5C 8”#)? ')XO+?( .=$\M $)C -4 -S ، 4( 5+X-Q P-.S L 5J)I YZ= @( 8”]:-X L ;=)z+[(
5C=-}]Edb/ ($ 5*J>#( YZ( -E!=$( 5‫ـ‬B ،=(>#)‫ـ‬J)T ;): qE9‫ـ‬Q <)‫€ـ‬i °-I L °-: $= ($ ,)E#)}!(
8{J("hi( ¨"bI .=$(ž”BRC-6/ L '>eL -‫ـ‬B ($ ="‫?ـ‬$)‫ـ‬C 9‫ـ‬J)FEI gJU? ;)dB ;(-S P@)/ iL=
gJ(-S ;¢E7 8/)FŒ £S L 8]I()# ¢G ،5I)a-u)? $= ،8Q>#@ ,-[ Ç]T @( >AB 5C ,)E#)}!( 8#’"u
L( ,)‫ـ‬Q$("qŒ(-EI L $>]}4( £Z(>q!= ,($\= )‫ـ‬B ($ £Z(LW#)‫ـ‬I-X 5‫ـ‬#"”]‫ـ‬J( œLW!L ="S P>#)6# 8[)B
 www.takbook.com

٥٥ / ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮی‬

8I-/ ;"[ ($ $>]}4( >.a @( ›F[ ¶>! N"I(-X '>‫ـ‬eL L ¢‫ـ‬C-6/Á‫ـ‬BÀ)G ، ‫ـ‬X)J 8‫ـ‬I  "‫ـ‬BWI
(١٣٦٨:٤١١،‘"}]J K%) . ?)4

#$%& '[76)I 5b!w4 -.0[)I#\I

8*]I)q: -za ;(>+B( $= 5C 4( ;-.*#(-Z( iL= 5+4"y˜ L VEd+9I 5I(=( 8#)4)4 -za
5*J>#( .(١٣ :١٣٩٧ ،8bECL) ="S ,)+4)B ,).G =(>?$ YZWQ$RS L >! ¥E4ƒ/ NLKUC 4= 5B
ّ
5{i²I L =$)”#(8I )+6: AEFu -S VC )e ,"#)[ L Vl# J)a$ )B ($ ;-Q=(= ،;-.*#(-Z( 84)E4
$= -9]/ 5C (١٣٩٦:٢٠٨،>#L>6e() =$(= 8#)I$M 5AI)G L 8#)I$M YEI@W4 ،8#)I$M P)! ,"7 £Z):
ّ
.=@(=-˜8I ): 5{i²I ,)yS 5B 5#)X)}!"I ,)+4-Fu P)! )B ="? •E}i)J=

2)!(be 5!L :۱
ّ
=)E]B )/ >]JM8I V: =-Q C"! L YyZM ،'$>[ @( ;(5a"6€I . 4( 5{i²I YZW+6.I L YEiL( P)!
<@("i ySW/ L P=("#)? .>#@)4 V:(-X ($ 8#)I$M ]hb4 5]EI@ L >#@)4 $("+4( L >#@)9B ($ 8:)!=)T
qB L >]C 8I pJWA/ ($ ):@WI L ,ƒ! ،<)dI ;-l# ‘"7$)7 8+*/$% YyZM ،>]]C 8I V:(-X ($ $)C
4)E4 P-.I YZW/8b‡( (١١٥ :١٣٩٥،£Z)G$) .>J)6#8I VEl]/ ($ C"! V: ;>#L(>? ˆ)F[( L
$UHI ˆ"e ,)+4)B ,(-Z( $= 4)E4 <)6/ L 4( P)!=)T µq! ,)+4)B ,(-Z( $= ;$(žQ
(١٣٩٦:٢٧ ،>#L>6e() . 4( Ezq! YZ( ›EbH/
َ
;)T -S ،=$(>F4)T ($ 8+9: -S VC )e ,"#)[ L >!)B )4$)T L ,"!( 9J)B8I 5C P)*]:)!
;¢F4-4 L 8#(=)BM jE/-/ YZ( 5B ¥T 9: ¢E# 8AEFu $UI( Y+X)J ,)JWG ,)F4)TU:>#$(=
=-X •J ).]/ ;-.*#(-Z( $UHI Vl# 8#)6+{Q ‘"7$)7 $= P)*]:)! .=@)48I Y}6I($ YEI@W4
‘"9HI ¢E# ,M 8#(=)BM L 8Q>#@W4 L 8#(-Z( <"S 8”#)”J @( ;=)6# 5}bB ،="F# 84)E4 -F:$ )J
(١٣٩٧:٦٥٨ ،8bECL) .>!8I
َ
ySW/ ،=(©# ،P-X :,"7 8/)I(¢i( 5C ;$)JW.! ،="S )]AI £S 8#)I$M P)! ,L>B 8#)I$M-.! $Uz/
8$( EI)6/ L 5AI)G j/(-I =)H/( =)6# P)! YZ( . !(= JWIM ،("d/ ، i(>a ,"7 8/){‡ L
َ َ
،P-X £S L 8#)I$M -E« P)! .="S 8#).EC Vl# L 5!( P>]]C ¦{e G-I YZW/8i)a L ="S $U*C
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٥٦

،=($ £Z)$) =$(= P(-6: 5B 8I)G-X >B L 5+qJK V: 5B ($ <)l# ، 4( $)}6+4 L Y6JW :(
ّ
g/M L œ)hIُ g#)I-X 4( ,)I=-I ³"X ، 4( Ÿ>dI L =$(= ;=¢Z( 8+!-4 L( (٢٠-١٣٧٨:٢١
£Z)$) ="!8I ,"”#-4 >!)B YZ( ŽO?-S 5Q M ,"7 4( ;-hX L( ')I(¢i( . 4L( )B ;$(=
.(١٣٧٨:٢٧٣ ،=($
ً
69[ 54 ($ P)]Q -9]/ ،<=-C P$)!( OF[ 5C $Uh#)6: . 4( P)]Q YZWQ$RS P)! @( 8#)I-X)#
ّ YyS <L=ّ ،(>? P>]B L (>? YyS 8}J :>]C 8I
Vbx 5C ،8]J= ,($=(-S YyS ;-?M L P)!=)T L Ea$
YE6: Ÿ)4( -S ($ $UHI ¥E_$ 5*J>#( ,)E#(-Z( .(١٣٩١ ،-F:$) >#(=8I ):Vbx YZW/>B ($ <L=ّ œ"#
$)F/ @( ;>]I P-.S ,)6: )J =(©# ;($(= >J)B ¥E_$ (١٣٩٦:١١ ،>#L>6e() .>#=(= 5_($( 8]yS ,).G
َ ُ
‘(=M N@UIM ,)6: )J 8:)! ySW/ ،;=¢Z( P-X )J 8.i( ;>]I J)]a ،>!)B 8:)! 56q/ L
َ
L ;-+?( •E# ،ˆ)F[( L qB ,=-C ِ <($ '$>[ِ L '$).I ،³O?( L 8I)l# ,"]X ،;$(= }b6I
4( $(-[ -Q( (١٣٩٦:١٩٢ ،>#L>6e() .>!)B <(-+e( L ;>]9T <=-I ، EaLW*I ،8i)F[( N"?
َ
-X ،YyZM ،$\% :>#=-Q 6G =).# L 5*J>#( 54 5C 4( $(L(¢4 >!)B 5]JWZ= L $(>J)T 8+I"}e
ّ
L EaLW*I ،-Œ"I '$>[ L ;>IM$)C ‫>؛‬#"!8I ;@\WI( 4)E4 Va@ 5B (١٣٩٥:١٠٣ ،£Z)G$)
ّ
-]: ،-:"Q ،=(©#  -! 5B 5C 4( >IM$)C P)! 5{i²I YEiL( '$>[ .ˆOGL C"! ،84)4( ,"#)[
َ
5C -: ˆ= -S 5C 4( ;=¢Z( ®LWX ،P-X (١٣٩٥:١٠٤ ،£Z)G$) .="!8I >]6/$>[ 5C 4( =-? L
Ei"FdI L C"! ،<(-+e( jG"I 5C >JM8I >J>T L( $= ;$U# L ="!8I -/-S 56: @( L( >B)+B
َ
V: P-X @(L >#(=8I YyZM ،=$(= ;>IM$)C 5C 8:)! .>#$)v48I ˆ= L ,)G L( 5B <=-I L="!8I
َ
P>]J)6# 5B 5C 4L( L 4( YEI@ $= =¢I$\( P>]J)6# P)!=)T . 4( 5!( ³(>zI 4( $(=$U?-S
َ َ
šB($ ;LWE# P-X ، 4( ;=¢Z( P-X ،;$)JW.! Å-:"G (١٣٩٥:١١٥ ،£Z)G$) . 4( P=(= '$>[ ="?
َ
8+9: <)l# )B ;-*B ,).G >#"y˜ L  )F/$( ،>!)F# P-X -Q( L 4( 8#).EC Vl# )B 8#)9#( ,).G
<)l# -S 8#).EC <)l# -.Iُ L P>! $("+4( YEI@ $= 8#).EC Vl#  )F/$( YZ( )B .>! >:("? 5+99Q
,)ªI$( 5B 8+9: <)l# )B @)96: L ´]:)6: ÁAI)G L 4)E4 <)€#(-4 L ="!8I P=@ 8#)9#(
.(١٣٩٨ ،>#L>6e() >JM8I
8+]hb4 5dbe =¢I$\( . 4( P=-C )ha -E!=$( 5B ($ 8:)*]:)! =¢I$\( 5C P>IM V+4$ gd# $=
5B ($ 5B)F4 *”#( L 5+!(-X(-S ($ Ñ7 4= $= ($ 8:)!=)T ;)za L 5+X-Q 4($ 4= $= ($
 www.takbook.com

٥٧ / ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮی‬

8#ƒ! P)! (١٣٣٢:٦٢ ،Y4 YE+9JWC) . 4( P=-C @($= "bG Ž-u 5B a)u( L <(-+e( Á#)*#
JWIM <)dI YZW/’)B ;($(= .5AI)G $= -4 gd# L YEI@ $= YZW+.S L jE[$ £S ،=$(= (>? >]#)6:
،>]C J)a$ ($ ‘"7)7 >J)B (١٣٩٥:١٢١ ،£Z)G$) 4( ,)BW.I ;$>T >]#)I L 9E# >F+9I )I(
>e ="? ;(-S 5C =$(=8I (L ($ P)! 5C 4( 8#LK= ;LWE# •J L >]C I"}e YZ%("I Ÿ)4( -S
›C >!)B $)}+4$= -F:$ 5AI)G $= -Q( (١٣٩٥:١٢٣ ،£Z)G$) .=$(= <)# ;$)}*JU? 5C ="! ›_)[
;$)”+4$ 64 5B ($ 5AI)G ،P=-C >yZƒ/ ($ L( (=¢I ($U:( 5C ;$)JW.! .="!8I YE]7 5AI)G
َ
،-X".9J\) . 4( YE_M L YZ= °LWّ Iُ P)! (١٣٩٦:١٨٥ ،>#L>6e() .=@)48I ,"!( 5AI)G L =-S8I
ّ
-:)x $= L( $)+X$ 5—#)]7 L >]C 86# Vbx P)”—E: L 4( =(= L ˆ>a 8b€/ P)!=)T (٢٤٥:1396
L Vl# ,)EI =-F# L B)[$ $= P)!=)T . 4( ˆ>a ³(>zI 5B <=-I ›.G @( 8!)# >4-S -l# 5B Vbx
Á*J>#( !-4 .=$(= NO/ L 8:>#)I-X ;>EbT Y+!(=-S ,)EI @( ;(-S 8}E# L Vl# P)v4 $= ،®LK=
ّ
.>]C 8I @\WS ¢C-6+I ;$)JW.! ،-}{/ YZ( ˆ= @( L 4( £Z)/"? •J ;"4 5B ;-.*#(-Z( L 8+*/$%
=-? >J)B YZ= ;$(>4)T ;(-S .YZ= $(>4)T $)JW.! L 4( ;$)JW.! =)E]B YZ= 5*J>#( YZ( $=
(١٣٩١ ،;>]«@() .>!)B 5+!(= 8*J>#( $\= L ;@K\
q/ -S <$).7 ¢I-: 5C P>! P=$\M Cِ OEX"¤/ِ @( ›d# 5B 8#)4)4 8:)*]:)! ‘)C $=
P"}! ,)*?$= !$= ;):'"[)J 5h4(L 5B L ="S ,)*# -:"Q L $% @( ;L °)/ ="S 5+9*# 8:)!
P>! <("/ !$= ;):=-I@ "iO/ )B ,M 8Q>]*?$= L >JK(LWI pJ=$ •J ,M $\= L !(= 8‡)?
P"}! )T(-4 ;L 5I)G L !(= Y/ -S ).F#(-Q $)E9B X)B $% ;$("b! =-C 8I P-E? V*7 5C ,)]7
ّ )B ):,M ;-:)x ›}! 8+e L ,):)!=)T Ÿ)Fi (١٣٩٤:١٩٤ ،8#)JK=) ="S ˆOG L
³-X <=-I 5EdB
¥}—E: 5EF! 5C ¬)? 8G)/ ،=-X 5B -zH]I ;)F[ ،>A€I ›}! ›Eh+9I gJK ، !(=
L( ›S)dI $= 56: L =(=8I ,)*# <=-I 5B ($ ="? -+6C P)!=)T (١٣٨١:٥٣ ،;>]C ›_"I)4) .="F#
ّ L >#)?-78I ($ ')64(-I 5C N)B <-ّ ?ُ <)]B ;=-X L >#="S -Z% 5BW4 L C )4
›S)dI $= 5EdB
5C ،<=-I ,=-C ‘"a-I L P)! ;’(L <)dI 8]AJ YZ( ( ١٣٩٤:١٩٦ ،8#)JK=) >#="S C )4 P)!=)T
›S)dI $= }b6I @( œ)X= 8}J ="S 5#)QL= P)! pJ)xL .=(=8I ,)*# ($ P)! ;’(L L 8#)64M gd#
ّ ’ L B)Œ ;=¢Z( YE#("[ .›?(= $= ;=¢Z( YE#("[ ¦{e <L=ّ L 8G$)? ,)]6!=
¦{e .="S -Eª+J
L YZ= ¦{e ،-+.S 8AEFu 8+9: ¦{e ،8+4($ ¦{e 8]AJ 8+*/$% ;-.*#(-
ِ Z(5*J>#( $= $U*C
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٥٨

£Z):$)C >J)B ')dFu Vl# L '$>[ ¦{e ;(-S P)! .(١٣٨١:٥٥ ،;>]C ›_"I)4) ')dFu ¦{e
،;-”# P>]JM ،8*J>#( $\= ،;@K\ =-?ِ ،,)#(=$)C L Odaُ 5B $UI( ,=-v4 ‫›؛‬EF[ @( =(=8I <)€#(
ُ
P)!=)T =$UI $= -l# ,=-}# $)}!M L Ÿ"4)G L 8.]Iُ Y+!)6Q ،$)FG( L $\% @( j4)]I ;-EQ P-.S
YZ= Ö«>«= 5*E6: 5C ="S -E‫=!ـ‬$( P)‫)=!ـ‬T YZW+.S (١٣٩١ ،;>]«@() .="? >.AEiL L P>]JM
=-C VC )e YEI@W4 YZ( -S ($ ;>e(L YZ= L( .=(= ›}! ($ -.*#(-Z( 84)E4 '>eL L !(=
.(١٣٥٤:٥١ ،;"]EI)

5!LX!| 2%+[)!1 '={$( :۲

5BW9]/ .="S 8]E*#)G 5iƒ9I >]C 8I ¿HB ,M =$UI $= ¬)? $Uu 5B 5C -9]/ V.I '(>EC ƒ/ @(
5BW9]/ ;É$ YZ( 5+Fi( .>‫}]ـ‬# 8‫ـ‬X-AI ="? ')Ee ,)I@ $= ($ >.AEiL 5C >:>EI '$U*I P)!=)T
4( ;-yS>/ L( V‫ـ‬a@ 5B 5}bB 9E#>.AEiL 8ŒLKUI ‘)q+#( 8]AJ <"4-I$)€]: @( $žQ ;)]AI
5B -I( YZ( $= .>‫]ـ‬C YE6–/ ($ L( ‘"bhI$)JW.! L -d+9I 84)E4 Vl# <("[ L <(L= >#("/8I 5C
,(>BUI >BUI )B £Z).# ;É$ 8]E*#)G 5iƒ9I $= 5}]J( L VJ WS8I £˜ 8#)eLK ÁdFu 84)4( gd#
ّ
.>#@ 8I YZ= 8i"+I ($ -?M Ž-e 8]AJ 4(
:VJ %(=-˜8I -9]/ 5I)# $= 5J\K YZ( 5B ›ZÀ $=
-9]/ ‫>؟‬.#86# <)# L ،>]C 86# YEAI gJU? >AB ;>.AEiL 5}#M @( >IM 57 #)I ($ P)*].! "
g]JRQ )B 57 ،P="S ¨ )]*J>#( >.AEiL g]JRQ XM L jE4M @( P)*]:)! 5C >:=8I ½4)T
YZ( L >J= >:("? gJU? Í-I P($ 5B V*7 L P>]JM P)!=)T ($ >.AEiL P)*]:)! V: ،>.AEiL
¶$\= $= 5C ($ 8#)9C Á6: Á]EC >.AEiL V: L >J(=@8I P)*]:)! ˆ= @( ($ 5#($>T 8+4L= L 8#)BW.I
;>.AEiL P)*]:)! -Q( ،YZ( @( 5+!žQ . X-Q >:("? ˆ= 5B ،>]!)F# •J=¢# L( 5B ;>.AEiL
>.AEiL ،5C YZ( -”J= .>]#)4$ 8FE4M L >#¢E?-S ;-”.]+X 5B ,)]6!= >J)! ،>]JRQ ="? ;(-S
5]EC 5B ($ ):,M ،="? YZ( L ، X-Q >:("? V*? ,(-”J= 5B =L% L P>! 8]EF]+*JU? $)+X-Q
="S)#L 9E# V: ,(-”J= >.AEiL Í-I $= L >E#)*C >:(" ? >.AEiL ,=$\M$= ;)T @( L 8:("?
=-}# ]4 8]AI YZ( P)*]:)! " 5C >J UQ 8I -9]/ ،56: YZ( )B (١٣١٦:٥٥ ،$)J>]{4( YS() ">#"!
ّ
{Q L >J)B YE]7 5}#M @( =(= 8:)Q M 5C 9#M ’( ="I-{# V+? L >]}# >.AEiL 89C L( >AB 5C
 www.takbook.com

٥٩ / ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮی‬

; $)Q@\K 5C ="S >#("/ ،VE+9E# p[(L jE« Vba -S )I 5C >]]C V+? )I ;É$ -S 5C VE]C 86# ]I
(١٣١٦:٢٣ $)J>]{4( YS()"=$(= -”J= £Z\K ،cO‡ L )I ;É-/ِ L){+I >JM
ُ
L )]I( )B 8*J>#( V: $= >J)B P)*]:)! ="S 5+{Q 5C Ñ9]* َ Qُ Yq4 YZ( 5B ½4)T $= -9]/
ُ ُ
P)!=)T ،YE*#)G L >.AEiL YyEA/ $= :>J UQ 8I ،>]JRQ ="? ;(-S ;>.AEiL )CÀ ‘)BK( L )Hz#
,)}I( ،=-C 8I YyEA/ ($ ;=-X 5dbhI '$U‡ 5‫ـ‬B L 5#(-‫ـ‬4="? -‫ـ‬Q( L ‫>(!ـ‬# ($ `‫ـ‬bhI $)‫ ـ‬E+?(
=(©# L Æ$( Ÿ)4( -S 5b9b4 <L(>/ .="S ’)B $)E9B ‫ـ‬E6C )e ,LK= Ž)}! L 8#)I-X)# ،N$U!
.(١٣٤٨:٨٢ ،‘)C) 4( 8:)F/ ,=-}]yEA/ >.AEiL 5‫ـ‬C >]C 8I >‫ـ‬EC ƒ/ -E‫=!ـ‬$( )‫ـ‬I( ،="‫ـ‬B
5B 89C ±E: )B P$)B YZ( $= P)*]:)! " 5C 5}]J( @( 4( '$)Fa ;>.AEiL YyEA/ NLK
،gJU? š? 5B >9JU]B 5q9# 54 5}bB ،>]JR”# P$)!( L Yq4 5B ($ >.AEiL L =@(=-v# 8*J>#)6:
-+.I 5B ;-”J= L ،(>BUI ,(>BUI) ,(>BUI ¥E_$ 5B 8}J ،=$)v4 ;>6+AI L 8]EI( 5B •J -:
)/ ،(,(žF.v4 žF.v4) ,(>F.{‡( >F.{‡( 5B < "4ّ L ،žBWyS= (,(-Z( / *.I ,(-yS=) ,(-yS=

;É$ L >#"! 6G -”J= ¥C ِ L= YZ( L ،>]]C -)e ($ ,(>BUI >BUI ،>#)6B P)*].! @( ,).G ,"7
`X("I >BUI ;É$ -Q( ،=-EQ $(-[ ;É$ >#@WX <(>C 5B ($ ¥C 54 YZ( )/ >#-EQ-S ): 5+*F# -.Iُ L >]#@
5+*F# @( 5# ،>]]}# ($)}!M ±E: >]C {i)qI >BUI -Q( L ،>]:= -F? ($ `ZO? >!)B 5#)Q 54 ;É$
5B L =@)4 '"b? =):@ُ L ,($(>]J= L P>B(-:َ )B ).]/ >BUI )/ ،>#"]*B >BUI ˆ"[ L ;É$ @( 5# L ،):
ّ L YEIM 5B ّ
ˆ).+B( L œ"–? L œ-–/ {a L cO‡ ›:( ,)*J( ¥T @( L ،>]E*# <¢I@ L a)u
،>]”X( >BUI ˆ= $= 5}bI 8i)A/ ;(>? 5—#M ،>#"! ®$)X YZ( @( <)! @)6# ,"7 ،>#$(=-S 4=
5B j/(-I ‘)H‡( Ž)]‡( L ،>].# LWX -ZW4 L °)/ P)Q$)B 5B j! ,M $= L ،>]]C =)6+a( ,M-S
َ َ
L ،="! ,)Q=(¢:)!=)T ¥b€I 5B iL= ,)C$( L -S)C ( L P>B(-:َ )B >BUI ،>]+9J( LWX gJU? <)dI
<).i( =)!$َ ($ )I VE+!(=-S Í$RS ;(>? gy˜ gJU? '$U*I >]JUQ L ،gy˜ >]#@ p‡ 5b6G
ّ -E? -S L ="I-X
,OX YS ,OX 8}bIُ 5B 5}_ OI 5C >JU”B L =$(=-S >]bB ´#)B >BUI .>E#(=-Q bhI
-S L ،>#$(=-S ($ P=(¢:)!=)T ,M ،($ )6! =)B '$)*B L ،>E:= $(-[( ¢E# `ZO? )6! ،>#>! 8($
¢ّ aِ Í$RS ;(>? @( ;=-C ˆ"F[ >]JUQ L ،>#-EQ L( 4= L ،>].# L( -4 -S °)/ L ،>]#)*# q/
ُ
.="I-X Â)Ee(ِ •B)B YS -E!=$( L ،=-C JUd/ Ñ4)+*Q P)*].! 5C !=$% YZ= -S ،564(ِ
َ ّ
L( )B Ÿ-eَ L <>? .V!)B `X"I Ea$ ّ cO‡-S Ô(( Â)! ,( >JUQ L >.a YZ( -S >]C ˆ"F[ P)!=)T
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٦٠

(١٩-١٣١٦:٢٠ $)J>]{4( YS() >#"! ="? *EAI L $)C -4 )B PLWQ L P"F#( -”J= L ،>]#)6B

}y8(e W ?v*.& :۳
ˆ"ze 5#):)! VEbA/ L ySW/ )B ):,M 6G 5}bB >#)4$86# P"}! 5B ($ ,):)! £Z).]/ 5B =(©#
L ,)”G("? ّ ):,M ;(-S ($ ;$)JW.!
4= 5B ($ L( ،>#@WX ,>! P=(@ @( >AB . >]C 8I -9EI
;$)C$("4 >AB 5B 8”i)4 {: $= ،>]B)J P=)IM L 5+9J)! Y:À L ):<(>#( )/ >#$)v48I ,(-”!$\W˜
P=¢#)T $= ،>#@UIM8I $)}! L Ç#-h! ،,)Q"7 ،‘)9e ،Y+!"# ،,>#("? ،>]]yS8I N@UIM
>#=$\M8I ;LK )+4L( L >#@ N@UIM L #)J= 5B ="S 8[O?( L 869G ySW/ V+? 5C 8”i)4
.(١٣٣٢:٤٣٨ ،Y4 YE+9JWC)
:>]:=8I =)J ¢E7 54 8”i)4 9yS )/ 8”i)4 Ç]T Y4 @( ="? ,(>#@WX 5B ,)E#(-Z(
5{9bX L 6}e ,(LWE!"#( >]#)I ,):)! 8–AB ,($\= $= .£ZU”+4($ ،;@(>#(-E/ ،;$)C$("4
،):N@UIM L ›Z)z? [(L $= ,"7 ="S V.I $)E9B ,)Q=(¢:)! ySW/ .>! 5X)( ):N@UIM 5B ¢E#
YZ( Y+X-Q(-X ¢G V: P)! .="S ›I)! ($ ;$(>]J= L >:@ُ ، i(>a ،$(>+[( >]#)I 8#)I$M P)! '){‡
-.! $= ($ 8#)I$M ')E#ّ ،8#)I$M P)! ‫؛‬-”J= '$)Fa 5B !(= P>.a -S ¢E# ($ ):,M Áa)!( ،›Z)–X
.(٢٩٤-١٣٧٨:٢٩٥ ،=($ £Z)$) .=@)4 $UbF+I 8#)I$M
Ž(-!( L )F€# ;):P=("#)? 5B ¬"zqI ySW/ `S)4 $(L=( >]#)I V: ,)E#)4)4 ,)I@ $=
$= 5C 8{J)xL L 5dFu ¬"zqI 8+ySW/ -”I >#(5+!(># ;(P-.S ,M @( ;=)a <=-I L 4( P="S
8/)dFu ySW/ 8#)4)4 ;P$\= $= 8]AJ . !(= >]:("? P>.a -S ="? ÁdFu )B j4)]+I P>]JM
@( )/ >]JRQ 86bAI" .>!)B PLWQ L 5dFu -: )B j4)]+I >J)B ySW/ V: -9]/ -l# Ÿ)4(-S . ="S
ّ
L ,)6bAI L >#$M LWX ="? *EAI Ž-z/ّ 5B L >:= VEbA/ L( Vba L X-e 5B ($ •JW: 8C="C
ّ ّ َ َ ّ
($ P$ \)4(
ِ VbAI YE]—6: L P>E#(=-Q j/-I ،>]i"ª*I ¥JK>/ L -ECž/ 5B 5C ($ 5#>4 L ')–[
َ
8”b6G )/ =$(= ˆ"ª*I ,M ‘(=M œ("#( L ;$U*Hb4 5B ˆ)+[ Â)]B( ).[)+4$ L ):-.! 5B )/ ="I-X
(١٣٥٤:٦١ ،;"]EI)".>J(@ 5]+X L =)9X >!)B YZ( @( -E« 5C >]!)B ˆ"ª*I ="? $)C 5B •i)6I ›:(
ّ
8bI ySW/ :="S ;-.*#(-Z( ÁJWl# )B ;@("I 5C >#="S 8X(>:( £˜ $= ="? 8+ySW/ NLK @( ,)*J(
ySW/ ،P=("#)? >e(L VE}H/ $Ul]I 5B 8Q=("#)? ySW/ ، EbI ّ VE}H/ $Ul]I 5B 8I"[ L
 www.takbook.com

٦١ / ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮی‬

5B 8#>B ySW/ ،8a)6+G( L EF™/ L ')dFu <(L= ;(-S 8bª! ySW/ ،8[O?( L 8F:žI
=)€J( ;(-S ):8I-Q-4 L ): Ei)AX ,=-C V:(-X ،;$U*Hb4 L ;>]ILWE# L 8+IO4 $Ul]I
.P)]Q @( ;-EQ"bG ;(-S 5I)a ;$)}yS X$ L «(-X

?+4W.[( W f8)!j :۴
5-a P)!=)T -S */$% '($U+4= J)a$ '$U‡ $= 5C 4( £Z($U:( $U# ,)6: =(= L ,"#)[
=-}]J= $= I)G '$U‡ 5B 5C 4( 8]J= <)}e( ,)6: ,"#)[ .==-Q 8I (-G( 5AI)G $= L ="!8I
(١٣٩٦:١٨٤ ،>#L>6e() . 4( P>! ;$\M 6G
5B */$% ;)+4L( .>#="S ,"#)[ F]I YZW/-F+AI ,)+4)B ,)E#(-Z( ,)EI $= */$% L )+4L( ‘)C
£ZU]EI ')yS=( L 8]J= ;):P=LW4 ›I)! •E#)4)Q ,)6: )J ˆL(ّ gqB :="S P>! VE9d/ 69[ 54
َ
ّ gqB L >!)B8I @)6# L 5Ea=( ›I)! •JW9#)I
{: 5C •E/(= )J <"4 َ •/): )J <L=ّ gqB . 4(
)I 4= 5B =(>J>#L šdX gqB YZ( @( 5C ="S 8+*/$% 'OI)AI L ‘(=M ،<)}e( ،YE#("[ ›I)! >bG
(١٣٢٨:٤٧ ،;=(@W.!) . 4( ,)E#(-Z( 8a)6+G( L ;=-X 8Q>#@ ˆ"‡( ›I)! 5C 4( P>E4$
8”6: ¨-+*I 5hd# 5C >IM$= -ZWH/ 5+!$ 5B ;$)E9B 8["de jC ,)E#)4)4 ,)I@ 5+Fi(
Ÿ)4( -S )–[ L ;$(= }b6I ˆ"‡( L >#="S P>! 5+!"# */$% YZ= Ÿ)4( -S 5C ="S YZ( ):,M
َ
،<-v4( '(@ ،,)+9/ِ (= $(¢: ,)}E/)I ،•]J= ,)+9/ِ (= ‫›؛‬EF[ @( 8#"+I .="S P>! 5+!"# ):,M
.(١٣٢٨:٤٨ ،;=(@W.!) .-9]/ 5I)# L 5I)# Ž(-Z\(=$( ، 9J)!)# 9J)!
P>.a -S 8zzq/ L œ"]+I ;): EA["I L gd# )B ;$\(= L 'L)–[ ,)E#)4)4 P$\= $=
$\(= P)v4 ($ g/$( 8)[ L ,(-Z( =$ ($ ›C 8)[ ،$\(= 5! ($ ):-.! 8)[ ،="S ,"E#)eLK
8I"6a jdi )B ,(>]I$)C L >!8I P$(=( ,(>BUI -l# -Z % ;-+9Q=(= P)”+4= 5#>B .>]+{Q 8I
$)E9B 8#)4)4 ,(-Z( $= 84$=(= L 8:("?=(= YyZM (١٣٩٧:١٨١ ،8bECL) >#>!8I P>EI)# $\=(=
$= ‫ـ‬I"}HI)‫ـ‬6/ . 4( P>!8I <)€#( 8+*/$% 5dX Ÿ)4( -S ,M Eّ bC L P="S ,L>I L >]6#"#)[
$(-‫Ÿ [ـ‬É$ $= 5‫ـ‬C -‫{ـ‬# •‫ـ‬J 5B >J)B '$>[ ;).#)JW! 8I)6/ L ="!8I 5‡O? P)*]:)*zq‫!ـ‬
8zq! •‫ـ‬bI >‫]ـ‬#)I ، ‫ـ‬I"}e 5B L >#(=8I ="? 5B `bA+I ($ ¢E7 56: P)! .="! V+? 5+X-Q
.>]C 8I P)”#
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٦٢

:>#"! 8I 8‫ـ‬e(-u$U‫ـ‬l]I 5‫ـ‬4 ;(-S ،>]!)B 5C œ"#-: @( YE#("[ <)6/

›}! ‫ـ‬.G 4( 5‫ـ‬hd# •‫ـ‬J 5‫ـ‬B '$>‫ـ); [ـ‬.#)J W‫ـ)< !ـ‬6/ ,>‫ !ـ‬V+?$Ul]I ،'$>[¢C-6/ :pi(
.5AI)G 8#)9#( P-}y˜ $= -4 ;-EQ
‫ـ‬4= 5F+4= . 4( ,M ;)dB ،'$>[ $= V.I ;): 5{i²I @( 8}J ،'$>[ ')FŒ L ¦{e :‘
="! NO/ >J)B '$>[ ¦{e ;(-S .>]C 5G("I ›}*I)B ¢E# ($ '$>[ ¢C-6/ œ""I >#("/8I ,>!
>e )/ ,)Ea>I =(>A/ L >#"! Žže 54LW˜ •J 8u L ="? 5B ="? '$>[ 8i)6+e( ,)Ea>I )/
.>B)J VC ,)}I(
'$>‫ـ> [ـ‬Ei"/ jF‫ـ‬4 ¢‫ـ‬E# '$>[ ،="!8I 'LWŒ =)J=@( ¿a)B ،'LWŒ 5C$Uh#)6: ‫'؛‬$>[ gJ(¢X( :°
)‫ـ‬I( .>! >]:("? ¢E# '$>[ gJ(¢X( jF4 ="? ;="? 5B ³"X =$UI 54 ›Ei= YE6: 5B .="!8I
>‫ـ‬#LK $= 5C =$(= ="GL '$>[ gJ(¢X( .G ¬)?$Uu 5B £Z):$)C L%)4 V:@)B ˆ("e( YZ( )B
.>! =)€J( ,)I@ $\WI 5B ,):)!=)T @( 8?-S 8:)!=)T
،,M ,=-C -+e($ L I"}e ,=-C 5]JR: VC ;(-S L 9E# @)4$)C £Z).]/ 5B '$>[
L 864$ YZ= ˆL(ّ ‫]>؛‬C 8I ,)yS EaLW*I =)€J( ;(-S V.I L= -9]/ . 4( <@’ V: EaLW*I
َ
="? ¸i)zI L <>? 5C 9#M ,)Q>]JM )B )I >.a " Odaُ 5B $UI( ,=-v4 )B <)l# ,=-C >IM$)C <L=ّ
YZW+b[)a >!)B ,=@ ‘M ($ P($ )I( ; $(>B LK)G 56: -Q( L >!)B -Ede ):$)C 57 -Q( >#$)v4 Odaُ 5B
›:)G 5C>]+{Q ,O[)a L ›.G )B #).I L '-–I ّ L 4Oda )B {# 5C>]J)I-X ($ 5{J)u ,M
،=-6! Í$RS =-? L =$)”#( =-?¢E7 Í$RS L =$(>]T 4$= 9}!L >]yS 4($ ©C ،>!)B ˆ"e(
ّ ›:)G ¨>#( ¨>#(
،;"]EI) ". X)J >J)*# $= ($ ,Ð! ,(>B 5C="*# ,)]7 )/ >B)E# $= ($ '-–I
($ ، 4( (@ EaLW*‫ـ‬I ;>‫ـ‬IM$)C )#)6: 5‫ـ‬C ($ ,$>‫ـ‬I 8‫ـ‬4)E4 5*J>#( V.I P$(¢Q ;L (١٣٥٤:٦٦
‫ـ‬4( P=-‫ـ‬C ¢ZU‫€ـ‬/ '$>[ š9B L ¦{e ;(-S 8#)I$M $)JW.! 5B ($ ,M L 4( 5+!(= -l#>I
(١٣٩١ ،;>]«@() .=@)4 ,)J)6# -+*yS ($ 8#)I$M P)! 5B P$\)*I 8]AJ @K>#( P©Z\ $)C YZW+6.I)‫ـ‬/
;(-G( ;(-S I"}e L =$(= 8F:žI 84)4( -9]/ P)Q>J= $= œLW*I I"}e ;)]FI
L <( P>J= ($ 8bF[ ;).+I"}e YI" :>9J U#8I YE]7 5I)# $= . 4( P>!=)€J( 8]J= ;).:$(¢Q
،;"]EI)"<(P>J= ،>]+9#(=8I ($ <(-e L ˆOe 5C ($ ,)+#($>T ِ 4)E4 ،V:)Q M 4)E4 ,)B% 5B
.(١٣٥٤:٨٩
 www.takbook.com

٦٣ / ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮی‬

-9]/ .="!8I pJ WA/ j:žI Ÿ)4( -‫ـ‬B 8‫ـ‬4)E4 EaLW*I L 4)E4 Ÿ)4( YZ( -S
،=)9X ،cO‡ ‫>؛‬#"*# (>G V: @( ¢Q-: L= Y‫ـ‬J( L >#=(@ V}! •J 5B L= -: YZ= L •bI :>J UQ 8I
P-Z(= L= YZ= L I"}e .(١٣٥٤:٥٣ ،;"]EI) ‫ـ‬4( 5+‫ـ‬9B(L ;-”J= 5B •J -: Vd4 L H‡
q/ 5C (-7 ،>]C )Ee( ($ YZ= >J)B P)!=)T .>#( 5+X-Q-SK= ($ -”J>6: ; @("I $Uu 5B 5C >]+9: ;(
. 4( 5+9B(L YZ= 5B °)/ L
P="/ @( 5# >#(=8I ,)”Fq# L 8a-! ;):=).# @( ($ ,M EaLW*I L >#(=86# 8Œ$( ($ P)! -9]/
,(>].v4 >F:)v4 ، *.I ,(-yS= ،,(>BUI >BUI YZRQ P)! Y6€#( YZ( B)Œ ;)–a( .<=-I
.(١٣٨٧ ،,)EbEbG) ,($\)”]G L ,(-yS= ،,(=-I YZ= 5dFu 54 P>]J)6# 8]AJ >]+9:
5+!žQ 5B >J>! 8”+9B(L >#="S P>! -CÀ -9]/ 5I)# $= 5C ;-”J= @)4 EaLW*I ;):$(¢S(
َ ّ L P"}!)B
¶$\= 5B ;=)J % Á[Oa 8#)4)4 ,):)!=)T L -E!=$( .>#="S ;=¢Z( P-X L ]4
8I)e 5C j4)+*}EC ،8*]I)q: YEuO4 5‫ـ‬B ($ ="‫ ?ـ‬j9‫ـ‬# 5‫ـ‬C )‫€ـ‬#M )/ ،>]+!(= ,)E*]I)q:
.>]#)4$8I j4)+!".S ($ ="? j9# V: Í$RS ;)‫ـ‬.#)‫ـ‬I=L= j‫ـ‬b«( L >]#)4$8I ،="S */$%
،¢‫ـ‬EIM 5#)9‫ـ‬X( ;):5+!"# 8‫?ـ‬-S $= 5C VE+9: ,M >:)!-E9I YE6: $= (١٣٨٤:٢٧٥ ،8#)J>[)
5‫ـ‬B ,(=¢Z( 4("? 5B 5C >]#(=8I 89C L P=-C 8X-AI ,)E*]I)q: ,)Q>#)I@)B @( ($ -E‫=!ـ‬$(
;)J)dB L ): 5}4 L ):5+!"# ´]4 $= 5C$Uh#)6: P-‫ َـ‬X L ,(=¢‫ـ‬J( . 4( P>E4$ 8:)*‫]ـ‬:)!
>#="S @)4 EaLW*I V.I $)E9‫ـ‬B $(¢S( ،>:=8I ,)*# P$\= ,M @( P>#)6E[)B
.(١٣٦٨:٤١٧،‘"}]J K%)
ّ ّ L ): ّ
5{9bX @( 8_¢G P)!=)T L ="S Ÿ>dI '(>.A/ Ei"¤9I 5b9b4 •J Y6–+I 8:)!=)T
P)! ،Í$RS P)! ،V#OX YI ,"7 8/($)Fa ):5+!"# ´]4 L 8]J= ,"+I <)6/ $= .="S ,)E#(-Z( 8]J=
<>E4$ <)dI YZ( 5B =¢I$\( ;$)J 5B )J 5+!(= 8#(@K( YI 5B =¢I$\( 5C 8I)dI )B ,OX -9T ،,):)!
je)z/ 5Fb« L -.[ )B 57 L >!)B P=-S Æ$( 5B ($ 8:)!=)T gI($M L ¸b‡ )B 57 . ="!8I P>J=
8+EQ `i)? L 5F/-I >]bB ;(>? ,("]a 5B (=¢I ($U:( . 4( (=¢I ($U:( 5J>: L œLW*I >!)B P=-C
P>]J)6# P)! •J L )E#= $= (>? •J .=$)v9B >]J RQ 8I -S 5C 89C -: 5B ($ £Z(LW#)I-X 5C =$(= `e
ً
(٤٩-١٣٨١:٥٠ ،;>]C ›_"I)4) .YZ= @( 5+X-Q-S OI)C 8:)Q>J= ،YEI@ $= L(
-CÀ 5I)# $= -9]/ 5C ,)6: >]#)I 5B ،VC )e '$>[ EaLW*I ;):=)E]B 5B  "SWI ,"+I $=
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٦٤

>EC ƒ/ =$UI ,)6C )e @( <=-I P="/ J)$ L EaLW*‫ـ‬I >Ei"/ ;(-S 84)4( YC$ L= P$("6: ،P=-C
$= -+*yS 5+Fi( 5C 4( 864$ YZ= )J ; ºUi"_>J( •J ÇJ\W/ L 5A4"/ ˆL(ّ . 4( 5+X-Q $(-[
ّ 8‫ـ‬4)E4 ;)‫ـ‬.I)l#
;>IM$)C ;(-S j4)]I ;):$)CL%)4 =)‫€ـ‬J( <Lّ = L ="!8I ›‫ـ‬6a ,(>‫ـ‬B 8+]‫ـ‬4
ّ
,)EI $= 5C 4( $("+4( 8/L){+I ;).z?)! L ›‫ـ‬I("a -‫ـ‬B ="‫< ?ـ‬L= 5‫{ـ‬i²I . 4( 84)E4 <)l#
. 4( >EC ƒ/ =$UI -+*yS <=-I $U‫ـ‬I( L )‫ـ‬:$)C =-F*‫ـ‬y˜ ;(-‫ـ‬B ,(=$)C =(-X( ;-EQ$)C 5B ):,M

'p(!1 F.C%k W ‚ƒI ،?7I6D :۵

;=)J% N$){4 ,)J=( L j/)}I 56: $= L 4)*Q P($ $)E9B ›:( )B P$\)*I L ;-ZžT HEz#
P="I@M$)C ;)#(= `{*I HEz# ¥C-:" 5C =$(=8I ,)yS -9]/ . 4( P>! gb:( )B '$U*I 5B
.(١٣٥٤:٨٣ ،;"]EI)">]EF# 8#)6E*T L '-9e ¢G =$(žQ LWX ($
L 8]J= £S L '$)« L ›+[ 5B )I ,):)! ¢Q-: >J UQ 8I L >#(=8I $(>I ³O?( ($ ,):)! -9]/
َ
،;"]EI) ,)Q>]]C a>B L =)9X ‘)H‡( )B -”I >]+!(= 5*y˜ ˆ(>+a( L >#="F# ‘"9]I $>«
.(١٣٥٤:٩٠
َ
ّ L
5EdB 4( 5!( P($ 4$= P($ ،>]+9: $U*C -”#(-Z\ ›I)a L= a>B L ;>#LKَ =َ ‘"!M
8#¢:($ L >]C £Z\=)G 5C-: . 4( $)JW.! P>.a -S 8+4($ @( x){e 5{ExL L 4( 8:(-6Q
.(١٣٥٤:٢٢ ،;"]EI) >B)J ')X)}I >J)B >.# œLW*I )# ›Z\ƒ/ YZ= $= L >]C
)B j4)]+I $)+X$ ($ ˆ=)A/ YZ( )I( >#("?8I (-X -yS>/ L ˆ=)A/ 5B ($ $)JW.! P$("6: 57-Q( -9]/
ً
8+*/$% 8]EF#).G @( ¿AF]I 8:)”# )AFu 5C ;L P)”# $= .>#(=8I 'L){+I PLWQ L P>J>T -‫ـ‬:
; $)E9‫ـ‬B $= V‫ـ‬.I ›‫ (‡ـ‬Y‫ـ‬J( .=$(= 8/L){+I ')4)E4 ;)–+[( 8#)9#( ;).+!-4 @( <(>C -: 4(
($K)JW.! -9]/ . 4( 5+X-Q $(-[ >EC ƒ/ =$UI e(-‡ 5B -9]/ 5I)]:©Z\ 5B 8#(-Z( ;):5I)#@K>#( @(
@( b{« .>#("?8I (-X ,M j[("a L $)ŒM 84$WS P©Z\ 5B L <(>[( @( gy˜ ):$)C 56: 5F4)HI 5B
)T).i)4 ,M j‫"([ـ‬a L $)ŒM =$(= ;$)E9B ;).#)J% 5AI)G ;(-S 5}#M -S PLOa ،8*J>#($\= L -yS>/
.>#)I8I )G-S
L >!)B '-?M L )E#= <)]}E# )/ gJU? ,)I@ V« 5C =$(= N"Q ,M @( -+.S P>]JM $)Q@\K cO‡"
YZ( =)9X -Œ( >JUQ L =$(žQ LWX ($ ; $(>#).G ›da ,"#)[ gJU? @\WI( >IM N"? ;(-S P)!=)T -:
 www.takbook.com

٦٥ / ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮی‬

P>]9B 56:-Q( >.a ,M `ZO? ,)J% 5C 9#(= >J)B 5]JM -: .>‫> !ـ‬:("? -:)x -”J= ˆ)4>‡ $)C
(١٣٥٤:٥٢ ،;"]EI)"L( $)Q@\W.S 5C >!)B ,M @( -/@($= 5C {Q -ZWd/ -S >]!)B L(
YZ( 5C ="*# Ž(-4( 'LWŒ L '$>[ $= L P>! ˆ-+]C Ÿ": L (": 5C >]C 8I N$){4 -9]/
=(-I L (": >!)B ="? =(-I L (": ,)I-X $= 5C >#$(ž”B ($ P=(@ 8I=M -Q( 57" . 4( -”#(-Z\ ' ".!
=L% L >]}# )XL ,(>B ,)*J( ˆ)I 5C >#-EQ gy˜ ($ £Z):¢E7 9E# -ZžT J)« J).# $= ($
.=LWS 4= @( •bIُ L P>! 8i)? 8:)! 5#(¢? ="! YE]7 ,"7 L >]6+G)e L >#"! gJ\K=
>]]C ‘)q+#( ,@ •J ،>#"*# 5].Iُ L >]6+G)e 5C >]]}# ˆ)I -ZžF/ L Ž(-4( >J)B ,)Q=(¢:)!
(١٣٥٤:٧٠ ،;"]EI)">J)B ($ 5b{4ُ =)J% >#@WX 5C >#$\)E# =)J% 5—B L
;)‫ـ‬.:$(¢‫ـ‬Q $= ،5#)J(-‫”ـ‬A‫([ـ‬L ˆِ "‫ (‡ـ‬5#"”]J( @( ،=-C ¦{e ,("/8I '$>[ )B šdX ($ '$>[
L 8FZWX ="? 9F]B L )]”]/ $= 5C >]C ‫ـ‬C-e ; $U‫ـ‬u>‫ـ‬J)F# ‫ـ‬I"}e . 4( =)J % $)E9BW9]/
>#("qEI (-X }b6I ˆ("e( L œ)L( -FX(-!( 5B ($ P)!=)T =-}J \K ,)6:)B \( .=-EQ $(-[ 8e"i P=)4
L 5‫"!ـ‬Q @( 8‫ـ‬:LWQ 8‫]ـ‬AJ ,)‫ـ‬E.]I-F? @( @)E# £S ، 4( ›_)[ gJ(-S 5C ;-*B (-{I)dI ="GL )B L
£S L i).G ".>]#(=86# ،>#$\)yS gJ(-S L >]]C ; $\M 6G ($ j4)]I ')aOu( 5‫ـ‬C •‫ـ‬bI $)‫]ـ‬C
{# £S L >6+AI )# 8#)9C @( 5C 9#M  -! )I( =)9X ;):$=َ @( 4( ;$=َ <=-I ˆ)e @( ;-F?
-S 5C >]:= ˆ)€I ($ $(-!( >J)F#L .......>]}# ,M-S L =-E”# gy˜ ;É$ YZ( L ="]*# Yq4 )/ ،$).#@
L YIM ,)+4= -Z% 5# L Ea$ 5# ="! YE]7 -Q( 5C>]#)4-S P)!=)T I)9 ِ Iَ 5B ;-F? Â).#(ِ `ZWu
YZ>B •bIُ $)C 5C [L -: L 8["ŒL L 8A+6/ ,)#M I>? L a)u ($ ,)*J( 5# L >]!)B P="4M
(٧١-١٣٥٤:٧٢ ،;"]EI) =-ZžT ‘Od#( =L% >4$
L ,)‫ـ‬E.]I <(>q+4( @( ($ N="? L <=-I Ÿ-/ j/(-I ,)+4-Fu P=(¢:)! 5}#M @( ¥T
@( 89‫ـ‬C V‫ـ‬:-‫ـ‬Q ( L 8‫)!ـ‬B P)!=)T EhI >J)B "/ 5C >:>EI -Cž/ L( 5BW9]/ ،>]}EI ,)yS ):Ÿ"4)G
’)B jG"I 5C (-7 ،8!)B ˆ)H!"? >J)B ¥}a-S 5}bB ،84-+B >J)F# =-FS P)!=)T =¢# ;¢E7"‫ـ‬/
<=-I •i)6I ›:( -S !)6Q -S ¥E4("Gَ L ,)E.]Iُ P)*].!" .="*EI P)!=)T =¢#"/$)‫ـ‬F+a( Y+X$
، 9E# Ž"? ±E: ($ IO4 L ّ
_(-S ›:( 8]AI YZ( @( >#>! -EH+I L >]#)4(-: YZ( @( 5b6G
َ
،="F# )E#= $= >:(@ L Vi)a ،YEI( ،8d# ،EhI ،¸bzI)/ ($ P)!=)T 8.]I L ,"Ea 5C
L 8!)B EhI L ¥‫{ـ‬# 5+9‫ـ‬J)BU‫ـ‬/ ,"‫ـ‬7 ،>!)B YEdJ L F™/ @( =$(= -a 5—#M )/ ، !)6Q>J)*#
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٦٦

=)‫ـ‬J % d{‫ !ـ‬L >#$(= -a ¬O?( 5C =LRX( >J)B ;=)! (-/ ،>]#)4$ YZ( P)!=)T 5BU/ @( 4($
.(١٣٥٤:٧١ ،;"]EI)"="!
,("/86# ˆ"‫ـ‬T L 8‫]”ـ‬G $(¢‫ـ‬B( )‫ـ‬B )‫ـ‬.]/ ($ P="/ 5C (-7 ،>!)B P="/ 5B g4("e 5*E6: >J)B P)!
ّ >‫ـ‬J)B P="/ (-«( L '(;>z[ ،')E# 5B .=-C 6G '$>[ Ž(-u(
8+e(-.S 5}]J( L =-C 5‫ـ‬G"/
(١٣٥٤:٩٨ ،;"]EI) .>]:=8I $)+X$ -yEª/
ّ
$)E9B ³){/( L= ،="! YE]7 -Q( 5C 4( Ea$ ; $)}yS -E‫=!ـ‬$( P)”# @( XM YZW/Í$RS
8”+‫ـ‬9B(L ;).‫ـ‬dFu ±E‫ـ‬: 5‫ـ‬B $)}yS <=-I 5}]J( 9q# :=$(= Y+‫ـ‬4"y˜ œ"‫[ـ‬L 5B ˆ)6+e( ¨ )#-h?
,)‫*ـ‬/)E[O?( ,>! 94 5B 5G"/ )B 8+e(-.S ‘=)yS <=-I .>#"!8I ‘=( L -‫]ـ‬: ,L>‫ـ‬B L >‫ـ‬#$(>#
¥‫ـ‬9€/ ‫}ـ‬b6I $U‫ـ‬I( Ö‫ـ‬6: $= $)‫}ـ‬yS <=-I 5}]J( <L=ّ ‫]]>؛‬C 8I #)E? ="‫ـ ?ـ‬I"}e 5‫ـ‬B
‫ـ‬I"}e 5‫ـ‬Eba ):,M N$U! ˆ)6+e( 5lHi -: L >#@(=-˜8I '$>[ @( ;-”*4-˜ 5‫ـ‬B L >]]C 8I
(١٣٥٤:٩٨ ،;"]EI) .=$(= ="‫ـ‬GL
5B ¥C-: L >]]C ‘=( ¨-/ L 8+a)u £S >#@)4 ;$)C P)!=)T -I( L ;É$ ŽO? 5B 5C 8#)9C
>J>! =$U?-S ):,M )B >J)B P)! ،>]]C 8I ,)Eza L P>! =)J% =)9X >!)F# ›d+*I gJU? $)C
(١٣٥٤:٥٩ ،;"]EI) . 4( P)]Q YZWQ$RS P)! @( 8#)I-X)# ,"7 >]C Ž(-4( ):,M Y+*C $= L >]C
$= L( .>]C P=){+4( -.[ L $\% @( >!)B @)E# 5C )G-: )/>]C 8I N$){4 P)!=)T 5B -9]/ ¥T
, ("‫]ـ‬a 5B ,M @( L >]C 8I $=)‡ ($ <=-I ‘"C-‫ـ‬4 L 5‫ـ‬EF]/ 8a-! @("G 8]!LK 5B -”J= 8/(-dX
:١٣٨٦ ،)E# ;$>Ee) >]C 8I =)‫ـ‬J >#"‫ !ـ‬-‫ـ‬+6}HI ,(>‫ـ‬B Y‫ـ‬J= L •‫ـ‬bI 5‫ـ‬C P="+‫ـ‬4 ; $)‫ـ‬+X$
,)EI @( ‘)9‫ـ‬e L >#>! ,LWyS ,)hb4 L ›da L YZ= a)u( @( <=-I L >! =)J% =)9 X ,"7"(٩٠
›+[ ¨>#( 5C >]!)B ,):)!=)T $)E9B .>J)E# >J= )B Y+qJK ¢G 8}bI YE]7 ; LWSM ، 4)?-S
'=)J% V: >]*}B ($ $(¢: $(¢: -Q( 5C >]!)B $)E9B L >]*C Y/ P= -Q( ،="S >!)B Ž(-4( ,)*‫ـ‬J(
ّ
BUda L ›+[ b[ 5C V]C ,)yS ($ "/ YI L <"[ )B ,)I@ ,(>B >]!)B -h–Iُ 5C ,M @( ، *C >J)B
(٦١-١٣٥٤:٦٢،;"]EI)"P)!=)T @( 5# 4( Ea$ Ž-u @( ،,)‫ـ‬I@ YZ( $= '-™C L ,)I@ ,M $=
<)l# P)!=)T .>]C ;-EQ"bG ;-EQ$= L =)9X ،,)Eza @( 5C ')dFu YyS 4( 8bI)a P)!=)T
@( Ÿ-/ @\K 4( Â)€bIَ L P)]T L ،œ¢{Iَ L ]J% @\K 4( ]J% L 8:){4(ِ L Ea$ ,)EI 4(
(١٣٥٤:٦٦ ،;"]EI) .Æ=("e @( Y_(¢? L ):-.! P>#$(= 5”# L Y6!=
 www.takbook.com

٦٧ / ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮی‬

'p(!1 …!;Er :۶
L >4)]*B ($ ="? 5dFu L @WI =L>e >J)B =-X-: . 4( 5dFu 8a)6+G( 8:>#)I@)4 8b‡( Ž-x
ySW/ L >]EFS N@UIM P>IM )E#= 5B 5C 5dFu -: $= L >!)B 5+!(= ¬"zqI pEi)}/ L ³"de
;):$)+X$ ˆ)d+#( $)C L @)4 YZ W/8b‡( L >#="S ‘(=M L '){‡ P>]:= ˆ)d+#( ')dFu .>B)J
J)$ -I( YZ( 5C >!)B 5dFu $= >J)B 8/LWŒ L 8/$>[ '(-yEª/ <)6/ . >]+X$8I $)6! 5B 8a)6+G(
(١٣٩٦:١٨٧ ،>#L>6e() .=$(= £˜ $= ($ ‘Od#( L N$U! <>a L ="G"I L @( ,)”6:
ّ <)dI ;(-S ¥C -: 5C
8‡)? 4( ,)]7 db? P"H# ،):£Z)J KM £Z(=¢I 8]yS ,).G $=
<)€#( ($ ¬)? ;$)C ¢G -: 5C 4( ;(P>#@ ="G"I <(>#( 5B)¯I 5B 5AI)G . 4( P>! 5+?)4
5AI)G YZW/ 5+X)J ,)I@)4 ="? ,($\= )/ 8#)4)4 5AI)G (١٣٩٦:١٨٨ ،>#L>6e() .>:=8I
،="S $)}!M ,M 84)E4 L 8a)6+G( ;):=).# <)6/ $= 8”+X)J µzq/ L >#="S YEI@ -S 8#)9#(
¨ )H ($ ,M P>]#@ V:-S L >E*6G ,($\= 5B (-#M ¥E4ƒ/ L =$(= ,)+4)B $= 5*JK '(=)d+a( YZ( 5C
،,)J%U/( ،8#)eLK) ,($)J YZ= @( ›}*+I 5C ;(5AI)G ،(١٣٩٧:٢٦٤ ،8bECL) >]+9#(=8I
،,($)E9# ،,(>F*/$() ,($)J <@K ،(,(-yS= ،,)E#("Z=) ,($)J 4)E4 ،(,)ªI ،,)B $ÀM ،,(>BUI
4= ،,(-Q$)C) ,($)J I>? L (,(@K\)*C ،,(-”+A]‡) ,($)J YX ،(,($\)”]G ،,)E:)v4
(١٣٩٥:٨٣ ،£Z)G$) .="S (,(@K\
)B ="? µzq/ L 5X-e ;)–+[( 5B ,(@K\)*C ،$\)”]G ،8#)eLK 5#)Q 54 ')dFu @( •J -:
ّ
Ÿ>dI L 8#).EC ;$)+?)4 8/)dFu $)+?)4 8]AJ ،>#="S  )F/$( $= ,)J(>? L ):5.i( @( ;=(>A/
$ÀM : !(= ($ ="? ¬"zqI >FAI L g/M 5dFu -: ( ١٣٨٤:٢٦ ،YE9Hi(>Fa ‘"C YZK%) ="S
-Q@WS L @K\)*C 5dFu ;(-S -.I YZ%WS $ÀM L $)JW.! ;(-S j9]*Q $ÀM ،,"E#)eL K 5dFu ;(-S ÏF#-X
="S8I ,M j[(-I >J)B P=("#)? ¥E_$ 5C !(= 8*/M P=("#)? -: .( ١٣٣٢:١٢٠ ،Y4 YE+9JWC)
ّ ÏI L= ,M @( F[(-I ;(-S L ,($ÀM <)]B !(= 8*/M P>}:= -: ،="*# N"I)? 5C
P>! YEAI
54 ).]J( 56: -/’)B L >#="S ,M jx("I ÏI >]7 5C <(-.S <)]B !(= 8 */M @)B -.! -: ،>#="S
ّ
(١٣٨٦:٢٥١ ،)E#-y˜) >#="S Ÿ>dI g/M
(P-+!( 5/$) $\)”]G ،(,LWŒM) ,"E#)eLK 5dFu 54 5B 8#(-Z(5AI)G ،)+4L( $= ,)E#)4)4 @( ›F[
-”+A]‡ <)# 5B ;>J>G 5dFu 5I(=( $= L ="S P>! VE9d/ ( E#"*X"ZW+4(L ) @K\)*C L
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٦٨

ّ 5dFu ,)E#)4)4 5C >! 5X)( V: (5E*q/":)

($ <$).7 5dFu L >#=(= -yEª/ ,(-yS= 5B ($ <"4
>F:)v4 ،,"E#)eLK ¥E_$ >BUI ‫ =(! ؛‬¥E_$ 5dFu -: .>#=-C ,(-”+A]‡ L ,(@K\)*C ›I)!
¥E_$ >B gJW+4(L L ,(-”+A]‡ ¥E_$ >F*q/": ،,(-yS= ¥E_$ >B -yS= ،,($\)”]G ¥E_$
،8bECL) .>#>EI)#8I •E*Tَ ($ 5dFu $).7 YZ( (١٣٣٢:٦٩ ،Y4 YE+9JWC) .="S ,(@K\)*C
ّ
P>]]C j/-I L =-C 8I E*6/ ($ $UI( P)! Ž-u @( 5C ="S Vla( -Z%\ V: >BK(¢: ( ١٣٩٧:٢٥٨
(١٣٣٢:٨٠ ،Y4 YE+9JWC) .="S I"}e
>EC ƒ/ -9]/ 5I)#-4(-4 $= .=-E”B ›}! ˆ(>G L 5a@)]I L £ZUG 5F/-I >J)F# ')dFu YZ( YyS
<)# P)*]:)! '$>[ <L(>‫ـ‬/ ;(-S 84)4( ;)./$\W @( 8}J ,("]a 5B 8a)6+G( j/(-I ¦{e -S
<(L= V: L <=-I P="/ HbzI L cO‡ 5B V:($ 8F/(-I 5b9b4 <)l# ¦{e -9]/ . 4( P>! P=-S
>#(=8I P)! 5{ExL ($ j/(-I 5b9b4 YZ( ¦{e L( .>#(= 8I-d+9I 8‫ـ‬4)E4 V‫ـ‬l# YE6–/ L ;)dB L
'($WdI ‫ـ‬L )B ،>]}EI NO/ P)!=)T .>]C 8I gJ)+4 $)C YZ( B)B ($ -E!=$( 5I)# ˆ"u $= 5C
,>‫ـ‬#)I @)‫ـ‬+6I ‫ـ‬.G$= <=-I 84)E4 L 8+*EAI ،8i)I EAL >#("+B)/ ،>]C=)€J( 86l#
5‫ـ‬B L ¦‫{ـ‬e ($ ="? '$>[ ،ˆ-+]C ($ ’)B ')dFu 5B ,)+4=LWX ,>E4$ ,)}I( <>a L ’)B ')‫ـ‬dFu
.>J)6# ˆ)6a( -Œ"‫ـ‬I"‫ـ‬H#
):,M -4 L >]JUQ 5ABK( Â)–a( ($ ):,M 5C >]J)–a( $).7 YZ= $= <=-I "5C >]C 8I ,)yS -9]/
،=)Faُ ،<)}eُ : 9X)]‡( -S P$)B -”J= ="? 5C 4( YZ= ‘)H‡( ˆL(ّ "–a . 4( P)!=)T
ّ
L P$("4 :>]69[ L= -S V: ,)*J( 5C $(@K)C ,(=-I 8]AJ ›/)dIَ <L=ّ "–a .,)6bAI L 5#>4َ ،=):@ُ
:>#$(= œ("#( V: ).]J( 5C >]+9: ‘)Cُ <"4 ّ "–a .'L){+I ˆ)6a( L j/(-I 5B ,M @( >AB L P=)y˜
َ ُ َ ُ ُ ُ
"–a .,)6€]I L (-A! L )Fuِ ( ،-E4ِ ‘)C ،5E–[( ‘)C ،')F4)HI ‘)C ،›_)4$ ‘)C
$= "–a $).7 YZ( -S P=(@ 8I=M .>]+9: $)€/ ،,)Ea($ ،,(-”J%WS ,)*J( L >]JUQ 5].Iُ ($ <$).7
ّ ّ
J)! 8+Eb:( )I @( 8}J bFGَ $= 5}#M ’( >]]}# ›d# 8}J )B 8}J 5+Fi( <(=)I >!)B cO‡ $)Q@\K
`H+9I -Q( )/ '(>:)*I ˆ"u L P>B(-:َ L ,(>BUI BW€ ُ /َ >AB >]]C -a P)! -S ($ ,M >]B)J
-9]/ 5C ="!8I Y!LK 5+{Q YZ( @( .(١٣٣٢:٥٧ ،;"]EI) ">]J)6# ³)Hi( 5{J)u -EªBِ >]#(=
-l# $= V: £Z)]™+4( 5+Fi( =-EQ 8I -l# $= ="? ¬)? pJ)xL )B P)!=)T ›ZÀ $= ($ ')dFu
,(>BUI 84$WS @( >AB L P)! ,À( )B !(= 8/)dFu X-*y˜ [)Ei ;=-X 5dFu $= -Q( 5C =-EQ 8I
 www.takbook.com

٦٩ / ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮی‬

ˆ"FdI L Y}6I ')dFu $= ;="6a C-e 5GL ±E: 5B 5#-QL 4( -ZžT ,)}I( £Z)€B)G YZ(
.>#@ 8I V: 5B ($ ‘"bhI Vl# L 9E#
-S 5dFu YZ( .>]C 8I £ZUQ @)B 8a)6+G( V: L 8[O?( Ã)Hi @( V: ($ 8#)I$M 5dFu -9]/
VE9d/ $= L( .="!8I ›d+]I YEI@ 5B ,)64M @( 5C 4( */$% YZ= L 8#).EC Vl# Ÿ)4(
5AI)G -4 5B)¯I 5B ($ P)!=)T L P=$\M (¢€I).#M @( 5}bB 4( P=$\)E# ')‫ـ‬dFu¢‫ـ‬G ($ P)‫ـ)' !ـ‬dFu
-”#)yS 5C 4( 8a)6+G( 84)E4 86l# -”#)*# ;>]B VE9d/ œ"# YZ( . ‫ـ‬4( P=-‫ـ‬C pE‫"‡ـ‬/
,).G V: 8#).EC Á‡-a $= . 4( ="? 8#).EC œ"# 5]yZM 5C 4( $UHI ¥yZK V+9E4
YyS <)l# YZ( $= .="! ¦{e >J)B 5C 4( 8F/(-I 5b9b4 B)/ L ="!8I $Uz/ V_)[ L ;(56E?
ˆ=)A+I ¢E7 56: ji)[ YZ( $= .>]+9: 5+9F6: L 5+4"y˜ L 4( $(-[-S ˆ)z/( ,)64M L YEI@
ّ
$(-[ gJU? <-+HI L $>dI P)”J)G $= ="GL -: 5C 4( ,M ;)]AI 5B Vl# L i(>a L 4(
Vl# ˆ= @( 5C 4( 8#)I$M $)JW.! ,)6: ,M 8]EI@ ˆ=)AI 5C =$(= $(-[ (=¢I($U:( ŸÉ$ $= .=-EQ
‘)q+#( P)!=)T •J šdX 5#)”J ;(>? .>JM8I >J>T -.*]I($M Vl# ،8#).EC 8F/(-I 5b9b4
.(١٣٨٩ ،>#L>6e() 4( Vi)a ›C P)!=)T 5C 4L( L >]C 8I
;):$)}.S >J)B <=-I <"6a .="!8I =)€J( 8:)F/ L =)9X >]]}# J)a$ ($ ')dFu <=-I -Q(
،="!8I P>]C (-˜ ):›ª! ،>#"! •J=¢# ‫ـ‬4)E4 5‫ـ‬B 5‫ـ‬I)a-‫ـ‬Q ( 5C (-7 ،>]!)B ˆ"ª*I ="?
>]]C 86# a)u( ,(-:"! @( ,)#@ L ="!8I ="S)‫ـ‬# 8/)‫ـ‬dFu P)‫”ـ‬J)G ،=>]B8I -S ?$ µzq/
.(١٣٣٢:٦١ ،;"]EI) ="!8I ="S)# E]I( L =(= ، i(>a L .......
p]‡ 54 5B ($ <=-I >E#(>B". 4( P=-C ;>]B VE9d/ ($ 5AI)G V: 8[O?( Ã)Hi @( -9]/
>]#($)C 8}E#L 5‡)? ،>#(¨>#( 5C ,)*J( @( 8{]‡ ،')4)E4 54 5B VJ(8($ ,)*J( @( L VE+X)J
{i)qI ,)*‫ـ‬J( 4)E4 ،,)+Xِ L -ZW! L $)C>B <L=ّ p]‡ L ،¹HI '="I ّ ,)*J( 4)E4 L

F:$ُ L F«$ِ ,)EI 6G ,)#M 4)E4 ،šb+qI 5I)a ّ >#=>a $)E9B 5C <"4 ّ p]‡ L Ž-‡

>!)B `Z’ L •J=¢# "{a 5B 5C 8:)]Q 5B ).]/ L >#=-Q P$(LM 5C 8Fa$ُ 5# L >#"! -Ei= 5C 8]I( 5#
(١٣٣٢:٦٣ ،;"]EI)"=-C "{a >J)FS >JM jG(L ›+[ 5C 8:)]Q 5B L *C >J)FS
8}J N="? ;)G $= >]7-: ,=(= $(-[ <".{I 5B i(>a ‫ !>؛‬P$)!( ›F[ ˆ"zX $= 5C $Uh#)6:
َ
;)]AI 5B <".{6]J( . 4( VC )e P©Z\ pJ)xL%( 8}J \ 4( ;).!( 5*J>#( 84)4( ;).#)E]B @(
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٧٠

4( ˆ>a ,)6: j/(-I 5b9b4 ¦{e . 4( j/(-I 5b9b4 J)a$ 5B VC )e ›6a L $\)B L =)d+a(
,("]a ±E: 5B ')‫ـ‬dFu V‫ـ‬l# 5‫ـ‬C =$(= ="GL 8‡)? ³O‫ (?ـ‬5dFu-: $= .>!)B 5+!(= >J)B P)!=)T 5C
.>]C ¦{e ($ ,)”+!žQ Æ(-‫ـ‬EI >‫ـ‬J)B L =$(= ($ ,>‫ـ‬B $= -‫ـ‬4 g‫ـ‬d# 5‫ـ‬AI)G $= P)‫)=!ـ‬T =¢Z K V: 5B >J)F#
-S ($ ):$U+4= L >!)BÂ)–a( Á6: $(= 5‫”ـ‬#>‫ـ‬J)B ,M g‫ـ‬d# $= P)!=)T L 4( ,>F6.I L ˆL(ّ "–a-4
YEI@W4 @( ; $(= 5”# L ´]G$)C .>]]C 8I ; $(= 5‫”ـ‬# ($ YZ= ,(>:(@ L =)Fa .=@)4 =$(L ).#M
.>#-E”EI P>.a-S ,(-Z %\ L ,(-yS= ($ ')F‫ـ‬4)HI L ›Z)‫ـ‬4$ L B)C . 4( ,)E:)v4¶>.a-S
.(١٣٦٧:١٤٧ ،Y9]+9JWC) >#( ˆ"ª*I ="‫ ?ـ‬P-‫ـ‬I@\K ;):$)C 5B ¢E# Ea$ L ,(-G)/ ،,(-Q@WS
5B 5}]J( 9q# :>:= 8I P)!=)T 5B ;-.*#(-Z( ‫ـ‬I"}e ¦{e ;(-S V.Iّ N$){4 54-9]/
<"4 .>]!)B ="? P)”J)G $= 56: 5}]J( <L=ّ .>]!)B 8($ >J)B <=-I L ="*# Vbx ¥C ±E:
: 4( L= ]4" .(١٣٣٢:٦٦ ،;"]EI) >]]}# 5b?(>I 4)E4 $= ,("]a ±E: 5B ,)#@ 5}]J(
،;"]EI). 4( $UG YZW?M ] ‫ـ‬4 L 4( ˆ>a YEiL(ّ ]4 ،YZW?M ]4 L YEiL(ّ ]4
.(١٣٣٢:٥٥
="S j/(-I L Vl# ;($(= L !(= ;>]B VE9d/ V: ,)I@ ,)+4)B ,(-Z( 8F/(-I 5b9b4 Á*J>#($=
،<= P>yv4" ="S P>! VE9d/ 69[ Ç]T 5B ,)I@ Ÿ)4( YZ( -S . !(= 8]J= ;(5J)T L Ÿ)4( L
):'=)Fa L 5#(@\K ;):$)C ;)]B 5C "j!/YE9T ،-za /@\W6E# ،-.x /=(>I)B ،¸F‡ /P)Q-H4
:@( >]/$)Fa ,OC 5B =-? @( 5C ="S P=$U? >#"y˜ 8a)6+G( Vl# c"h4 @( 8Hh4 5B •J -: 5C ="S
@( -/(-X 8:>#)I@)4 @( 8Hh4 £Z UQ 5C ,)ªI 8]J= 4)J K L $U*C ،(-.!) 5bEF[ ،)+4LK ،,)6#)?
=¢Z( ،8a)6+G( j/(-I 5b9b4 @( ¸h4 Ç]T YZ( @( •J W: . 4( P=-C 8I £Z)6#@)B ($ $U*C
،¨)? ،‘M ;=)I -z]a Ç]T )B L 4( P>! œ(>B( 8+*/$% YyZM $= ($)}!M 5C =$(= ($ ="? ,)F.”#
=¢Z( Ç]T L 8a)6+G( j/(-I 5b9b4 ¸h4 Ç]T ،@\K P)Q Ç]T .="S P=$U? >#"y˜ -EŒ( L =)B ،g/M
.(١٣٩٥:٣٥ ،8bECL) >]+9: Ÿ>dI L V:)B šF/-I L 5+4"y˜ 5C VJK(= ,)F.”#

21b!‡ ?@!+@ :۷
L( .=@(=-˜8I ):,>6/ L ›bI -Z)4 5B F9# -.*#(-Z( ,="S ¢C-I ›EbH/ 5B ="? ;):P$(¢Q $= -9]/
L E#Oda ،-*B ³"de-S 8#)9#( šB(LK ،): I"}e @( ; $)E‫ـ‬9B ŽO?-‫ـ‬BW.‫*ـ‬#(-Z( $= ،>J UQ 8I
 www.takbook.com

٧١ / ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮی‬

,L>JWX Æ(-EI ,(-Z( .>#"!8I P$(=( $\% )B ).]/ ):$U*CÁEdB 5C 8i)e $= 4( 5+X-Q ›}! ;=(@M
,)E:)v4 ،<LK L >]: ¶>#)I jda bI 5b6G @( -”J= ;)‫ـ‬.]EI@W‫ـ‬4 <)6/-S L 4( °-Z( ]4 L
VE#L>‫ـ‬J WX ,($(= Æ(-‫ـ‬EI)I L =(= ;-/-S ).+i)J( Á6:-S ($ -.*#(-Z( ‫ـ‬i)J( °-‫ـ‬J( .=$(= ;-‫ـ‬/-FS(-a( L -SWS
°)B ،5J>:-.*#(-Z( ;(-S>J)B):$U*C-Z)4 5C 4( YZ( P)Q>J= YZ( 5€E+# .(١٣٣٢:٨٩ ،;"]EI)
،; $)C$("4 ،š? @( >#("/8I 5C 4( ,(-Z( šdX L 4( ,).G¢C-I ,(-Z( 5C (-7 ،>#$\)yS °(-? L
5C VE+9: 8+bI )I ،>:= 8I 5I(=( -‫ـ‬9]/ .>]C ($ P=){+4( YZW+.S ="? ,)+4=-Z % -]: L A]‡
،›+[ 5B )I ,):)!=)T". 4( P>*# pJWA/)I šB(LK $= Vbx L VJ K\= 8]J= £S L '$)« ،›+[ @(
َ
، 4( ,(-Z( `e 8:)*]:)! (١٣٣٢:٩٠ ،;"]EI)">#="F# ‘"9]I 8]J= £S L $>« ،'$)«
VC )e YZW/>B 5C >]#(= 8I ,)”6: . 4( P>E*qB ;-/-S ).+bI -Z)‫ـ‬4-S ($ ,)E#(-Z( ،YZ= L ³O?(
ˆ)‫ـ‬4 ,($(¢‫ـ‬: 5C 8#)I$M L -Q=(= 8#):)! ،=$(= ,(LWE!"#( L ;-9C ,(-Z( 5‫}ـ‬Ei)‫ـ‬e$= ،="‫ـ‬B K>]}4(
ً
)dE[= -9]/ '(=)d+a( YZ( (٩٢-١٣٣٢:٩١ ،;"]EI) .="! 8I ›6a ,)! Æ(-EI 5‫ـ‬B )‫ـ‬.#M @( >‫ـ‬AB
YE7 L <LK L ,)#"Z )B 8bb6i( YyS ')u)F/$( L 8G$)? 4)E4 $= ,)E#)}!( ÁJ\K ›S)dI 5hd#
8a)X= L 5#)u)+HI 4)E4 ,M L ="S $U*C 8#)eLK L 8I)l# ÁdFu (-+a( =$UI 5*E6: 5C ="S
)B 5J\K YZ( L ="S P=(= $(-[ pA "I $= 5*E6: ($ ):,M 5C ="S 5J)96: ;):$U*C ›S)dI $=
.="S pi)qI ;-.*#(-Z( 8].EI L 8bI cLK

#$%& W ?@!+@ ،x\X

ّ
ّ ،8+4-˜)}J <L=ّ ، 4)E4 L YZ= ;@(-+6: ˆL(ّ :=$(= 8Q©Z\ 54 ,)E#)4)4 ;-.*#(-Z( -}{/
<"4
8#)4)4 ;$Uu(-vI( $= I"}e Ÿ)4( >! P=(= ,)*# ’)B ¿e)FI $= 5C $Uh#)6: .$)C VE9d/
َ
P-X L 8]J= ›E¯6/ `ZWu @( ,(>BUI •6C 5B 8#)4)4 -E!=$( .="S P>J=-Q ,)E]B j:žI 5J)T -S
5B 8{J("hi( ¨"bI I"}e ,=-C ˆ>B -E!=$( $U.x .=-C 5EG"/ L œLW*I ($ ="? I"}e ;=¢Z(
L YZ= >#"y˜ )B ,)E#)4)4 .="S P(-6: */$% YZ= JUd/ L j:žI -S 5E}/ )B >e(L 8:)!=)T
YZ= .(١٣٩٦:١١ ،>#L>6e() >#=-C œ(>B( L 5_($( ($ $UHI ¥E_$ 5*J>#( @( 8+?)4 4)E4
8”]:-X 8a)6+G( ;).+?)4 -Z% 56: L !(= ,)+4)B ,(-Z( 84)E4 5*J>#( $= P©Z\ 8:)”J)G
. ?)48I ($ 84)E4 L
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٧٢

َ
L ,)9#( =)€J( L ,"!( 5AI)G 5B 8:= ›}! L 4( 8[O?( bE–X 84)E4 -I( J)«
Ž(>:( `dH/ 5{ExL I"}e YZ( $= iL= . 4( 8#)4)4 I"}e J)« >]6:-X 5AI)G
.(١٣٩٦:١٦٨ ،>#L>6e() =$(= YEI@ $= ($ 84>[
ً
³(>zI )I( ،•J=¢# V: 5B L >]hF/-I OI)C ;-l# L 5#)4)]! 8+9: -l# @( 4)E4 L YZ=
'L){+I P©Z\ $)C L= ,)9#( 8Q>#@ 5‡-a $= 8]AJ .=$(= ;¢Z)6+I =-C$)C L P)”J)G ):,M 8]EI@
(١٣٩٥:٨٠ ،£Z)G$) .>]!)B ˆ"ª*I ="? $)C 5B -”J>}J @( ¢Z)6+I >J)B 5C >#$(=

;-+*”#( •J $= ="S -:"Q L= /;-F6ªy˜ 5C 8:)! =(= ,)]7

-S i’= ;=(¢6: ,"7 4( V.I >#(=8I =(¢6: ,(>#@WX ($ 4)E4 L YZ= -9]/ 5}]J(
>]+9E# 8}J 5C ;$=(-S L= .V: @( ):,M ˆOd+4( ˆ)e YEa $= L =$(= ):,M ;@(-+6: L 8”+9F6:
-”J>}J @( ¢Q-: ،>#=(@ V}! •J 5B •bI L YZ= (١٣٩٥:٧٩ ،£Z)G$) >#@(-/ V: L ´]4 V: )I(
8+[L .(١٣٣٢:٥٣ ،;"]EI) =$(= °(¢I •J L= -: Vd4 L H‡ L =)9X L cO‡ L >#"*# (>G
L 5#’=)a ;(5AI)G ،="! 8#)F.”# P)!=)T š4"/ YZ= L >B)J $(-d+4( 8.S YZ= -S P)!=)T '$>[
>!$ Vba ،>#"!8I ®$)X 8]I()# L Ÿ-/ @( <=-I ،>4$8I P)X$ 5B $U*C ،="!8I )TWS P("?=(=
$(¢Q-}! L -Q=(= ،P>]*qB ):,)9#( ،>B)J8I 8i)A/ $)+X$ L ³O?( ،="!8I ¦{e ´]:-X ،>]C 8I
.=$(># <(L= L P="S œLW*I)# g/$>[ >!)F# $(>]J= $)JW.! -Q( (١٣٨٤:٧٥ ،8Hi)‡ VbJ=) .>#"!8I

;)G 5B ;$)JW.! ="S YZ= £S 5# /;)T 5B YZ= ="S 8:)! q/ £S 5#

=¢I$\( )B ):,M ˆ)z/( ;(-S ).]/ 5# YE_M 5B ,($)JW.! 8Q=-v4 -4 ')FŒ( ,)E#)4)4 ,($\= $=
@( $(>]J= -E« P)! .="S ¢E# 8]J= 5dFu '$>[ @( Ÿ-/ L ÇJ($ 8]yS ,).G 5B <(-+e( ›Ei= 5}bB
YZ= 8:)! ،8.S YE_M$= (١٣٧٨:٣٠٥ ،=($ £Z)$) .="! b? L =-u >J)B L 4( Y6JW:( Ž-u
،‘)C) 4( 8:)! $= YZ= 8Q$RS L YZ= 8Q>]B $= 8:)! 8Q$RS ، 4( 8:)! YZ= L 4(
(١٣٤٨:٩٨
-: L 5+!(= i)?= 8Q>#@ J)[L L Æ=("e YZW}7"C $= 8+*/$% YZ= 5C VJWE”B -l# $= -Q(
L 8:)”J)G 57 $= YZ= 5C ==-Q 8I $)}!M [L ,M P="S YZ= -EQ$= $>d7 @\K 5#)F! $= ;=-X
;(-S ($ YZ= J)6e -9]/ (١٣٣٢:٨٥ ،Y4 YE+9JWC) . 4( P="S ´#$W˜ $>d7 E#)eLK gd#
 www.takbook.com

٧٣ / ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮی‬

):P>}*/M L >B)AI 5B ;$(ž”G)/ ;(-S ,):)! Ÿ)4( YE6: -S 9#(=8I <@’ EaLW*I
L '$)J% 5B P=)y˜ ;)T )B L P=-C >B)AI YZ( $ž# ˆ)I L $ %َ >#=$U?8I ›}*I 5B P)Q -: L >]+X$8I
َ
):P>}*/M YZ( @( 8}J ,)€J)BKÀM $= 8+]hb4 g/M ,)6: )J j9]*Q $ÀM . >]+X$8I $ž# ;(=(
ً
8#)4)4 P$\= $= . 4( ,)J)6# OI)C V4$ YZ( gJ):5+!"# ´]4 L ):P$("Z= N"d# $= 5C ="S
(١٣٣٢:١٢٠ ،Y4 YE+9JWC) .="S iL= L YZ= 8”#)”J L =)H/( =)6# L IOa P>}*/M YZ(
-S <>[ ,M EF™/ .G $= L '$>[ L 4)E4 {# 5B YZ= 5*E6: 4)E4 L YZ= 5hB($ $=
ّ L œLW*I ;¢E7 ±E: ="S 8F:žI
>!86# ‘"zI I"}e 8#)4)4 I"}e ,"7 L =$(=8I
(١٣٨٦:٢٥١ ،)E#-y˜) >!)B P>E4$ ÏI •J jJUz/ 5B 5}]J( -”I

#$%& '[76)I 'a+C) …!Eˆ !7 F8‰&

):gi)7 5‫ـ‬C =-‫ـ‬EQ 8I ›}! 8#)I@ ,>6/ 5C >]]C 8I ,)yS 84)E4 ½J K)/ ;): 5JWl# @( 8–AB
‫ـ‬iL= )B ; $)E9B  )F/$( ,>6/ ›E}*/ .==-Q ›zX L ›‫ـ‬e ¢‫ـ‬EIM 6i)9I '$U‡ 5B ')a@)]I L
L ;):$Uh4( L 8]J= ;):5J)T ;)]FI-SRE# ):$)+?)4 YZ( .=$(= 8#("Z= L ;$(=( ;):$)+?)‫ـ‬4 L
.="!8I 5+?)4 8‫]ـ‬Ea ;)‫ـ‬:=).# L 8”]:-X ;):$)+?)‫ـ‬4
ّ ½JK)/ ˆ"u $=
8}J >! ,)yS 5C $Uh#)6: . 4( P="F# 5JWl# @( 8i)? P)”—E: 8#(-Z( ]4
Ÿ)4( L 5J)T )B 5C 8#)FI L ')E_¢G )B ;-.*#(-Z( . 4( ;-.*#(-Z( ÁJWl# ، ):5J Wl# YZ( @(
،8]yS ,).G ,M 8]EI@ =)6# 5C YyZ)T 5B ’)B @( ،8]J= 8]yS ,).G L j:žI Ÿ)4( -S 86}HI
@\WI( )/ 5C =-C =)€J( 4)E4 ;)E#= $= Ž-”! ¥B 8i"H/ ّ ،="S $UHI ¥E_$ ¢C-6+I I"}e

. 4( $)Q>#)I 5*J>#( YZ( -Œ(

5B I"}e <-: $= ($ 8[O?( L 8#)I$M ;):@K>#( L ,=-C I"}e E{EC j:žI L P$Uh4(
L 8#)I$M ,)9#( `b? . 4( 8#)I$M -.! L 8#)I$M 5AI)G ،8#)I$M P)! `i)? 5C =$(žQ 8I gJ)6#
.G $= ;-yS>/ ,("]a 5B ($ 4)E4 L >]+!(># ($ 8+i(>a)# L V‫ـ‬bx ‘)‫ـ‬/ 5‫ـ‬C £Z):-.*#)I$M
YZ( ,=-C œLW*I $= 8A4 8AEFu ³"X)I $UI( L ,)64M 5B ˆ)z/( )B L >#>J=8I ')6JOI)# X$
.>]+!(= 5+4("?
ّ
)B L =-FEI Vb[ 5B 4= ،8]J= L 8bI '>eL *Q@)B ;(-‫ـ‬B 8‫ـ‬#(-HB ;):$\= $= -9]/
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٧٤

L 8#)I)9B)# 5C =@(=-˜8I 8#)I$M -.*#(-Z( `b? 5B 8#)I$M P)! ,("]a 5B -E!=$( JKUHI
ّ
Ÿ>dI i(>a L Vl# '>eL ,M )B 5C 8:)Q>J= .>*qB ,)I)4 L >]C <($M ($ 8#)}!( ')6JOI)#
.="!8I YE6–/
L '$>[ 8]AJ 4)E4 ')a"‫"ـ‬I YZW‫ـ‬+6.I-‫ـ‬BR‫ـ‬C-6/ )#)6: ،-9‫]ـ‬/ 5I)# 4)E4@K)B 5GL
)B I"}e 5B 8]J= 8*qB EaLW*I L ,M š9B L ¦{e 8”#"”7 =$UI $= ;@(=-˜ 5JWl#
.>!)B8I ،="S P=-C 8+EQ @( ;(5]JM ($ YEI@ L !(= 8#).EC ;(5J)T 5C 86l# L 8/)dFu V+9E4
5‡-a$(¢Q$)C L P>! )]B 8#)‫ـ‬.EC V‫ـ‬l# 8]E*y˜ L <"+HI-I( -S -9]/-l# $= '$>[ L 4)E4
.=$(= JWIM ،Vl# Y‫ـ‬J( >‫ـ‬a("[ Y+?)4 ; $)G ;(-S 5C 4( 89C ¢E# 8#)I$M P)! 8]AJ 4)E4

2)!@!@ 604 bX #$%& '(!) Š#4 9D f8C( 2@b.*

ّ L -EŒƒ/ 5C @(=-˜ 5JWl# >]6*J>#( •J -Œ( L 5JWl# •J 84$WS $= -]E}4( ;ºUiL>+I Ÿ)4( -S
8i"H/
ً
šJ(-! )6+e ,)*J( P>! 5+!"# Y+I -S PLOa >J)B ،P=-C =)€J( '$>[ L 4)E4 $= Í$RS ¥B
@( ;L >z[ L -l# =$UI Y+I )/ =-C 84$WS V: ($ L( 5#)I@ <"4$ L ‘(=M ،8”]:-X šJ(-! ،šEHI
ّ
،;-]: $)ŒM >J)B ): 5{i²I YZ( Y!LK 84$WS ;(-S .VE]C -E9{/ -/8A[(L L -+H(L ($ Y+I ,M Y+!"#
šJ(-! L ;L -S L P>! 5+!)”# L( @( ›F[ )J P>]9JU# ,)I@ $= 5C ;-”J= ;):5+!"# L ):Y+I
L -E!=$( 5I)#$)C ،-E!=$( >.a ‫؛‬,"+I YZ( 5b6G @( .=-C 84$WS V: LK P="S $(žQ -EŒƒ/ 8hEHI
. 4( )+4L( L */$% JKUHI )B ,="S 8]J= ).]J( 56: ¨-+*I 5hd# 5C P="S 5I)# Ž(-Z \(=$(

#+LXbI 604
P>! 5+!"# ‫}ـ‬b6I ˆL(ّ µq‫ !ـ‬,)‫ـ‬B% @( 5‫ـ‬C ‫ـ‬4( 8‫ـ‬#(-6}e 8b6a ّ 8#)+‫ـ‬4)B Y+‫ـ‬I Y‫ـ‬J(
]4
YE_M=-E”EI VE6z/ ،>]C 8I )‫ـ‬:$($ ]hb‫ـ‬4 L ="!8I Ž$)‫ـ‬a -‫ـ‬6a ,)‫ـ‬J)T $= 5‫ـ‬C -E!=$( . 4(
(١٣٤٨:١٠٠ ،‘)C) =$(ž”B Æ$( 5B g#)I=-I ;(-‫ـ‬B ($ ;$(>+‫ـ‬I"}e ;)‫ـ‬.:"E‫ !ـ‬L ; $)J W.!
4)E4 $UHI 8#)I$M P)! L 4( ;-.*#(-Z( ،,)E#)4)4 5*J>#( Ÿ)4( VE+{Q 5C $Uh#)6:
')E{EC 5B L >]C 8I œLW! ŸÉ$ @( -E!=$( ،-9]/ 5I)# >]#)6: V: 5+!"# YZ( $= . 4( ;-.*#(-Z(
ّ
>‫ـ‬J)B ˆ)‫ـ‬e 5‫ـ‬6: $= P)‫)=!ـ‬T .>#(=8I 5{i²I YZW/<@’ ($ ;$(>]J= L >]C 8I P$)!( 5AI)G ;-F:$
 www.takbook.com

٧٥ / ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮی‬

5‫ـ‬C ‫ـ‬4( 8‫ـ‬9C VC )‫ـ‬e .>!)B ="? $)+X$ jx("I L >]C J)a$ ($ 8+I"}e L 8X(-‫=(‘ (!ـ‬M
89C ).]/ L( L 4L( 4= $= <=-I ,)G .>!)B 5+!(= ($ ¢EIÐ+#"*? '$>[ ˆ)6a( £Z)‫ـ‬#("/
.>‫}*ـ‬B )J L >*qFS ,)G >:("qB ($ 89C -: L >]C ¸b‡ L ´]G <Oa( >#("/8I 5C ‫ـ‬4(
5‫*ـ‬E6: Ea$ (١٣٤٨:٦٢ ،‘)C) =$(= 'L){/ Ea$ @( 5C >#(>B >J)B ˆ)e 56: $= VC )‫ـ‬e
@( £Z \K P=)*Q L ; $(>+Ea$ ،8#)BW.I ،; @U9i= >]#)6: ;-F:$ '){‫ ‡ـ‬L =$(= ’)‫ـ‬B 5‫ـ‬B V‫*ـ‬7
(١٣٤٨:٧٤ ،‘)C) .>]C 8I P$)l# ($ -”J= ;"4 @( ($ 8”]+6*7 L £Z U?>]/ ،8*C-4 L "9}J
،‘)C) >#).+X-Q ($ L( $\= ,)‫ ?"=!ـ‬$(@)B ;(-S <=-I 5C >!)B jx("I L >#(>B >J)B P)!=)T
L Ÿ-/ ،8?"! ،V*? ،®LK= ،¬-‫ـ‬e ,=-C $\= .G $= >J)B P)! 4)E4 <)6/ L (١٣٤٨:٦٥
@( ($ ,M 5C =$(= @)E# EaLW*I I"}e YZ( (١٣٤٨:٨٦ ،‘)C) >!)B ; $)}yS -+6.I 56: @(
.=-EQ 8I YZ=
V: -h? YZW+*yS . ‫ـ‬4( ,M =)E]B YZ= L }b6I ,"+4 P)! 5C 4( P>IM -E!=$( >.a $=
I"}e 5}bB ، 9E# )‫ـ‬: V9G -S I"}e `ZWu @( 8A[(L I"}e ,"7 4( YZ= j#)G @(
-/ P>]]C 5]?$ <=-I ¢‫ـ‬ªI $= .="!8I ‘"‫ـ‬9HI 8A[(L 8#(-6}e 5C 4( ): 5*J>#( L ).#)G -S
,)*# P($ L Ž>: L >:=8I 8Q>#@ £Z(-7 5B £S("G YZ= (١٣٤٨:٧٦ ،‘)C) =$(># ="GL YZ= @(
. 4( YZR”J)G £S ,M ,)I)4 L I"}e $= ¥T >:=8I
V: -Œ( YZ( $= 5C 4( ,M ¦{e L ')dFu ¿HB ;-.*#(-Z( 5JWl# -”J= ;):5zq*I @(
')dFu YZ( @( 8}J .>#(=8I 8/)Ee $)E9B L P)!=)T P>.a -S ($ ,M ¦{e -9]/ 5I)# >]#)I -E!=$(
5B L >]JM 8I ‘)9e 5B ‫ـ‬E6C )e <-‫ـ‬HIَ ،>]]C 8I ˆ-+]C ($ 5dbhI '$>[ 5C >]+9: Ž(-!(
)B >J)B Ž(-!( .>#$(= 8/$U*I gd# L >]4$8I •E/(-CLKUS ›«)*I L ;-Z %\ ،;-yS= <)dI
>]!)B 5+!(= 86C ,(>#@WX L >]#¢# V: 5B ($ ')dFu Vl# L ="! ¦{e =(©# )/ >]]C °(L=@( ,)*J U?
-l# >J)B $UI( Ö6: $= P)!=)T L ‫ـ‬4( ,)Q$RS )B ).]/ 4)E4 .="! <)€#( ;-+.S L ›I)C ySW/ )/
(١٣٤٨:٨٧ ،‘)C) =).# <)”i ,("/8I <=-I -S >]!)B 8($ Ž(-!( -Q( .="! )J UG ($ ):,M
،‘)C) =).]#)EI$= >J)B Ž(-!( @( 8‫?ـ‬-S )‫ـ‬B )‫ـ‬.]/ L >‫]ـ‬6.{B >‫ـ‬J)F# 5‫ـ‬I)a ($ I"}e ;):@($
Y+I •J $= 5BW€/ L =(©# ،,"‫ـ) ?ـ‬B 5‫ـ‬C =$(= 8b6a L 8zzq/ ;-:"G 4)E4 (١٣٤٨:٨٩
5J’ (١٣٤٨:٩٤ ،‘)C) =-C ¦‫{ـ‬e >J)B ($ ,($>T ]4 ّ . 4( VEbA/ ›S)[ L ="!8I ¦{e 8+]4
ّ
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٧٦

L ,(@K\)*C >#(P=(= ›E}*/ ($ 5AI)G JW™C( L E4L $)E9B -*[ 5C 5AI)G YyZ)T L -?M
8:)F/ L =)9X jG"I ($ ):,M ;$)}yS L 4( V.Iّ -E!=$( ;(-S 5dFu YZ( .>]+9: ,(-”+A]‡
ّ
="GL ¨)#-h? $)E9B ³){/( L= Y+‫ـ‬4"y˜ œ"‫[ـ‬L 5B ˆ)6+e( ،="! YE]7 -Q( .>#(=8I I"}e
.>#"!8I ‘=( L -‫]ـ‬: ,L>‫ـ‬B L >‫ـ‬#$(># 8”+‫ـ‬9B(L ;( 5‫ـ‬dFu ±E‫ـ‬: 5‫ـ‬B $)}yS <=-I 5}]J( 9q# :=$(=
.>]]C 8I #)E? ="‫?ـ‬
‫ـ‬I"}e 5‫ـ‬B ,)‫*ـ‬/)E[O?( ,>*+94 5B 5G"/ )B 8+e(-.S ‘=)yS <=-I
'$>[ @( ;-”*4-˜ 5‫ـ‬B L >]]C 8I ¥‫ـ‬9€/ ‫}ـ‬b6I $U‫ـ‬I( Ö‫ـ‬6: $= $)‫}ـ‬yS <=-I 5}]J( <L=ّ
(١٣٤٨:٩٨ ،‘)C) =$(= ="‫ـ‬GL ‫ـ‬I"}e 5‫ـ‬Eba ):,M N$U! ˆ)6+e( 5lHi -: L >#@(=-˜8I
ّ
g]C @( ®$)X ="? P-I@\K $UI( $= 5*E6: L >#-E”BK(-[ ="‫ ?ـ‬P)‫”ـ‬J)G $= >‫ـ‬J)B YyZ)‫ـ‬T ')‫ـ‬dFu
:>J UQ 8I -E!=$( .>!)B P)Q M ):,M ˆ= @( >J)B P)!=)T .>]!)B ˆ"ª*I ="? $)C 5B L >]‫)!ـ‬B 84)E4
-S šdX ,):)!=)T ،=-C I"}e ,("/86# ,)*J):ˆ= -S )I( 4( ,)4M ,=-}+I"}e <=-I Y/ -‫ـ‬B
5*E6: >J)B P)! (١٣٤٨:٦٩ ،‘)C) ,)*J):-4 -S 5# L <=-I 4= -S P-E7 L >]+9: VC )e ).]/
5#’>}J '$>[ Ž(-u( ,("/86# ˆ"‫ـ‬T L 8‫]”ـ‬G $(¢‫ـ‬B( )‫ـ‬B )‫ـ‬.]/ ($ P="/ 5C (-7 ،>!)B P="/ 5B g4("e
َ
8+e($ 5B 5}]J( 5B YE]—6: L =-C 5‫ـ‬G"/ >‫ـ‬J)B P="/ (-«( L '(;>z[ ،')E# 5B .=-C 6G
I"}e 5C (-7 ،>]!)B 5+!(= '$)l# <=-I $)+X$ -S 5*E6: >J)B ,($)J W.! .>]:=8I $)+X$WyEª/
L <=-I -l# $= ,)*E”#(@WX ;="S)# @( <L=ّ L ):,M -S 8+bI ,>*:-E7 @( :=$U?8I 5BW‫) ـ‬G L= @(
P)!=)T L >#$(= ’)B 5B V*7 5*E6: <=-I (١٣٤٨:٧٣ ،‘)C) 4):,M ,="S 8I=-I P$)7 ).]/
;(-‫ـ‬B gJ)+4 Ea$ J)$ L 4( Ea$ ;=)! $= L( 8!"? 5C >#(>B >J)B Ÿ)4( YE6: -S
$= ، ‫ـ‬4( P)‫]ـ‬Q YZW/>B >]7-: ، 4( I"}e YE6C $= <=-I #)E? .=$\M8I $)B 5B ‫ـ‬I"}e
$)‫ـ‬Q=)J 5‫ـ‬B ="? @( "}E# <)# L >!)B -Q=(= >J)B P)!=)T .>! >:("? ;=)a Ea$ ³"de 5B @\)€/ -‫(Œـ‬
P)!=)T I"}e ‘(=M Y+!(==)J L ; $(>]J= 5B -:)l/ L "}E# <)# .="*# ,(-‫”ـ‬J= '-‫ـ‬Fa )‫ـ‬/ =$(ž‫”ـ‬B
5‫ـ‬B ($ ,)‫ـ‬E#(-Z( YEI@W‫ـ‬4 L YZ= 5C 4( $>]}4( ،-E!=$( -l# $= P)!=)T YZW/>B .>]C 8I 8#)I$M ($
5+!(= £ZU}E# $)+X$ L >!)B 5+!(= =)J ($ 8#(-6}e ‘(=M P)!=)T -Q( (١٣٤٨:٦٩ ،‘)C) =(= )‫]ـ‬X
5‫ـ‬lX)HI L ›‫)[ـ‬a ،8b6a =-? $= '){‡ YZ( <)6/ .="!8I ŽLWAI 8qJ K)/ $)F+a( L <)# 5B ،>!)B
.>#"!8I 6G $)C
@( 5‫*ـ‬y˜ V+4 P)! .;="S)# 5J)I ($ °-I L °-: L >#(=8I ;$\W L <@’ ($ P)! ="GL -E!=$(
 www.takbook.com

٧٧ / ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮی‬

($ #"‫ ?*ـ‬,=-SK)C 5B '$>[ >J)B VC )e (١٣٤٨:١١٣ ،‘)C) 4( -+.S ‘"‫!ـ‬M EA‫ـ‬L

,=-SK)‫ـ‬C 5B @( >J)F# VC )e . 4( ,"? L Í-I $= I("G 8Q>#@ [("I @( ; $)E9B $= L >‫)!ـ‬B 5+‫=(!ـ‬
،‘)C) >]C 8I VC ($ ):5+*C ،Y+*C 5C (-7 (١٣٤٨:٨٠ ،‘)C) >!)B 5+!(= Ÿ-/ #"‫?*ـ‬
;):P$(¢Q (١٣٤٨:٧٥ ،‘)C) >*}B ($ 8?-S >J)B =$(= 4L= ($ <=-I ,"7 P)!=)T (١٣٤٨:٩٥
=-SK)C $)zH#( jF4 5B >J)B VC )e L 4( YZ= 5B I"}e =)‫ـ‬E]B .>‫ـ‬JM 8‫ـ‬I -S Y‫ـ‬J= @( šdX -E!=$(
P("?(": -E”.!"Q ,(>:(@ =$(ž”B >J)F# I"}e .>!)B 5+!(= $)E+?( $= V: ($ YZ= $)zH#( ،$\%
=$(= =)d+a( -E!=$( 5+Fi( .="! 5‫ـ‬6C )e '$>‫(; [ـ‬-‫ـ‬B 8]J R”J)G >#("/8I -I( YZ( 5C >#=-Q YZ=
،‘)C) =)+X(>:("? Í-I <(= 5B ¢E# L( 5C (-7 ،>!)B `bhI VC )e >#("/86# L 9E# >#L(>? P)!
L Vbx 8i(>+a( =-? )B L >]EFS ="? -4 ;’)B ($ >#L(>? ÖJ)4 >J)B 5‫*ـ‬E6: VC )e (١٣٤٨:١٠٨
Y‫ـ‬J( "‫ـ‬/-˜ $= )/ 4( ; $(>+Ea$ L ):YEI@W4 ,=-C=)BM VC )e Ö{ExL .=$(ž”B $)]C ($ =(>F+4(
P("?(": Ea$ ،>!)B 5+!(= i(>a VC )e -Q( .>]:= ')Ei)I L( 5B J)$ )B Ea$ ،ˆ"‫(‡ـ‬
.(١٣٤٨:١١٢ ،‘)C) .>]:=8I <)€#( ®LK= L #)E? @( ®$)X ($ ="? pJ)xL L >‫]ـ‬J \(
)‫ـ‬B 8#(=)‫ـ‬BM ،8#(=)‫ـ‬BM )‫ـ‬B ˆ)I ،ˆ)I )B P)v4 ،>JM 8I 4= 5B P)v4 )B LWE# ،>J UQ 8I -E!=$(
4( $U*C ,"+4 °(-? (١١٢ :١٣٤٨ ،‘)C) =-EQ 8I ›}! "}E# ;-F:($ )B ;-Q=(= L ;-Q=(=
<=-I ، i(>a L ;-Q=(= (١٣٤٨:١١٤ ،‘)C) ="!8I =)J % L VC ، i(>a g:)C L gJ(¢X( )B 5C
I>? ; $U*C L ;-}*i $UI( $= L >]:=8I ')Ei)I J)$ )B ):,M L =$(=8I 5”# 8‫(ـ‬$ ($
(١٣٤٨:١١٥ ،‘)C) =-EQ 8I ,)I)4LW4 `ZWu YZ( @( 8:>#)I-X $UI( L >]]C 8I
،VC )e ')‫ـ‬Ee ,)‫ـ‬I@ $= >‫ـ‬J)F# ¥‫—}ـ‬E‫ـ‬: . !(= -9]/ 5I)# >]#)6: ;-l# V: >.AEiL =$UI $=
ÖdFu $= #)E? L 8#)‫ـ‬I-X)# ،N$U‫ـ)ˆ !ـ‬6+e( 5C (-7 ، 9EC >#(>B L >4)]*B ($ ;>AB ;(LW#)I-X
.>]C 8I (>y˜ gJ(¢X( VC )e
J)a$ =)AB( Ö6: $= ˆ(>+a( L 4( £Z(-”A[(L L 8#)I$M =-? @( ;( 5#)EI -E!=$( >.a
<=-I L YEI@W4 '>eL @( 5}]J( -”I >J \W# Y6!= ´‫]ـ‬G 5‫ـ‬B"5C ‫ـ‬4( P>‫ـ‬IM ,M $= .="!8I
;).eO4 L $(¢S( ,L>B ,=-C ´]G (١٣٤٨:٧٦ ،‘)C)">E‫)!ـ‬B 5+‫ =(!ـ‬,)‫]ـ‬E6u( ="‫ ?ـ‬YEI@W4
،="!8I ‘"9HI 8”]G '$>[ L ):cO4 Ö#("+*T 5—#M ،>I)€#(8I 9}! 5B ‘"C Y6!=
,="F6C )e L <=-I š4"/ I"}e Y+X-ZžT . 4( 8+I"}e YEI(-X @( <=-‫ـ‬I ‫ـ‬a)u( L 8i>‫}ـ‬J
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٧٨

=)€J( L <=-‫ـ‬I ,=-‫ـ‬C ‫ـ‬6G L >!)B ,)]6!= ›S)dI $= cO4 YZW+.S >#("/8I <=-‫ـ‬I ,)‫ـ‬G -‫ـ‬B P)!=)T
،‘)C) . ‫ـ‬4( -Zžv#)}I( 8]J= ;): P@)4 `ZWu @( 8I"6a '>eL '$U‡ 5B ):,M $= J)$
(١٣٤٨:٧٦

#+LXbI '(!)b!k
L P)!=)T ="? š4"/ ,"7 4( ,)E#)4)4 5*J>#( $= $(žQ -EŒƒ/L 8b‡( ,"+I @( 8}J 5I)#$)C
›e(-I L ;-.*#(-Z( 5B V.#M $= . 4( P>! 5+!"# ،P="S V: 5b9b4 $(ž”#)E]B 5C $U*C ˆL( gd#
,>IM )E#= 5B )/ •B)B ‘("? ;(-G)I @( . 4( P>! 5+?(=-˜ 84)6e L £Z(LK œ"# @( ,M ›E}*/
َ
,=-S YyS @( L i(>a L Vl# =)€J( )/ g#>! P)!=)T L L( ;):´]G L ;=¢Z( P-X Y+X)J L -E!=$(
¢C-6/ L ,M ,=-C 864$ L YZ= EF™/ L ,)E#)}!( 8{J("hi( ¨"bI L 8#)I)9B)# ،®LK= ،=)9X
:5I)#$)C $= L( ')I(>[( [(L $= .>]C 8I FH‡ $U*C $= */$% ,"#)[ ,>! ;$)G L '$>[
YZ= ,=-C 864$ ،)+4L( ;$\M6G ،;$)BK= ;)F€# 5B 8bHI ,):)!=)T ›Z>F/ L JRC-I =)€J(
،8+iL= ')I)dI YZW/5J)T >]bB @( 8}J 5B ،8+*/$% ,"E#)eLK
ِ ¥E_$
ِ ,(>BUI >BUI Â)d/$( L !=$%
,(>J\)G P)v4 ,=-C P>#@ ، *EAI >e YyEA/ L 'O6€/ ّ @( ;-EQ"bG L ')dFu 5B <=-I VE9d/

-E!=$( .>!)B8I 8[O?( =)9X @( ;-EQ"bG L 4= ,>JWS ]I L ):-{EC pE{q/ ،Í$RS N"ZK(=
ّ
.=-C )I-{6}e 84>dI L >e(L ,"#)[ L Vl# ،8#)}!( P$\= '-™C L 86l# £S ;)€B
َ
'(!) ‹I#\HIXbI
َ َ
¶$\= -F+AI F]I Á‫ـ‬i¢]I 5B ,("+EI ($ 5I)]X(-Z \(=$( . 4( 5I)# Ž(-Z\(=$( V.Iّ ,"+I @( -”J= 8}J
L 84)E4 ،;=)z+[( ,"Q )#"Q ;):$)+?)‫ـ‬4 -‫”ـ‬#)‫ـ‬J)6# ,M ')‫ـ‬aOu( 5‫ـ‬C =-‫ـ‬C =(>6b[ 8#)4)4
َ َ
Ž(-Z \(=$( <)# 5B 8#)4)4 ;>BUI °(-AI c-! 5I)]X(-Z \(=$( . 4( 8#)4)4 ÁAI)G 8a)6+G(
$= .>]C 8I B)C ($ N-{4 c-! L =LK 8I 8#)eLK ,).G 5B ´]I L 8I ,=$U? )B 5C 4(
gy˜ °(-AI pE‡"/ ¥v4 L >JM8I ,)EI 5B */$% YZ= !"#-4 5—qJK)/ @( ;-z+qI @)«M
َ
9q# j! 54 $= ,)J)4$)T ,(LK !"#-4 Ž(-Z\(=$ ( >AB L ="!8I ,)yS ¾@\= 5B ,>E4$ @(
ُ
P)]Q L 5X-C 5C 8#)I=-I P)”J)G) ,)”+9E6
ِ :َ .=$žQ 8I ="]E7 ›˜ @( .>]yS8I ($ Í-I @( ¥T
 www.takbook.com

٧٩ / ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮی‬

YEIL=ّ $= ،>4$8I 5J)T P$)+4 5B <)Q YE+9q# $= ,M @( ¥T .>]C 8I P>:)*I ($ ( 4( -S(-S ,)*J(
ُ ّ $= ،>4$8I 5J)T P)I 5B <)Q
,)I@WQ 5B <)Q YEI$).7 $= ،>4$8I 5J)T >E!$U? 5B <)Q YEI"4
ُ
5X-C N(=)T c-! ،>AB .>]C 8I ')[OI ($ =¢I$\( L ,(>]v4)*I
ِ (ِ )€#M $= L >4$8I (8ba( N-a)
ُ
*Jَ ،,=LW4 ,):)Q :@( >]/$)Fa 5X-C) .==-Q 8I ,)yS ,)J)4$)T N(=)T pb+qI ')G$= L ):
‘"? £Z(LW#)I-X L ;$)JW.! ،(,)}J=¢# )B °(L=@() ,=-C P =َ ="?
َ ،,="S $("+4( YZ= 5B ،,=-C

،P)EQ ،YEI@ ،g/M ،‘M ¢E:-˜ ،,)#@ ;(-S Y+!(= -:"! <(-+e(
ِ L a)u( ،,="S "”+4($ ،,=-C
ُ =ِ ،$)E+*/$( ،,=$\M ;)G 5B YZ=)6:َ ،=¢I$\( >E{I ;).I(= 56: L >]{4"Q ،L)Q
،@K\)*C ،>F:
(١٧١L١٦٦: ١٣٨٦ ،$)Q@UIM).( 4( ,="S ‘"? X(>I ›ECL L $)Q@UIM ،(>?>C ،,)F!
¥T @\K 54 $= ,($)}:)]Q !"#-4 @( .=@(=-˜8I ,):)]Q œ("#( L ¾@\= pE‡"/ 5B 5I(=( $=
œ("#() .=@(=-˜8I ,):)]Q œ("#( 5B >AB . 4( P>! P>#($ Yq4 ¾@\= 5B ):,M =LK\ L Í-I @(
5B 8I(-+e( £S ،(¹_)e) ,)+!=َ ,@ )B 8”B("q6: ،)4$)T =-I Y+*C ، ("i :@( >]/$)Fa ,):)]Q
َ
;$)+X$>B L 8#)I-X)# ،,=-C $($=( P=)+9J( L Y+X$ P($ 8+4)C ,L>B ،;-Q £v4LK ،=(=-Iُ ( L =(=-?
، FE« ،>B ;$)JW.! L £Z(LW#)I-X ،5bI)AI $= g« L 8!LW{#(-Q ،,)#@ ;(-S gJU? ;"! )B
َ
>B )J 8«"6!( ،;-QL=)G ،g/M ,="iM ،£ZU”«LK= ،8bF]/ ،>E{I ,)J)TK)7 ,"#)[ ŽO? Y+*C
Y+X-Zžv# ،,>! 5B)I-Q 5B $)E9B ،,($\=¢I $)6™+4( ،$(=-I L ¨-7 )B g/M L ‘M ,="iM ،8]J=
@( ،,)F! )J 5#)? ,)F4)T ´4 Y+*C ،,="S $)+{JWX ،,=-C ;=@= ،®LK= 8:("Q ،8#"#)[ ,(>#@WX
;LK ›˜ ,>]C L <(-.S g/M ,=-C N"I)? ،8]}! ,) 6y˜ ،Y+!žQ -”J= ,)9C @WI L >e
,@ )B )#@ ،¨="C @( ,=-}# ;$)+4-˜ ،$)E9B 5JUI L ,"E! ،;$\)B £S L YZ= $)}#( ،5#)?=LK
gJ($M ;(-S ,(-”J= ;"I @( P=){+4( L ,=-C gJ($M ،$=)I L $>T $(@M ،5#)”yS =-I )B )#@ ،$(=-:"!
،8#)+4ِ P"!$ L ®LK= ;$\(= ،,M ,=-C P)F/ L gJU? ;"! ¢€B =-I @( ,>! Y+9BM ،Y+*JU?
،$(=-I ,=$U? ،>9e ،,)I=-I 5B ,=(= -:@ ،,=(= ;-”J= 5B L ,=$U? !"Q -:"! @( ,).]T
L >]C 8I -q96/ ($ ,($)}:)]Q L Y6JW:( ،Ž(-Z\(=$( -?M $= .(....,)J(LW#)I-X 5B F9# 8#)I-X)#
.=$(¢Q 8I @)6# L =LK8I =¢I$\( gy˜ 5B L >JM8I ,LWyS ¾@\= @(
')G$= ،)€#M $= ')dFu L <=-I '’)e ،8]9J=¢I V].G ّ L *.S pE‡"/ 5B ‘)C YZ(
َ ّ L ,)J)4$)T
'(>:)*I ji)[ $= ($ ,"!( 8Q>#@ ‘(=M L YE#("[ ،YZ= <)}e( L =@(=-˜8I ,)E6].G
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٨٠

$= ،>! P=(= ¸E"/ 5C 8bF[ Y+I L= ›¯I V: Y+I YZ( $= [(L $= . >]C 8I "Q@)B Ž(-Z\(=$(
-: >]]C Y!LK 5C >#(P>! 5+!)”# ,"+I ;$Uu L 4( ,)E#)4)4 ,=-C I"}e œ"# 5EG"/
ّ '$U‡ YZ( @( -E« $= L 4(
,)*J( P)”J)G V].G *.S $= >!)B >]FZ)T ,"#)[ L YZ= 5B ¥C
4( •E# $(=-C L •E# $(>]T ،•E# $)+{Q )#)6: 5C */$% ˆ"‡( -Q( -”J= ,)yS 5B . 4(
-‡)]a ,=-C P="iM L ')#("Ee $(@M ،=)9X ،8]}! ,)6y˜ ،®LK= -Q( L ;LW?( N(=) T ،="! J)a$
ّ g:)”J)G ="! <)€#( Ÿ>dI ّ
. 4( V].G
')FŒ( £˜ $= 5C >]+9: V: ;-”J= ,"+I <=(= ):,M -S 8e-! -z+qI 5B 5C ,"+I YZ( @( -EªB
'(@ ،,)+9/ِ (= $(¢: ,)}E/)I ،•E]J= ,)+9/ِ (= :›¯I ،>#>! 5+!"# 8]J= 4)E4 L 5JWl# YE6:
َ
;):5+!"# ´]4 -”J= )J V+4$ gd# L -E/-Cِ ;):5+!"# ´]4 )J L 9J)!)# 9J)! ،<-v4(
L ;-.*#(-Z( ,)6: 5C >]+9: ;>e(L Ž>: -”#)*# 8”6: 5C 8#)4)4 -za @( P>#)6E[)B
. 4( ,M 8]J= 5EG"/
 www.takbook.com

-.+` 'a+C) Vb!0c JK"

8.G"/ ›S)[ =$\)+4= 5C YZ( 5B >EI( .="S P(-6: ;=)J% >EI( L VyS )B YI ;(-S ‘)C YZ( œLW!
V.X L 5Ai)hI .>!)B P(-6: ;=)J % ;).Z K("!= )B ,M <)€#( 5C .G YZ( @( VyS L >!)B 5+!(=
$= Vl# 84)]!8+9: 84$WS ;(-S ,M @( P=){+4( ¢E# L ="S 8#(L(-X NO/ >]I@)E# -]E}4( $)ŒM ="?
.=(= >EI( 5B ($ ="? ;)G L >#(P=-C gCLWX $)C ,)J)T $= ):VyS 56: YZ( )B .-9]/ 5*J>#(
ً
5C 8]J= )X-‡ P)Q>J= )B j:žI 8#"uOX( ،Ÿ$)T ›:( 8#)}!( >]6/LWŒ L À"{# )B Å=(¢:)!
Vb[ -}{/ @Wu YZ( )B ،="S 8]E*y˜ ,):)!=)T ;): ]4 ّ L P"}! )B ,($\= 5B *Q@)B $)+4("?

')E_¢G 5B ,M $= 5C >9J U#8I ;(5I)#@K>#( .>:= N@UIM L =@UI)yS >]C 8I NO/ L P=@
ّ ،=)z+[( L E]I(
L '($WdI ّ ،<=-I L 5AI)G ;>]B VE9d/ ،):,M 5hB($ L iL= L YZ= ،8:)!=)T
ّ
;>]6+I"}e L >I=8I -E!=$( <)]B 8zq! $= ($ 8bI L 8]J= ¥e .=@(=-˜8I ):'(@)€I
َ َ
.5!( 8i@( ,"#)[ L YZ= Ÿ)4( -S 8/)dFu $)+?)4 L '$>[ ¢C-6/ V+9E4 )B >.#8I ,)E]B ;>J>G
ُ
L 8”]:-X ،84)E4 ،£Z)EX(-ªG šJ(-! >J)B L( ,)4$ ="zdI ;$)+{Q g]C p*C ;(-S
ّ
)B ($(>I ،'$>[ $= ¢C-6/ <>a L £Z(-Q-™}/ . ?)]! ($ 8#)}!( I"}e -?(L( 8a)6+G(
ّ L 8#(-Z( YZ= @( ;$\= ،;-Q 8#)#"Z L V9E]b: ،,)]6!= L ,)”#)”yS
,($\= ,M ;):8Q©Z \ E#(-Z(
ˆ)4 P)€]T !(= <=-I YyS $= gJU? 8Q=("#)? šJ(-! `ZWu @( 5C ;À"{# L '$>[ )B L( .>#="S
P=)y˜ ;(-S ($ šJ(-! )/ =)+4-X Ž(-u( 5B P>]J)6# L =-C ySW/ ، ?(=-˜ N@UIM L 6}e 5B
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٨٢

.>]C P=)IM ="? 5*J>#( ,=-C

ّ
84)E4 5*J>#( 8bC L 8b‡(  "h? ,M $= 5C 4( 8}E4OC $)ŒM @( -9]/ 5I)#@K>#( [(L $=
ً
5]yZM L P>]:= ‘)/@)B Y+I YZ( . 4( P>! VE4-/ 8#)4)4 ;$Uu(-vI( )‡"z? ,)+4)B ,(-Z(
8]J= ;-}X ;)–X $= Y+I Å>#$)”# L 4( 5#)I@ 8a)6+G( L 84)E4 šEHI
ِ <"4$ ،):$)€]:
'$>[ EaLW*I 5EG"/ £˜ $= L P=-C ,)yS ($ ="? '(-l # 8+*/$% 8]EF#).G 8]AJ ،VC )e
ّ
. 4( P="S i(>a ;$(-[-S L Ÿ>dI Vl# ,=-C P=)y˜ L j:žI ،YZ= `ZWu @( VC )e
-S VC )e ;-}X ]4 -S `Fh]I Y+I YZ( 5C >:=8I ,)*# 5I)# YZ( 5#)4)]! 8+9: 84$WS
œ)G$( ,M 5B ($ $UI( Á6: 5#)J(-Q-:"G ;=-}J\K Ÿ)4( -S L P>! 5+!"# ="? 8]J= '(=)d+a( L 5#)I@
L ,"+4 5C 4( ½JK)/ L AEFu ،,)9#( ،,).G YyEF/ ›I)! 5C ;(84)]!8+9: .>:=8I
-S .=@)48I ($ ,"Q )#"Q ›_)9I 5B 5JWl# ,M ,(LWy˜ =-}J\K L >!)B8I ;-l# P)”+4= -: Ÿ)4(
8+*/$% YZ= L >!86# V.X j:žI L YZ= ‘"7$)7 @( °$)? ،-9]/ ;):5*J>#( Ÿ)4( YE6:
-E? ،8#)I$M P)! ،(=¢I($U:( ‫؛‬,"7 ;>J>G VE:){I L ?)4 ($ L( '(-l# L 84)]!8+9: ,)C$(
َ
Á‡-a =$(L ;-.*#(-Z( ÁJWl# ji)[ $= ($ 8i@( ,"#)[ L i(>a ،Vl# ،>]I ,)I)4 ,).G ،-! L
8]EI@ ,).G ;-”J= L ’)B ,).G 8}J ‫=؛‬$(= ="GL ,).G L= 5*J>#( YZ( $= .=-C ,)E#(-Z(5*J>#(
ŸÉ$ $= (=¢I ($U:( ‫ ؛‬4( ;(56E? 8I)l# 5C ،8#).EC <)l# $= Ÿ)4( YE6: -S . 4( ,M 5]E_M 5C
ّ
<)l# $= -}{/ YZ( 8+[L L >]]C 8I Ei)AXّ µq*I 5{ExL L =(>A+4( Ÿ)4( -S L( ›ZÀ $= 5EdB L
5b9b4 $= L( ›ZÀ 5EdB L ŸÉ$ $= 8#)I$M P)! 5C ;-.*#(-Z( $UHI ¥E_$ <)l# ، ="!8I =$(L 8]EI@
Ÿ)4( -S VC )e Vl# .=-EQ 8I $(-[ -l#>I ،>]4$8I i(>a 5B L >#@)48I ($ ‘"bhI Vl# ،j/(-I
َ َ
="? $= ($ ;$)C¢E:-˜ L ،8_)4$)T ،("d/ ،8+4($ >]#)I 8{b+qI 8#)AI 5C 8/$)Fa 5!( .="S 5!(
Á‡-a L= -: 5B 5!( .>!8I ;$(>]J= L ˆ)6C ،Vl# ، i(>a ،8+4$= 5B -€]I 5C =(=8I ;)G
ّ
.="S ;$)G L žX)# 5‡-a L= -: $= L !(= `bA/ 8]EI@ ;)E#= L ’)B ,).G 8]AJ "]EI L 8+EQ
. 4( 5+4"y˜ L >]I ,)I)4 ،>]6X>: ="? œLW! ,)I@ @( ,).G g]JWXM 5*J>#( YZ( $=
.>IM >J>T 8]J= L 8{9bX <)l# YZW/$(žQ-Œ( ,M ˆ= @( 5C 4( ;(P$Uh4( 8I)l# ,(-Z(5*J>#(
ّ ّ
;):$)+?)4 L 8#)FI ¨$= ;(-S L ="S ,)+4)B ,(-Z( £Z($\)I L Ÿ>dI -}{/ ="6# YEiL(ّ P$Uh4(
VJ>[ @( ):£Z)J KM YyS . ?)]! L =-C ¨$= ($ ):P$Uh4( >J)B ):,M <"4$ L 8a)6+G( ،84)E4
 www.takbook.com

٨٣ / ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی‬

;($(= 8AEFu ,)J(>? YZ( .="S V4$ ;L)64 <(-G ( L -‡)]a ، AEFu ;("[ g+4-˜
VE4-/ ($ ($U:( L Y6JW:( 5#)QL= V: L -! L -E? V: 5C >#="S 8a)6+G( L 8[O?( ')E‡"z?
،>#=-C 8I 5EG"/ ($ ,).G L ,)9#( ="GL ‫]>؛‬+!(= 8‡)? ;):P©Z \ $)C ):P$Uh4( .>#=-C 8I
<"4$ L ‘(=M ،>#=-C 8I 5EG"/ L EF™/ ($ 8+I"}e L 8a)6+G( ;):$)+?)4 L ):,)I@)4
-Eu)4( L ,)J(>? */$% $U.x )B L >]+!(= •JÈUi"_>J( gd# 8]AJ >#=(=8I ›}! ($ 8/)dFu
;>J>G gd# L 5+X)J ›I)}/ j:žI L E#Oda 64 5B L >#>*# Žže )I(ّ ،>#=-C ‘LW«
،YZ= L P$Uh4( Ž)‡L( YZ( )B .="S 5+X-Q ›}! ):,M Ÿ)4( -S 8Q>#@ Ÿ)4( ,"7 ،>]+X-Q
E{EC j:žI L P$Uh4( .,)+4)B ,(-Z( Á*J>#( $= 8+9: ?)]! 8b‡( B)]I ="!8I
=)€J( £Z):-.! ,)I$M L >:=8I ,)I)4 ($ <"4$ L YE#("[ L =$(žQ 8I gJ)6# 5B ($ I"}e
.>]+9: ›I)}/ $= Vl# ;"4 5B L =$(># ($ 8+i(>a £S ‘)/ 5C >]C 8I
¢C-I ،,)9#( 8+*/$% YZ= $= . 4( */$% YZ= >]#)6: V: ,)9#( 5B 5*J>#( YZ( P)Q>J=
-S 5C ˆ"¤9I L $)+qI 8#)9#( ،=$(= 8#).EC =-F# $= ;$UHI L V.I gd# L 4( ): Ei)AXّ
َ َ
£Z).# ;@\Wy˜ 8]AJ >4-S '=)A4 5B L P>! 5+?)4 ,"!( 5AI)G )/ >]C 8I Ei)AXّ 5!( Ÿ)4(
>A+9I 8–AB ،£Z(LW#)I-X >A+9I 8–AB >]+9E# ,)9}J =(>A+4( ;($(= ):,)9#( .-! -S -E?
ŸÉ$ @( cO‡( 5{ExL .="*!O/).#ÐeO‡)J(-F+4)I@’LWZžveO‡( L J(>: ›S)[ ،;$(=-F#)I-X
. 4( ›ZÀ 5B
ً
V: ($ L( L =$(= ,@ 5B -S(-S OI)C 8:)Q>J= ،-za V: ;): I"}e L ,)J=( ،j/)}I ¥}a -S
ًّ
="GL 8{Eb}/ £S L $)}yS ,)9#( ±E: 5*J>#( YZ( $= OC .>#(=8I pEb}/ L `e ;($(= L =-I ÁJ)T
)#)6: 5C ˆL(ّ gd# 8+e . 4( "”B("G L ˆ"¤9I ="? pEi)}/ L ³"de Ÿ)4( -S ¥C -: L =$(>#
َ
,)9#( V: L( ,"7 ،>]C I"}e 5!( `Fu L 8#).EC Vl# Ÿ)4( -S >J)B ، 4( 8#)I$M P)!=)T
HbzI L >#(=86# 8ŒLKUI ($ ;L YE*#)G ›Ei= YE6: 5B ،=$(= ="GL gJ)h? ,)}I( L 4(
‫ ؛‬EaLW*I ;(-S -9]/ .>#(=8I <@’ YZR”J)G >yZƒ/ $= ($ ,)”Fq# L œLW*I ;):=).# ،8*J>#(
.=-S8I <)# ($ 8I=-I Ei"FdI L Vl# ¦{e ،Vbx <>a ،5#’=)a =$U?-S $(¢S(
="!8I ›I)! ($ ;=)J% 8#)AI i(>a . 4( -9]/ ÁJWl# VE:){I YZW/84)4( i(>a L Vl#
َ
،gJU? $)C 5B ¥C -: ˆ)ª+!( L ="? ;)G $= ;¢E7 -: ،Vbx <>a ،5!( )B 8”]:)6: ›¯I
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٨٤

5hB($ •J i(>a L 5AI)G ،=-X YyS .>]+9: i(>a 8#)AI ¢G 56: šJW{/ <>a L ˆ(>+a(
ˆ=)A/ L i(>a ="? $= =-X -Q( ، 4( P>! P>E *C 5AI)G 5B =-X @( i(>a L =$(= ="GL $(=)]AI
•E/)6+9E4 L $(>X>: 86l# $= ,)9#( ,>B . ="!8I P>E*C 5AI)G 5B -I( YZ( ،>]C J)a$ ($
ّ
;(5AI)G . 4( ›I)}/ 5B LK L $(= Ž>: L Vl]I V: 5AI)G Fu 5B =LK8I 8+IO4 L ˆ)6C 5B LK
ّ
5B)G `e L >]B)J N@UIM L ySW/ ="? 5dFu Ÿ) 4( -S >J)B =(-X( 5dFu-: $= 5C ')dFu @( ›}*+I
I"}e J)« L Ž>: .>! >:("? <)€#( iL= L YZ= ,À× )B 5C Â)]™+4( $= -”I ،>#$(># £Z)G
ّ َ َ ّ
$)C 5B ¥C -: Ei"ª*I LWQ $= ˆ>a L <)l# <("[ . 4( 5!( 5J)T -S ,"!( L Vl]I 5AI)G =)€J(
$= ,>! •JW! a)u( L ;$(=-F#)I-X . 4( ,(-”J= $)C $= i)?= @( Y+!(=@)B L Y+*JU?
َ
$\= ="? @( ($ 6u L ¬-e L 4( 8($ L >]4-? ,"!( =-X L 4( ,).EC Ž>: L =-”!-X
$= L P=).# ,=-Q -Z>d/ 5B ،>#@ 8I ,).EC L 5AI)G 5B ($ jE4M YZW+6C jE/-/ YZ( 5B L >]C 8I
-9]/ 5I)# P$)za 8#).EC Vl# ¦{e <OC 5‡O? .>!"C 8I -! @( ;$\= L -E? ;@\Wy˜ .G
. 4(

-]E}4( 8FEC-/ ;ºUiL>+I :١ $(="6#

-]E}4( •E/"]I-: ›e(-I :۲ $(="6#

 www.takbook.com

٨٥ / ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی‬

8+*/$% 84)]!8+9: :۳ $(="6#

8a)6+G( ;=-X ˆ>a :٤ $(="6#

 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٨٦

):5+!"# ´]4 :۵
jG$ gd# V+4$ gd#
>.*I-4 */$% 5FAC 8[-! b
$U˜)! 5B (=¢I ($U:( š4"/ 8:)!=)T ;)ha( ،,"+9yS P$)”# ´]4
 www.takbook.com

٨٧ / ‫ﮐﺘﺎﺑﻨﺎﻣﻪ‬

'(!%"!Œk

2@b!A "!%( :o=I

!DŽ!Œk
ّ
8bI 5#)qB)C ،,(-./ ،,)‫ـ‬JWa>EA‫ـ‬4 5‫ـ‬6G-/ ،;"‫ـ‬b.v#"‫ـ‬+I ،(١٣٧١) $U+4= 8€F4)I)G ،)#)4M -
$)*+#( -*# ،,(-./ ، I"}H.]+JWZ>I ،-*B ˆMP>J( ،(١٣٧٧) YZ>i( ˆOG ،8#)E+!M -
V.# Ê)7 ،$)*+#( -*# ،,(-./ ، I"}e L )]9J=¢I */$% ،(١٣٩٤) YZ>i( ˆOG ،8#)E+!M -
،YEAI '($)*+#( ،,(-./ ،('’)dI 5a"6€I) P$Uh4( L ´]:-X L ,)B% ،(١٣٩٠) 5i(º ،$)Q@UIM -
<"4 Ê)7
64 '($)*+#( ،,(-./ ،,(-Z( ;-Eu)4( ½J K)/ (١٣٨٠) ،5i(º ،$)Q@UIM-
Ÿ)FAHEHz+.S ،,)+4-FhqJ K)/ ،(١٣٢٠) ="6HI Y9e>6H6]J>i( Â).S ،$)J>]{4( YS( -
$\)q.#)qB)C :,(-‫ـ‬./ ،8#)E+‫)ˆ (!ـ‬F[(
64 '($)*+#( ،,(-./ ،,)+4)B ,(-Z( $= 84)E4 5*J>#( ،(١٣٩٦) œ)€! ،>#L>6e( -
5*J>#( L ´]:-X '($)*+#( ،,(-./ ،,(-Z($= g#(=L '$>[ ،(١٣٨٤) œ)€! ،>#L>6e( -
'($)*+#( ،,(-./ ،£Z)G$ ´]:-X 56G-/ ،84)E4 ;):5J Wl# V.X ،(١٣٨٤) Ÿ)I"/ ،¢]”JWv4(-
P)Q M
،"# c-u '($)*+#( ،,(-./ ،>#L=’"X 5i( '¢a 56G-/ ،8iL)EC )I ،(١٣٨٠) YE+]_"C ،-]E}4(-
<$).7 Ê)7
VG-+I ،<L= >bG ،(£Z(-y˜ YZ=) ,$>I 84)E4 5*J>#( =)E]B ،(١٣٩٧) YE+]_"C ،-]E}4( -
<L= Ê)7 ،5Q M-*# ،,(-./ ،>]I@\WEX Vx)C
،,(-./ ،;( P$>B ,L>JWX 56G-/ ،³-! $= ;$)JW.! YyZM ،( ١٣٨١) ;>]C ›_"I)4 ،;=( -
<L= Ê)7 ،8”]:-XL 86ba '($)*+#(
'($)*+#( ،,(-./ ،8[=)‡ ´]!": VG-+I ،):,": L ,)E#)4)4 ،(١٣٩٣) ¥+#(-X ،VJ).+i( -
@\K ,(@WX
Ÿ"/ -*# ،,(-./ ،V€]I )J ØK 56G-/ ،@($ ،)J ØK ،P$Uh4( ،(١٣٨٢) ،P=)7-EI ،P=)Ei(-
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٨٨

،,(-./ ،;"A]‡ V4)[ ،-Xj[)Œ 8–/-I ,)6G-+I ،):-SWS L ,)E#)#"Z ،(١٣٨٥) >6HI -EI( J>B -
Ÿ"/ '($)*+#(
5Q M -*# ،,(-./ ،<$).7 Ê)7 ،,(-Z( -Eu)4( $= ‘)C ،(١٣٨١) =(=-.I ،$).S-
:,(-./ ،;-+!"*EI)I( 8ba>6HIÁ6G-/ ،-E!=$( >.a ،(١٣٤٨) Ÿ)FA#)9e( ،g:L՘ -
8bI $)ŒM Y6€#(
-Eu)4( '($)*+#( ،,(-./ ،)]9J ،(١٣٨٧) VE:(-S( ،=L\(= $U˜ -
ˆL( Ê)7 ،¢C-I '($)*+#( ،,(-./ ،=(= <)l# ;(="4 $= ،(١٣٩٧) ˆ)6C ،;=’"˜ -
-yS= '($)*+#( ،,(-./ ،<O4( $>‡ )/ @)«M @( ,)+4)B ,(-Z( ،(١٣٨٦) YE9e ،)E# -y˜ -
'($)*+#( ،,(-./ ،87¢Z= '$>[ =(=-.I VG-+I ،8#)4)4 5AI)G ،(١٣٨٧) >6e( ،8b–{/-
ˆL( Ê)7 ،8:)”*#(= -*# ¢C-I
64 '($)*+#( ،,(-./ ،84)]! 5AI)G ;):5J Wl# ،(١٣٩١) Ÿ)FAIO« ،8b4"/ -
'($)*+#( ،,(-./ ،;>.I ˆM >6HI>E4Á6G-/ ،£SWAbda>d# ،(١٣٨٩) >B)a>6HI ،;-S)G-
‘)+XM ›9#
64 '($)*+#( ،,(-./ ،,)E#)4)4 84)E4 '’"H/ ½JK)/ ،(١٣٩٦) <(-.! ،,)EbEbG -
<L= Ê)7 ،Â(-4( '($)*+#( ،V[ ،(>q/)FŒ( YE:(-F]yEF/ ،(١٣٧٠)‫>(ﷲ‬Fa ،8bIM ;=("G -
)# £S '($)*+#( ،,(-./ ،;$(=$U*C 4)E4 $= ,(-Z( V.4 ،(١٣٤٥) -}9a ،8["de -
5A4"/ L ')dEdH/ 594²I '($)*+#( ،,(-./ ،8#(-Z( $)JW.! ،(١٣٨٦) ³=)‡ ،)E# ;$>Ee -
8#)9#( <"ba
8{dŒ '($)*+#( :,).{‡( ،,)E#)4)4 5I)#$)C ،(١٣٥٠) Ô( J>B ،=(©# ;-yS= -
،>#"€yS VJWI VG-+I ،8#)4)4 ;)E#= L -.*#(-Z( ،'(-X )/ ,"HEG @( ،( ١٣٩٧) °$U/ ،£Z)JK= -
>JK(LWI -*# ،,(-./
،Ÿ"]d[ '($)*+#( ،,(-./ ،-X j[)Œ VG-+I ،8#)4)4 8:)*]:)! ،(١٣٩٤) °$U/ ،£Z)JK= -
V+{: Ê)7
،,(-./ ،8#)de ´]:M VG-+I ،8#)4)4 ;$Uu(-vI( ;):5+{Q )# ،(١٣٩٢) °$U/ ،£Z)JK= -
<L= Ê)7 ،54$)T '($)*+#(
 www.takbook.com

٨٩ / ‫ﮐﺘﺎﺑﻨﺎﻣﻪ‬

،,(-./ ،8#(-Z(5*J>#( $= 8#).EC Vl# )/ 84)E4 Vl# @( ،(١٣٨٤) @\W.S ،8Hi)‡ VbJ= -
@)B '($)*+#(
،¥I"[ '($)*+#( ،,(-./ ،,)+4)B ³-! $= 84)E4 5*J>#( ˆ"H/ ،( ١٣٩٥) ´]:-X ،£Z)G$ -
V€]T Ê)7
L ›daL Vba 5—JK= @( ,).G) g]JWXM YyEF/L 84)]!8+9: ،(١٣٩٥) ="6HI ،8b[)$ -
8+#-+]J( -*# ،(8eL
@( gE‫ـ‬T ,(-Z( $= 84)E4 Ö*J>#() £Z(=¢I =-? $= 5*J>#( 8#)FI ،(١٣٧٨) >6HI ،=($ £Z)$ -
"# c-u '($)*+#( ،,(-./ ،(<O‫ـ‬4(
،,(-./ ،8#)!)C £Z)]e>EA4>6HI 56G-/ ،•E/"]I-: Vba ،(١٣٧٧) -6i)T ،=$)—JK -
¥I-./($)*+#(
'($)*+#( ،,(-./ ،(,)E#)4)4 84)E4 ½J K)/) ,)+4)B ,(-Z( ½J K)/ ،(١٣٨١) 5B%\K ،‘"C YZ K% -
64
،):'$>[ )B g}6*C $= <O4( @( ›F[ ,(-Z( <=-I ½JK)/ ،(١٣٨٤) YE9Hi(>Fa ،‘"C YZK% -
V.# Ê)7 ،-EFC-EI( -*# ،,(-./
Ê)7 ،YEAI-*# ،,(-./ ،$)Q@UIM 5i(º `EdH/L 56G-/ ،5I)# Ž(-Z\(=$( ،(١٣٨٦) ÑEbEX ،"E]JÈ -
<"4
Â(>.*i(>E4ÖAFh6i( ،V[ ،,"}i( `i)? Ô( ،(١٤٠٥) -{AG ،8#)HF4 -
"# c-u '($)*+#( ،,(-./ ، ]4 L ‘)C •E/"]I-: ،(١٣٨١) >.+€I >6HI ،;-+9F! -
،,(-./ ،; $(>#).G ŸL\)}EC Á6G-/ ،,)E#)4)4 ½JK)/ 8#)FI ،(١٣٨٤) ŸLOC ،,)6ÎE! -
@\K ,(@WX '($)*+#(
-:LWX '($)*+#( ،,(-./ ،,)E#)4)4 ,)I@ $= ,)E+*/$% 8#>I YE#("[ ،(١٣٨٢) V+4$ ،;=(@W.! -
L 89EX ,)$>6HIÁ6G-/ ،,(-Z( 84)E4=)z+[( ،(١٣٨٣) ,"Z)6.Eba>6HI ،,)J %U/)C -
¢C-I-*# ،,(-./ ،;¢‫ـ‬JRa¢EFI)C
،,)E#)‫ـ‬4)9E:)*‫]ـ‬:)! P$\= $= $)‫ـ‬BK= L iL= ، bI L ،(١٣٧٤) $U/$M ،Y4 YE+9J WC -
8”]:-X ')Ai)hI L 8#)9#( <"ba P>}B)C '($)*+#( ،,(-./ ،;"]EI 8F+€I Ö6G-/
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٩٠

،,(-./ ،864)J >E!$ 56G-/ ،,)E#)4)4 ,)I@ $= ,(-Z( ،(١٣٣٢) $U/$M ،Y4 YE+9JWC -
)]E4 YS( '($)*+#(
½JK)/ ،$)JW.! YE+9q# L ,)9#( YE+9q# @( £Z):5#"6# ،(١٣٩٣) $U/$M ،Y4 YE+9JWC -
56*7 -*# ،,(-./ ،8b–{/ >6e( ،$)Q@UIM 5i(º 56G-/ ،,(-Z( ;(5#)9X(
64 '($)*+#( ،,(-./ ،<L= Ê)7 ،,)+4)B 5I)# (١٣٨٥) ،YZ>i( ˆOG -EI ،;@(¢C -
-+X= -*# ،ˆL( Ê)7 ،8I(-.S 56G-/ ،YZ=ِ ;(=( L ,(-Z( -Eu)4( (١٣٨١) ،Ž@\È ،›F6C -
,)#@ ')Ai)hI L ,(-”]!LK
¢C-I -*# ،,(-./ ،-FqI Ÿ)Fa 56G-/ ،P$Uh4( '$>[ (١٣٨٠) Ž@\È ،›F6C -
pE4 56G-/ ،84L=-X )/ ,"{#¢Q @( ,)+4)B ,(-Z( ;$)JW.! ,)I$M ،(١٣٥٥) ´#)”{iL ،'L)]C -
´]:-X '$(@\ '($)*+#( ،,(-./ ،;=)BM V€# YZ>i(
،£Z)EHJ `EX$>6HI 56G-/ ،,)E#)4)4  "d4 5#)+4M $= ,(-Z( ،(١٣٨٩) ;( M ،p}]E9i"C -
L)C L >]C '($)*+#( ،,(-./
-+X= '($)*+#( ،,(-./ ،;-.*#(-Z( 84)E4 5*J>#( YyEF/ >#LK ،( ١٣٩٦) )$ ="6HI ،YC P"C -
8”]:-X ;):‘)C
,(-”]!LK '($)*+#( ،,(-./ ،$U˜=):-X =(-I 56G-/ ،;=)d+#).dbe ،(١٣٧٨) >J UZ= ،;":¢#@UC -
Ê)7 ،8I@K("? '($)*+#( ،,(-./ ،8{hi 56G-/ ،8#)#"Z ,(-}{+I ،(١٣٧٥) $\="¤/ ،¥/-v6Q -
ˆL(
،-‡)AI P)”# '($)*+#( ،,(-./ ،,)+4)B ,(-Z( 84)E4 5*J>#( ˆ"H/ ،(١٣٩٣) Vb9I ،84)Fa -
ˆL( Ê)7
P)”B)C :,(-./ ،8/$)T -;"b.˜ 5#)EI 8#(-Z( ;):5FEC ;)6]:($ ،(١٣٨٢) >EA4 ،,)JWa -
$U*C 8”]:-X Æ(-EI ,)I@)4
ˆL( Ê)7 ،>]X-/ '($)*+#( ،,(-./ ،,)E#)4)4 P"}! ،(١٣٨٩) >EeL ،£Z)$ 8ba -
،5#@\K '($)*+#( ،,(-./ ،<O4( L ,(-Z($= 84)E4 5*J>#(L):=).# ،(١٣٨٥) >E6e ، J)]a -
<"4 Ê)7
'($)*+#( ،,(-./ ،8#)4)4 P$\=$= ,(-Z( ,>6/L ´]:-X ½J K)/ ،(١٣٨٤) Ÿ)Fa ،8#)J>[ -
 www.takbook.com

٩١ / ‫ﮐﺘﺎﺑﻨﺎﻣﻪ‬

‘"}I ´]:-X
: ,(-./ ،,(=$)C 8ba>6HI 56G-/ ،8#)9#( <"ba 5B  "SWI ;):5J Wl# ،(١٣٧٢) YEiLÈ ،>#LWX -
8:)”*#(= -*#¢C-I
c-u-*# ،,(-./ ،86E.Z=$)J)*? 56G-/ ،8a)6+G( <"ba YZ%\WI( 5{9bX ،(١٣٨١) ,)J(-S ،8X -
"#
ˆL( Ê)7 ،8#-*# ،,(-./ ،<O4( ,).G $= EaLW*I ،g#(= ،'$>[ ،(١٣٧٨) =L(= ،8e-EX-
8”]:-X L 86ba '($)*+#( ،,(-./ ،8#)4)4 ,(-Z( ,>6/ ،(١٣٧٢) )$ ،Ô(( J)]a -
-ZUC '($)*+#( ،,(-./ ،,(-Z( $= 84)E4Á*J>#( ˆ(L% ،(١٣٨٧) =("G ،£Z)Fu)Fu -
56G-/ P)”]B :,(-./ ،Ô( J)]a )$ 56G-/ ،8#)4)4 ,(-Z( ,>6/ ،(١٣٥٠) -E6J>i(L ،YE#"C"i -
‘)C -*# L
:,(-./ ،,)+4)B ,(-Z($= 8#)I$M P)! L ,"uOX( ;)FZ% -.! ،( ١٣٣٢) Ô( ¸+X ،£Z)F+€I -
,)+4)B ,(-Z( ´]:-X L Y6€#( '($)*+#(
<"4 Ê)7 ،8IO4)/($)*+#( ،,(-./ ،8.i’>a ،(١٣٥٣) 8ba ،;-.hI -
ˆL( Ê)7 ،-‡)AI P)”# '($)*+#( ،,(-./ ،£Z):$ 5B 8:($ ،(١٣٨١) 8{hzI ،,)E}bI -
5AdB -*# ،,(-./ ،£Z):$ L g#(= ،•E/"]I-: ،(١٣٨٠) Ÿ)Fa ;-.7"]I -
ˆL( Ê)7 ،5I)#$)C-*# ،,(-./ ، i(>a L `e ;(": $= ،(١٣٨٤) 8ba >6HI ،>e"I -
<L= Ê)7 ،8I@K("? '($)*+#( ،,(-./ ،j9+*Q 5B -9]/ 5I)# ،(١٣٥٤) 8F+€I ،;"]EI -
،,(-./ ،(,>6/ ،´]:-X ، 4)E4) ,)E#)4)4 8:)*]:)! ،(١٣٨٧) VJ WI ،;-FC( =(©# -
54$)T '($)*+#(
Ê)7 ،8#-*# ،,(-./ ،8+6e$ Ô()*#( 56G-/ ، AEFu Vl# L YZ= ،(١٣٨٥) YE9e >E4 -z# -
V*!
‘)JK% Ÿ)Fa Á6G-/ ،,)E#)4)4 ,)I@ $= ).SWa L ,)E#(-Z( ½JK)/ ،(١٣٧٨) $\="¤/ ،5C>i"# -
8”]:-X ')Ai)hI L 8#)9#( <"ba P)”B)C '($)*+#( ،,(-./ ،£ZU?
ˆL( Ê)7 ،,(¢EI -*# ،,(-./ ،,)E#)4)4 -za $= ,(-Z( £Z(¢G <)l# ،(١٣٧٧) (LM ،£Z("# ;>e(L -
ˆL( Ê)7 ،YZWXM$U! '($)*+#( ،,(-./ ،8#)4)4 -za $= =).# ½JK)/ ،(١٣٩٧) YZ \W! ،8bECL-
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٩٢

YZWXM $U! -*# ،,(-./ ،,):)Q >#@ ،(١٣٩٢) YZ \W! ،8bECL-

YZWXM$U!-*# ،,(-./ ،8#)4)4-za$= =).# ½JK)/ ،(١٣٩٧) YZ \W! ،8bECL-
YZWXM$U! -*# ،,(-./ ،8#(-Z( ,(=¢Z( 84)]*:$Uh4( ،(١٣٩٥) YZ \W! ،8bECL-
-*# ،,(-./ ،8[=)‡ ´]!": 56G-/ ،,)+4)B ,(-Z( $= V9Ei(="¤X ،(١٣٧٨) "¤Q ،,-Q ,>J \ -
P-h[
,):)Q M '($)*+#( ،,(-./ ،´]:-X -.7"]I 56G-/ ،,(-Z( ;):YZ= ،(١٣٧٧) "¤Q ،,-Q ,>J\ -
P>J=
'(=)9i(-X"bE# ،œ$(@ >EA4 56G-/ ،8+*/$% 5{9bX $= ;$)+9G ،(١٣٨٨) YiM ،¢I)EbJ\ -
j:(žI L ,)J=( P)”*#(= '($)*+#( :V[ ،;-l+]I )$>EA4 ،‘("#
Ÿ"]d[ -*# ،,(-./ ،-X j[)Œ 8–/-I VG-+I ،,)+4)B ½JK)/ ،(١٣٩٦) -X".9J \ ،Ž@UZ -
ˆL( Ê)7 ،¥J>]/ -*# ,(-./ ،›bI ;):P$Uh4( ?)]! (١٣٧٧) ‘(-.4 ،;=): -
-*# ،,(-./ ،8b–{/ >6e( L $)Q@UIM 5i(º 56G-/ ،,(-Z( -Eu)4( ?)]! ،(١٣٨٨) ,)G ،¢]bE: -
56*7

…!;(
5*J>#( $= 8#)I$M I"}e ,)FE+*T $= $(=)]AI ;):5I"l]I 5i)dI ،(١٣٨٩) œ)€! ،>#L>6e( -
V:=@(L= ˆ)4 ، 4)E4 ‘)C 5I)# ›zX ،,(-Z( 84)E4
،,)+4)B ,(-Z( 84)E4 5*J>#( $= 8”I)C="? L i(>a ،(١٣٧٨) <(-.S ،86x)C ,("?( -
١٤٤ L ١٤٣ P$)6! ،;=)z+[( L 84)E4 ')aOu(
8zzq/ 5I)]bzX ،-9]/ 5I)# $= 84)E4 5*J>#( 84)4( ›_)9I ،(١٣٩١) )$ 8ba ،;>]«@( -
V:>€: P$)6! ،84)E4 <"ba
)B ,$>I)*y˜ -}{/ $= 8#).EC Vl# 84)]!8+9: $= 8bIƒ/ ،(١٣٩٥) 8F+€I )E# ;=)6+a( -
ˆL( P$)6! ،V:=@(L= ˆ)4 ،5{9bX L 6}e 5I)]bzX ،8+9: Í$RS <-: 8#"#)C gd# -S 5E}/
،•i@\W.S 56G-/ ،84)E4 5*J>#( ›EbH/ $= -]E}4( 84)]! NLK ،(١٣٨٣) ¢6EG ،8i"/ -
٢٨ P$)6! ،84)E4 <"ba 5I)]bzX
 www.takbook.com

٩٣ / ‫ﮐﺘﺎﺑﻨﺎﻣﻪ‬

ُ ُ
5B -9]/ ÁI)# $= 8]JR”:)! >]JM-X ،,)E#)4)4 ¶$\= $= 8]JR”:)! ،(١٣٨٧) <(-.! ،,)EbEbG -
ُ
V.# L P)€]T P$)6! ،,(-‫ـ‬J( ½‫ـ‬JK)/ ،Ñ9]*Q
،j9]+*Q 5B -9]+.I)# ; $(ž”qJ K)+:$)BK= P@)/ 5}# >]7 ،(١٣٩٥) <(-.! ،,)EbEbG -
V+*:L 9yS P$)6! ،V+{: ˆ)4 ،½J K)/ 8#(-Z( Y6€#( 8.I)]B)C ،8”]:-X ½J K)/ ')Ai)hI
P-”]C '($)*+#( ،•E/"]I-: Vba ¿HFI L `h]I ،(١٣٨٧) )$ >6HI ،,(-Q 5+qJK -
-za 84)E4 5*J>#( -S ;>IM$= ،-9]/ ÖI)# 8#)6+{Q ›EbH/ ،(١٣٩١) 8bA4)Fa ،-F:$ -
<L= P$)6! ،V+*: ˆ)4 ،84)E4 g#(= £S)C ‫ ـ‬86ba 5I)]bzXL= ،8#)4)4
ˆ)4 ،8qJK)/ ;):$)+9G ،8#(-Z( Y.C ;).+]4 L ,)E#)}!( ،(١٣٩٣) 5B%\K ،‘"C YZK% -
,)+9I@ L ¢yZ)T V€]T
ˆL( P$)6! ،V+{: ˆ)4 ،8IOC X-AI ،Vl# <".{I pJWA/@)B ،(١٣٩٥) YEI($ ،c-X -
;):5I)#@K>#( $= 84)E4 =)6+a( L 84)]!,)9#( F9# ،(١٣٨٥) 8ba>6HI ،864)[ -
Ÿ$>I ySW/ P)”*#(= :,(-./ ،5I)# 4)E4 L -9]/ 5I)# 8dEFh/ 84$WS ،8#(-Z(
,"X¢Z% 8{9bX 5b€I ،8#"uOX("# 5{9bX ;):P="i)! ،(١٣٩٥) ,-+9# ،£Z(@WEI -
›zX ،-]E}4( ; ºUiL>+I ،84)E4 5*J>#( 84)]! NLK 5i)dI ،(١٣٨٩) 8bA]E9e ;$À"# -
١١ P$)6! ،84)E4 <"ba 5I)#
١١ P$)6! ،"# P)”# 5b€I ،•E/"]I-: ;):V.X gy˜ L V.X ،(١٣٨١) )$ >6HI ،-X •E# -

2$+3/)I "!%(
1. Alston, William, P, 1967, “Teleological Argument for the Existence of God”, from:
The Encyclopedia of Philosophy, vol8, Paul Edwards (Ed), USA, Macmillan
2. Axworthy, Michael (2008) A history of Iran Empire of the mind, New York, basic
books
3. Bailery,H.w (1943) Zoroastrian problems in the Ninth Century books, Oxford.
4. Boyce, Mary (1968) The Letter of Tansar. Roma: Istituto Italiano Peril Medio
5. Darmesteter, James, (1894), “Lettre de Tansar auroi de Tabaristan”, Journal
 www.takbook.com

‫ از ﻧﻈﻢ ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬/ ٩٤

Asitique, series IX 3, pp.1 85250502555.

6. Dandamaev, M A (1999) Achaemenid imperial politics and provincial
governments, Iranian antique, vol IV
7. Mojtahedzadeh, Pirouz (2009). “Iran the Empire of the Mind”, Geopolitics-
Quarterly, Vol. 5, No. 3
8. Pourshariati, Parvaneh (2009) decline and fall of the Sasanian Empire, London, I.
B Tauris
9. Sarkhosh, Curtis Vesta (2010) early Sasanians era: the idea of Iran, vol III, London
Middle East institute, I. B. Tauris & co. LTD
10. Shahbazi, Arash (2010) early Sasanians Clim to Achaemenid heritage, Nameye
Iran bastan, vol 1
11. Shahbazi, A. Sh. (۱۹۹۳)"Crown Prince." Encyclopaedia Iranica.Vol. VI.Edited by
Ehsan Yarshater. New York: Routledge & Kegan Paul, pp. 430-432.
12. Shaki, Mansour.(۱۹۸۱) "Dēnkard Account of the History of the Zoroastrian
Scriptures." Archive Orientalni 49. pp. 114-125.
13. Shayegan, Rahim (2011) Arsacids and Sasanians, political ideology in post-
Hellenistic and late antique Persia, London, Cambridge University Press
14. Skjaervo, P. O. and H. Humbac(۱۹۸۳). The Sassanian Inscription of Paikuli, Part
3.1: Restored text and translation, Wiesbaden
15. TullyJames, Meaning and Context: Quentin Skinner and His Critics, New Jersey:
Princeton University Press, 1988), p. 2