• Temat: BIAŁKA SZKODLIWE DLA CZŁOWIEKA (OBECNE W ŻYWNOŚCI)

STRESZCZENIE

ABSTRACT

• WPROWADZENIE

• LEKTYNY ROŚLINNE

• Wprowadzenie

Lektyny to białka, lub glikoproteiny, które wykazują specyficzne powinowactwo do grup

cukrowych innych cząsteczek, dzięki czemu mają zdolności do sieciowania komórek. W
literaturze często określa się je mianem hemaglutnin, fitohemaglutynin, fitoauksyn, czy też
fitozyn. Nazwy te odnoszą się do właściwości cząsteczek związanych z aglutynacją komórek
oraz stymulacją wzrostu roślin.

• Struktura
 Cząsteczki lektyn zbudowane są z jednego lub dwóch łańcuchów polipeptydowych, przy
czym warto zaznaczyć, że cząsteczki dwułańcuchowe powstają w wyniku protealizy łańcucha
prekursorowego, efektem czego jest utworzenie łańcucha α oraz łańcucha β. Masa cząsteczkowa
lektyn mieści się w granicach 12-120 kDa. Białko skłąda się z dwóch lub czterech podjednostek.
Każda z podjednostek posiada w swojej strukturze miejsce wiązania cukru, a dodatko w skład
mogą wchodzić też jony metali (np. magnezu, mangany, wapnia, cynku). Cząsteczka białka
zdysocjowana na podjednostki nie posiada zdolności wiązania cukru , , .

• Występowanie

Lektyny występują w prawie wszystkich organizmach żywych, najlepiej poznane są

lektyny roślinne, które są zarazem najczęściej spotykane. Lektyny mogą mieć również
pochodzenie zwierzęce lub być tworzone przez mikroorganizmy czy bakterie.

Do głównych źródeł lektyn należą nasiona roślin motylkowatych (Leguminoseae), trawy

oraz wiele warzyw i owoców. W roślinach strączkowych zawartość lektyn może sięgać 20%
całkowitej zawartości wszystkich białek w roślinie. Znaczna ich część znajduje się w nasionach.
Rola lektyn roślinnych obejmuje magazynowanie cukru oraz funkcje ochronną związaną z ich
zdolnością do zlepiania bakterii i wirusów. Wraz z postępem procesu dojrzewania spada
aktywność lektyn w nasionach co sugeruje, że odgrywają role w kiełkowaniu nasion ,.

• Działanie

Lektyny mają zdolność do aglutynacji krwinek czerwonych. Wykazują one swoistość

wobec krwi różnych gatunków zwierząt, a duża grupa lektyn wykazuje swoistość wobec
substancji grupowych krwi ludzkiej. Reagują one ze specyficznymi receptorami na powierzchni
niektórych erytrocytów przez wiązanie się z resztami N-acetylo-β-D-galaktozoaminy. W związku
z tym znalazły one zastosowanie w medycynie w badaniach grupowych erytrocytów krwi
ludzkiej .

Lektyny wykazują działanie przeciwodżywcze. Mają one zdolność wiązania się z

glikokoniugatami wchodzącymi w skład receptorów komórek nabłonkowych. Powoduje to
zaburzenia rozwoju kosmków jelitowych, przerostu jelita cienkiego, niszczenia nabłonka
dwunastnicy i jelita oraz obniżenie aktywności enzymów proteolicznych. Efektem tych zmian
jest osłabienie rozkładu i wchłaniania substancji, co skutkuje utratą masy ciała (w tym również
ubytku masy mięśniowej). Stany zapalne związane z działaniem lektyn mogą rozwinąć się w
choroby układu pokarmowego. Przez ubytki w jelicie lektyny mogą dostać się do krwi .
 Lektyny powodują również reakcje układu imunologicznego, w związku z tym że
organizm interpretuje tkankę połączona z lektyną jako ciało obce i atakuje ją. Związany z tym
stan zapalny może doprowadzić do chorób autoimmunologicznych. Jedną z takich chorób jest
reumatoidalne zapalenie stawów, w której układ odpornościowy atakuje własne stawy.

Ponadto hemaglutyniny powodują zmiany w limfocytach, zaburzają wydzielanie

trzustkowe i synteze insuliny. Powodują tworzenie się zmian morfologicznych w wątrobie i
trzustce, uszkodzenia mogą objąć również nerki. Lektyny powodują też poważne zaburzenia
autoimmunologiczne, w związku z czym spada odporność.

• Toksyczność

Udowodniono, że lektyny mogą mieć negatywne działanie na organizm ludzi i zwierząt.

Zanotowano przypadki zatruć w skutek spożycia niedogotowanej lub nieugotowanej fasoli Red
Kidney (Phaseolus vulgaris), która posiada wysokie stężenie lektyny PHA. Objawy zatrucia
obserwuje się 1-3 h po spożyciu, należą do nich silne mdłości, gwałtowne torsje, wymioty, ból
brzucha i biegunka. Przebieg zatrucia jest szybki i większość oznak zanika po kilku godzinach
od wystąpienia pierwszych objawów. Jednak zatrucie powoduje znaczne wycieńczenie
organizmu.

Żywność charakteryzującą się wysoką zawartością lektyn należy odpowiednio

przygotować przed konsumpcją. W tym celu zaleca się ich odpowiednie namaczanie oraz
gotowanie. Dobry efekt daje też usunięcie pestek, fermentacja oraz kiełkowanie, , , .

• REKOMBINOWANA BYDLĘCA SOMATOTROPINA

• Wstęp

Somatotropina bydlęca, czy też bydlęcy hormon wzrostu (BST, BGH) jest peptydowym
hormonem wydzielanym przez przysadkę mózgową krów i bierze udział w regulacji procesów
metabolicznych zwierzęcia. W latach 30. XX wieku odkryto, że somatotropina zwiększa
produktywność krów w okresie laktacji, więc zaczęto ją stosować w rolnictwie. Zasób surowca
był jednak ograniczony, pozyskiwano ją w małych ilościach z przysadek mózgowych bydła po
uboju. Od wczesnych lat 80. XX wieku syntezowany jest rekombinowany bydlęcy hormon
wzrostu (rBGH, rBST), który po zatwierdzeniu przez FDA został wprowadzony na rynek Stanów
Zjednoczonych. rBST został wprowadzony do obrotu w 21 innych krajach. Stosowanie
sztuczego hormonu jest nielegalne w Unii Europejskiej, Kanadzie, Japoni, Argentynie, Nowej
Zelandii i Izraelu.

• Mechanizm działania

Podanie hormonów pozwala zwiększyć produkcję mleka o 10-15%. Somatotropina

bydlęca produkowana przez przysadkę mózgową zwierzęcia, czy też sztuczny hormon działają
podobnie. Wraz z krwią dostają się do wątroby i pobudzają ją do produkcji insulinopodobnego
czynnika wzrostu IGF-1, który bierze udział w regulacji przekształcania składników odżywczych
(głownie lipidów) i energii w mleko, zamiast w tkankę tłuszczową.

Drugą drogą działania BST/ rBST jest zwiększenie trwałośći komórek sutkowych. Krowa
mleczna zaczyna produkcję mleka po porodzie, początkowo wydajność procesu rośnie. W ok. 70
dniu laktacji obserwujemy największą produkcję mleka, następnie wydajność spada, aż do zera
(zasuszenie). Związane jest z liczbą komórek sutkowych, których liczba początkowo rośnie do
szczytu produkcji,a następnie maleje ze względu na ich obumieranie. Hormony pozwalają
zachować komórki dłużej, co powoduje wydłużenie okresu szczytowej laktacji.

1 za duzo

• Wpływ na zdrowie ludzi

Ogólny skład mleka wyprodukowanego przy użyciu rBGH nie różni się znacząco od
naturalnego mleka. W pierwszych tygodniach stosowania rBGH zawartość tłuszczu w mleku
może się wahać.

Według badań insulinopodobny czynnik wzrostu IGF-1 może zwiększać ryzyko

nowotworów (raka piersi, prostaty oraz jelita grubego). Jest on naturalnie obecny w mleku
krowim ( niezaeżnie czy zwierzętom podawano rBST, czy nie). Jego stężenie jest nieznacznie
większe w mleku w mleku krów, którym podano sztuczny hormon. Wyniki badań, co do
zagrożenia zdrowia ludzkiego nie są jednoznaczne. American Cancer Society podkreśla, że
obecnie wiemy, że występuje związek między poziomem IGF-1, a rakiem, ale nie poznaliśmy
jeszcze na czym to polega. Ponadto spożywany IGF-1 ma małą aktywność, lub nawet może być
jej pozbawiony (denaturuje w procesie pasteryzacji). Nie potwierdzono,że czynnik jest
wchłaniany w rzewodzie pokarmowym. Ilość IGF-1 w diecie jest niewiela w porównaniu z
ilością wyprodukowaną przez organizm, .

Somatotropina bydlęca jest hormonem peptydowym znacząco różniącym się od

somatotropiny ludzkiej. Nie wykazuje aktynościjako hormon. W badaniu podawany dzieciom z
karłowatośćią wywołaną niedoczynnością przysadki rBGH nie spowodowało żadnych zmian.

Mimo kontrowersji badania nie potwierdziły wzrostu ryzyka wystąpienia cukrzycy typu I
i II u dzieci i dorosłych spożywających mleko od krów, którym podawano rBGH.

• Wpływ stosowania rBGH na zdrowie zwierząt

Opublikowane w 2003 r. metaanaliza stwierdziła negatywny wpływ stosowania rBGH na

zdrowie i kondycje zwierząt. Stwierdziły one pogorszenie się ogólnego dobrostanu bydła,
zmniejszenie płodności, zwiększenie ryzyka wystąpienia zapalenia sutka. Komisja naukowa UE
po wnikliwej analizie wydała oświadczenie, że stosowanie rBGH ma negatywny wpływ na
zdrowie i kondycje krów. W późniejszym czasie pojawiły się badania, które dawały sprzeczne
dane nt. wpływu sztucznego hormonu na zdrowie zwierząt.

• PODSUMOWANIE

Bibliografia:

Collier R., Bauman D. Update on human health concerns of recombinant bovine somatotropin
use in dairy cows [Journal] // Journal of Animal Science. - 2014. - Vol. 92(4). - pp. 1800–1807.

Cuadrado C., Hajos G., Burbano C., Pedrosa MM, Ayet G., Muzquiz M., Ayet G. Gelencser
E., Effect of natural fermentation on the lectin of lentils measured by immunological methods
[Journal] // Food Agric Immunol. - 2002. - Vol. 14(1). - pp. 41-49.

Dohoo I., DesCôteaux L.,Leslie K.,Fredeen A.,Shewfelt W.,Preston A.,Dowling P. A meta-

analysis review of the effects of recombinant bovine somatotropin [Journal] // The Canadian
Journal of Veterinary Research. - 2003. - Vol. 67 (4). - pp. 252-264.

Freed D. Do dietary lectins cause disease? [Journal] // The BMJ. - 1999. - Vol. 318 (7190). - pp.
1023–1024.

Gabius H.-J. André S., Jiménez-Barbero J., Romero A., & Solís D. From lectin structure to
functional glycomics: principles of the sugar code [Journal] // Trends in Biochemical Sciences. -
2011. - Vol. 36(6). - pp. 298–313.

Gibbons A. FDA publishes bovine growth hormone data [Journal] // Science. - 1990. - Vol.
249(4971). - pp. 852–853.

Ibrahim S., Habiba R., Shatta A. i Embaby H. Processing of sugar‐coated red kidney beans
(Phaseolus vulgaris): fate of oligosaccharides and phytohemagglutinin (PHA), and evaluation of
sensory quality. [Journal] // Journal of Food Science. - 2006. - Vol. 71(9). - pp. C521-C526.

Kennedy J. F. Palva, P. M. G., Corella, M. T. S., Cavalcanti, M. S. M., & Coelho, L. C. B. B.

Lectins, versatile proteins of recognition: a review [Journal] // Carbohydrate Polymers . - 1995. -
Vol. 26. - pp. 219-230.

Komath S. S., Kavitha, M., & Swamy, M. J. Beyond carbohydrate binding: new directions in
plant lectin research [Journal] // Organic & Biomolecular Chemistry. - 2006. - Vol. 4(6). - pp.
973-988.

Liener I. Plant Lectins: Properties, Nutritional Significance, and Function. Antinutrients and
Phytochemicals in Food, 3 [Book]. - Waszyngton : DC: American Chemical Society, 1997. - pp.
31-43.

Paucar-Menacho L., Berhow M., Mandarino J., de Mejia E. , Chang, Y. Optimisation of

germination time and temperature on the concentration of bioactive compounds in Brazilian
soybean cultivar BRS 133 using response surface methodology [Journal] // Food Chemistry. -
2010. - Vol. 119(2). - pp. 636-642.

Pusztai A Grant G. Assessment of lectin inactivation by heat and digestion [Journal] // Methods
In Molecular Medicine. - 1998. - Vol. 9. - pp. 505-514.

Pusztai A. Plant Lectins [Book]. - Cambridge : Cambridge University Press, 1991.

Ruiz L. Animal Welfare is a Major Public Health Concern [Journal]. - 2018. - pp. 13-16.

Sutariya S. Sunkesula V., Kumar R.,Shah K. Review: Milk and Milk Products, Insulin-like
Growth Factor-1 and Cancer [Journal] // EC NUTRITION- ECronicon Open Access. - 2018. -
Vol. 13 (11). - pp. 696-705.

Truchliński J., Starczynowska R. Lektyny i ich rola w organizmie [Journal] // Medycyna

Weterynaryjna. - 1999. - Vol. 55 (6).

Vasconcelos I. M. Oliveira J. T. Antinutritional properties of plant lectins [Journal] // Toxicon. -

2004. - Vol. 44(4). - pp. 385–403.