SERT ve YUMUŞAK

LEHİMLEME
HAZIRLAYAN
CELALETTİN DÜNDAR
celalettin.dundar@hotmail.com
c.dundar@gedik.com.tr
Gsm: 0535 799 54 02
0533 705 84 16
§ DIN 8505 e göre Metal Malzemelerin
Lehimlenmesi
§ Malzemelerin ergitilmiş bir lehim
metali yardımı ile bir dekapan ve
veya koruyucu gazlar kullanarak
birleştirme yöntemidir,
§ Lehimin ergime sıcaklığı
birleştirilecek esas malzemelerden
daha düşüktür.
§ Bu işlemde ana malzeme ergimeden
sadece belirli bir sıcaklığa kadar
ısıtılır,
§ 450°C nîn üzerinde ergiyen lehim
alaşımları ile yapılan işlem ise sert
lehimleme olarak tanımlanır.

§ 450°C'nin altında ergiyen alaşımlarla

yapılan lehimleme işlemine yumuşak
lehimleme adı verilir.

§ 900°C nin üzerinde ergiyen lehimlere

yüksek sıcaklık lehimleri adı
verilmektedir.
§ Son yıllarda geliştirilmiş olan
§ Özellikle refrakter karakterli
metallerin ve Seramiklerinin
birleştirilmesinde kullanılan ,

§ 1850°C' nin üzerinde ergiyen lehim

alaşımları

§ Ekstra yüksek sıcaklık lehimleri adı

verilmektedir.
§ LEHİMLEME
§ Tel ve levha,
§ Varak (folyo), talaş,
§ Tane ve toz biçiminde olmak üzere
saf metal veya alaşım halindedir.

§ Lehimlemede bağlantıyı, ana metal

ve lehim malzemesi arasında
bulunan difüzyonla oluşmuş bağ
sağlar.
§ Lehimleme işlemini kolaylaştırmak sağlıklı
bir bağlantı elde edebilmek için kullanılan
malzemeler

• Lehim alaşımları
• Dekapan
• Lehim koruyucu gazı olmak üzere üç
grupta toplanır.

§ Birleştirilecek parçalar üst üste, alın alına

veya iç içe geçer şekilde hazırlanır,

§ Sert lehim alaşımı birleştirme bölgesine

sağlam ve sızdırmaz bir birleştirme sağlar.
§ Dekapanlar metalsel olmayan kimyasal
maddelerdir.
§ Lehimleme sırasında ön ısıtma işlemi
sürecinde ergiyerek ve bu sayede esas
metalin yüzeyinde oluşan oksitleri ortadan
kaldırarak temiz yüzey elde edilir.
§ Dekapanlar iyi bir şekilde yayılma
sağlıyarak ve lehimleme işlemini
kolaylaştırırlar.
§ Ayrıca, dekapanlar lehimlenecek
yüzeylerin sıvı lehim metali tarafından
ıslatılmasına yardımcı olur.
Lehim malzemesi için karakteristik sıcaklıklar ve süreler
*Ergime Sıcaklık Aralığı:
§Lehim metalinin ergimeye başladığı sıcaklık (solidüs)
§Ergimenin tam olarak gerçekleştiği (likidüs) sıcaklık ve bu
aralığına lehim malzemesinin ergime sıcaklık aralığı denir.
Lehimleme Sıcaklığı:
§Lehimleme sırasında lehim bölgesinde erişilen
sıcaklıktır. Bu, çalışma sıcaklığının üzerinde
bulunur.
L

Ö
Ön Isıtma Sıcaklığı:
Lehim bölgesinin işlemden önce üniform bir
şekilde ısıtılması gereken sıcaklıktır. lehim
malzemesinin solidüs sıcaklığının altında
bulunur.

Ö
Etkime Sıcaklığı:
§Dekapanın veya lehim atmosferinin etkidiği minimum
sıcaklık derecesine alt etkime sıcaklığı,
§Etkisini yitirdiği sıcaklığa da üst etkime sıcaklığı adı verilir.

E
LEHİMLEME İŞLEMİ ESASI
 Lehimleme İşlemi
§ Bir lehim alaşımının esas metalin yüzeyi
üzerinde iyi bir biçimde yayılması ve
difüzyon yoluyla bağ oluşturabilmesi için
esas metalin yüzeyini iyi bir şekilde
ıslatması gerekir.
§ Çok küçük bir miktar cıva yatay yüzey
üzerine döküldüğünde hemen bir damla
oluşturur ve bu damla biçim olarak küreye
yakındır.
§ Cıva miktarı arttırıldığında damla küresel
formunu yitirir, üstü düzleme yakın bir hal
alır.
§ Buna karşın temiz su yüzeyine bir
damla yağ damlatıldığında suyun
üstünde ince bir film oluşturacak
şekilde yayıldığı görülür.
§ Bu iki olay arasındaki fark sıvı
haldeki her iki maddenin yüzey
gerilimleri arasındaki farklılıktan
kaynaklanmaktadır.
§ Bir kap içine konmuş herhangi bir
sıvının üst yüzünün her noktasının
bir düzlem üzerinde olmadığı
dikkatli bir şekilde bakınca
kolaylıkla görülebilir.

§ Tüm bu bahsettiğimiz olaylar sıvının

temasta bulunduğu gazın türüne ve
aynı zamanda sıcaklığa bağlı olarak
değişir.
Lehim Damlası ile Esas Metal Arasındaki Birleşme ve Islatma
δ23: sıvı lehim metali ile ergimiş dekapan veya gaz fazı arasındaki yüzey gerilimini göstermektedir.

sınır yüzey gerilimi

Hava

Lehim damlası

üst yüzü arasındaki açı

Esas metal
metal arasındaki sınır yüzey gerilimi
α: lehim damlasının kenarı ile esas metal üst yüzü arasındaki açı,
δ13: ana metal ile sıvı dekapan
veya gaz fazı arasındaki sınır yüzey gerilimidir.

Hava

Lehim damlası

Esas metal

δ12: sıvı lehim ile esas metal arasındaki sınır yüzey gerilimini,
δ23: sıvı lehim metali ile ergimiş dekapan veya gaz fazı
arasındaki yüzey gerilimini göstermektedir.
§ Lehim alaşımlarının ıslatma özeliğini
geliştirmek amacı ile dekapanlara
%0.05 ila %0.5 arasında bazı organik
maddeler katılır.
§ İç çapı çok küçük olan kılcal bir boru bir
sıvı içine dik olarak daldırıldığında
borunun içindeki sıvının seviyesi ile sıvı
üst yüzeyi arasında bir fark görülür.
§ Sıvı kılcal boru içinde bir miktar
yükselmiştir.
§ Aynı işlem farklı sıvılar ile tekrar
yapıldığında sıvının yüzey gerilimi arttıkça
yükselmenin de arttığı izlenir.
§ Aynı şekilde, kılcal borunun çapı
daraldıkça sıvı için yükselme miktarının
arttığı görülür.
§ Kapiler etki olarak adlandırılan bu olay
lehimleme işleminde çok önemlidir.
§ İç çapı çok küçük olan kılcal bir boru bir sıvı
içine dik olarak daldırıldığında borunun içindeki
sıvının seviyesi ile sıvı üst yüzeyi arasında bir
fark görülür.

§ Sıvı kılcal boru

içinde bir miktar
yükselmiştir.
 § Kapiler Etkinin Açıklanması

§ Aynı şekilde,
kılcal borunun
çapı daraldıkça
sıvı için
yükselme
miktarının arttığı
görülür.
§ Kapiler etki olarak adlandırılan
bu olay lehimleme işleminde çok önemlidir

§ Aynı işlem farklı

sıvılar ile tekrar
yapıldığında
sıvının yüzey
gerilimi arttıkça
yükselmenin de
arttığı izlenir.
§ Lehimleme işleminde birleştirilecek
parçalar arasında bırakılacak olan dar
aralığı sıvı lehim metali ,
Kapiler etki nedeni ile doldurmaktadır.
§ L-Ag30Cd, L-Ag40Cd lehim alaşımları
ile bakır, pirinç ve çeliğin
lehimlenmesinde
§ Aralığa bağlı olarak lehim alaşımının
yükselme miktarı görülmektedir.
L-Ag30Cd ve L-Ag40Cd Standard Lehim Alaşımları ile Bakır, Pirinç ve
Çeliğin Lehimlenmesinde, Lehimleme Aralığına Bağlı Olarak Lehimin
Yükselme Miktarının Değişimi
§ Yalnız 0.15 mm'den daha dar
aralıklardaki uygulamada
kullanılamamaktadır.
§ 0.15 İla 0.3 mm kadar olan
lehimleme aralıklarında kapiler etki
nedeni ile sıvı lehim metalinin
yükselme miktarı aşağıdaki formül
yardımıyla hesaplanabilir.
§ En altta: Aralık 1,0 mm – kapiler etki yok
§ Ortada: Aralık 0,7 mm – kapiler etki yeterli değil
§ Üstte: Aralık 0,2 – 0,5 mm – kapiler etki iyi
 H = 2 σ /(g.b.ρ)
Burada;
h: Yükselme miktarı (cm),
σ: Sıvı haldeki lehim alaşımının yüzey gerilimi
(dyn/cm),
b: İki parça arasındaki aralık (cm),
ρ: Sıvı haldeki lehim alaşımının yoğunluğu (g/cm3),
g: Yerçekimi ivmesi.
§ Çok uzun lehim aralıklarının kullanılması
durumunda teorik olarak doldurma basıncı
lehimin ilerlemesi için yeterli olsa da
özellikle esas metal ve lehim metal
alaşımının birbirlerini çözebilme
kabiliyetine sahip oldukları durumlarda
yüzeyden alışılmış yöntemlerle
saptanamayacak kadar az sayıda esas
metal atomları sıvı lehim metaline geçer
ve içinde çözülür ve bu olay sıvı metalin
katılaşma sıcaklığını etkileyerek aralığı
tam doldurmadan katılaşmasına neden
olur.
§ Bunu önlemek için çalışma
sıcaklığını yükseltmek iyi bir çözüm
değildir.
§ Zira bazı hallerde bu çözülme gevrek
metallerarası bileşiklerin oluşumuna
neden olur ve sıcaklığın yükselmesi
bu çözülme miktarını arttıracağından
bağlantının mekanik özelikleri
kötüleşir.
• Üfleçle lehimleme:
Yanıcı bir gaz ile yakıcı bir gazın bir
üfleçte karıştırılıp yakılması sonucu
elde edilen ısı ile lehimleme işlemi.
En sık kullanılan lehimleme yöntemi.
1. -) Üfleçle lehimleme
2. -) Fırında lehimleme
3. -) Endüksiyonla lehimleme
4. -) Elektrik direnci ile lehimleme
Ø Metal elektrot ile lehimleme(yaklaşık olarak
sekunder gerilim 1–2 V)
Ø Kömür elektrot ile lehimleme(yaklaşık olarak
sekunder gerilim 8–10 V)
5. -) Elektrik arkı ile lehimleme
6. -) Erimiş lehim banyosuna daldırarak
lehimleme
7. -) Dekapan banyosuna daldırılarak
lehimleme
8. -) Lazer lehimleme
LEHİMLEME ve ALAŞIMLARI
 Lehim Alaşımları

• Güvenilir bir lehimleme işlemini

gerçekleştirebilmek İçin lehim
alaşımının şu özeliklere sahip
olması gerekmektedir:
§ Lehim bağlantıları servis koşullarında
beklenen mekanik ve fiziksel özelikleri
sağlamalıdır,
§ Esas metale uygun bir ergime aralığına
sahip olmalı,
§ Lehimleme sıcaklığında ıslatma ve kapiler
etki ile lehim aralığının doldurulmasını
sağlayacak akışkanlıkta olmalıdır,
§ Lehim alaşımı homojen ve dengeli bir
kimyasal yapıda olmalı ve lehimleme
koşullarında bileşenlerine ayrışmamalıdır,
§ Sağlıklı ve kuvvetli bir bağ
oluşturabilmesi için lehim alaşımının esas
metali iyi bir ıslatma kabiliyetine sahip
olmalıdır,
 KAYNAK TEL VE DEKAPANLARI
• BAKIR-FOSFOR BAZLI TELLER VE
DEKAPANLAR
• BAKIR-ÇİNKO BAZLI TELLER VE
DEKAPANLARI
• GÜMÜŞ BAZLI TELLER VE
DEKAPANLARI
• ALUMİNYUM BAZLI TELLER VE
DEKAPANLARI
 Gümüşlü Lehim Alaşımları
§ Gümüşlü lehim alaşımları denildiği
zaman, genel olarak %8Ag içeren
alaşımlar akla gelirse de, günümüzde
alaşım teknolojisinin gelişmesi İle bu
miktar %1.5Ag'ye kadar indirilmiştir.

§ Gümüşlü lehim alaşımları alüminyum

ve magnezyum dışındaki birçok demir
dışı ve demir esaslı alaşımların tüm
ısıtma yöntemleriyle lehimlenmesine
olanak sağlar.
§ Lehim alaşımları kullanılarak mineral
esaslı dekapanlar ile 0.05 ila 0.13 mm,
lehimleme yapılabilir.
§ Cd ve Zn içermeyen gümüşlü lehim
alaşımları ile dekapan kullanılmadan
lehimleme yapılabilir,
§ Bakır, ve alaşımlarının büyük bir bölümünü
gümüşten çok daha iyi ıslatır.
§ Çelik, paslanmaz çelik, nikel- krom
alaşımları ile diğer metallerin
lehimlenmesinde, gümüş- bakır lehim
alaşımlarının, gümüş içeriği arttıkça
ıslatma kabiliyeti de azalır.
§ Gümüş- bakır- çinko içeren lehim
alaşımlarına kadmiyum katılması ergime
sıcaklığını şiddetle düşürür,
§ Sıvı lehim alaşımının akışkanlığını arttırır
ve lehimin birçok esas metal üzerinde
ıslatma özeliğini geliştirir.
§ Kadmiyum içeren lehim alaşımları çok
dikkatli bir şekilde kullanılmalıdır
§ Aşırı ısınma sonucu insan sağlığı için çok
zararlı olan kadmiyum oksit dumanları
ortaya çıkar.
§ Kalay, lehimleme sıcaklıklarında düşük
bir buhar basıncına sahiptir.
Gümüş Miktarı Kütle Olarak %20'den Az Olan Gümüşlü Sert Lehim Dolgu Metalleri (TS 6274)
Gümüş Miktarı Kütle Olarak % 20'den Fazla Olan Gümüş Sert Lehim Dolgu Metalleri (TS 6274)
GeKaTeK Sert Lehim Telleri
Gümüşlü Sert Lehim Telleri
• L-AG20 / L-AG20 FC
• L-AG30 / L-AG30 FC
• L-AG40 / L-AG40 FC
• L-AG55 FC
Ebatlar Ø1.5-2.0-3.0*500
Bakır Sert Lehim Telleri
• S-5 ( L-CuP 7 )
• S-5/2 ( L-AG2P )
Ebatlar Ø1.5-2.0-3.0*500
Pirinç Sert Lehim Telleri
• S-3 ( L-CuZnNi10 )
• S-21 ( L-CuZn38 )
Ebatlar Ø2.0-2.4-3.0-4.0*1000
Bakır ve Bakır-Çinko Esaslı Lehim Alaşımları

• Bu lehim alaşımları demir esaslı ve

demir dışı metallerin çok çeşitli
lehimleme yöntemleri ile gerek aralık
bırakılarak, gerekse de ağız açarak
lehimlenmesinde kullanılır.
Bakır ve Bakır-Çînko Esaslı Lehim Alaşımları
Alüminyum Silisyum Lehim Alaşımları

§ Bu gruba giren lehim alaşımları çeşitli tür

dövme ve döküm alüminyum alaşımlarının
birleştirilmesinde kullanılır.
§ Bu lehim alaşımlarının tümü fırında ve
daldırma yöntemi ile lehimlemeye
uygundur.
§ Bununla beraber, bazı türlerine de üfleç ile
lehimleme uygulanabilir.
§ Yalnız, burada bindirme birleştirmeler
tercih edilmelidir.
§ Vakumda lehimleme haricinde tüm diğer
yöntemlerde dekapan kullanmak gereklidir
Alüminyum- Silisyum Esaslı Lehim Alaşımlarının Kimyasal Bileşimi
§ A.B.D.'de Al- Si lehim alaşımları AWS'ye
göre yedi gruba ayrılmasına karşın
§ DIN 8512 sadece iki türü
tanımlamaktadır.
§ 6 mm'den daha küçük bindirme
birleştirmelerinde lehimleme aralığı
0.15 ila 0.25 mm arasında değişir.
§ Sürekli olarak 150°C, kısa süreli de
200°C sıcaklığındaki kullanım koşullan
için uygundur.
 Nikel Esaslı Lehim Alaşımları
§ Nikel esaslı lehim metalleri 1000°C'ye
kadar kısa süreli olarak yüksek sıcaklığa
dirençli olmaları ve iyi bir korozyon
direnci göstermeleri nedeni ile özellikle
300 ve 400 serisi paslanmaz çelikler ile
nikel ve kobalt esaslı alaşımların sert
lehimlenmesinde kullanılır,
§ Dolgu metalinin özelikleri çok düşük
sıcaklıklarda dahi güvenilirdir ve bu tür
sert lehim alaşımları özel hallerde az
alaşımlı çelikler ve bakırın
birleştirilmesinde de kullanılabilir.
Nikel Esaslı Sert Lehim Dolgu Metallerinin Kimyasal Bileşimi
Nikel Esaslı Sert Lehim Dolgu Metallerinin Kimyasal Bileşimi
Nikel Esaslı Sert Lehim Dolgu Metallerinin Kimyasal Bileşimi
Altın Esaslı Sert Lehim Alaşımları
• Altın esaslı lehim alaşımları çok
yüksek oksidasyon ve korozyon
direncinin gerekli olduğu koşullarda
• İçeriğinde uçucu bileşenlerin
bulunmasının arzu edilmediği
elektron tüplerinin yapımında
kullanılır
Korozyon, Isı veya Oksitlenmeye Dirençli Sert Lehim
Dolgu Metalleri
Yüksek Vakum Cihazları İçin Sert Lehim Dolgu Metallerinin
Kimyasal Bileşimi
§ %40'dan daha az altın içeren altın-
bakır alaşımları bu metallerin
lehimlenmesinde uygun sonuçlar verir
§ Altın miktarı arttığında yaşlanma
sertleşmesi sonucu gevrekleşme
başlar.
§ Gümüş esaslı alaşımlarla da tantal ve
niyobyum kolaylıkla
lehimlenebilmelerine karşın esas
metalde gevrekleşme oluştuğundan
kullanılmaları önerilemez.
Korozyon, Isı veya Oksitlenmeye Dirençli Sert Lehim Dolgu Metalleri
• Bu lehim alaşımlarının esas metal ile
etkileşiminin çok düşük bir hızda olması
nedeni ile ince parçaların endüksiyonla
fırında, elektrik direnci ile redükleyici bir
atmosferde veya vakumda dekapan
kullanmadan yaygın bir uygulama alanına
sahiptirler.
• Bazı özel hallerde asit borik- boraks esaslı
dekapanlar kullanılabilir.
• Altın esaslı lehim alaşımları uzun süreli
olarak 400°C, aralıklı olarak 550°C işletme
koşullarında rahatlıkla kullanılabilir;
• Bu alaşımlar ile gerçekleştirilen
bağlantılarda lehimleme aralığı 0.03 ila
0.10 mm'dir.
Yüksek Vakum Cihazları İçin Sert Lehim Dolgu Metallerinin Kimyasal Bileşimi
Kobalt Esaslı Lehim Alaşımları
• Kobalt esaslı lehim alaşımları, esas
metallere uygunlukları ve yüksek sıcaklık
özelikleri nedeni ile tercih edilir.

• Bu tür alaşımlar İçin özel yüksek sıcaklık

dekapanlar geliştirilmiştir.

• Lehimleme işlemi ancak özel eğitim

görmüş kişilerce gerçekleştirilebilir.
§ TUNGSTEN KAPLI SERT
LEHM TELLER
§ Uygulama resmi
görülen sert lehim
telleri etrafına %60-65
oranında tungsten
karbür içeren metal
tozu kaplanarak
üretilirler .
§ Çalıma sıcaklıkları 910
0C olup ,70-75 HRC
sertlik verirler.
§ Özellikle madencilik ,
petrol endüstrisinde
derin kuyu açma
kullanılan takımların
sert dolgusunda
kullanılırlar.
DEKAPANLAR
Temizleme Maddeleri ( Dekapanlar )
§ Parça yüzeyinde bulunan kaynak ve
lehim esnasında oluşan oksitleri
temizleyen ve kaynak işlerinin daha kaliteli
olmasına yardımcı olan malzemelere
temizleme maddeleri denir.
§ Özellikle çelik dışındaki metallerin
kaynağında temizleme elemanı olarak
pastalar kullanılır.
§ Birleşme yerinde oluşan hızlı oksitlenme
kaynağın yapımını çok zorlaştırır veya
olanaksız hale getirir.
§Bu nedenle Kaynatılması güç olan
metallerin kaynatılmasında pasta
kullanılması
• Cu- P gibi bazı lehim alaşımlarını
dekapan kullanmadan uygulamak
olanağı vardır,
• Lehim alaşımlarının içeriğinde
bulunan fosfor dezoksidan
olduğundan burada dekapan
görevini üstlenmektedir.
• Dekapanlar kimyasal bileşim,
uygulama alanı kullanma amacı
farklılıkları nedeni ile çok çeşitlidirler;
• Her alaşıma uygulanabilen üniversal
bir dekapan yoktur.
• Dekapanların lehimlenecek parçaların
yüzeylerindeki oksitleri çözme
yeteneği sınırlıdır.
• Dekapan sürülmüş bir parçayı uzun
süre tavlamak dekapanın oksitleri
çözme yeteneğini geliştirmez aksine
zayıflatır.
• DIN 8511 sert lehimlemede kullanılan
dekapanları 4 ana gruba ayırır:
 İyi bir dekapanın karakteristikleri:

1.− Düşük erime sıcaklığı

2.− İlave metalle yer değiştirebilmesi için
düşük viskozite
3.− Islatmayı arttırır
4.− İlave metal katılaşıncaya kadar
bağlantıyı korur
§ Dekapanın aktif hale geçmesi için gerekli
süre 1/2 ila 2 dakika arasındadır.
§ Parça bu süreden sonra tavlamaya devam
edilirse dekapan çözdüğü oksitler ile
doymuş hale gelerek aktivitesini yitirir,
§ Parça üzerinde sıcaklık nedeni ile oluşan
yeni oksitleri artık çözemez.
§ Bu bakımdan üfleç ile atmosfere açık
olarak yapılan lehimleme işlemlerinde
sürenin 5 dakikayı aşması önerilmez.
§ Herhangi bir neden ile lehimleme
süresi uzayan parçalara ek dekapan
takviyesi bir fayda sağlamaz.
§ Böyle bir durumda işleme ara vermek
tüm dekapan artıklarını temizledikten
sonra yeniden dekapan sürmek en
uygun ve etkin çözümdür.
§ Uygulamada kullanılan dekapanlar
genellikle toz veya pasta (macun)
halindedir,
§ Toz dekapanların büyük bir grubu da
kullanılmadan önce su ile karıştırılarak
macun haline getirilir.
§ Dekapanları nasıl uygularsınız?
§ Toz halinde telle taıryarak ,
§ Pasta halinde fırçayla sürerek,
§ Sıvı halde daldırarak ,
§ Gaz halinde yanıcı gaz üzerinde taıyarak
§ Otomatik dispenserlerle spray eklinde
uygulayabilirsiniz.
 Dekapanlar uygulanır iken şu konulara dikkat
etmek gereklidir.
§ Pasta halindeki dekapanlar kullanılmadan önce
iyice karıştırılmalıdır.
§ Dekapan sürülecek kısımların üzerindeki
pislikler ve kalın oksit tabakaları iyice
temizlenmelidir.
§ Şurası çok iyi bilinmelidir ki dekapanlar yağ,
gres ve kirleri temizlemez,
§ Dekapan kıl bir fırça ile temizlenen kısımlara
uniform olarak sürülmelidir.
§ Dekapanlar insan derisi ile temas etmemelidir.
§ İşlemden sonra parça üzerindeki dekapan
artıkları kesinlikle etkin biçimde
temizlenmelidir
Metallerin Sert Lehimlenmesinde Kullanılan Dekapanlar
 GK FLUX F - S H 1
§ Gümüş alaşımlı sert lehim dekapanı,
§ Bor bileşikleri ve kopleks florürlerden
oluşur, Etkime sıcaklıgı 550 C dan
başlar, 800 C kadar ulaşabilir,
§ Genel olarak çalışma sıcaklıgı 600 C
derecenin üzerindeki lehim alışımları
için kullanılır,
§ Krozif olduğundan işlem sonrası lehim
bölgesi yıkanarak temizlenmelidir.
§ Özel kimyasal maddelerle
dağlanmalıdır.
 GK FLUX F - S H 2
§ Bakır ve alaşımlarının lehimlenmesi
için kullanılan dekapandır.
§ Bor birleşiklerinden oluşur.
§ Etkime sıcaklığı 750 C ila 1100 C
arasındadır.
§ Çalışma sıcaklığı 800 C’den yüksek
olan lehimler için uygundur.
§ Dekapan artıkları genelde korozif
değildir.
§ Lehim bölgesi fırçalama ve
zımparalama gibi mekanik bir işlem ile
temizlenebilir.
 F-SH3
§ Yüksek sıcaklık lehimleri için
geliştirilen dekapan dır,
§ Bor bileşikleri, çeşitli fosfatlar ve
silikatlardan oluşur.
§ Etkileme sıcaklığı 1000 – 1250 C
arasındadır.
§ Dekapan artıkları genelde korozif
değildir.
§ Lehim bölgesi fırçalama ve
zımparalama gibi mekanik bir işklem
ile temizlenebilir.
 F-SH4
§ Bakır , Bronz , Pirinç , malzemelerin
sert lehimlenmesi için geliştirilen
dekapandır.
§ Klorür ve florürden oluşur.
§ Etkileme sıcaklığı 600 C ila 1000 C
arasındadır.
§ Genel olarak ergime sıcaklığı 600 C’nin
üzerindeki lehim alaşımları için
kullanır.
§ Korozif olduğundan işlem sonrası
lehim bölgesi yıkanarak temizlenmeli
§ Özel kimyasal maddeler ile
dağlanmalıdır.
 GK FLUX F - L H 1
§ Alüminyum ve alaşımlarının sert
lehimlenmesinde kullanılan dekapandır.
§ Genel olarak çalışma sıcaklıgı 500 ila
650 C derecedir,
§ Flour esaslı bir dekapandır.
§ Krozif olduğundan işlem sonrası lehim
bölgesi yıkanarak temizlenmelidir.
§ Özel kimyasal maddelerle
dağlanmalıdır.
Dekapanın Görevleri
1. Yüzeydeki oksitleri kimyasal olarak
çözmek,

2. Ön tavlama esnasında oluşabilecek

oksidasyonu engellemek,

3. Sert lehim alaşımının sıvı haldeki yüzey

gerilimini düşürerek, iş parçası üzerinde
kolay yayılmasını ve ıslatmasını
sağlamak,
4. Bazı durumlarda birleştirme bölgesinin
yavaş soğumasını sağlamak,

5. Sert lehim alaşımından önce ergiyerek,

yaklaşık sert lehim sürecinin başladığını
bildirirler.

6. Bu özellikle tav rengi göstermeyen

alüminyum ve alaşımlarında önemli bir
unsurdur.
Sert lehimlemede ilave metalin değişik
uygulanma teknikleri
üfleç ve ilave çubuk.
Sıra: (1) önce, ve (2) sonra
§ Sert lehimlemede ilave metalin değişik
uygulanma teknikleri :
§ (b) aralık girişinde ilave metal
Sert lehimin kalitesi açısından yüzeylerin
hazırlığı çok önemlidir.

§Yüzeyler düzgün olmalı ve oksit, çapak,

yağ, gres v.b.‘den tamamen arındırılmış
olmalıdır.
§Yüzey hazırlığında keskin kenar ve
köşelerden kaçınılmalıdır.
§ Bu yüzey hazırlığı ve temizlik mekanik ve
kimyasal yöntemlerle yapılabilir.
§Temizlenmiş yüzeyler fazla bekletilmeden
sert lehimleme işlemine alınmalıdır.
§ Çünkü bekleme süresinde yüzeyde tekrar
oksitlenme olacağından tekrar
temizlenmesi gerekir.
§ Sert ve Yumuşak LehimlemeyeGenel Bakış
§ Her ikisi de metal parçaları kalıcı olarak
Birleştirmek için ilave metaller kullanır, ancak
esas metaller erimez
§ Eritme kaynağı yerine sert veya yumuşak
lehimleme kullanılması için:
§ Metallerin kaynak kabiliyeti kötüdür
§ Farklı metaller birleştirilmektedir
§ Yoğun kaynak ısısı, birleştirilen parçalara zarar
verebilecektir
§ Bağlantının geometrisi kaynağa izin vermemektedir
§ Yüksek dayanım gerekli değildir
Sert Lehimlemede Kullanılan
Bağlama Tertibatları
• Sert lehimleme işlemlerinde kullanılan bağlama
tertibatları çalışma prensibi bakımından kaynakta
kullanılanlardan daha farklıdır.
• Kaynakta yerel olarak uygulanan ısının kaynak
birleştirme bölgesini (kaynak ağzını) değiştirmesi kaynak
işlemini ve sonucunu etkilemez.
• Buna karşın sert lehimlemede, lehimleme aralığı çok dar
toleranslar içinde kalmak zorundadır ve
• bu bakımdan parçanın işlem sırasında ısınması sonucu
genleşmesi ile aralığın tolerans sınırları geçilir.
• Bu bakımdan sert lehimlemede kullanılacak bağlama
tertibatlarında bu konu önemle göz önünde
bulundurulmak zorundadır.
 Sert lehimlemede kullanılan jig ve bağlama tertibatları şu
özelikleri taşımak zorundadır.

• Jig ve bağlama tertibatları olabildiğince basit bir

konstrüksiyona sahip olmalı ve
kesiti olabildiği kadar ince ve üniform olmalıdır.
• Jig ve tertibatlarda parçayı tutturmak için
saplama, vida somun kullanılmamalıdır
zira, bunlar ısınma sonucu iş parçasına gerilme
uygularlar.
• Kullanılan yay ve baskı elemanları sıcaklıktan
etkilenmeyen türden olmalıdır.
• Farklı metallerin lehimle birleştirilmesinde,
bağlama tertibatları ve jiglerin tasarımında
ısıl genleşmelerdeki farklılık göz önüne alınmalıdır.
• Bağlama tertibatı veya jigin malzemesi
lehimleme sıcaklığında esas metal ile temas
noktalarında reaksiyona girmemelidir;
örneğin nikel esaslı bağlama tertibatları titanyum
esaslı malzemelerin lehimlenmesinde
kullanılmamalıdır.
 Islatma ve Bağ Oluşumu
• Lehim alaşımı esas metale istenmeyen biçimde
difüze olmadan,
• esas metal ile çözülme yapmadan,
• esas metalde erozyon veya gevrek bileşikler
oluşturmadan
• esas metal yüzeyi ile alaşımları malıdır.
• Bu etkiler şu faktörlere bağlıdır;
Ø Esas metal ve lehim alaşımının karşılıklı olarak
birbirleri içinde çözünebilirliği,
Ø Mevcut lehim alaşımının miktarı,
Ø Lehimleme İşlem çevriminin süresi ve sıcaklığı.
• Bazı lehim alaşımları esas metale difüzyonla
geçerek onun özeliklerinin değişmesine neden
olurlar.
• Difüzyon olayı lehim alaşımının seçimi, minimum
miktarda lehim alaşımı kullanılması ve
• en uygun lehimleme işlem çevriminin kullanılması
ile kontrol altında tutulabilir.
• Lehim alaşımlarının bileşimi,
• hem yukarıda bahsedilmiş olan konulara,
• hem de çalışma ortamına uygun korozyon direnci,
• uygun lehimleme sıcaklığı ve
• malzeme ekonomisi sağlayacak kadar çok
çeşitlidir.
• Gümüş- bakır alaşımlarının demir ve çelik
üzerindeki sınırlı ıslatma özeliği çinko-
kadmiyum veya
• her ikisinin birden katılmasıyla likidüs ve
solidüs sıcaklıkları düşürülerek geliştirilir.
• Çinko veya kadmiyum yerine yüksek buhar
basıncının gerekli olduğu yerlerde kalay katılır.
• Benzer şekilde alüminyum veya nikel esaslı
lehim alaşımlarının likidüs ve solidüs
sıcaklıklarını düşürmek için silisyum eklenir.
• Bazı lehim alaşımları esas metalin yüzeyindeki
oksitleri redükleyen ve
• lehimleme sıcaklığının altında ergiyebilen
bileşikler oluşturan lityum, fosfor ve bor içerir.
• Bu şekilde oksitlerin redüklenmesi sonucu
ortaya çıkan bileşikler ergiyerek lehim
bölgesinden akar ve
• lehimleme için uygun temiz metal yüzeyi ortaya
çıkar.
• Bu tür lehim alaşımlarının kullanımında
dekapana gerek yoktur.
• Bu olayın etkinlik derecesi
• oksitlerin tür ve miktarı ile
• lehimleme atmosferi ve lehim işlem çevrimine
bağlı olarak değişir.