TEMA: KULTURA TRADICIONALE E VENDIT

TONE

PROFESORESH: GENTIANA MUHAXHIRI

PUNOI: ANILA AJDINI
 Kultura ne qytetin tim ne Gjakove
Qyteti i vjetër i Gjakovës ishte një nga qendrat më të zhvilluara të tregtisë gjatë
sundimit të Perandorisë Osmane në Ballkan. Një dëshmi e kësaj periudhe është zona e
Çarshisë së Madhe (ose, thënë ndryshe, Pazari i Madh), e cila gjendet në qendër të
qytetit të vjetër, dhe përmban shumë dyqane, ndërtesa banimi si dhe restaurante.
Pazari është zhvilluar përreth Xhamisë së Hadumit.

FEJA
Feja më e përhapur në Gjakovë është myslimanizmi, duke përfshirë 81,75% të
popullsisë, ndërsa 17,23% janë të katolikë, 0.02% ortodoksë dhe 1% të tjerë. Shumica
e katolikëve jetojnë në rrugën "Rruga e Katolikëve", ku janë të lokalizuara dy kishat
kryesore. Monumentet fetare kanë pasuruar trashëgiminë kulturore të Gjakovës.
Monumentet si Trashëgimi Kulturore

Gjakova është shumë e pasur me monumente të trashëgimisë kulturore. Shumica e

tyre janë simboleve fetare, por Gjakova është gjithashtu e njohur edhe për disa
monumente të tjera interesante, si: shtëpitë e gurit (kulla), urat e gurit, dhe Çarshia e
vjetër, si një trashigimi urbane dhe tradicionale.
Tani po permendim disa nga monumentet e njohura:

Xhamitë
Një nga xhamitë më të rëndësishme është Xhamia e Hadumit ndërsa ka edhe disa të
tjera, të tilla si Xhamia e Kusarëve dhe Xhamia e Mahmut Pashës.
• Xhamia e Hadumit është ndërtuar nga Sylejman Hadum Aga në vitet 1594-95,
duke u bërë kështu xhamia e parë në Gjakovë. Kompleksi i Xhamisë së
Hadumit paraqet qendrën kulturore, arsimore dhe fetare të kësaj zone. Ajo
është e përbërë nga një medrese, një bibliotekë dhe dyqane të cilat u
shkatërruan gjatë Luftës së Kosovës më 1999.
KISHAT
Gjakova karakterizohet gjithashtu me dy kisha katolike, të cilat janë pjesë e
trashëgimisë kulturore. Këto janë:
• Kisha Shën Ndou (Anton)
• Kisha e Shën Palit dhe e Shën Pjetrit

TEQET
Teqet e tjera të rëndësishme janë:
• Teqja e Shejh Emin
• Teqja e Shejh Ban
• Teqja e Shejh Danjoll
• Teqja Bektashiane
• Teqja e Ali Babes
URA
Gjakova ka shumë ura të cilat janë të ndërtuara për të lidhur qytetin me vendet e tjera
të zhvilluara si me Prizrenin, Vushtrrinë dhe Shkodrën.
Urat kryesore të Gjakovës janë Ura e Terzive, Ura e Tabakëve, Ura e Taliqit, Ura e
Islam Begut, Ura e 'Fshejtë', etj.

Kulla E Sahatit

Sahat-kulla, është ndërtuar pas Xhamisë së Hadumit në një vend të njohur si "Fusha e
Sahatit." Kjo Kullë pasqyron zhvillimin e shpejtë ekonomik të Gjakovës në atë kohë.
Kjo kullë ishte e shkatërruar gjatë luftërave Ballkanike, ndërsa kambana iu hoq dhe u
transportua për në Mal të Zi.

Çarshia e Vjetër
Çarshia e vjetër (nga turqishtja: Çarşı: treg shqiptar: Carshia së Vjetër; po ashtu e
njohur si Çarshisë e Madhe - Pazari i Madh). Kjo Çarshi me dyqane të vogla prej
druri, që prej shekullit të 16-të, nëse jo më herët, ka qenë qendër e zejtarëve dhe
zanatcive të ndryshëm. Çarshia e vjetër është konsideruar si një nga carshitë më
origjinale në Shqipëri, e cila së bashku me Çarshinë e vogël, Loma Druror, Loma e
Drithit, Loma e Kafshëve (në tregun e bagëtisë), etj. përbëjnë zonën më të
rëndësishme të Tregut të Gjakovës. Edhe pse i ndarë nga Lumi Krena.

Shtëpitë Tradicionale të qytetit

Shtëpitë tradicionale të qytetit ishin të njohura me dyert e tyre hyrëse të oborrit, shtëpi
të llojit vizitues, me banjo dhe tualete të ndara, të rehatshme për rritjen e kafshëve, me
hambar gruri, misri, shporta, etj. Këto shtëpi ishin të njohura me dhomat mikëpritëse
për punëtorët që nuk kishin mundësi të përfundonin punën gjatë ditëve të tregëtisë të
cilat zgjasnin tri ditë. Disa nga shtëpitë më të famshme janë:
• Shtëpia e Rexhep Haxhi Ismailit
• Shtëpia e Abdullah Pashë Drenit
• Shtëpia e Hasan Polloshkës
• Guri house 'kulla' e Mustafa Vokshit
• Shtëpia e Sulejman Vokshit
• Shtëpia 'kulla' e Hysni Koshit
Veshjet e Krahinës së Gjakovës

Malësia e Gjakovës është e pasur me veshje popullore. Disa prej tyre kane origjine
tejet te moçme : si veshja me xhublete e grave te Nikaj-Merturit : veshja me tirq
zhguni te bardhe dhe me ngjyre kafe dhe e zeze ; jeleku apo xhamadanë ; veshja e
ngushte dhe e gjane për gratë etj.
Në Malësinë e Gjakovës tradicionalisht janë përdorur dhe ende vazhdojnë te përdorën
shumë variante veshjesh popullore. Për burrat përdorën veshjet me tirq dhe me
kapuçin e bardhe te kokës gjysmesferik.

Ushqimet tradicionale
Disa nnga ushqimet qe mbeten tradicionale ne Gjakove jane:
• Fli
• Pasuli me mish te terur
• Pitja
• Tavat etj.
Poashtu kemi edhe disa nga krijimet popullore te letersise ne Gjakove si perrallat ,
gjegjezat , ninullat.
Ku perrallat I perdorin me shume gjysherit dhe gjyshet ku iu tregojin mbesave dhe
niperve te tyre me shume dashuri.
Poashtu tani perdoren edhe gjegjezat ku prinderit I pyesin femijet e tyre disa gjegjeza
ku femijet mundohen ta perdorin logjiiken dhe poashtu krijojin nje loje.
Ninullat perdoren me shume kur vendosit foshnjet ne gjume dhe nenat kendojin nga
nje ninulle.