‫تجزياتي مطالعو‬

‫”شاھ عبداللطيف ڀٽائي‬

‫جي شاعري ۾ سر سهڻي‬
‫۾ ڪيئن عورت جي آزاديَء جي تصور کي‬
‫سندن وجود تي اختيار‬
‫۽ پسند جي آزاديَء جي حوالي سان موجوده سماجي رويا “‬

‫‪COMPILIED IN E-BOOK BY‬‬

‫جيند مجشيد فاروقي‬

‫‪I.T. SCHOLARS GROUP‬‬
‫‪LARKANA, SINDH, PAKISTAN‬‬
‫‪junaida.farooki@gmail.com‬‬
‫‪Contact.#. 03323690209‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫‪The goal of this study is to analyze how the character of “Sohni” in Shah‬‬
‫‪Abdul Latif Bhittai’s poetry illustrates the concept of women's freedom‬‬
‫‪in terms of their physical beings and freedom of choice.‬‬
‫هن مطالعي جو مقصد اهو تجزيو ڪرڻ آهي ته‪:‬‬
‫”شاھ عبداللطيف ڀٽائي جي شاعري ۾ سر سهڻي ۾ ڪيئن عورت جي‬
‫آزاديَء جي تصور کي سندن وجود تي اختيار ۽ پسند جي آزاديَء جي حوالي‬
‫سان موجوده سماجي رويا‪“.‬‬
‫خالصو‪:‬‬
‫شاھ عبداللطيف ڀٽائي جي شاعري ثقافتي‪ ،‬سماجي‪ ،‬معاشي‪ ،‬سياسي‪،‬‬
‫مذهبي ۽ صنفي مخصوص داستانن تي پکڙيل ڪيترن ئي تحقيقي‬
‫ڪوششن کي متاثر ڪيو آهي‪ .‬هن جي عورتن جي تصوير ان لحاظ کان‬
‫منفرد آهي ته جيتوڻيڪ انهن جي زندگي عام هجي پر انهن جا رويا نه‬
‫هجن‪ .‬انهن جو مزاج عام عورت کان بلڪل مختلف هوندو آهي‪.‬‬
‫سندس شاعري جون مشهور ست سورميون انهي روين جا مثال ڏين ٿيون‪،‬‬
‫جن چيلنجن کي منهن ڏئي‪ ،‬زندگي انهن کي همت‪ ،‬عقل‪ ،‬ثابت قدمي ۽‬
‫خود اعتمادي سان منهن ڏئي ٿي‪.‬‬
‫لطيف سائين جي ”عشق جي تصوير“ اڪثر ڪري ”انساني عشق“ بدران‬
‫”روحاني“ طور وڌيڪ ڏٺي وڃي ٿي‪ .‬اهو ”سهڻي “ جي ڪردار ۾ مرڪزي‬
‫حيثيت رکي ٿو‪ ،‬جيڪو رائج سماجي ريتن رسمن کي ٽوڙي ٿو ۽ پنهنجي‬
‫محبوب کان سڪون ۽ محبت حاصل ڪرڻ الِء وڏي حد تائين وڃي ٿو‪.‬‬
‫جڏهن سھڻي پنهنجي مرضي خالف ”ڏم“ سان شادي ڪري ٿي ته هو‬
‫پنهنجي هڪ ”سچي پيار“ مهيار سان ملڻ ال هر رات دريا جي ڪناري تي‬

‫‪1|Page‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫”ترندي“ بغاوت ڪري ٿي‪ .‬هن مقالي ۾ سھڻي جي ”انھن انساني احساسن“‬
‫تي بحث ڪيو ويو آهي‪” :‬مهيار ال هن جو پيار ۽ تڙپ“‪.‬‬
‫شاهه عبداللطيف ڀٽائيَء سنڌي ادب جي هڪ عظيم شخصيت آهي‪ .‬سندس‬
‫شاعري ڪيترن ئي نسلن الِء مطالعي جو ذريعو رهي آهي‪ ،‬ڇاڪاڻ ته ان ۾‬
‫مختلف پهلو ۽ معنائون شامل آهن‪ .‬سندس شاعريَء ۾ عميق ڏاهپ سان‬
‫ڀريل نرالي خوبيون آهن‪ ،‬جن اڄ تائين سڄي دنيا جي ذهنن کي موهي ڇڏيو‬
‫آهي‪ .‬هن جي آيتن کي ڳولهڻ الِء ڪڏهن به نه ختم ٿيڻ وارو جذبو برقرار‬
‫آهي‪ ،‬ڇاڪاڻ ته ان جي زبردست صالحيت جي ڪري هر وقت ان کي سخت‬
‫تحقيق ذريعي پڙهيو يا جانچيو وڃي ٿو‪ ،‬نوان نقطه نظر پيش ڪيا وڃن ٿا‪.‬‬
‫سياسي‪ ،‬سماجي‪ ،‬روحاني‪ ،‬فني‪ ،‬تاريخي ۽ جاگرافيائي پسمنظر تحت هر‬
‫محقق پنھنجي پنھنجي انداز سان ڀٽائي جي ڪالم تي تحقيق ڪئي آهي‪.‬‬
‫ڀٽائي پنھنجي شاعري ۾ سنڌ جي تاريخي‪ ،‬جاگرافيائي‪ ،‬سماجي‪ ،‬سياسي‬
‫لساني منظر نامي کي اجاگر ڪيو آهي‪.‬‬
‫شاھ عبداللطيف ڀٽائيَء جي شاعري ۾ جڏهن به عورتن جي ڪردارن تي‬
‫بحث ٿيندو آهي ته ”ستن سورمين“ جو ذڪر ڪيو ويندو آهي‪ ،‬ڀٽائي جي‬
‫شاعري ۾ ٻين عورت ڪردارن جو ذڪر به آهي‪ ،‬جيڪي سگهارا ڪردار‬
‫آهن‪ .‬ڀٽائيَء جي شاعري عالمتي شاعري آهي‪ ،‬ان جا ڪردار عالمتون آهن‪،‬‬
‫جن مختلف سياسي ۽ سماجي حالتن ۾‪ ،‬جبر سان مھاڏو اٽڪايو آهي‪.‬‬
‫جيستائين ”ستن سورمين“ جو ذڪر آهي ته اهي سڀ ”بھادر“ عورتون آهن‪،‬‬
‫جن پنھنجن پنھنجن حالتن سان مقابلو ڪيو‪ ،‬ڏاڍ کي منھن ڏنو‪ ،‬صبر‪،‬‬
‫برداشت‪ ،‬مزاحمت‪ ،‬محبت‪ ،‬ڏک‪ ،‬پيڙائن جون عالمتون بڻيون‪.‬‬

‫‪2|Page‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫لطيف سائينَء جي شاعريَء ۾ احساس پيدا ڪرڻ جي ڪوشش ۾ جيڪي‬

‫تشريحاتي اصول ۽ ضابطا اسان کي نظر ۾ اچن ٿا‪ ،‬سي اسان جي سماج ۾‬
‫موجود سماجي رواجن جي عڪاسي ڪن ٿا‪ .‬اسان پاڻ کي شعوري ۽ غير‬
‫شعوري طور تي انهن تشريحن تي عمل ڪندي‪ ،‬ان خيال جي طرف اشارو‬
‫ڪريون ٿا ته شايد اهڙن مفهومن ۾ سوچ تي ڪو بنيادي مفروضو يا پابندي‬
‫هجي‪.‬‬
‫ڀٽائي پنھنجي ڪالم ۾ جڏهن ”محبت ۽ عشق“ جو ذڪر ڪري ٿو‪ ،‬ته اڪثر‬
‫محقق ان کي ”روحاني ۽ تصوف“ جي رنگ ۾ سمجهائڻ جي ڪوشش ڪن‬
‫ٿا‪ .‬ڀٽائي جي شاعريَء جي محققن تاريخي لحاظ سان به تحقيق ڪئي آهي‪،‬‬
‫پر جڏهن به عشق ۽ محبت جو ذڪر اچي ٿو ته‪ ،‬گهڻو ڪري ان کي روحانيت‪،‬‬
‫تصوف ۽ مذهب جي عينڪ سان ڏسڻ ۽ پرکڻ جي ڪوشش ڪئي ويندي‬
‫آهي‪.‬‬
‫ڀٽائيَء جيڪي داستان بيان ڪيا آهن‪ ،‬انهن جي ”حقيقي“ يا ”خيالي“ هجڻ‬
‫جي ڳالهه الڳ آهي‪ ،‬پر اهميت انھن ”خيالن“ ۽ انھن ”تصورن“ جي آهي‬
‫جيڪو انهن عالمتي ڪردارن جي پس منظر ۾ موجود آهن‪ .‬ڀٽائيَء جي‬
‫شاعريَء ۾ هر سر جو مزاج الڳ آهي‪ .‬ان ۾ موجود پيغام کي به محققن‬
‫مختلف زاوين سان تحقيق جي دائرن ۾ آندو آهي‪ .‬ڀٽائيَء پنھنجي شاعريَء‬
‫۾ عشق ۽ محبت جو جڏهن به ذڪر ڪيو آهي ته ان جو مختلف زاوين سان‬
‫ذڪر ڪيو اٿس‪ .‬عاشق جي ڪيفيت‪ ،‬محبوب جي ڪيفيت‪ ،‬وڇوڙو‪ ،‬وصال‬
‫سڪ‪ ،‬تڙپ ڪنھن جاِء تي مرد عاشق آهي ته عورت معشوق‪ ،‬ته ڪٿي وري‬
‫عورت کي به عاشق جي روپ ۾ پيش ڪيو اٿس‪ .‬گهڻو ڪري شاھ لطيف‬
‫جي ڪردارن جي ڪيفت کي تصوف جي نظر سان سمجهائڻ جي ڪوشش‬

‫‪3|Page‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫ڪيل آهي‪ .‬جنھن ۾ ڪٿي خدا کي محبوب ته ڪٿي وري عاشق بڻائي پيش‬
‫ڪيو ويو آهي‪ .‬۽ ان جذبي کي تصوف جي سفر ۽ منزلن مطابق سمجهڻ ۽‬
‫سمجهائڻ جي ڪوشش ڪيل آهي‪.‬‬
‫عالمتون قديم ڪهاڻيون بيان ڪن ٿيون‪ ،‬هيروڪ ڪارناما ۽ افسانوي‬
‫مخلوقات کي بيان ڪن ٿا جن کي سوچيو ويو ته اسان جي دنيا جي ٺهڻ ۾‬
‫حصو ورتو آهي‪ .‬اهي ڏند ڪٿا لکڻ جي اڳڪٿي ڪن ٿا‪ ،‬اخالقيات کي بيان‬
‫ڪن ٿا ۽ ماڻهن کي فطرت جي طاقت کي سمجهڻ ۾ مدد ڪن ٿا‪ .‬اهي زباني‬
‫روايتن ذريعي نسل در نسل منتقل ٿيندا رهندا آهن‪ .‬ڪيترن ئي ثقافتن جي‬
‫سڃاڻپ يا گڏيل عقيدن جو هڪ الزمي حصو بڻجي پون ٿا‪.‬‬
‫آڳاٽي زماني کان وٺي ڪهاڻيون ۾ سمبولزم استعمال ٿيندو رهيو آهي‪.‬‬
‫ڏند ڪٿا‪ ،‬افسانا ۽ ٻيون ڪھاڻيون پوري تاريخ ۾ عالمتن کي نمايان ڪري‬
‫رھيون آھن‪ ،‬جيئن اھم اخالقي پيغام پھچائڻ يا گہري معنى کي پھچائڻ‬
‫الِء‪ .‬عالمتي ڪردار اڪثر ڪري انهن ڪهاڻين جا هيرو هوندا آهن ‪ -‬انگ‬
‫اکر جيڪي پني تي صرف انهن جي جسماني موجودگي کان وڌيڪ‬
‫نمائندگي ڪن ٿا‪ .‬انهيَء روشنيَء ۾‪ ،‬اهو چئي سگهجي ٿو ته اهي عالمتي‬
‫ڪردار حقيقت ۾ ڪجهه پهرئين ڏند ڪٿا آهن‪ ،‬جيڪي ڪالسڪ ڪهاڻين‬
‫جي ذريعي امر ٿي ويا آهن‪ ،‬اهي زباني روايتن ذريعي نسل در نسل منتقل‬
‫ٿيندا رهندا آهن ۽ انھن عالمتن ذريعي تصوف جي فلسفي کي سمجهائڻ‬
‫جي ڪوشش ڪئي ويندي آهي‪ ،‬تصوف جي رمزن جي اهميت ۽ وسعت‬
‫پنھنجي جاِء تي مستحڪم آهي‪ .‬پر ان ڳالهه جي به ضرورت محسوس ٿئي‬
‫ته‪ ،‬انهن ڪردارن کي سماجي ماحول‪ ،‬ريتن رسمن‪ ،‬زميني حقيقتن جي‬

‫‪4|Page‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫حوالي سان به پرکي ڏسجي ۽ ڏند ڪٿائي ڪردارن جي انساني نفسيات ۽‬

‫فطرت مطابق به تحقيق ڪجي‪.‬‬
‫هن تحقيقي تجزئي ۾ ”سھڻي جي ڪردار کي انساني فطرت ۽ سنڌ جي‬
‫سماجي پس منظر ۾ سمجهڻ جي ڪوشش ڪئي ويئي آهي‪ “.‬جيڪي ڪردار‬
‫لطيف سائين ”سورمين“ جي صورت ۾ پيش ڪيا آهن‪ ،‬انهن جي همت‪،‬‬
‫حوصلي‪ ،‬جدوجھد مزاحمت جا مختلف روپ آهن‪ .‬هن تحقيقي جائزي ۾‬
‫”سھڻي جي بغاوت ۽ مزاحمت کي“‪ ،‬عورت جي نفسيات مطابق سمجهڻ ۽‬
‫ان تي تحقيق جي ڪوشش ڪئي وئي آهي‪.‬‬
‫شاھ لطيف‪ ،‬هن سر ۾ سماجي قدرن کي بدالئڻ ۽ نون سماجي قدرن ۽‬
‫سجاڳيَء جي ڳالهه ڪري ٿو‪ .‬هن سر ۾ ”درياھ محبوب سان ملڻ جو هڪ‬
‫رستو آهي“ ۽ ان پس منظر ۾ شاھ لطيف نه رڳو درياھ جي دهشت‪ ،‬ڪنن‬
‫جي ڪڙڪن‪ ،‬تک‪ ،‬تار جو منظر چٽيو آهي‪ ،‬پر درياھ جي جيوت ۽ خوفناڪ‬
‫جاندارن جو ذڪر پڻ ڪيو آهي‪ .‬هن سر ۾ عشق جي آزمائش ال ڪشاال‬
‫ڪڍڻ‪ ،‬خوداري‪ ،‬ارادي جي پختگي سماجي ريتن ۽ رسمن کان بغاوت ڪرڻ‪،‬‬
‫سر تي سختيون برداشت ڪرڻ‪ ،‬عشق جي مستي‪ ،‬اندر جي اٿل‪ ،‬قول اقرار‪،‬‬
‫طعنن‪ ،‬مھڻن ۽ ڏوراپن جي پرواھ نه ڪرڻ جو ذڪر ملي ٿو‪.‬‬
‫ھن سر ۾ به لطيف سائين جن پنھنجا ويچار ظاھر ڪرڻ واسطي ھڪ لوڪ‬
‫ڪٿا کي اڌار بڻايو آھي‪ .‬سھڻي جو ڪردار لوڪ ڪھاڻين ۾ منفرد ۽ نمايان‬
‫آهي‪ .‬سھڻي روايتي عورتن کان مخلتف آهي‪ .‬سماج ۾ عورت الِء ”پنھنجي‬
‫مرضي“ ۽ ”پنھنجي پسند“ جي اظھار واري ”آزادي“ حاصل ناهي‪ ،‬پر اسين‬
‫ڏسون ٿا ته‪ ،‬صديون پھرين سھڻي انتھائي همت وارو قدم کنيو آهي‪.‬‬

‫‪5|Page‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫رسالي ۾ ”سر سھڻي“ جي شروعاتي پھرئين بيت ۾ درياھ جي وهڪري جو‬

‫ذڪر آهي‪ ،‬شاھ سائين چوي ٿو ته ‪:‬‬
‫وھ تک واھڙ تک‪ ،‬جت نينھن تک نرالي‪،‬‬
‫جن کي عشق عميق جو‪ ،‬سي خلوت خيالي‪،‬‬
‫واريين سي والي‪ ،‬ھينئڙو جني ھٿ ڪئو‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پھريون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]1‬‬
‫”درياھ جي (سير واري) وهڪري ۾ وڏي تک ۽ تيزي آهي ۽ ٻين واهڙن‬
‫(ڦاٽن) ۾ پڻ وهڪري جي ساڳي تيزي آهي‪ ،‬پر محبت ۽ عشق ۾ بلڪل جدا‬
‫قسم جي تيزي آهي‪ .‬جڏھن ته جن کي اونهي پاڻي (وحدت) جو عشق آهي‬
‫سي وري (حق سان) دلي پيار ۽ دوستي (خلت) جي خيال ۾ محو آهن (محبت‬
‫االهيَء ۾ مست ۽ مخمور آهن)‪ .‬اي مالڪ‪ ،‬انهن کي موٽائي آڻ جن منھنجي‬
‫دل پاڻ وٽ کڻي وڃي قابو ڪئي آهي“‪.‬‬
‫شاھ لطيف جذبن جو شاعر آهي‪ ،‬سھڻي واري داستان ۾ شاھ لطيف سندس‬
‫”ڪھاڻي“ بيان نه ڪئي آهي‪ ،‬پر ”ڪيفيتن“ ۽ ”جذبن“ کي چٽيو اٿس‪ .‬درياھ‬
‫جي وهڪرن کي نينھن سان ڀيٽي‪ ،‬محبت‪ ،‬سڪ‪ ،‬جي شدت ۽ گهرائي کي‬
‫بيان ٿو ڪري‪ ،‬سھڻي جي ميھار سان محبت کي ڀيٽ ”درياھ جي وهڪرن“‬
‫سان ڏئي ٿو‪ .‬وهڪرا ڪڏهن آهستي هلندا آهن‪ ،‬ته ڪڏهن انهن۾ به طوفاني‬
‫شدت هوندي آهي‪ .‬پاڻي طاقت آهي‪ ،‬جڏھن وهڪرن ۾ شدت اچي ته ان کي‬
‫ڪير به روڪي نه سگهندو آهي‪ ،‬اهي وهڪرا پنھنجي سامهون ايندڙ هر‬
‫شي کي ٻوڙي ۽ لوڙهي سگهن ٿا‪ .‬وهڪرن جي ور چڙهيل شيون پنھنجو‬
‫پاڻ بچائي نه سگهنديون آهن‪ ،‬ان فطري عمل کي ڪابه طاقت روڪي يا‬
‫موڙي نه ٿي سگهي‪.‬‬

‫‪6|Page‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫شاھ لطيف پھرين هن بيت ذريعي سھڻيَء جي محبت جي شدت کي وهڪرن‬

‫سان ڀيٽي‪ ،‬واضح تصور ڏي ٿو جنھن ۾ انساني ذهن سھڻيَء جي جذباتي‬
‫ڪيفيت کي سمجهڻ لڳي ٿو‪ .‬سھڻي پنھنجي جذبن جي شدت ۾ ”مست‬
‫مگن“ آهي‪ ،‬هن جو وس پنھنجي پاڻ تي نه آهي‪ ،‬هو پنھنجي محبت جي‬
‫شدت جي اثر ۾ آهي‪ ،‬جنھن مان نڪرڻ ممڪن نه آهي‪.‬‬
‫عشق جي انتها ۾ انسان پنھنجي وجود ۾ گم ٿو ٿئي جنھن مان نڪرڻ‬
‫ممڪن نه هوندو آهي‪ .‬هتي عشق جو جذبو هستيَء تي حاوي آهي‪.‬‬
‫ڪالسيڪل شاعرن ”سھڻيَء جي ڪردار“ کي تصوف جي رمزن کي‬
‫سمجهائڻ الِء استعمال ڪيو آهي‪.‬‬
‫ڪنڌيَء اڀيون ڪيتريون‪ ،‬ٿيون ساھڙ ساھڙ ڪن‪،‬‬
‫ڪني سانگو ساھ جو‪ ،‬ڪي گهوريس ڪئو گهڙن‪،‬‬
‫جي!‬ ‫گهڙن‬ ‫گهاگهائي‬ ‫تن‪،‬‬ ‫سندو‬ ‫ساھڙ‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پھريون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]9‬‬

‫شاھ لطيف سھڻيَء جي زباني بيان ڪري ٿو ته درياهه ڪناري بيھي‪ ،‬محبوب‬
‫جو نالو وٺڻ ڪافي ناهي هوندو‪ ،‬جن کي محبوب ”من“ ۾ هوندو آهي‪ ،‬سي‬
‫بنا ڪنھن ڊپ جي سر جو سانگو الهي محبوب تان صدقو ٿيڻ الِء درياهه ۾‬
‫گهڙي پون‪.‬‬
‫”سھڻي “ جو ڪردار اهڙي عورت جو ڪردار آهي‪ ،‬جنھن اهو الزام غلط‬
‫ثابت ڪري ڇڏيو ته عورت ڪمزور آهي‪ ،‬يا هن ۾ زناني ”ضعيفائي“ آهي‬
‫يا هو فطري طور هيڻي آهي‪ ...‬سھڻيَء جي بي ڊپائي متاثر ڪندڙ آهي‪.‬‬
‫لوڪ داستان ۾ ”سھڻيَء“ جو جيڪو داستان بيان ٿيل آهي‪ ،‬ان مطابق‪،‬‬
‫”سھڻي“ گجرات جي هڪ ڪنڀار جي ڌيَء آھي‪” .‬عزت بيگ“ بخارا جو ھڪ‬
‫‪7|Page‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫اميرزادو آھي‪ ،‬جيڪو هندستان گهمڻ آيو‪” .‬تال ڪنڀار“ جي ٿانون جي هاڪ‬
‫ٻڌي‪ ،‬ھو اهي ڏسڻ آيو‪ .‬سھڻيَء کي ڏسڻ سان ئي ان سان محبت ٿي ويس‪.‬‬
‫عزت بيگ پنھنجو واپار ڇڏي سھڻي جي پي کان ٿانو وٺي اھي وڪڻڻ‬
‫لڳو‪ ،‬ھو ٿانو مھانگي اگهه تي وٺي‪ ،‬سستا ڪري وڪڻڻ لڳو‪ ،‬ايئن ھن جي‬
‫سھڻي سان روز مالقات ٿيڻ لڳي‪ ،‬اھڙي طرح ھن پنھنجي سڄي دولت‬
‫لٽائي ڇڏي‪ ،‬جڏھن ھو تال ڪنڀر جو مقروض ٿي ويو ته ان جون مينھون‬
‫چارڻ شروع ڪيون‪ ،‬جنھن جي ڪري نالو ميھار يعني ”مينھون چارڻ وارو“‬
‫پئجي ويو‪ .‬سھڻي ۽ ميھار جو عشق ھاڻي لڪل نه رھي سگهيو‪ ،‬جڏھن ما‬
‫پي کي خبر پيئي ته انھن مھيار کي گھر مان ڪڍي ڇڏيو‪ .‬ھو ساڌو جي‬
‫روپ ۾ دريا جي ٻئي ڪناري تي وڃي رھڻ لڳو‪ .‬تال ڪنڀر بدنامي کان‬
‫بچڻ ال سھڻي جي شادي سندس زبردستي ويجهي رشتيدار”ڏم“ سان‬
‫ڪرائي ڇڏي‪ ،‬اتان سھڻيَء جي ”بغاوت“ شروع ٿي ٿئي‪.‬‬
‫موجوده سماجي روايتن مطابق شادي عورت کي مرد جي مڪمل هٿ وس‬
‫ڪندڙ رسم آهي‪ ،‬شاديَء کي اهڙو ادارو ڪري پيش ڪيو ويو آهي‪ ،‬جنھن‬
‫۾ عورت مڪمل طور تي پنھنجي اصل سڃاڻپ وساري‪ ،‬شاديَء کان پوِء‬
‫پنھنجي نالي‪ ،‬۽ پنھنجي خانداني سڃاڻپ تان هٿ کڻي‪ ،‬جنھن سان شادي‬
‫ٿئيس ٿي‪ ،‬ان جي نالي ۽ ذات سان سڃاڻپجڻ لڳي ٿي‪ .‬ان کان عالوه گهر‬
‫۽ خاندان به هن جي شخصيت تي حاوي ٿي ويندا آهن‪ .‬جنھن خاندان ۾ شادي‬
‫ٿيندي اٿس‪ ،‬انهيَء خاندان جون ريتون رسمون به پوريون ڪرڻيون پونديون‬
‫اٿس‪.‬‬
‫شاھ لطيف هڪ سماجي دانشور هو‪ .‬ھو سماج ۾ موجوده غلط روايتن جي‬
‫خالف هيو ۽ هن سماج ۾ واضح تبديلي پئي گهري‪ ،‬هن سر سھڻي ۾ اها‬

‫‪8|Page‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫دعوى سچي ثابت ٿئي ٿي‪ ،‬هن داستان ۾ شاھ سائين کي سھڻيَء جي ڪردار‬
‫۾ هڪ عورت جي ڪردار ۾ انهيَء تبديليَء جو اهڃاڻ نظر آيو‪.‬‬
‫سھڻيَء جو ڪردار مروج روايتن کان انڪار ڪري ٿو‪ .‬عام طور تي عورت‬
‫الِء پنھنجي اظھار کان روڪيندڙ يا ڪو اهڙوڪم ڪرڻ جيڪو مروج‬
‫سماجي ۽ مذهبي روايتن جي خالف هجي‪ .‬ڏکيو هوندو آهي‪ .‬ڪوبه اهڙو‬
‫قدم جيڪو سماج جي مروج قائدن قانونن کي ٽوڙيندڙ هجي اهو ڪرڻ ۾‬
‫مختلف رڪاوٽون هونديون آهن‪ .‬سماجي رويا ان عورت کي ڏوهارڻ بڻائي‬
‫پيش ڪندا آهن ۽ گهر‪ ،‬خاندان‪ ،‬سماجي رابطن ۾ موجود ماڻهو ان کي ذهني‬
‫اذيت ڏيندا رهندا آهن‪ .‬اھي مھڻا‪ ،‬طعنا‪ ،‬ٽوڪ وارا رويا عورتن کي مسلسل‬
‫نفسياتي طرح ڪمزور ڪندا آهن ۽ سھڻي انهن سڀني روين کي منھن ڏنو‬
‫۽ برداشت ڪيو‪.‬‬
‫سھڻيَء جو ڪردار سنڌ جي سماجي روين کان مختلف آهي‪” .‬سھڻي ميھار‬
‫جو عشقيه داستان“ سنڌ ۽ پنجاب ۾ شاھ لطيف کان اڳ لوڪ ڪھاڻيَء جو‬
‫درجو وٺي چڪو هو ۽ عام مقبول هو‪ .‬اها ڪھاڻي ڪنھن به ريت سھڻيَء‬
‫۽ ميھار کي ”ڪارو ڪاري“ قرار ڪونه ٿي ڏئي پر ان منظر ۾ رڳو ”ڏم“‬
‫۽ سندس ”سس ‪ /‬ڀيڻ‪ /‬نڻاڻ“ جو ڪردار ئي نندا جوڳو سمجهيو ٿي ويو‪.‬‬
‫تاريخ ۾ سھڻيَء کان اڳ ”ميران ٻائي “جو ذڪر ملي ٿو جنھن روايتي‬
‫شاديَء جي ٻنڌڻ کان انڪار ڪندي‪ ،‬ڪرشن سان پنھنجي عشق جو اظھار‬
‫ڪيو هو‪ .‬ميران ٻائيَء جو تعلق شاهي خاندان سان هو‪ ،‬پر هن سڀ ڪجهه‬
‫تياڳي جهنگ وڃي وسايو‪.‬‬
‫محقق بدر ابڙي‪ ،‬پنھنجي ڪتاب ”سنڌ جو شاھ“ ۾ ميران ٻائي ۽ سھڻيَء‬
‫جي ڪردار کي تاريخي شاهدين سان ڀيٽيو آهي‪.‬‬

‫‪9|Page‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫”ميران ٻائيَء“ پنھنجي نڪاح ٻڌي مڙس کي پنھنجو مڙس قبول نه ڪيو‬
‫هو‪ .‬سھڻيَء پنھنجي نڪاح ٻڌي مڙس ”ڏم“ کي مڙس قبول نه ڪيو‪ .‬سھڻي‬
‫کي درياھ پار ڪرڻو ٿي پيو‪ .‬ميران جو عشق تخيل جي ڪئنواس تي ”عشق‬
‫حقيقي“ جي دعوي سان هو‪ ،‬پر سھڻيَء جو عشق ”مجازي“ صورت ۾ هو‪،‬‬
‫جيستائين ميران ٻائيَء يا سھڻي جي شاديَء جو دائرو يا موضوع ساڳيو‬
‫آهي‪ ،‬پر ٻيئي واقعا مفھوم جي اعتبار کان عشق حقيقي‪ ،‬تصوف‪ ،‬ويدانيت‬
‫يا ڀڳتيَء جي چوڌاري ڦرن ٿا‪.‬‬
‫ميران پنھنجي عشق کي‪ ،‬عشق حقيقي سان ڳنڍي ڇڏيو يا ائين به چئي‬
‫سگهجي ٿو ته‪ ،‬ميران پنھنجي شاديَء جي ٻنڌڻ کان انڪار ڪري پنھنجو‬
‫پاڻ‪ ،‬پنھنجي سماجي پتيَء ‪/‬مڙس کي ارپڻ کان انڪار ڪيو‪ ،‬پوِء ان انڪار‬
‫تي قائم رهڻ الِء هن محلن کي ڇڏيو يا مذهبي اڳواڻن کين محل ڇڏڻ الِء‬
‫مجبور ڪيو‪ .‬آخرڪار ميران جا ”ڀڄن“ جهرجهنگ ڳائجڻ لڳا ۽ هن کي‬
‫”آدرشي ڀڳتياڻي“ طور سماج قبول ڪيو‪ .‬ميران جي ابتڙ سھڻيَء پاڻ‬
‫پنھنجي عشق کي ڪوبه سماجي عنوان يا تصوف جو پردو نه ڏنو پر هن‬
‫پنھنجي شاديَء کي نه مڃندي پنھنجي عشق جو اظھار ڪيو ۽ سماجي‬
‫ظاهري مڙس جي ساٿ کان انڪار ڪيائين‪ .‬شاعرن ان کي ڪھڙي طرح‬
‫پيش ڪيو آهي‪ ،‬اها الڳ ڳالهه آهي‪.‬‬
‫سھڻي جي عشق کي مختلف زاوين کان بيان ڪري‪ ،‬تمثيلي طور تي‬
‫”تصوف“ جي گهرائي ۽ حقيقي عشق جي تڪليفن مشڪالتن ۽ آزمائشن‬
‫کي ان سان ڳنڍيو ويو آهي‪ .‬سھڻيَء ميھار جي ڪردارن کي مثبت نموني‬
‫پيش ڪيو ويو آهي‪ .‬اهي سھڻي ميھار جي داستان جا صرف ٻه ڪردار نه‬
‫آهن ان ۾ عام انساني ڪردارن سان گڏوگڏ ”درياھ“ جو ڪردار به آهي ۽‬

‫‪10 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫لطيف سائين‪ ،‬سھڻيَء جو مقابلو درياھ سان ڏيکاريو آهي‪ .‬درياھ کي موجوده‬
‫دؤر جي سماج سان به ڀيٽي سگهجي ٿو‪ .‬ڇو ته شاھ جي شاعري عالمتي‬
‫شاعري آهي‪ ،‬ان ڪري اهي عالمتون ڪنھن به دؤر ۾ پراڻيون ناهن‬
‫ٿينديون‪ .‬سھڻي جو مقابلو يا اختالف سندس گهر واري ”ڏم“ سان به آهي‪،‬‬
‫سندس ”نڻان“ سان به آهي‪ .‬شاھ عبداللطيف سماجي جوڙ جڪ واري ماحول‬
‫کي ۽ سماجي روايتن کي چٽيندي‪ ،‬سھڻيَء کي انهن جو انڪاري ڏيکاريو‬
‫آهي‪ .‬۽ عورت جي نفسياتي ۽ جذباتي رجحانن کي پڌرو ڪيو آهي‪.‬‬
‫شاھ عبداللطيف ڀٽائي عورت کي عورت سمجهي ان جي جذبن ۽ احساسن‪،‬‬
‫ا منگن ۽ اڌمن جو عڪس پنھنجي شاعري ۾ اهڙي طرح پيش ڪيو آهي‬
‫جو ڄڻ هو عورت جي نفسيات خاص طور‪ ،‬جنسي زاوين جو ماهر معلوم‬
‫ٿئي ٿو‪ .‬پنھنجي تيز نگاھ ۽ سڀاَء جي ڳوڙهي ڄاڻ جي مدد سان شاھ صاحب‬
‫عورت جي عملي ازدواجي زندگيَء کي تمام گھرائيَء سان پروڙيو آهي‪.‬‬
‫عام طور تي شاديَء کان پوِء عورت کان اها توقع ڪئي ويندي آهي ته هوَء‪،‬‬
‫گهر جي ذميواري پاڻ ادا ڪري‪ ،‬ساهرن جا سڀ ڪم ڪار ڪري‪ ،‬سڀني جو‬
‫خيال رکي‪ ،‬رڌ پچاَء کان وٺي گهر جي صفائي تائين سڀ ڪم پاڻ ڪري‪،‬‬
‫ڪنھن کي شڪايت جو موقعو نه ڏئي‪ .‬سماج ۾ عورت جي جذبات ۽ جنسي‬
‫الڙن تي نه ڳالهايو ويندو آهي ۽ عورت پاران اهڙو اظھار به معيوب سمجهيو‬
‫ويندو آهي‪ .‬پر شاھ عبداللطيف ڀٽائي‪ ،‬سڀني انساني جبلتن‪ ،‬عادتن‪ ،‬اڌمن‪،‬‬
‫احساسن سان گڏوگڏ عورت جي جنسي خواهش کي پڻ بيان ڪيو آهي‪ ،‬هو‬
‫روح سان گڏوگڏ جسماني خواهشن کي نظرانداز نٿو ڪري‪.‬‬
‫سنڌ جي سماجي ۽ ادبي تاريخ توڙي عمومي ماحول اهڙو ڪوبه قصو يا‬
‫داستان نظر نٿو اچي جتي ڪنهن ڪنواريَء ڇوڪريَء ڪنهن ڇوڪري سان‬

‫‪11 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫ائين عشق ڪيو هجي يا ڪنھن پرڻيل عورت پنھنجي مڙس کان سواِء‬
‫ڪنھن ٻئي مرد سان اهڙو نينھن لڳايو هجي ۽ وري اهڙي بيباڪيَء سان‬
‫ان جو اظھار ڪيو هجي‪ .‬سنڌ جي سمورن مشھور عشقيه داستانن سورمين‬
‫گهڻو ڪري پرڻيل آهن ۽ انهن جا محبوب انهن جا پنھنجا مڙس ئي آهن‪.‬‬
‫روايتن جي بنھ ابتڙ شاھ عبداللطيف‪ ،‬زندگيَء جي سڀني زاوين کي نظر‬
‫۾ رکندي‪ ،‬سھڻيَء جو ڪردار نرالي انداز سان تخليق ڪيو آهي‪ .‬سھڻي‬
‫روايتي سماجي ٻنڌڻن کان انڪار ڪندي‪ ،‬رسمي مڙس جي ساٿ کي رد‬
‫ڪندي‪ ،‬ميھار سان ميالپ کي پسند ڪري ٿي ۽ ان جي صحيح هجڻ جو‬
‫اظھار به ڪري ٿي‪ .‬سھڻي پاڻ کي ڏوهاري ڪري پيش نه ٿي ڪري‪ .‬شاھ ان‬
‫جي ڪردار کي ان جي جذبي کي سماجي مڃتا جي طور تي کڻي آيو آهي‪:‬‬
‫پليان پليو نه رھي‪ ،‬نرتون نينھن نبار‪،‬‬
‫گهڙان گهورئم جندڙو‪ ،‬اٽل مون اوڀار‪،‬‬
‫ٿئو‪.‬‬ ‫حق‬ ‫ت ني‬ ‫ھلڻ‬ ‫ميھار‪،‬‬ ‫من‬ ‫ج ني‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]13‬‬
‫سھڻي چوي تي ته سندس عشق روڪڻ سان نٿو روڪجي‪ ،‬ان جي اٿل اپار‬
‫آھي‪ ،‬جنھن جي ڪا حد نه آھي‪ .‬عشق جي روحاني ۽ جسماني ڪشش ٻنهي‬
‫جو ذڪر ڪيل آھي‪ .‬سر سھڻيَء ۾ شاھ عبداللطيف ڀٽائي فرمائي ٿو ته‪:‬‬

‫گهڙو ڀڳو ته گهورئو‪ ،‬مر ٻيڙ ٿئي ٻانھين‪،‬‬

‫اسانھين‪،‬‬ ‫پر‬ ‫ايُء‬ ‫مذڪر‪،‬‬ ‫المولى‬ ‫طالب‬
‫پئان م پانھين‪ ،‬مون ميھار ئي من ۾‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پھريون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]22‬‬

‫‪12 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫هن بيت ۾ سھڻي‪ ،‬ڏم کي ڪوڙو قرار ڏيندي‪ ،‬اهو اظھار ڪري ٿي ته‬
‫سندس من ۾ ميھار آهي ۽ ڏم سان دنياوي تعلق کي ڪوڙو قرار ڏي ٿي‪.‬‬

‫تڙ تڪڙ تار گهڙڻ‪ ،‬ايُء ڪاڻيارن ڪم‪،‬‬

‫ڏھ ڏھ ڀيرا ڏينھن ۾‪ ،‬ڏي ڏوراپو ڏم‪،‬‬
‫نھوڙئا‪،‬‬ ‫نينھن‬ ‫ٽيئي‬ ‫شرم‪،‬‬ ‫مت‬ ‫عقل‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ٽيون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]1‬‬
‫هن بيت ۾ شاھ لطيف بيان ڪري ٿو ته ”تار پاڻي “ ۾ گهڙڻ‪ ،‬هر ڪنھن جي‬
‫وس ۾ نه هوندو آهي‪ ،‬پاڻيَء ۾ گهڙڻ الِء حوصلو کپي ۽ جنھن جي اندر ۾‬
‫ڪو غرض هوندو يا ڪو مقصد هوندو‪ ،‬ڪا تمنا‪ ،‬ڪا خواهش هوندي اهوئي‬
‫بي ڊپو ٿي تار پاڻي ۾ گهڙڻ جي همٿ ڪندو‪ .‬سھڻي جي اندر ۾ ميھار‬
‫سان مالقات جي تڙپ هئي‪ ،‬جنھن جي ڪري هن پاڻي جي دهشت جي به‬
‫پرواهه نه ڪئي‪ .‬هن بيت ۾ ڏم جي مهڻن جو به ذڪر آهي ان مان ظاهر ٿئي‬
‫ٿو ته‪ ،‬ڏم سھڻي جي عشق کان واقف هو‪ .‬۽ اها به خبر هيس ته سھڻي روز‬
‫ميھار سان مالقات الِء درياھ پار ڪري وڃي ٿي‪ .‬سھڻيَء جو مقابلو‪ ،‬درياھ‬
‫جي دهشت سان به آهي طوفان سان‪ ،‬بارش سان‪ ،‬ڪاري رات‪ ،‬سخت سيَء‬
‫سان آهي‪ .‬ان کان عالوه درياھ ۾ جيڪي جانور آهن‪ ،‬مڇيون‪ ،‬واڳون‪،‬‬
‫سيسار‪ ،‬ڄرڪا‪ ،‬لوهڻيون‪ ،‬مڇ سڀ سھڻي جي مقابلي ۾ آهن‪ .‬سھڻي دريائي‬
‫مخلوق جو کاڄ بڻجي ٿي وڃي پر ثابت قدمي نٿي ڇڏي‪.‬‬
‫شاھ‪” ،‬سھڻي “ کي ”عاشق“ طور پيش ڪيو آهي ۽ عشق جي راه ۾ سھڻي‬
‫کي هر امتحان ۽ هر مشڪل ۾ اڏول بيٺل ڏيکاري ٿو‪ .‬پنھنجي سوچ‪،‬‬

‫‪13 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫پنھنجن جذبن ۽ پنھنجي مقصد کي سھڻي پاڻ صحيح ثابت ٿي ڪري‪.‬‬

‫سھڻي جي نظر ۾ دنياوي‪ ،‬روايتي رشتا سندس دل جي رشتي جي اڳيان‬
‫ڪوڙا ۽ عارضي آهن‪.‬‬
‫سر سھڻي ۾ شاھ لطيف جيڪا منظر ڪشي ڪئي آهي‪ ،‬اها پڻ اهميت‬
‫رکي ٿي‪ ،‬جنھن مھل سر سھڻيَء ۾ ڪيل منظر ڪشيَء تي غور ڪجي ٿو‬
‫ته دل دهلجي ٿي وڃي ۽ ان منظر ڪشيَء تي غور ڪرڻ کان سواِء سھڻي‬
‫جي ڪردار ۽ ان جي جذبي ۽ همٿ کي سمجهي ۽ محسوس نٿو ڪري‬
‫سگهجي‪.‬‬
‫سياري سهہ رات ۾‪ ،‬جا گهڙي وسندي مينھن‪،‬‬
‫ھلو ته پڇون سهڻي‪ ،‬جا ڪر ڄاڻي نينھن‪،‬‬
‫جنھن کي راتو ڏينھن‪ ،‬ميھار ئي من ۾‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ٽيون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]19‬‬

‫”تهه سياري جي رات آهي‪ ،‬اڀ ڪڪرن سان ڇانئجي ويو‬

‫آهي‪ ،‬چوڌاري اوندھ انڌوڪار لڳي پئي آهي‪ ،‬سخت طوفان‬
‫پيو گهوگهاٽ ڪري‪ ،‬درياھ مستن وانگر موج ۾ پيو جهولي‬
‫‪،‬ڪنن جو ڪڙڪو پيو پوي‪ ،‬لھرون لوڏا پيون ڏين‪ ،‬کنوڻ جا‬
‫چمڪاٽ پيا پون ۽ مينھن به اوهيڙا ڪيو پيو وسي‪ ،‬ڄڻ ته‬
‫قدرت پنھنجي وس آهر سھڻيَء کي سمجهائي رهي آهي‪ ،‬ته‬
‫اڄ درياھ ۾ گهڙڻ جو خيال دل تان الهي ڇڏ‪ ،‬پر سھڻي دهلجڻ‬
‫جي نه هئي ۽ سنھن تي پوري هئي محبت ۾ محو ٿي‪ ،‬ڪچي‬
‫گهڙي جي ڪل نه رکي‪ ،‬ڪنن۾ ڪاهي پئي“‪.‬‬

‫‪14 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫جنھن وقت شاھ لطيف‪ ،‬سھڻيَء جي ٻڏڻ جو منظر بيان ٿو ڪري ته اهو پڻ‬
‫نھايت اثرائتو آهي‪ .‬عام طور تي شاعريَء ۾ عورت جي حسن جي اپٽار‬
‫ڪيل هوندي آهي ۽ عورت کي نازڪ بڻائي پيش ڪيو ويندو آهي پر‬
‫سھڻيَء جو ڪردار انهن روايتي مثالن جي نفي ڪندي نظر اچي ٿو‪ .‬هڪ‬
‫عورت جيڪا عاشق آهي ۽ اها جڏهن پنھنجي زندگيَء بابت پاڻ قدم کڻي‬
‫ٿي ته بنھه ڊڄي نٿي‪ ،‬ان کي درياھ جون موجون ڊيڄارڻ ۾ ناڪام ٿي ٿيون‬
‫وڃن‪ ،‬سھڻي جو دردناڪ موت به ان کي ختم ناهي ڪري سگهيو‪.‬‬
‫سھڻيَء جي ڪردار جا انيڪ پھلو آهن‪ ،‬جن تي بحث ڪري سگهجي ٿو‪،‬‬
‫هاڻ هن بيت ۾ شاھ سھڻيَء کي عشق جي انتھا تي وٺي پيو وڃي ۽ ان‬
‫انتھا تي هو ٻين کي مخاطب ٿيندي چوي ٿو ته‪:‬‬
‫ھلو ته پڇون سهڻي‪ ،‬جا ڪر ڄاڻي نينھن‪،‬‬

‫شاھ لطيف سھڻيَء جي ڪردار جي تخليق ڪرڻ کان پوِء پاڻ خود به ان کان‬
‫متاثر محسوس ٿئي ٿو‪ .‬هو عشق جون رمزون‪ ،‬باريڪيون‪ ،‬حساسيت ۽‬
‫وحدانيت واري فڪر کي سھڻي کان سکڻ ۽ پڇڻ پيو گهري‪ .‬ٻئي بيت ۾‬
‫چوي ٿو‪:‬‬
‫تھار‪،‬‬ ‫االھي‬ ‫ڪري‬ ‫ھٿ‬ ‫گهڙو‬ ‫گهڙي‬
‫ڄنگهه ڄرڪي وات ۾‪ ،‬سسي کي سيسار‪،‬‬
‫چوڙا ٻيڙا چڪ ۾‪ ،‬لڙ ۾ لڙھيس وار‪،‬‬
‫لکين چھٽيس لوھڻيون‪ ،‬ٿيلهيون ٿنئون ڌار‪،‬‬
‫سھڻي‪،‬‬ ‫ٿيندي‬ ‫ڀاڱا‬ ‫ھزار‪،‬‬ ‫مڇ‬ ‫مڙئا‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پھريون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]18‬‬

‫‪15 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫هن بيت ۾ درياهي جانورن جو ذڪر آهي‪ ،‬هاڻي جيڪڏهن سھڻي کي صرف‬
‫عالمتي ڪردار ئي سمجهي ته پو انهن جانورن کي ڪھڙي عالمتن طور‬
‫وضاحت ڪري سگهجي ٿو؟ اها ڳالهه پڻ تحقيق طلب آهي ته صرف سھڻي‬
‫کي جيڪڏهن عالمتي ۽ روحاني نظر جي مطابق پرکڻ ۽ سمجهڻ جي‬
‫ڪوشش ڪجي ٿي ته پو ٻيون شيون پردي ۾ هليون ٿيون وڃن‪ ،‬پر جنھن‬
‫وقت اسان سھڻيَء کي انساني ڪردار طور پرکڻ جي ڪوشش ڪريون ٿا‬
‫ته پوِء اهو موضوع وڌيڪ وسعت ۽ پکيڙ رکندو محسوس ٿئي ٿو‪ .‬هونئن‬
‫به ڪالسيڪل شاعري گهڻ رخي هوندي آهي‪ .‬ان ڪري جنھن وقت اسان‬
‫سھڻيَء کي عاشق عورت جي روپ ۾ تسليم ڪندي انهن جي محبت جي‬
‫گهرائي ۽ پنھنجي راِء جي اظھار واري فلسفي کي سمجهڻ جي ڪوشش‬
‫ڪريون ٿا ته پوِء ان سان پيش ايندڙ مسئال ۽ مشڪالتون وڌيڪ چٽائي سان‬
‫اسان جي نظرن جي اڳيان اچي ٿيون وڃن‪.‬‬
‫سھڻي سان مقابلي ۾ ڪاري رات‪ ،‬سيارو‪ ،‬پاڻي جا ڪڙڪا‪ ،‬اونداهي ڪارا‬
‫ڪن‪ ،‬مستيَء ۾ درياھ تار‪ ،‬طوفان‪ ،‬برسات‪ ،‬پاڻي جو خوفناڪ آواز‪ ،‬پاڻيَء‬
‫جو زور‪ ،‬واسينگ نانگ‪ ،‬درندا‪ ،‬وڏا واڳو‪ ،‬سيسار‪ ،‬ڄرڪا‪ ،‬لوهڻيون‪،‬‬
‫مڇيون‪ ،‬ٿيلهيون‪ ،‬مانگر مڇ‪ ،‬ان کان عالوه سماجي رشتا‪ ،‬مڙس‪ ،‬نڻاڻ‪ ،‬سس‪،‬‬
‫انهن رشتن جا رويا سماجي قاعده قانون‪ ،‬رسمون رواج‪ ،‬اخالقي روايتون‬
‫بندشون‪ ،‬پابنديون‪ ،‬موجود آهن ۽ ٻئي طرف سھڻي ”اڪيلي“ آهي‪ .‬ان سان‬
‫گڏ صرف ۽ صرف عشق آهي‪ ،‬محبوب سان ملڻ جي سڪ آهي‪ ،‬هڪ‬
‫مضبوط ڪيفيت آهي‪ .‬سھڻي ڪٿي به انهن مشڪالتن کان ڪيٻائي نه ٿي‬
‫۽ نه ئي وري گهٻرائي ٿي‪.‬‬

‫‪16 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫ھي ڳالهه وسارڻ جهڙي نـه آھي تـ سھڻي سراپا تصوف جي پانڌيئڙي ڪانه‬
‫هئي‪ ،‬معاشري ۾ سندس حيثيت ھڪ سماجي انصاف جي حصول واري‬
‫فريادي جي به ھئي‪ ،‬جنھن کي جيڪڏھين مالمت جي انداز ۾ ڏسجي ته پو‬
‫ان کي بالجواز باغياڻه ڪردار به چئي سگهجي ٿو‪ .‬اسان جي مفڪرن ۽‬
‫دانشورن خبر ناهي ته ڇو ان کي نظر انداز پئي ڪيو آھي‪ .‬درحقيقت اسان‬
‫جي اديبن ۽ شارحن سھڻي جي فطري ۽ سماجي جذبن کي معرفت ۽‬
‫حقيقت ڏانھن منسوب ڪري تنقيد جي راھن کي به روڪي ڇڏيو‪ .‬جنھن‬
‫جي ڪري سر سھڻي ۾ آيل مڙني ڪردارن جا اھي ڪارناما جيڪي سماجي‬
‫رخ جا متقاضي ھئا‪ ،‬گھڻو ڪري اڄ تائين اوجهل رھيا آھن‪.‬‬
‫ڪيفت ”شعوري“ هجي يا ”الشعوري“‪ ،‬پر خطرا ۽ مشڪالتون ته حقيقت ۾‬
‫موجود هوندا آهن‪ .‬سھڻي پنھنجي وجود جي خواهشن کي اهميت ڏئي ٿي‪.‬‬
‫اها ڳالهه ضروري آهي ته وقت گذرڻ سان گڏ شين جي موضوعن جي‬
‫ڪردارن جي نظرياتي تحقيق ٿيڻ سان انهن جي مختلف پھلوئن جي‬
‫وضاحت ٿئي ٿي‪ .‬گهڻ پاسائي تحقيق ڪردارن کي سمجهڻ ۾ آساني ٿي‬
‫پيدا ڪري‪ .‬انساني ڪردارن جي ڇنڊڇاڻ انساني نفسيات مطابق ٿيڻ‪ ،‬ان‬
‫کي حقيقت جي ويجهو ٿي آڻي ڇڏي‪ .‬جڏهن ته شاعريَء ۾ موجود ڪردارن‬
‫کي يا سھڻي جي ڪردار کي جنھن وقت صرف ۽ صرف مذهبي يا ڪنھن‬
‫به مذهبي فرقي جي نڪتا نظر کان پرکجي ٿو ته اهو الڳ معني رکي ٿو‪.‬‬

‫‪17 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫نتيجو‪:‬‬
‫سھڻي جو ڪردار هڪ اهڙي عورت جو ڪردار آهي‪ ،‬جيڪا‬
‫صديون اڳ پنھنجي حق ال جهيڙو جوٽي ٿي‪ .‬پنھنجي عقل‪ ،‬هوش‪،‬‬
‫مرضي‪ ،‬اختيار کي پاڻ تسليم ڪندي‪ ،‬ان مطابق عمل ڪري ٿي‪.‬‬
‫پنھنجي نفسياتي ذهني ۽ جسماني خواهشن جي حقيقتن کي رد‬
‫نٿي ڪري پر مڃائي ٿي‪ .‬اهڙا مضبوط ۽ سگهارا ڪردار تمام‬
‫گهٽ ٿا نظر اچن‪ .‬صديون گذرڻ کان پوِء به سھڻي جي ڪردار جي‬
‫تجزيي ۽ تحقيق ڪرڻ ۾ اسانکي سماجي ريتن‪ ،‬رسمن بابت‬
‫سوچڻو پوندو آهي‪ ،‬ڇو ته اهڙي بھادر عورت جو اسان وٽ ڪو‬
‫مثال موجود نه آهي‪ .‬سماج ۾ هيڻي عورت مڃتا ماڻيل آهي‪.‬‬
‫عورت جي ڪمزور‪ ،‬الچار ۽ فرمانبردار تصور کي ايترو ته ذهنن‬
‫تي مسلط ڪيو ويو آهي‪ ،‬جو انهن دائرن ۽ مخصوص تصورن‬
‫کان ٻاهر جيڪا عورت نظر اچي ٿي‪ .‬اها باغي تصور ڪئي ٿي‬
‫وڃي‪ .‬حاالنڪه سھڻي صرف اهو قدم کنيو آهي جو سماج پاران‬
‫طئي ڪيل سڱ کي ٺڪرائيندي‪ ،‬پنھنجي خواهشن ۽ پسند مطابق‬
‫پنھنجي محبوب سان رشتو جوڙي ٿي‪ ،‬ان سان ملڻ وڃي ٿي‪،‬‬
‫صدين کان پوِء به عورت جو اهڙو قدم جنھن کي اڄ جو سماج به‬
‫مڃتا ڏيڻ الِء تيار ئي نه آهي ۽ نه ئي ان عمل کي ساراهه جوڳو‬
‫سمجهيو ٿو وڃي‪ .‬جڏهن ته شاھ عبداللطيف ان جي ساراهه ڪري‬
‫ٿو ۽ سھڻيَء جي عمل کي فطرت جي عين مطابق سمجهندي ان‬
‫تي لکي ٿو‪.‬‬

‫‪18 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫قصي جي ٻيو زاويو ‪ /‬ڳجهہ ڳجهاندر ڳالهڙي‪.‬‬

‫منھنجي خيال ۾ شاھ جوھي سر به ماڻهوَء جي حياتيَء کان موت تائين ۽‬
‫سندس اندر جي سفر جو سر آھي‪.‬‬
‫لوڪ داستان جيئن ته خيالي ھوندا آھن انڪري انھن جا ڪردار به خيالي‪،‬‬
‫تصوراتي ۽ گھڻو ڪري حقيقت کان مٿان ھوندا آھن‪ .‬ايئن ئي داستان جا‬
‫واقعا ۽ موقعي جي مناسبت سان گھڙيل‪ ،‬جوڙيل‪ ،‬ٺھيل ۽ ٺڪيل ھوندا‬
‫آھن‪ .‬جن ۾ ڪردار داستان ٺاھڻ واري جي مرضيَء مطابق عمل ڪري داستان‬
‫کي ان جي منطقي انجام تي پھچائيندا آھن‪ .‬سر سھڻي به ٻين سرن وانگر‬
‫انساني احساسن‪ ،‬جذبن ۽ آدرشن ۾ اڻيل وحدت الوجودية جي شاعراڻي‬
‫تشريح جو سر آھي‪.‬‬
‫داستان اسان جي چوڌاري دنيا جي تشريح جو هڪ طريقو آهي‪ .‬ٻين لفظن‬
‫۾ ايئن کڻي چئجي ته اهو هڪ قسم جي حالتن جي ترتيب ڏيڻ آهي‪ .‬ماڻهو‬
‫روزمره جي زندگيَء ۾ داستانن ۾ گهيريل آهن‪ .‬اهي روايتون زباني يا‬
‫لکت ۾ به ٿي سگهن ٿيون ۽ مختلف افسانن‪ ،‬لوڪ ڪهاڻين ۽ ڏند ڪٿائن‬
‫جي صورت ۾ ملي سگهن ٿيون‪ .‬افسانن ۽ لوڪ ڪهاڻين جا لفظ هڪ ٻئي‬
‫جي بدلي ۾ استعمال ٿيندا آهن‪ .‬سڄي تاريخ ۾‪ ،‬مختلف روايتون ٻڌايون‬
‫ويون آهن ۽ هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن منتقل ڪيون ويون آهن‪ .‬اهي‬
‫عالمتون مختلف ثقافتن جون نمائندگي ڪن ٿيون‪ .‬هر داستان ۾ ماڻهن کي‬
‫سيکارڻ الِء ڪجهه اخالقي سبق هوندو آهي‪ .‬هر ڪهاڻيَء جو بنياد ڪجهه‬
‫اصولن ۽ ضابتن تي ٻڌل هوندو آهي‪ .‬انهن اصولن تي تفصيل سان بحث‬
‫ڪيو ويو‪ .‬هن جو مطالعو پالٽ جي جوڙجڪ کي سمجهڻ ۾ هڪ عظيم ۽‬
‫سڀ کان وڌيڪ اثرائتو حصو آهي‪.‬‬

‫‪19 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫لوڪ داستان جيئن ته ڌرتي ۽ ڌرتي جي ماڻهن جي روحن مان ڦٽندا آھن‪،‬‬
‫ان ڪري اھي ماڻهن جي اندر ۾ اڪريل ھوندا آھن‪ .‬اھوئي سبب آھي جو‬
‫اسان جي ڪالسيڪي شاعرن ڪنھن به لوڪ داستان کي شروع کان آخر‬
‫تائين بيان نه ڪيو آھي‪ ،‬پر انھن جا ڪي واقعا ۽ موقعا بيان ڪيا آھن‪ .‬انھن‬
‫جي ڪردارن جي وسيلي پنھنجي ڳالھ پڙھڻ وارن تائين پھچائي آھي‪ .‬لطيف‬
‫سائين به ايئن ئي ڪيو آھي‪ .‬سھڻي واري سر ۾ به شاه رڳو سھڻيَء جو‬
‫درياھ پار ڪرڻ ۽ درياھ ۾ ٻڏڻ وارو اوقعو بيان ڪيو آھي‪.‬‬
‫سھڻي جو داستان ”عورت جي عشق“ جو داستان آھي‪ ،‬پر ان داستان ۾‬
‫زرعي ۽ جاگيرداراڻي اخالقيات جي حوالي سان ھڪڙو وڏو اخالقي نقص‬
‫آھي ته سھڻي ”پرڻيل عورت“ آھي پر ھن جو ھڪڙي غير مرد سان رستو‬
‫آھي ۽ ھو سڀ الڳاپا الھي‪ ،‬رات جي اونداھي ۾ پنھنجي مڙس ۽ ساھراڻي‬
‫آڪھ کان لڪي‪ ،‬گهڙي ٿي درياھ تري‪ ،‬ٻئي پار پنھنجي محبوب سان ملڻ‬
‫ٿي وڃي‪ .‬اھا ويساھ گھاتي آھي‪ .‬غير اخالقي ۽ غير سماجي عمل آھي ۽‬
‫اھو ھن داستان ۾ وڏو اخالقي نقص آھي‪.‬‬
‫پيار کڻي ڪيترو به پوتر ۽ پاڪ ڇو نه ھجي پر اھو ڪنھن به طرح ڪنھن‬
‫”پرڻيل“ عورت الِء مڙس سان ”بيوفائي“ ڪري‪ ،‬ھن کان لڪي محبوب سان‬
‫مالقاتون ڪرڻ جو جواز ٿي نٿو سگهي‪ .‬خود سھڻيَء کي به پنھنجي ان قدم‬
‫جي غير اخالقي ھجڻ جو احساس آھي‪ .‬ھو اھو به سمجهي ٿي ته سندس‬
‫اھڙو قدم زماني جي نظرن ۾ خراب آھي‪ .‬جنھن ال ساھيڙيون ۽ پاڙيواريون‬
‫کيس ميھڻا ڏينديون آھن جن جي جواب ۾ ھوَء کين چئي ٿي‪:‬‬
‫صورت ساھڙ جي‪ ،‬ائين جي ڏسو سڀيئي‪،‬‬
‫سمهو ڪين سک ٿي‪ ،‬ور پاسو ڏيئي‪،‬‬
‫مونھان اڳي ئي گهڙو سڀ گهڙا کڻي‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پھريون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]5‬‬

‫‪20 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫مڃون ٿا ته سھڻي جي ڳالھ صحيح آھي‪ ،‬سندس ميھار ۾ اھڙو ملڪوتي‬

‫حسن ۽ ان حسن ۾ اھڙو سحر آھي جو ڏسڻ واريون رڳو ھڪ وار کيس‬
‫ڏسن ته پنھنجن ڀتارن سان پاسو ڏيئي سک سمهي نه سگهن ۽ ميھار سان‬
‫ملڻ الِء بيتاب ٿي گهڙا کڻي ڪنن ۾ ڪاھي پون‪ ،‬پر ميھار جو اھڙو‬
‫ملڪوتي حسن ۽ ان حسن جو جادو ڪنھن به طرح ڪنھن عورت ال پنھنجي‬
‫مڙس سان بيوفائي ڪرڻ ۽ سماجي رشتن جي بي حرمتي ڪري ڪنھن ٻئي‬
‫فرد سان رستو رکڻ جو اخالقي جواز ٿي نٿو سگهي‪ .‬داستان جي ان اخالقي‬
‫نقص جو احساس خود عوامي سطح تي قصي گهڙڻ وارن کي به ھو ان‬
‫ڪري ھنن داستان کي ”مابعد الطبعياتي“ ۽ ”روحاني رنگ“ ڏنو ۽ داستان‬
‫۾ چئن روحاني بزرگن جي ڪردارن کي داخل ڪيو‪ .‬ھي چار ئي بزرگ‬
‫ميھار وٽ آيا‪ .‬ميھار کان کير گهريائون‪ .‬کير به ڪنھن اھڙيَء وڇ جو جنھن‬
‫اڃا لڳ نه ڪيو ھجي‪ ،‬ميھار وڇ کي ڏھڻ ويٺو ته وڇ جي ٿڻن مان کير جا‬
‫گوھا نڪري پيا‪ ،‬کير ھن بزرگن کي ڏنو‪ .‬اڌ کير بزرگن پيتو ۽ اڌ موٽائي‬
‫ڏنائونس‪ ،‬چيائونس ته ان مان اڌ ھو پاڻ پيئي ۽ اڌ رکي ڇڏي‪ .‬اھو اڌ پو‬
‫سھڻي پيتو ۽ پيئڻ سان عشق ۾ اندر اجرو ٿي پيس‪:‬‬

‫ڪي‪،‬‬ ‫پريم‬ ‫پيتائين‬ ‫مرڪ‪،‬‬ ‫ميھاران‬

‫تنھن منڌ متوالي ڪي‪ ،‬سندي ساو سرڪ‪،‬‬
‫لڳيس ڪام ڪڙڪ‪ ،‬لوھان تکي لطيف چئي‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان چوٿون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]21‬‬

‫‪21 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫ڪي‪،‬‬ ‫پريم‬ ‫پيتائين‬ ‫مھي‪،‬‬ ‫ميھاران‬

‫ارڪ سرڪ سيد چئي‪ ،‬ڏنيس ڏوت ڏھي‪،‬‬
‫سگهي تان نه سھي‪ ،‬ملي جان نه ميھار کي‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان چوٿون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]22‬‬

‫ھاڻي سھڻيَء جو عشق مقدر ۽ مابعد الطبعيات جو معاملو ٿي پيو جنھن‬

‫تي ڪنھن جو به وس ھلي نٿي سگهيو ۽ جيڪو خراب ۽ چڱي‪ ،‬گناھ ۽‬
‫ثواب وارن دنياوي اخالقي ماپن کان مٿاھون آھي‪ .‬خود سھڻي ۽ ميھار سان‬
‫پنھنجي عشق کي ”مقدر“ جو معاملو ٿي چئي‪ .‬اھو ھن جي مقدر ۾ ھو ته‬
‫ھو ميھار سان عشق ڪري ۽ مڙس کان لڪي‪ ،‬ساڻس بيوفائي ڪري‪،‬‬
‫محبوب سان ملڻ الِء درياھ جي پار وڃي‪.‬‬

‫قرآن شريف جي آيتن ”ڪن فيڪن“‪” ،‬الست بربڪم“‪ ،‬۽ ”ڪالو بال“ جي‬
‫ذريعي اھو ويچار ظاھر ڪيو ويو آھي ته‪” :‬اهلل روزي ازل کان يعني ابتدا‬
‫)آد( کان روح جي اندر پنھنجو ۽ مھيارا جو عشق ڀري ڇڏيو ھو“‪.‬‬

‫چيائين‪،‬‬ ‫جڏھين‬ ‫کي‪،‬‬ ‫اروحن‬ ‫الست‬

‫سدائين‪،‬‬ ‫سهڻيَء‬ ‫ڏي‪،‬‬ ‫ميھار‬ ‫ڪاڍو‬ ‫من‬
‫جيڪي آيس اوڏاھين‪ ،‬سو پاري منڌ پاتار ۾‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ڇھون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]6‬‬

‫‪22 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫الست ارواحن کي جڏھين فرمايو فتاح‪،‬‬

‫ھو من ڪاڍو ميھار ڏي‪ ،‬سهڻيَء سڪڻ ساھ‪،‬‬
‫ارادي اڌاَء‪،‬‬ ‫ڪئو‬ ‫جي‪،‬‬ ‫درياھ‬ ‫دلو دور‬
‫جيڪي آيس ڏونھن اهلل‪ ،‬سو پاري منڌ پاتار ۾‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ڇھون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]8‬‬

‫الست ارواحن کي‪ ،‬جڏھين امر ڪئو احد‪،‬‬

‫من ڪاڍو ميھار ڏي‪ ،‬سهڻيَء سڪڻ سڌ‪،‬‬
‫اڌ‪،‬‬ ‫ايرادي‬ ‫ڪئو‬ ‫جي‪،‬‬ ‫درياھ‬ ‫دور‬ ‫دلو‬
‫جيڪي آيس ڏونھن عدد‪ ،‬سو پاري منڌ پاتار ۾‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ڇھون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]7‬‬

‫الست ارواحن کي‪ ،‬جڏھين جاڳايو جليل‪،‬‬

‫سنئين راھ سيد چئي‪ ،‬سوٺائون سبيل‪،‬‬
‫قليل‪،‬‬ ‫وئا‬ ‫قدر‬ ‫۾‪،‬‬ ‫واديَء‬ ‫جي‬ ‫وحدت‬
‫ڪئا‪.‬‬ ‫لهوارا‬ ‫لکين‬ ‫دليل‪،‬‬ ‫جي‬ ‫درياھ‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ڇھون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]10‬‬

‫الست ارواحن کي‪ ،‬جڏھين فائق فرمايو‪،‬‬

‫ھو من ڪاڍو ميھار ڏي‪ ،‬سھڻيَء کي سعيو‪،‬‬
‫آيو‪،‬‬ ‫اوڏاھين‬ ‫جي‪،‬‬ ‫درياھ‬ ‫دور‬ ‫دلو‬
‫جيڪي ھاديَء ھاليو‪ ،‬سو پاري منڌ پاتار ۾‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ڇھون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]9‬‬

‫‪23 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫ان موضوع جي مٿئين بيت کان پو وارن پنجين بيتن ۾ شاھ ٻڌايو آھي‬
‫ته سھڻي سان جيڪي ٿيو اھو اهلل جي پاران‪/‬طرفان ھو‪:‬‬
‫جيڪي ھاديَء ھاليو‪ ،‬سو پاري منڌ پاتار ۾‪.‬‬

‫شاھ پنھنجن لوڪ داستانن وارن سرن جي ڪنھن به سورمي ‪ /‬ھيروئن جي‬
‫پاڪائيَء جي اھڙي طرح ساک نه ڀري آھي جهڙيَء طرح ھن سھڻيَء جي‬
‫ڀري آھي‪ .‬مارئي الِء شاھ ٻڌايو آھي ته ھو بيشڪ پاڪدامن ھئي ۽ آخر‬
‫تائين پاڪدامن رھي‪ ،‬پر سھڻيَء الِء ھن ساک ڀري آھي‪ .‬ان ڌارئي مرد ميھار‬
‫سان تعلق کان اڳ ھو اڻ ڌوتل‪ ،‬اڻ اجري ۽ اڻ پاڪ ھئي‪ .‬پر ميھار جي‬
‫تعلق ھن کي اجرو ڪري ڇڏيو‪ .‬سندس پرين اھو آھي جنھن جي اوطاق ۾‬
‫نجاست جي نفي ٿي ٿئي‪:‬‬
‫آھي‪،‬‬ ‫اڌوتي‬ ‫سهڻي‪،‬‬ ‫ڌاران‬ ‫ساھڙ‬
‫ڪنڍيون جو ڪاھي‪ ،‬پاسي تنھين پاڪ ٿئي‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ڏھون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]1‬‬

‫ناپاڪ‪،‬‬ ‫نسوري‬ ‫سهڻي‪،‬‬ ‫ڌاران‬ ‫ساھڙ‬

‫اوطاق‪،‬‬ ‫جي‬ ‫انهين‬ ‫ڪري‪،‬‬ ‫ناھ‬ ‫نجاست‬
‫ھوِء جي کير پياڪ‪ ،‬پاسي تني پاڪ ٿئي‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ڏھون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]2‬‬
‫ھو ايتري ته پاڪ ٿي وئي جو جڏھن درياھ ۾ گهڙي ته پنھنجي پيار جي‬
‫خوشبوِء سان درياھ کي ھٻڪاري ڇڏيائين‪:‬‬

‫‪24 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫وترو‪،‬‬ ‫کٿوريان‬ ‫وھڻ‬ ‫الل‪،‬‬ ‫مڙيوئي‬ ‫لهر‬

‫جال‪،‬‬ ‫ا چن‬ ‫۾‬ ‫جر‬ ‫جا‪،‬‬ ‫عنبير‬ ‫اوٻارا‬
‫ڪنن گهڙي ڪالهہ‪ ،‬سڪ پريان جي سهڻي‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]23‬‬

‫۽ پوِء سھڻيَء جو عشق عالمتن ۾ پنھنجي سڃاڻ ٿو ڪرائي‪:‬‬

‫سهڻي‪،‬‬ ‫نوازي‬ ‫نينھن‬ ‫توڙائين‪،‬‬ ‫توڏي‬
‫لڌائين‪،‬‬ ‫الئق‬ ‫جو‪،‬‬ ‫حبيب‬ ‫ھار‬ ‫ڳچيَء‬
‫آسرو‪.‬‬ ‫عالم‬ ‫جيڏاھن‬ ‫سوٺائين‪،‬‬ ‫تڙ‬ ‫سو‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ٽيون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]9‬‬

‫اڳري‪،‬‬ ‫سڀنئان‬ ‫ٻ ين‬ ‫تعظيم‪،‬‬ ‫کي‬ ‫توڏيَء‬

‫اوڏي ٿي الف کي‪ ،‬من گڏيائين سين ميم‪،‬‬
‫جيالن ذات حليم‪ ،‬ملي تي ميھار کي‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ٽيون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]11‬‬

‫ادب ۾ عالمتن جي تشريح ۽ عالمتن کي انھن جي صحيح مفھوم جي پس‬

‫منظر ۾ سمجهڻ ڏاڍو ڏکيو ھوندو آھي‪ .‬ڏٺو ويو آھي ته عام سڌي سادي‬
‫لکڻي ۾ به ليکڪ ھڪڙي ڳالھ ڪندو آھي پر پڙھڻ وارو ٻي سمجهندو‬
‫آھي‪ .‬اھڙو تجربو اسان کي روزاني جي وھنوار ۾ ٿيندو آھي‪ .‬ڪڏھن ڪڏھن‬
‫ته خود ليکڪ ۽ سندس لکڻين ۾ به سمجھ جو ڦير پئدا ٿي ويندو آھي‪ .‬ڪابه‬
‫تخليقي لکڻي جدا جدا پڙھڻ وارن تي جدا جدا انداز سان پاڻ ظاھر ڪندي‬

‫‪25 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫آھي ۽ ھر ڪو پڙھڻ وارو ان کي پنھنجي سمجھ‪ ،‬ثقافتي پس منظر‪ ،‬پنھنجن‬

‫ذاتي تجربن ۽ ان وقت جي پنھنجي ذھني ڪيفيت جي حوالي سان پڙھندو‬
‫۽ معني ڪڍندو آھي‪ .‬ايئن ئي عالمتن جي تشريح جو معاملو آھي‪ .‬ڪٿي‬
‫ڪٿي شاھ نھايت چٽي نوع سان سھڻي جي درياھ کي پار ڪرڻ کي صوفيَء‬
‫جي روحاني سفر جي معني ٿو ڏي ۽ کيس ان سفر جون منزلون ٿو ٻڌائي‪.‬‬
‫ساري سک سبق‪ ،‬شريعت سندو سهڻي‪،‬‬
‫حق‪،‬‬ ‫جو‬ ‫حقيقت‬ ‫وھي‪،‬‬ ‫تکو‬ ‫طريقتان‬
‫جي‪.‬‬ ‫عاشقن‬ ‫اصل‬ ‫مرڪ‪،‬‬ ‫معرفت‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ٽيون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]13‬‬

‫جيڪي ڏٺئي تار ۾‪ ،‬ڪنڌيَء سو ڪھيج‪،‬‬

‫جر وڏو جهاجهہ گهڻي‪ ،‬پاند م پسائيج‪،‬‬
‫ساھڙ ساڱاھيج‪ ،‬ته ثابت لنگهين سير مان‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]25‬‬
‫عشق جي اھا ديونگي ئي رب جي وصال ڏانھن وٺي وڃي ٿي‪ .‬عشق جي‬
‫انھي داستان جي ذريعي لطيف سائين جن پنھنجي ڪالم ۾ گھڻا ئي‬
‫روحاني راز ظاھر ڪيا آھن‪” .‬سھڻي “ جي ڪردار جا ان روحاني رخ کان‬
‫سواِء ڪي ٻيا رخ به آھن‪ .‬اسين ھن جي ڪردار جي عورت جي ”شخصي‬
‫خودمختياري “ جي حوالي سان به تشريح ڪري سگهون ٿا‪ .‬جنھن سماج ۾‬
‫سھڻي رھي ٿي ان ۾ عورت کي شخصي خودمختياري ڪانھي‪ .‬ھن جي‬
‫شادي ھن جي مرضيَء کان سواِء ڪرائي ٿي وڃي ۽ نڪاح کان ترت پوِء‬
‫ھوَء پنھنجي مڙس کي ناپسند ٿي ڪري ۽ ان ماڻهو سان موت تائين زندگي‬
‫گهارڻ ٿي چاھي جنھن سان ھن جو پنھنجو ناتو روح جو آھي‪ .‬پر ھو ايئن‬
‫‪26 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫ڪري نٿي سگهي ۽ اھا سندس شخصي خودمختياريَء جي نفي آھي ۽ ھو‬
‫ميھار سان محبت ڪري ان نفي جي نفي ٿي ڪري ۽ ميھار جي محبت‬
‫۾ ھن کي پنھنجي شخصي خودمختياري ٿي حاصل ٿئي‪ .‬مڃون ٿا ته لطيف‬
‫سائين جو مقصد اھو ھرگز نه ھوندو جيڪو مون بيان ڪيو آھي‪ ،‬پر ٿيندو‬
‫ايئن آھي ته جڏھن ڪو ليکڪ ڪنھن ڪردار کي تخليق ڪندو آھي تڏھن‬
‫اھو ڪردار وجود ۾ اچڻ کان پوِء ليکڪ جي ھٿن مان نڪري پنھنجي‬
‫خودمختياريَء سان جيئندو آھي ۽ پنھنجي تشريح پاڻ ڪندو آھي‪ .‬سھڻي‬
‫پنھنجي ڪردار جي تشريح ايئن به ڪري ٿي جيئن مون بيان ڪئي آھي‪.‬‬
‫پنھنجي ان شخصي خودمختياريَء ۾ ھن الِء ڏم جي ڏھڪار ۽ ميھر جي‬
‫محبت الِء مليل مھڻا بي معني ٿا ٿي وڃن ۽ جيڪڏھن ڪو ”ڪچو“ ٿو چوي‬
‫ته ان کي ھوَء پاڻ الِء فخر ٿي سمجهي‪:‬‬
‫ساھڙ مون سينگار‪ ،‬ماڻهن ليکي ميھڻو‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان چوٿون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]23‬‬
‫سندو ڏم ڏھڪار‪ ،‬ھڏھين ڪونهي ھن کي‪،‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]17‬‬
‫ڏم ڏھاڙي ڏي‪ ،‬سندا ميھر ميھڻا‪،‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]18‬‬
‫جي ڪچو چونم ڪو‪ ،‬ته مرڪ ڀانيان ميھڻو‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]10‬‬

‫‪27 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫مان مٿي چئي آيو آھيان تھ سھڻيَء جو ڪردار عشق جو استعارو ۽ سڪ‬
‫جي تجسيم آھي‪ .‬سھڻي اھو عشق آھي جنھن جي ڪا ڪٿ ڪانھي‪ .‬اھا‬
‫سڪ آھي جنھن جو ڪو سنڌو ڪونھي‪:‬‬
‫ميھڻا‪،‬‬ ‫ميھر‬ ‫سندا‬ ‫ڏي‪،‬‬ ‫ڏھاڙي‬ ‫ڏم‬
‫جهليان ٿي جهوليَء ۾‪ ،‬پلئي پايو سي‪،‬‬
‫مر تان چاليهہ چئي‪ ،‬سڱان سپيرين جي‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]18‬‬

‫نڪو سنڌو سور جو‪ ،‬نڪو سنڌو سڪ‪،‬‬

‫لھي‪.‬‬ ‫پاڻ‬ ‫پڄاڻي‬ ‫عشق‪،‬‬ ‫ناھ‬ ‫عدد‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]4‬‬

‫ساڻي‪،‬‬ ‫ٿيُء‬ ‫س ڻي‬ ‫جو‪،‬‬ ‫عشق‬ ‫ناھ‬ ‫عدد‬

‫ڪانهي پڄاڻي‪ ،‬مھندان منڌ ميھار جي‪.‬‬
‫سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]5‬‬

‫سڪ جيڪا ڪپي ۽ ڪوري ٿي‪ ،‬سيراھيَء سل ٿي ڏي‪ .‬اندر ۾ اھڙي‬

‫اٿل ٿي ڪري جو وجود جون سڀ ڪنڊون ۽ ڪنارا ٻڏي ٿا وڃن‪:‬‬

‫سڪ تنھنجي سپرين‪ ،‬ڪپي ۽ ڪوري‪،‬‬

‫سگهان نه چوري‪ ،‬ڏاڍو نير نينھن جو‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]6‬‬

‫‪28 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫اجهل‪،‬‬ ‫ٿي‬ ‫اندر‬ ‫سپرين‪،‬‬ ‫تنھنجي‬ ‫سڪ‬

‫ٻڙڪئو ٻاھر نڪري‪ ،‬کوري کانئي کل‪،‬‬
‫ري سيراھيَء سل‪ ،‬مون کي ڏنا سڄڻين‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]7‬‬

‫سڪ تنھنجي سپرين‪ ،‬اندر ٿي اجهاڳ‪،‬‬

‫منجهہ ڀرئائين ماڳ‪ ،‬پلٽيون پاريون ڪريين‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]8‬‬
‫سڪ تنھنجي سپرين‪ ،‬جيئن تران تيئن تار‪،‬‬
‫تونھين رھيين روح ۾‪ ،‬تونھين اکنئا ٻھار‪،‬‬
‫پرين تنھنجي پار‪ ،‬مون واجهائنيدي ورھ ٿئا‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]9‬‬

‫سھڻي جو ساھڙ سان عشق جيتوڻيڪ ازلي ۽ الست بربڪم ۽ قالوبلي‬

‫وارو آھي پر ان جو اظھار جسم جي طلب ۽ تونس سان ٿو ٿئي‪ .‬سارو جسم‬
‫طلب جي ڄـر ۾ ڄرڪي ٿو‪ ،‬کامي ۽ پڄري ٿو‪ ،‬لڇي ۽ لوچي ٿو ۽ آڌيَء‬
‫رات جو پرين ياد ٿو پئي تھ اندر ۾ سيخون ٿيون اڀرن‪:‬‬
‫لـــوچان‪،‬‬ ‫۽‬ ‫لڇان‬ ‫پـــــڄران‪،‬‬ ‫پچان‬ ‫کامان‬
‫تن ۾ تؤنس پرين جي‪ ،‬پيان نه ڍاپــــــان‪،‬‬
‫سمنڊ منھن ڪريان‪ ،‬توِء سرڪيائي نه ٿــــــــــــئي‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ڇھون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]14‬‬
‫رات‪،‬‬ ‫ساري‬ ‫سڙان‬ ‫پڄران‪،‬‬ ‫پچان‬ ‫کامان‬
‫ٻن ٻيائي ڪري‪ ،‬ڪر پريان جي تات‪،‬‬
‫‪29 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫شيخون سنديون سڄڻين‪ ،‬اڀريون آڌيَء رات‪،‬‬

‫نڪي ھٿ نه ساٿ‪ ،‬ڏھاڙئو چنگ چڙھان‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ڇھون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]15‬‬
‫آھستي آھستي انساني احساسن جي انڊلٺ جي ستن ئي رنگن مان بيرنگيَء‬
‫جو پرتو سسئيَء جي پنھونَء وانگر جنھن ”جهڙ مان جهاال ٿي ڏنا“‪ ،‬جهاال‬
‫ڏيڻ ٿو لڳي ۽ لطيف سائين ان پرتو کي پوريَء طرح چٽو ڪرڻ الِء اشارن‪،‬‬
‫ڪناين‪ ،‬عالمتن ۽ اھڃاڻن کان پوِء سڌو سنئون منصور جو حوالو ٿوڏي‪.‬‬
‫منصور شاھ جو آئيڊيل نه آھي‪ .‬ٻنھي جي سڀائن ۾ روين ۾ فرق آھي‪ .‬شاھ‬
‫رڳو جمال آھي جڏھن ته منصور رڳو جالل آھي‪ .‬جالل ۾ اچي ھن سڌو‬
‫سئون ”ان الحق“ جو نعرو ھنيون ۽ سوريَء تي چڙھيو‪ .‬شاھ جيتوڻيڪ‬
‫سوريَء کي سيج سمجهي ان تي سوار ٿيڻ وارن کي ساراھيو آھي پر‬
‫پنھنجي وحدة الوجوديت جو اظھار حسن ۽ عشق‪ ،‬وصل ۽ فراق جي ڪيفت‬
‫۾ اڻي ڪيو آھي ۽ سسئيَء ۽ مومل جي واتان چورايو آھي ته پنھون پاڻ‬
‫ٿياس‪ ،‬۽ راڻو ٿي راڻو‪ ،‬ري راڻي پيو ناھ ڪو‪ .‬شاھ پنھنجي سموري ڪالم‬
‫۾ منصور جو حوالو رڳو ٻن بيتن ۾ ڏنو آھي‪:‬‬
‫جر تڙ تک تنوار‪ ،‬وڻ ٽڻ وائي ھيڪڙي‪،‬‬
‫ســــزاوار‪،‬‬ ‫ســــــوريَء‬ ‫ٿئا‪،‬‬ ‫شـــــيِء‬ ‫سڀيئي‬
‫ھمه منصور ھزار‪ ،‬ڪھڙا چاڙھي چـاڙھيان‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]1‬‬

‫‪30 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫سڀت پچر پرينَء جي‪ ،‬سڀت ھوت حضور‪،‬‬

‫ملڪ مڙيئي منصور‪ ،‬ڪھي ڪھبا ڪيترا‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]2‬‬
‫اھو پرين جيڪو ھاڻي چٽو ٿي بيٺو آھي ان ۽ جنھن جي وجود ۽ شين جي‬
‫وجود جي وحدانيت جي وڻ ٽڻ ۾ وائي آھي‪ ،‬ان پرينَء جو عشق ته اورائون‬
‫آھي پر ھو پان ايڏو ”چٽو“ ھجڻ کان پوِء به پسڻ کان پري آھي ۽ ان ساھڙ‬
‫کي دھشتناڪ درياھ مان تري پار وڃڻ کان سواِء ڏسڻ ڏکيو آھي‪.‬‬
‫پس پسڻان پري ٿئا‪ ،‬اوري آر سندون‪،‬‬
‫ڏسڻ گهڻو ڏھلون‪ ،‬درياھ ريَء ساھڙ کي‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]14‬‬

‫آر‪،‬‬ ‫سندن‬ ‫اوري‬ ‫ٿئا‪،‬‬ ‫پري‬ ‫پسڻان‬ ‫پس‬

‫ڏھلو‪.‬‬ ‫گهڻو‬ ‫ڏسڻ‬ ‫سھاڙ‪،‬‬ ‫ري‬ ‫درياھ‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]15‬‬
‫ھاڻي جڏھن لھرن جي لک لباس مان پاڻيَء جو پسڻ ممڪن ٿي ويو ته پوِء‬
‫”جن کي عشق عميق جو‪ ،‬خلوت خيالي“ اھي عشق جو خيال دل تان الھي‬
‫ات ٿا وڃن جت نينھن جي نھايت ناھي ۽ اتي اللڻ جو وصل ٿو حاصل ٿئي‪.‬‬
‫لھريين لک لباس‪ ،‬پاڻيَء پسڻ ھيڪڙو‪،‬‬
‫اونهي ھن عميق جي‪ ،‬واري ڇڏ وماس‪،‬‬
‫جت ناھ نھايت نينھن جي‪ ،‬تت کوء پنھنجي خاص‪،‬‬
‫ترڻ جي تالش‪ ،‬الھ ته اللڻ لڳ ٿيين‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]11‬‬

‫‪31 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫يعني‪ :‬جيڪو ساھڙ )مھيار( آھي‪ ،‬سوئي سھڻي آھي‪ ،‬۽ سائر )سمنڊ( به اھو‬
‫ئي آھي‪ ،‬يعني ”خدا‪ ،‬انسان ڪائنات“ ٽئي ھڪ آھن‪ ،‬اھا ڳالهه ھڪ گهيرو‬
‫راز آھي‪ ،‬بلڪ ھڪ نھايت اونھو‪ ،‬اسرار آھي‪ ،‬انھن ٽن جي جدائي‪ ،‬وھم يا‬
‫اگيان جي ڪري ڏسڻ ۾ اچي ٿي‪ .‬مھيار‪ ،‬سھڻي ۽ دريا انھن ٽنھي جو فرق‬
‫ختم ٿي چڪو آھي‪ ،‬پر‪ ،‬اھا ڳجھارت عقل کان پري آھي‪ .‬سڀ ڪجھ واضح‬
‫ٿيڻ ۽ ساري چٽائي کان پوِء به سڀ ڪجھ ڳجھ ۽ اسرار آھي ڇاڪاڻ جو‬
‫سھڻي جيڪا ٻڏي مئي‪ ،‬ساھڙ جنھن الِء ٻڏي مئي ۽ درياھ جنھن ۾ ٻڏي‬
‫مئي‪ ،‬سي سڀ ”ھڪ“ آھن‪:‬‬
‫سو ساھڙ سا سهڻي‪ ،‬سائر پڻ سوئي‪،‬‬
‫ڳالهڙي‪.‬‬ ‫ڳجهاندر‬ ‫ڳجهہ‬ ‫نجوئي‪،‬‬ ‫آھي‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پھريون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]45‬‬

‫‪32 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫نتيجو‪:‬‬
‫ڪنهن ڳالهه ڪئي ته ”فالڻي جي زال پنهنجي يار سان ڀڄي ويئي‪ “!...‬اتي‬
‫ان عورت جي ان قدم کي ڇا مطلب وٺجي؟ ڇا هو سماج ۾ ڪنهن‬
‫بداخالقي کي همٿ جو ڪم ٿي ڄاڻائي يا عورتن کي ڪا ترغيب ٿي ڏيڻ‬
‫چاهي؟ جيڪڏهن اسان باهمت سورمي سهڻيَء جي ڪردار تي ٿا نظر وجهون‬
‫ته ان الِء به اسان کي سندس ساڳيو فلسفو ٿو نظر اچي‪ .‬عورت کي زوري‬
‫ڪنهن جي پلئه سان ٻڌڻ بدران سندس دل گهرئي دوست سان حياتيَء جو‬
‫ٻنڌڻ ٻڌڻ گهرجي ۽ اهو سندس حق آهي جيڪو مذهب به کيس ڏنو آهي‪،‬‬
‫جنهن کي حاصل ڪرڻ الِء سماج جي فرسوده ۽ مدي خارج اخالقيات کان‬
‫بغاوت ڪرڻي پوي ته به ڪرڻ گهرجي ۽ هن جي خيال ۾ جنهن ائين ڪيو‬
‫تنهن ڄڻ ته همت جو ڪم ڪيو ۽ همت مردن جو مرڪ نه پر عورتن جو‬
‫مرڪ آهي‪ .‬مرد کي ته پنهنجي ”يار“ سان ملڻ الِء سماج جي مخالفت کي‬
‫منهن نٿو ڏيڻو پوي‪ ،‬ڪوڙي اخالقيات جا بت ڀڃڻا نٿا پون‪ ،‬هو ته هن سماج‬
‫۾ آزاد هو ۽ آهي‪ ،‬ان الِء اهڙو ڪو ڪم ڪرڻ ڪا همت جي ڳالهه ڪانهي‪.‬‬
‫ها عورت کي جان جوکي ۾ وجهڻي ٿي پوي ۽ لطيف سائين ضعيف زال‬
‫جي ان همت کي ٿو ساراهي‪ .‬سندس اها ساراهه سهڻيَء جي ڪردار کي‬
‫الفاني بڻائي ٿي ڇڏي‪ .‬هو سهڻيَء جو اڻ وڻيو مڙس ڏم ڇڏي‪ ،‬دل گهرئي‬
‫دوست ميهار وٽ وڃڻ جائز ٿو سمجهي‪ .‬ان کان سواِء مٿئين واقعي مان پڻ‬
‫اهو ٿو ثابت ٿئي ته لطيف سائين انهيَء نظرئي جو آهي ته جنهن سان ”من“‬
‫هجي تنهن سان ”تن“ کي به مالئجي‪ .‬اهو درست ناهي ته جسم هڪڙي جي‬
‫حوالي هجي ۽ دل دماغ ٻئي وٽ هجن‪ .‬ان ٻچاپڙائيَء کان بهتر ته اهو آهي‬
‫ته تن من ڪنهن هڪڙي حوالي ڪجي پوِء ڀل ته کڻي سماج سان بغاوت‬

‫‪33 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫ڪرڻي پوي يا رسم رواج ٽوڙڻا پون‪ .‬مذهب ۾ به نڪاح دل جي اقرار‬

‫کانسوا نٿو ٿئي‪ .‬زوريَء ۽ مرضيَء بنا نڪاح ناجائز آهي ۽ عمل ۾ ئي‬
‫نٿو اچي‪.‬‬
‫اها شاهه صاحب جي خصوصيت آهي ته هن سڀني سرن ۾ مرد جي ”ظاهري‬
‫سونهن“ ۽ عورت جي ”اندر جي سونهن“ کي ساراهيو آهي‪ .‬سهڻيَء جي‬
‫خوبصورت هوندي به پاڻ ان بدران سندس محبت واعده وفائي‪ ،‬همت ۽‬
‫حوصلي کي ساراهيو اٿس‪.‬‬
‫سهڻي ميهار جو قصو عام قصو رهي ها‪ ،‬جي لطيف سائين ان کي ”پنهنجي‬
‫سگهاري سوچ ۽ اظهار ذريعي مروج سماجي قدرن جي بغاوت الِء تمثيل نه‬
‫بڻائي ها‪ “.‬ان سر ۾ انهن سماجي قدرن کان انڪار ملي ٿو جن سهڻيَء کي‬
‫سندس مرضيَء کانسواِء مڙس ڏنو ۽ جي ائين ٿي به پيو ته پوِء احتجاج جي‬
‫به اجازت هئڻ گهرجي ۽ اهواحتجاج اها بغاوت بنا خود اعتماديَء جي ممڪن‬
‫ڪانهي‪ .‬اها خود اعتمادي هڪ ڪمزور فرد ۾ ڪيئن ايندي؟ مرڻو ته هر‬
‫ڪنهن کي آهي پوِء سهڻي وانگر ڇو نه ڪنهن مقصد الِء مري امرتا ماڻجي‪.‬‬
‫ته ڪر ڪيئن سئي‪ ،‬جي سير نه گهڙي سهڻي‪،‬‬
‫ھت حياتي ڏينھڙا‪ ،‬ھڏھين تان نه ھــــئي‪،‬‬
‫چڪي تنھن چري ڪي‪ ،‬جو ڏنس ان ڏھــــي‪،‬‬
‫سھڻيَء کي سيد چئي‪ ،‬وڌو قرب ڪھي‪،‬‬
‫ھونھين ھوند مئي‪ ،‬پر ٻڏيَء جا ٻيڻا ٿئا‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]20‬‬

‫‪34 | P a g e‬‬
 ‫عورت جي آزاديَء جو تصور‪ ،‬وجود تي اختيار‪ ،‬پسند جي آزاديَء ۽ موجوده سماجي رويا‬

‫جڏهن ته ڏم جي ڪردار کي ڏسي اھو اندازو لڳائي سگهجي ٿو ته ھو ڪو‬

‫بلند ڪردار يا اصول پسند مرد به ڪونه هو‪ .‬ڏينهن ۾ ڏهه ڀيرا طعنا هڻندو‬
‫هئس‪ ،‬ڏنگو ماڻهو هو‪ ،‬انهيَء ماحول کي ڏسندي چئبو ته يا ته هو نامرد هو‪،‬‬
‫ڪمزور هو‪ ،‬تڏهن ته زال جا افعال ڏسي ”روايتي غيرت“ نه آيس‪ .‬نه ”ڪاري‬
‫ڪري“ ماريائينس‪ ،‬نه ”سنگسار“ ڪرايائينس‪ ،‬ميهار وٽ وڃڻ تان هن کي‬
‫ڪهڻ بدران محض ڏوراپا ڏيندو رهيو ۽ جي ڪنهن ماريس به ته سس يا‬
‫نڻاڻ‪ ،‬جن جي اٽڪل سر وڃايس‪ ،‬يا وري اها راوين جي رنگ آميزي آهي‪.‬‬
‫اڪثر لوڪ داستانن جي پڇاڙي ۾ سورمن ۽ سورمين جي موت جي صورت‬
‫۾ سندس هڪ ٻئي سان ملڻ ۽ مشاهدو ماڻڻ جو ذڪر ڪيو ويندو هو‪.‬‬
‫جيڪو لڳي ٿو ته دل کي خوش ڪرڻ ۽ المي جي انتهائي ڏکوئيندڙ احساس‬
‫کي جهڪو ڪرڻ الِء ڪيو ويندو هو‪ .‬خاص ڪري عورت جو انت گهڻو‬
‫ڪري اهڙو ئي هوندو هو‪ .‬ان جو سبب اهو آهي جو گهڻو ڪري سمورا قصا‬
‫جاگيرداري دؤر جا آهن‪ .‬۽ ان سماج ۾ عورت جي پنهنجي ڪا هستي يا‬
‫مرضي ڪانه هوندي هئي‪ .‬کيس بي زبان بي وس سمجهي عشق جي راند‬
‫۾ شطرنج جي مهرن وانگر ”ٿيڻي“ هٿان مارايو ويندو هو ۽ پوِء اها مرڻ‬
‫کان پوِء مشاهدي ماڻڻ جي سمجهاڻي ڏني ويندي هئي‪ .‬هن سموري سر ۾‬
‫سائين‪ ،‬پاڻ سهڻي جي سموري ڪيفيت بيان ڪئي آهي‪ .‬سهڻيَء جا سور‬
‫ٻين سورمين کان وڌيڪ هوندي به هوَء ٻاهر ٻاڦ ڪانه ٿي ڪڍي سگهي‪ .‬ها‬
‫عشق جي پـــڙ ۾ پير پٺتي نه ڌريائين نه ان کي لڄايائين‪ .‬هن نيهن ڪرڻ‬
‫جهاتو ٿي‪ .‬سندس سڪ جهلڻ جي هئي نه پلڻ جي‪ .‬راتو ڏينهان ميهار ئي‬
‫من ۾ هئس ۽ پنهنجو قول ۽ وفا نڀائيندي سر ڏيئي سرخرو ٿي وئي‪.‬‬

‫‪35 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫سنڌي لوڪ داستانن تي ٻڌل لطيف سائين جي ٻين سرن وانگر ھي ”سر‬
‫سھڻي“ به انساني احساسن‪ ،‬جذبن ۽ اصولن ۾ اڻيل ”وحدت الوجودية“‬
‫جي شاعراڻي تشريح جو سر )تفسير( آھي‪.‬‬
‫لوڪ داستان جيئن ته خيالي ھوندا آھن‪ ،‬انڪري انھن جا ڪردار به خيالي‪،‬‬
‫تصوراتي ۽ گھڻو حقيقت کان مٿان ھوندا آھن‪ .‬ايئن ئي داستان جا واقعا‪،‬‬
‫موقعا ۽ حالتون به ماحول مطابق گهڙيل‪ ،‬جوڙيل‪ ،‬ٺھيل ۽ ٺڪيل ھونديون‬
‫آھن‪ ،‬جن ۾ ڪردار داستان ٺاھڻ‪/‬گهڙڻڻ واري جي مرضي مطابق عمل ڪري‬
‫داستان کي ان جي منطقي انجام تي پھچائيندا آھن‪.‬‬
‫چيو ويندو آھي ته سھڻيَء جو ڪردار ”حقيقي“ آھي ۽ ھن جي قبر به موجود‬
‫آھي‪ ،‬اسين جيڪڏھن اھا روايت مڃون به ته به اسان کي اھا ڳالھ مڃڻي‬
‫پوندي ته ھن جي ان حقيقي ڪردار تي ”تصور“ جا ايڏا ته تهه چڙھي ويا آھن‬
‫جو سندس ڪردار حقيقي ھوندي به ”افسانوي“ ٿي پيو آھي‪.‬‬
‫لطيف سائين‪ ،‬سھڻي کي‪” ،‬عشق ۽ انسان“ جي ڪڏھن به شڪست نه‬
‫مڃيندڙ عزم جو‪ ،‬اصول ڪري پيش ڪيو آھي‪ .‬ھن جي ڪردار ۽ ان سان‬
‫الڳاپيل ڪردارن جيئن ميھار ۽ ڏم ۽ ٻين جيئرن توڙي بي جان شين‪ ،‬جيئن‬
‫درياھ‪ ،‬درياھي جانور‪ ،‬درياھ جي دھشت ۽ طوفاني لھرون‪ ،‬ڪن ۽ ڪچو‬
‫گهڙو‪ ،‬انھن سڀني کي عالمتون بڻائي‪ ،‬داستان کي تمثيل جو رنگ ڏنو‬
‫آھي‪.‬‬
‫هتي هڪ ٻيو نڪتو به نڪري ٿو‪ .‬هن سر ۾ جيڪڏهن صرف ”اهلل“ جو‬
‫عشق (روحاني راز ڏسندڙن موجب) هجي ها ته اهلل جي سچي طالب طرفان‬
‫خود اهلل کي ساراهي ان کان دعا گهري پنهنجي محبوب (اهلل) سان ملڻ جو‬

‫‪36 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫مطالبو نه هجي ها‪ .‬هن بيت ۾ ٻين ڪيترن بيتن ۾ سڌو سنئون انهي‬
‫”مجازي عشق“ جي طلب آهي‪ .‬البت ڪن ٻين خاص بيتن ۾ ضرور ”عشق‬
‫حقيقي“ ۽ ”تصوف جون رمزون“ بيان ٿيل هونديون‪ .‬مثلن‪:‬‬
‫ساري سک سبق‪ ،‬شريعت سندو سهڻي‪،‬‬
‫حق‪،‬‬ ‫جو‬ ‫حقيقت‬ ‫وھي‪،‬‬ ‫تکو‬ ‫طريقتان‬
‫جي‪.‬‬ ‫عاشقن‬ ‫اصل‬ ‫مرڪ‪،‬‬ ‫معرفت‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ٽيون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]13‬‬
‫ھن بيت کي تصوف بدران مجاز جو بيت ڪونه چئبو؟‬
‫حاالنڪ سهڻي کي شريعت جو پهريون سبق سکڻ الِء چيو ويو آهي‪.‬‬
‫شريعت جو سبق ڇا آهي؟‬
‫نڪاح ٻڌي مڙس جو”حق زوجيت ادا ڪرڻ“ يا ”پرائي نا محرم وٽ وڃڻ‪“!...‬‬
‫معني ۾اهو تضاد ئي ان ڪري ٿو پيدا ٿئي جو اسين ”مجازي بيتن“ ۾‬
‫”حقيقت ۽ تصوف“ وارن بيتن ۾ ”ماديت“ ڳولڻ ٿا شروع ڪريون‪.‬‬
‫هن سر ۾ به اهڙا جام بيت موجود آهن‪ ،‬جيڪي سهڻيَء جي طلب کي مجازي‬
‫محبوب ميهار تائين محدود ٿا ڪن‪ .‬هتي ”تن“ جي طلب ۽ ”من“ گهرئي‬
‫محبوب سان مڙڻ جو تصور مجازي عشق ڏانهن صاف اشارو آهي‪ .‬جنهن‬
‫کي لطيف سائين گهٽ درجو نه ٿو ڏي ۽ اهو هڪ انسان کي ٻئي انسان‬
‫سان اهڙي اٽوٽ ناتي ۾ جوڙي ٿو جيڪو تن‪ ،‬من ٻنهي کي نهال ڪريو‬
‫ڇڏي ۽ ماڻهو جيترو پنهنجي پرينَء جو ديدار ڪندو اوتري اها اڃ وڌندي‬
‫ويندي‪ .‬اهو ئي حال سهڻيَء جوهو‪.‬‬

‫‪37 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫لطيف سائين جي شاعري بابت اسان جون مختلف تشريحون اسان جي‬
‫پنهنجي تعصب ۽ مروج سوچ جي عالمت آهن‪ ،‬جيڪي سندس شاعريَء جي‬
‫جذبن جي وسعت کي محدود ڪري سگهن ٿيون‪ .‬شاهه جي عشق جي تصوير‬
‫اڪثر ڪري انساني عشق بدران روحاني طور وڌيڪ ڏٺو وڃي ٿو‪ .‬اهو‬
‫سھڻي جي ڪردار ۾ مرڪزي حيثيت رکي ٿو جيڪو رائج سماجي ريتن‬
‫رسمن کي ٽوڙي ٿو ۽ پنهنجي محبوب کان سڪون ۽ محبت حاصل ڪرڻ‬
‫الِء وڏي حد تائين وڃي ٿو‪.‬‬
‫سر جي شروعات ئي ھڪ خوفناڪ منظر سان ٿئي ٿي‪ .‬درياھ جي چاڙھ ۾‬
‫عجيب دھشت ۽ ھيبتناڪ ھالچو آھي‪ .‬ڪن ٿا ڪڙڪن‪ ،‬لھرن ۾ لڙھندڙ‬
‫وڏن وڏن بنڊن کي طوفاني ڇوليون لوڏا ٿيون ڏين‪ .‬وڏا وڏا تارؤن به درياھ‬
‫جي دھشت کان دھلجي ٿا وڃن ۽ جن سان ”سيڻيون“ ساڻ آھن اھي به درياھ‬
‫۾ لھڻ جي جرائت نٿا ڪن‪:‬‬
‫دھشت دام درياھ ۾‪ ،‬جت ڪڙڪا ڪن ڪرين‪،‬‬
‫ٻڇل ٻانڌي ٻاريون‪ ،‬جت لهريون لوڏا ڏين‪،‬‬
‫سنڊين‪،‬‬ ‫نه‬ ‫ھيا‬ ‫سيڻا‬ ‫سامها‪،‬‬ ‫شناور‬
‫ويريون واٽ نه ڏين‪ ،‬ساھڙ سير لنگهائيين‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ٻئو‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]7‬‬
‫سـر سـھڻي ۾‪ ،‬سـھڻـي ــ ميھار جو عشقيه داستان تمثيلي انداز ۾ بيان‬
‫ڪيو ويو آهي‪:‬‬
‫”ميھار جوڳي )فقيراڻي( روپ ۾ دريا جي ٻئي ڪناري تي رھڻ لڳو‪،‬‬
‫۽ سندس نالو آھسته آھتسه چوڌاري ڦھلجي‪ ،‬ويو‪ ،‬سھڻي من کي راحت‬
‫خاطر جوڳي جي ديدار واسطي‪ ،‬اتي وڃي پھتي‪ .‬ھن مھيار کي سڃاڻي‬
‫ورتو‪ .‬پو ھر روز رات جو سھڻي ھڪ گهڙي تي درياھ ٽپي ميھار سان‬

‫‪38 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫ملڻ ويندي هئي‪ .‬درياهه پار ڪرڻ جو وسيلو ٺـڪر جو گهڙو يا مٽ‬
‫هـوندو هيس‪ .‬ائين ئي دلي يا مٽ کي پاڻيَء ۾ اونڌو ڪري مٿس پيٽ‬
‫رکي تـري سگهبو آهي‪ .‬سھڻـي به ائين ڪندي هئي‪ .‬نتيجي ۾ ڪچي‬
‫گهڙي سبب درياھ ۾ ٻڏي مري وئي‪“.‬‬

‫وھ تک واھڙ تک‪ ،‬جت نينھن تک نرالي‪،‬‬

‫جن کي عشق عميق جو‪ ،‬سي خلوت خيالي‪،‬‬
‫واريين سي والي‪ ،‬ھينئڙو جني ھٿ ڪئو‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پھريون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]1‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫درياھ جي وهڪ ۾ تک آهي ۽ نھرن ۾ به تک آهي‪ ،‬پر جت عشق )نينھن(‬
‫آهي‪ ،‬تت تک ئي نرالي آهي‪ .‬جن کي اونھي )وحدت( جو عشق آهي‪ ،‬سي‬
‫هيڪالئيَء ۽ حقيقي خيال ۾ محو آهن‪ .‬اي سائين‪ !..‬شل تون انهن کي‬
‫واپس آڻين‪ ،‬جن منهنجو هنئون پاڻ وٽ قابوڪيو آهي‪.‬‬

‫درياھ قدرت جي بي رحم‪ ،‬بي پرواھ ۽ زور آور انڌي قوت آھي‪ ،‬ته سھڻي‬
‫وري قدرت جي ان انڌي قوت تي فتح حاصل ڪرڻ ۽ ڪڏھن به ھار نه مڃڻ‬
‫واري انسان جي اڻ ٽر ارادي جي عظمت آھي‪ .‬جنھن جي آڏو ھھڙو ھيبتناڪ‬
‫درياھ واھڙ کان وڌيڪ نه آھي جنھن کي ھڪ وک ۾ پار ڪري سگهجي ٿو‪.‬‬

‫‪39 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫واھڙ وھن نواھ‪ ،‬اڃا وھ اڳي ٿئو‪،‬‬

‫گهر ويٺيون گهڻا ڪريو‪ ،‬سرتيون سڱ سنوان‪،‬‬
‫صورت جا ساھڙ جي‪ ،‬سا جي ڏٺي آن‪،‬‬
‫ھوند نه پلئو مان‪ ،‬گهڙو سڀ گهڙا کڻي‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پھريون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]2‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫پاڻي جا نوان نوان وهڪرا پيا وهن‪ ،‬پر تکي وهڪ اڃا به اڳاهون آهي‪.‬‬
‫اي سرتيون‪ !..‬اوهين گهرن ۾ ويٺيون ڪانڌن جي سنهن جي ناتي جا دم‬
‫هڻو‪) .‬اي سرتيون! اوهان سڀ گهر ويٺي مائٽي رويجهائپ ڏيکاري جي‬
‫الحون ٿيون ڏيو( جي اوهان ساهڙ جي صورت ڏٺي هجي ها‪ ،‬ته جيڪر مون‬
‫کي هرگز نه روڪيو ها‪ ،‬پر پاڻ ئي گهڙا کڻي درياهه ۾ گهڙي پئو ها‪.‬‬

‫ڪنڌيَء اڀيون ڪيتريون‪ ،‬ٿيون ساھڙ ساھڙ ڪن‪،‬‬

‫ڪني سانگو ساھ جو‪ ،‬ڪي گهوريس ڪئو گهڙن‪،‬‬
‫ساھڙ سندو تن‪ ،‬گهاگهائي گهڙن جي!‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پھريون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]9‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫درياهه جي ڪناري تي بيھي ته ڪيتريون ئي پنھنجي محبوب کي ياد‬
‫ڪنديون آهن‪ .‬انهن مان گهڻيون ته ان جي ڪري نه گـهڙنديـون آهن ته متان‬
‫پاڻي ۾ مري وڃن‪ ،‬ڇو ته انهن جو عشق پخـتو نه هوندو آهي‪ .‬جن جو عشق‬
‫سچو ۽ پڪو هوندو آهي سي ته درياهه ۾ اهو چئي گهڙنديون آهن ته‬
‫جيڪڏهن ”مـئـس ته يار تان گهوريس!“ ساهڙ ‪ /‬محبوب به انهن کي پنھنجو‬
‫ڪندو آهي‪ ،‬جيڪي مـرڪـندي ‪ /‬خوشيَء سان درياهه ۾ لھي پونديون آهن‪.‬‬
‫مطلب ته سکڻيون خواھشون نه ڪجن‪ ،‬ڪجهه حاصل ڪرڻو آھي ته ان الِء‬
‫عملي قدم کڻڻ ضروري آھن‪ .‬ڪوشش ئي ڪاميابيَء جي ڪنجي ھوندي‬
‫آھي‪.‬‬
‫‪40 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫لطيف سائين‪ ،‬سـھڻيَء جي ميھار سان ملڻ الِء تياري جو منظر هن ريت ٿو‬
‫بيان ڪري ٿو ته‪:‬‬
‫وڻن ويٺا ڪانگ‪ ،‬وچين ٿي ويال ڪري‪،‬‬
‫گهڙي گهڙو ھٿ ڪري‪ ،‬سڻي سانجهيَء ٻانگ‪،‬‬
‫سيئي ڍونڍي سانگ‪ ،‬جتي ساھڙ سپرين‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پھريون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]19‬‬

‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫ٽيپھريَء جو وقت آهي‪ ،‬وڻن تي ڪانَء ۽ ٻيا پکي واهيرو ڪرڻ لڳا آهن ته‬
‫سـھڻي سـنبـت شروع ڪئي آهي‪ .‬جڏهن سج لٿي جي ٻانگ آئي آهي ۽‬
‫اوندهه شروع ٿيڻ لڳي آهي ته هـن گـهـڙو هٿ ڪري پاڻي ۾ ٽپ ڏنو آهي‪.‬‬
‫درياهه ٽـپي اهي ماڳ يا ٿاڪ پئي ڳولهي جتي سندس ساهڙ (محبوب) آهي‪.‬‬

‫گهڙي گهڙو ھٿ ڪري‪ ،‬ٻھون نھاري ٻنگ‪،‬‬

‫و اما من خاف مقام ربه ‪ ،‬ايُء لنگهيائين لنگهہ‪،‬‬
‫سڪندين کي سيد چئي‪ ،‬ڪين جهليندو جهنگ‪،‬‬
‫رات جني جو رنگ‪ ،‬اهلل سي اڪارئين‪،‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پھريون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]14‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫سـھـڻـي گهڙو هٿ ڪري‪ ،‬هيڏي هوڏي نھاري‪ ،‬درياھ جي موج مستي ڏسي‬
‫۽ پڪ ڪري درياهه ۾ لھي پئي ۽ اهو ڏکيو رستو اڪري وئي‪( .‬آيت جو‬
‫ترجمون‪ :‬جو پنھنجي رب جي اڳيان بيھڻ کان ڊڄي ٿو‪ ).‬جن کي سچي سـڪ‬

‫‪41 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫آهي تن کي سيد )عبداللطيف( چئي ته خوفناڪ جهنگ به روڪي نه سگهندو‪.‬‬

‫جيڪي رات جا راهي آهن‪ ،‬جن جا رنگ رات جو نـکـرن ٿا‪ ،‬اي مالڪ سائين!‬
‫تن جي پارت اٿئي! انهن کي صحيح سالمت پار پھچائجانِء ‪ /‬اڪارجانِء!‬

‫وسيال‪،‬‬ ‫وئا‬ ‫مئي‪،‬‬ ‫منڌ‬ ‫ڀڳو‬ ‫گهڙو‬

‫حيال‪،‬‬ ‫وئا‬ ‫ھي‬ ‫۾‪،‬‬ ‫سير‬ ‫ڇڏيائين‬ ‫سار‬
‫وڃايا‪.‬‬ ‫سڀ‬ ‫وحدت‬ ‫سيال‪،‬‬ ‫جا‬ ‫سهڻيَء‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پھريون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]29‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫آخري (ٻڏڻ واري) ڏينھن ساڻس اهو دوکو ٿيو جو پڪي گهڙي جي جاِء تي‬
‫ڪچو گهڙو رکيو ويس‪ .‬عشق ۾ مستاني سـھڻي ان کي سـڃـاڻـي نه سگهي‪.‬‬
‫جڏهن درياهه جي وچ تي پھتي ته گهڙو ڀري ڀـڄي پيو‪ .‬هـن ميھار کي ڏاڍا‬
‫سڏ ڪيا‪ .‬زندھ رهڻ جا سندس سمـورا وسيال ناڪام ٿيا‪ .‬پوِء وڃي ميھار‬
‫کي خبر پئي‪ ،‬ھن سھڻيَء کي بچائڻ الِء ان کان پوِء دانھون ڪـوڪـون‬
‫ڪيون ۽ سـھڻـيَء کي سڏ ڪيائين‪ .‬تيستائين سھڻيَء جو ست ختم ٿي چڪو‬
‫ھو‪ ،‬سو سـھڻـيَء سڏ ته ٻڌا پر ورنائڻ هـن جي وس ۾ نه هو‪ .‬جيڪڏهن ميھار‬
‫سـسـتـي نه ڪري هان ته سـھڻـي بچي پئي ها‪ .‬ميھار جي الپرواھيَء ۽ محبت‬
‫۾ ڪسائيَء به سھڻيَء کي موت ڏيکاريو‪ .‬جيڪڏھن غفلت نه ڪري ھا ۽‬
‫پاڻ به درياھ ۾ وقت سر لھي پوي ھا ته سھڻي بچي وڃي ھا‪.‬‬
‫سـھڻي جو ڪردار سنڌي سماج جي ريتن رسمن‪ ،‬روايتن ۽ قدرن کان‬
‫مـخـتلـف آهي‪ .‬عام طور اهڙي ڪردار کي پسند نه ٿو ڪيو وڃي پر لطيف‬
‫سائين‪ ،‬سـھڻـيَء جي نه رڳو وڪالت ڪئي آهي پر کيس صحيح ثابت ڪرڻ‬

‫‪42 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫جي ڪامياب ڪوشش به ڪئي آهي‪ .‬هو هر معاملي ۾ عورت جي راِء جو‬
‫احترام ڪرڻ جو درس ڏئي ٿو‪.‬‬
‫سـھڻيَء سان به زيادتي ڪئي وئي هـئي‪ ،‬مائٽن سندس مرضي معلوم هوندي‬
‫به ميهار کان ڌار ڪيو هو‪ ،‬جو سندس مرضي بنا ”ڏم“ سان شادي ڪرائي‬
‫وئي هئي‪ .‬نتيجي ۾ هن ميھار سان پنھنجي محبت کي جاري رکيو‪ .‬اهائي‬
‫ڳالهه شاهه صاحب کي ڪانه پسند آهي ۽ هو سهڻيَء جي حق کي تسليم‬
‫ڪندي نه صرف سندس حمايت ڪري ٿو بلڪه سندس بغاوت کي به برو نه‬
‫ٿو سمجهي‪ .‬ان جو مطلب اهو ڪونهي ته ڪو هو بداخالقي کي هٿي ٿو‬
‫ڏي يا هڪ پرڻيل عورت جو ٻئي مرد وٽ وڃڻ جائز ٿو سمجهي‪ .‬نه ائين‬
‫ڪونهي!‬
‫لطيف سائين جهڙو هڪ مذهبي ماحول ۾ پليل ماڻهو‪ ،‬سماج جي اجتماعي‬
‫ڀلي جي خالف هجي‪ ،‬سماج جي ڀلي ۾ اها ڳالهه ڪانهي ته ڇوڪرن‬
‫ڇوڪرين جون شاديون سندن مرضيَء خالف ڪري هڪ منجهيل ۽‬
‫فرسٽريٽيڊ معاشري جو بنياد وجهجي‪ .‬خود مذهب ۽ شريعت به نه صرف مرد‬
‫جو پر عورت جو به اهو حق تسليم ڪري ٿي ته شاديَء الِء سندس مرضي‬
‫معلوم ڪرڻ گهرجي ۽ ڪنهن به هڪ ڌر جي مرضي خالف شادي ڪرڻ‬
‫جائز ناهي‪ .‬شاهه صاحب سهڻيَء جي معاملي ۾ سندس حمايت ان ڪري ٿو‬
‫ڪري جو هو سندس مرضيَء سان شادي ڪرڻ جي حق کي تسليم نه ٿو‬
‫ڪري ۽ انهيَء حق کان انڪار جي صورت ۾ پيدا ٿيندڙ بغاوت کي فطري‬
‫۽ حقيقي ٿو ڄاڻي‪ ،‬ان ڪري سندس ميهار سان ملڻ ۾ ڪا به بداخالقي نه‬
‫ٿو سمجهي‪ .‬بداخالقيَء جو ثبوت ته سهڻيَء جي مائٽن ۽ سماج ڏنو‪.‬‬
‫بداخالقي ته ڏم جي چئجي جو پرائي محبت تي ڌاڙو هنيائين‪.‬‬

‫‪43 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫ھئي طالب حق جي‪ ،‬توڏي الڪون توڙ‪،‬‬

‫نوڙ‪،‬‬ ‫ٻڌي‬ ‫نڪي‬ ‫مڪڙي‪،‬‬ ‫نه‬ ‫مالح‬ ‫نه‬
‫پاڻي پنيَء ٻوڙ‪ ،‬سهڻيَء ليکي سير جو‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ٽيون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]6‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫سھڻي اصل کان ڀتار الِء سڪندڙ ھئي‪ .‬ھوَء نه مالح ٿي پڇي‪ ،‬نه ٻيڙي‪ ،‬نه‬
‫پتڻ الِء نوڙي ‪-‬‬
‫لطيف فرمائي ٿو ته سـھڻـي ته شروع کان ئي حق جي ڳولها ۾ هـئي‪ ،‬صحيح‬
‫واٽ تي هئي‪ .‬اهو ئي سبب آهي جو جڏهن ميھار سان ملڻ ويندي هئي ته‬
‫کيس درياھ پار ڪرائڻ الِء نه ڪنھن مالح جي ضرورت هئي نه ئي ٻيڙي‬
‫جي ۽ نه ئي وري نوڙ يا رسي جي ضرورت هئي جو ڪناري تي وڻ يا‬
‫ڪنھن ڪلي سان رسو ٻڌي ان جي سھـاري تي درياھ ٽـپي ها‪ .‬سھڻيَء جي‬
‫نظر ۾ سير ۾ گوڏي کان به گهٽ پاڻي آھي (جن کي سچي محبت لڳل‬
‫آھي) تن ال ڪابه ڏکيائي نه آھي‪ .‬هن کي درياھ جو وڏو پاڻي به گوڏي کان‬
‫به گهٽ پني يعني پيرن ٻڏڻ جيترو پئي لڳو‪ .‬اهو ئي سبب آهي ته هـو‬
‫همٿ ۽ عشق سان پئي درياھ پار ڪندي ميھار سان ملندي هـئي‪ .‬مطلب ته‬
‫اسان جيڪڏھن مقصد سان سچا آھيون ته ھر قسم جي رنڊڪ کي ختم‬
‫ڪري سگهون ٿا‪.‬‬

‫‪44 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫پڇن جي ميھار کي‪ ،‬پڇي سي ميھار‪،‬‬

‫پار‪،‬‬ ‫پروڙج‬ ‫اي‬ ‫‪،‬‬ ‫اذکرکم‬ ‫فاذکروني‬
‫ترھو تني بار‪ ،‬عشق جني کي آڪرو‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پھريون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]39‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫جيڪي ميھار کي ياد ڪن ٿيون تن کي ميھار به ياد ڪري ٿو‪ .‬يعني هتي‬
‫محبت ٻطرفي آهي‪ .‬ڪٿي ڪٿي هڪ طرفي هوندي آهي‪ .‬گـهر ته گهرانِء‬
‫وارو ڪم آهي‪ .‬جڏهن محبت پنھنجي اوج تي هـوندي آهي ۽ عشق جن جي‬
‫اندر ۾ نه ماپندو آهي ته سـھڻـي وانگر انهن کي درياھ پار ڪرڻ الِء ڪنھن‬
‫ٺوس سھاري جي ضرورت نه پونـدي آهي‪ .‬ترهو درياھ پار ڪرڻ الِء هڪ‬
‫قسم جو سھارو هوندو آهي جيڪو ڪاٺين ۽ ڪـکـن ڪانن مان ٺاهيو ويندو‬
‫آهي‪ .‬سـھڻـي به مالح‪ ،‬مڪڙيَء (ٻيڙيَء) ۽ تـرهـي جي ڪا به پرواهه نه ڪئي‬
‫بلڪـه تـرهـي کي بار ڀانئي گهڙي کي وسيلو ٺاهيائين‪.‬‬

‫ڪي‪،‬‬ ‫پريم‬ ‫پيتائين‬ ‫مرڪ‪،‬‬ ‫ميھاران‬

‫تنھن منڌ متوالي ڪي‪ ،‬سندي ساو سرڪ‪،‬‬
‫لڳيس ڪام ڪڙڪ‪ ،‬لوھان تکي لطيف چئي‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان چوٿون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]21‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫اهو ڪام )عشق( جو تيز ئي اصل ۾ مخالف جنسن ۾ ڪشش جو باعث‬
‫هوندو آهي‪ .‬عشق جو بنياد هوندو آهي‪ .‬جنهن کي مجازي عشق چئبو آهي‪.‬‬
‫اهو پيدا ٿيڻ الِء ڪام جو ديوتا پڊ جي روپ ۾ تير تاڻي دلين کي ڦٽيندو‬

‫‪45 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫آهي‪ .‬۽ ان ۾ زوري زبردستي ڪانه هلندي آهي‪ .‬اهڙو عشق سهڻيَء کي‬
‫صرف ميهار سان هو‪ .‬ان حقيقت کي قبول ڪرڻ ۾ ڪهڙو حرج آهي؟‬
‫هروڀرو مافوق البشر ڳالهيون انساني ڪردارن سان الڳو ڪرڻ جو دؤر‬
‫هاڻي ڪونهي رهيو‪ .‬شاهه صاحب جهڙي حقيقت نگار اها ڳالهه اڄ کان ٽي‬
‫سئو سال اڳ سمجهي ٿي تڏهن ته سهڻيَء واتان چورائي ٿوته‪:‬‬

‫ڪوھ ڄاڻان ڪيڏاهين‪ ،‬منھنجو تن تڻي تيڏاھين‪،‬‬

‫ميان سائين نيڻين نينهڙو لڳائي وئـــــــــڙا‪،‬‬
‫دونهين دوست ميھار جي‪ ،‬ڏيئي جيئن ڏٺائــين‪،‬‬
‫رنائـين‪،‬‬ ‫رت‬ ‫رھبر‬ ‫کي‪،‬‬ ‫سپرين‬ ‫ساري‬
‫دامن تيڏيَء چنگل ميڏا‪ ،‬روز قيامت تائـــــين‪،‬‬
‫پير اسانڏا حضرت ميران‪ ،‬جملي دي آس پڄائين‪،‬‬
‫جيڏاھن عالم آسرو‪ ،‬مون پڻ آھ اوڏاھين‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ٽيون‪ ،‬جي وائي ]‬

‫‪46 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫اٿيئي‪،‬‬ ‫ايھين‬ ‫چڙھئا‪،‬‬ ‫سي‬ ‫گهڙئا‬

‫ڏيئي‪،‬‬ ‫ٽپو‬ ‫پئہ‬ ‫۾‪،‬‬ ‫مھراڻ‬ ‫متي‬ ‫مئي‬
‫سين‪.‬‬ ‫سيڻاھ‬ ‫سنڀوڙو‬ ‫مليئي‪،‬‬ ‫ميھار‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]4‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫اهو اصول آھي ته جيڪي پـرعـزم ٿي ميدان ۾ لھندا آهن‪ ،‬اهي ئي سوڀارا‬
‫ٿيندا آهن‪ .‬سو تـون به تار درياھ ‪ /‬مھراڻ ۾‪ /‬خطرناڪ ميدان ۽ منزل ڏي‬
‫ڪاهي پـئه ته تو کي به سـھڻـيَء وانگر ميھار ملندو ‪ /‬مقصد ۾ ڪاميابي‬
‫ملندي‪ .‬اهو به رڳو خالي ميھار نه پر سيڻاهه سميت اچي تو وٽ حاضر ٿيندو‪.‬‬
‫مطلب ته نه رڳو منزل پر منزل تائين پھچڻ الِء سـواري ۽ صحيح دڳ به ملي‬
‫ويندِء‪.‬‬
‫(سيڻاهه ٻڪريَء جي کل کي سبي بند ڪري ‪ /‬ڦـوڪي تـرڻ الِء ٽيوب وانگر‬
‫ٺاهيل هڪ شئي هـونـدي آهي‪).‬‬

‫‪47 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫شاهه لطيف سر سھڻي جي داستان نائين جي بيت نمبر ‪ 29‬۾ پنھنجي ڪالم‬
‫الِء اها دعوا ڪئي آهي ته‪ :‬مـنھنجـا هي بيت ڪي عام بيت ناهن بلڪـه انهن‬
‫جي وڏي اهميت آهي‪ .‬اهي آيتون )نشاني‪ ،‬عالمت‪ ،‬نصيحت( آهن‪ .‬آيت‬
‫معني نشاني‪ .‬لطيف سائين چئي ٿو ته مـنھنجا شعر اهي آيتون آهين‪ ،‬جيڪي‬
‫تـنھـنجـيَء دل کي پرينَء جي پار ڏي وٺي وينديون‪.‬‬
‫سي آيتون آھين‪،‬‬ ‫ڀانئيا‪،‬‬ ‫بيت‬ ‫تو‬ ‫جي‬
‫جو‪.‬‬ ‫پار‬ ‫سندي‬ ‫پريان‬ ‫سونھائين‪،‬‬ ‫سڳر‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]29‬‬

‫سي آيتون آھين‪،‬‬ ‫ڀانئيا‪،‬‬ ‫بيت‬ ‫تو‬ ‫جي‬

‫ڏي‪.‬‬ ‫پار‬ ‫سندي‬ ‫پريان‬ ‫الئين‪،‬‬ ‫من‬ ‫نيو‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون]‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫يعني جن کي تو بيت سمجهيو آھي‪ ،‬اھي آيتون )روحاني هدايتون( آهن‪.‬‬
‫اهي من کي وڃيو محبوب )اهلل( جي طرف لڳائين‪.‬‬

‫‪48 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫سهڻي‪،‬‬ ‫نوازي‬ ‫نينھن‬ ‫توڙائين‪،‬‬ ‫توڏي‬

‫لڌائين‪،‬‬ ‫الئق‬ ‫جو‪،‬‬ ‫حبيب‬ ‫ھار‬ ‫ڳچيَء‬
‫آسرو‪.‬‬ ‫عالم‬ ‫جيڏاھن‬ ‫سوٺائين‪،‬‬ ‫تڙ‬ ‫سو‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ٽيون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]9‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫توڏي‪ :‬سر سهڻيَء جو اصل نالو ”سر توڏي“ به آهي‪ .‬پر ان ۾ سهڻيَء جي‬
‫سونهن ۽ صدق جي ذڪر سبب هي سر ”سر سهڻي“ جي نالي سان سڃاتو‬
‫وڃي ڀو‪.‬‬
‫توڏي به سـھڻـيَء جو نالو آهي‪ .‬کيس اصل کان ئي”ڪو“ سچو عشق هو‪ .‬هوَء‬
‫عشق جي ”نوازيل“ هئي‪ .‬عشق ڪنھن ڪنھن کي نوازيندو آهي‪ .‬پنھنجي‬
‫محبوب جي محبت جو هار کيس نصيب ٿيو‪ .‬سندس محبوب به ساڻس‬
‫محبت ڪندو هو‪ .‬هن محبت ۾ اهو ماڳ ماڻيو جيڪو سڄي جڳ جو آڌار‬
‫هو‪ .‬اها منزل به ڀاڳ وارن کي ئي ملندي آهي‪.‬‬
‫هندستاني گوين موجب ”توڏي“ هڪ راڳڻيَء جو نالو آهي‪ ،‬جا ديپڪ راڳ‬
‫جي پنجن زالن مان هڪ آهي‪ .‬راڳ ماال ۾ توڏيَء جي تصوير هن ريت نقش‬
‫ٿيل آهي‪” .‬بدن تي سفيد ساڙهي اوڍيل ۽ ڪلهي ۾ نيرو ڪنجرو پيل اٿس‪.‬‬
‫سندس نيڻ هميشه آسمان ڏانهن ڏسن پيا‪ .‬هٿ ۾ ستار اٿس‪ ،‬جنهن تي‬
‫پنهنجي مڌر ۽ مٺي آواز سان سر آالپي رهي آهي ۽ ننڍا هرڻ سندس راڳ‬
‫تي موهت ٿي چوڌاري صفون ٻڌي رهيا آهن‪ .‬سر سبز ميدانن سان گهڻي‬
‫دل اٿس‪ “.‬هيَء راڳڻي صبح جي پهرئين پهر ۾ ڳائبي آهي ‪.‬‬

‫‪49 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫ساري سک سبق‪ ،‬شريعت سندو سهڻي‪،‬‬

‫حق‪،‬‬ ‫جو‬ ‫حقيقت‬ ‫وھي‪،‬‬ ‫تکو‬ ‫طريقتان‬
‫جي‪.‬‬ ‫عاشقن‬ ‫اصل‬ ‫مرڪ‪،‬‬ ‫معرفت‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ٽيون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]13‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫سر سھـڻيَء جي هـن بيت ۾ صـوفيـن )سچي عاشق( جون چـار منزلون هڪ‬
‫شريعت‪ ،‬ٻي طريقت‪ ،‬ٽين معرفت ۽ چوٿين حقيقت بيان ڪيون ويون آهن‪.‬‬
‫صوفين جي مطابق ”شريعت“ ٻاھرين مذھبي يا ڌرمي فرضن کي پالڻ کي‬
‫چوندا آھن‪ .‬جڏھن ته ”طريقت“ جو مطلب آھي مسافري يا سفر‪ .‬اھا ئي‬
‫روحاني پنڌ جي واٽ آھي يا ”حقيقت“ پروڙڻ جي شروعات آھي‪ .‬انھي ال‬
‫فقير ‪ /‬ساڌڪ کي مرشد ڪامل جي نھايت ضرورت آھي‪ .‬جنھن کانسوا‬
‫”طريقت تورڻ“ ناممڪن آھي‪” ،‬معرفت“ جو مطلب آھي ڄاڻ‪ ،‬پروڙيا يا گيان‬
‫آھي‪ .‬جڏھن جوڳي‪/‬فقير‪/‬ساڌڪ کي خدا جي معرفت يعني خدا جو گيان‪ /‬ڄاڻ‬
‫حاصل ٿيندي آھي تڏھن کيس خبر پوي ٿي ته ”پاڻ“ خود ”حق“ آھي‪” .‬حقيقت“‬
‫صوفي طريقت جي چوٿين ۽ آخري منز آھي‪ ،‬ھن منزل ۾ جوڳي‪/‬فقير يا‬
‫ساڌڪ حق سان گڏجي آخر حق ٿيو پوي‪ ،‬جڏھن فقير يا ساڌڪ کي ڪلمي‬
‫جي رمز جي پوري ڄاڻ‪/‬گيان حاصل ٿئي ٿو تدھن سانس ھنيون وميو حق‬
‫سان ملي‪ .‬پر انھي منزل تي پھچڻ ال کيس طريقت ۽ معرفت مان لنگهڻو‬
‫آھي‪.‬‬
‫سـھڻـي کي )ٻـانهي کي( سچي عشق تائين پھچڻ الِء چيو وڃي ٿو ته تو کي‬
‫پھريان شريعت جو سبق سـکڻـو آهي‪ .‬طريقت (طريقي ‪ /‬مرشد وسيلي‬
‫حقيقت تائين پھچڻ) کان حقيقت جو حق تـکو ۽ تيز آهي‪ .‬سچن عاشقن الِء‬

‫‪50 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫معرفت االهي حاصل ڪرڻ ئي مان ۽ شان آهي‪ .‬اهي منزلون ئي صوفين‬
‫جي ڏاڪڻ هونديـون آهن جن کي پار ڪرڻ الِء سڄي سڄي ڄمار وقف ڪري‬
‫ڇڏيندا آهن‪.‬‬

‫ھيٺ ڏنل بيت ۾ سھڻي چوي ٿي‪ :‬جڏھن مونکي دريا جي پرئين ڪناري‬
‫کان ايندڙ کان ايندڙ ميھار جي مينھن جي گهنٽين جي ٽن ٽن جو شور ٻڌڻ‬
‫۾ اچي ٿو ته منھنجي اندر ميھار جو عشق اڇلون کائڻ ٿو لڳي‪ ،‬گهنٽين جو‬
‫شر ٻڌي منھنجو من بيچئن ٿيو پوي‪ ،‬گهنٽيون بلڪل نزديڪ وڄنديون‬
‫محسوس ٿيڻ لڳن ٿيون‪.‬‬

‫چاهڪ چري‪ ،‬تار تري‪ ،‬آيون مٿي کوهه‪،‬‬

‫سڻي سڏ ساهڙ جو‪ ،‬راضي ٿيندن روح‪،‬‬
‫مينهون ساڻ صبوح‪ ،‬پرچي پار لنگهنديون‪.‬‬
‫[غالم محمد شاھواڻي‪ ،‬سر سھڻي‪ ،‬داستان چوٿون‪]،‬‬

‫چاھڪ چري تار تري‪ ،‬آيون مٿي کوھ‪،‬‬

‫پسي منھن محمد جو‪ ،‬راضي ٿيندن روح‪،‬‬
‫اڄ ڪ سنجهہ صبوح‪ ،‬پرچي پار لنگهنديون‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان چوٿون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]30‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫مينهون ڇيڪ چري ڪري‪ ،‬کوه تي )ڪن ڀرسان( آيون‪ .‬ساهڙ جي سڏ ۽ ڦوهه‬
‫پاڻيء مان اتي سهسين ڪرنديون‪ .‬اچي اوچي ڳاٽ سهڙنديون‪ .‬مينهون‬
‫راضي ٿي‪ ،‬خير سڀاڻي صبوح تائين ڪناري سان پاراڪرينديون‪.‬‬

‫‪51 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫گهڙي گهڙو ھٿ ڪري‪ ،‬چيلهہ ٻڌي چوتو‪،‬‬

‫منھنجو من ميھار کي‪ ،‬پار وڃي پھتو‪،‬‬
‫گهوتي ۾ گهوتو‪ ،‬اچي ڪو م اڄاڻ کي‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پھريون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]15‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫شاھ صاحب چوي ٿو ته ”درياھ جي ھڪ ھڪ لھر سان سھڻي پنھنجو ڌيان‬
‫مھيار ۾ رکندي ھئي‪ ،‬جيتوڻيڪ سھڻي جسماني طرح سان مھيار سان نه‬
‫ملي ھئي ته به سندس من پاڻي ۾ گهڙھڻ سان مھيار سان ملي ويو ۽ جيئن‬
‫جيئن سندس جسم غوطا پئي کاڌا تيئن تيئن سندس من محبوب ۾ مگن‬
‫ٿيندو پئي ويو‪.‬‬
‫ڪاري رات ڪچو گهڙو‪ ،‬اڻٽيھين اونداھي‪،‬‬
‫الئي‪،‬‬ ‫دڙ‬ ‫درياھ‬ ‫ڪو‪،‬‬ ‫ناھ‬ ‫نالو‬ ‫چنڊ‬
‫آئي‪،‬‬ ‫ٿي‬ ‫آڌيَء‬ ‫سهڻي‪،‬‬ ‫ڪارڻ‬ ‫ساھڙ‬
‫ايُء ڪم االھي‪ ،‬نه ته ڪنن ۾ ڪير گهڙي‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ڇھون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]16‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫جنھن رات سـھڻي ٻڏي هئـي‪ ،‬ان رات چنڊ جي آخري رات هـئي‪ .‬آخري رات‬
‫۾ چنڊ اهڙي وقت اڀرندو آهي‪ ،‬جڏهن سج اڀرڻ وارو هونـدو آهي‪ .‬اهڙيَء‬
‫حالت ۾ ڪڏهن نظر ايندو آهي ته ڪڏهن نه‪ .‬هڪ طرف ته چنڊ جو نانُء نشان‬
‫ڪونهي ٻئي پاسي اڌ رات جي گهگهه اونداھيَء ۾ درياھ به موجن ۾ آهي‪.‬‬
‫پنھنجي مـحب سان ملڻ الِء سـھڻي اڌ رات آئي آهي‪ .‬سچي ڳالهه ته اها آهي‬
‫ته ساڻس رب راضي آهي ۽ هو کانئنس اهو ڪم پيو ڪرائي نه ته ڪير آهي‬
‫ٻيو ڪو جيڪو ڪـنن ۾ ڪاهي پئي‪ .‬جڏھن ارادا اٽل ھوندا آھن ته خدائي‬
‫مدد حاصل ٿئي ٿي‪.‬‬
‫‪52 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫جا ھڙ اندر جيَء‪ ،‬ساھڙ ٻڌي ساھ کي‪،‬‬

‫ساھڙ ڇوڙيان نه ڇڙي‪ ،‬سا ھڙ ساھڙ ريَء‪،‬‬
‫ساھڙ ٿيُء سميع‪ ،‬ته ساھڙ ڇڙي ساھ جي‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]27‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫لطيف سائينَء هن بيت ۾ ڪمال ڪاريگري رکي آهي‪ .‬هيُء لوڪ ادب جي‬
‫صنف ھنر جو ھڪڙو اهڙو هـنر آهي جنھن ۾ هڪ ئي لفظ ”ساهڙ“ جون‬
‫مـخـتلـف معنائون سامهون اچن ٿيون‪ .‬ساهڙ ميھار يعني سـھڻيَء جي محبوب‬
‫کي به چيو وڃي ٿو‪ .‬سـھڻي چئي ٿي جيڪا ”هـڙ“ معني ڳنڍ جي ۾ ڏنل‬
‫آهي سا ڳنڍ مـنھنجي محبوب (ساهڙ) ڏني آهي‪ .‬هاڻي اها ڳنڍ ساهڙ (محبوب)‬
‫کان سـواِء ٻيو ڪو به کولي ‪ /‬ڇوڙي نه ٿو سگهي‪ .‬ساهڙ (اي خدا!) اي ٻڌندڙ!‬
‫مون کي ساهڙ سان مالِء ته ساهه جي ڳنڍ کـلـي پئي نه ته منھنجو بچڻ‬
‫مـشـڪـل آهي‪.‬‬

‫جر گهڙيي جوکو ٿئي‪ ،‬آئون ڪهه نه ڄاڻان ايئن‪،‬‬

‫قضا جا ڪريم جي‪ ،‬تنھن کان ڪنڌ ڪڍيو ڪيئن‪،‬‬
‫ھڪ لکئي ٻئو نينھن‪ ،‬آڻي اوليس اول ۾‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]22‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫مان ته عشق ۾ انڌي هيس‪ .‬سو مون کي ڪھڙي خبر هئي ته پاڻي ۾ گـهڙڻ‬
‫سان نقصان ٿيندو‪ .‬حقيقت اها آهي ته اها منھنجي رب جي مرضي هئي ته‬
‫مان عشق ۾ ايترو اڳتي نڪري وڃان‪ .‬تنھن ڪري ڪريم جي قضا کان‬

‫‪53 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫ماڻهون ڪيئن ٿو بچي سگهي‪ .‬هڪڙو ته قسمت جو لکيو هيو ٻيو عشق‬
‫هو‪ .‬انهن ٻنهي درياهه جي ڌڌڪن ۾ ڌڪي ڇڏيو‪.‬‬

‫سڀت پچر پرينَء جي‪ ،‬سڀت ھوت حضور‪،‬‬

‫ملڪ مڙيئي منصور‪ ،‬ڪھي ڪھبا ڪيترا‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]2‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫شاهه لطيف شاهه عنايت شھيد جي شھادت واري واقعي جو کـلـي اظھار نه‬
‫ڪيو آهي‪ .‬هن بيت مان لڳي ٿو ته سندس اشارو شاهه عنايت شھيد ڏانھن‬
‫آهي‪ .‬ڪي عالم هن بيت جي مذهبي رنگ ۾ تشريح ڪن ٿا‪ .‬جتي ڪٿي‬
‫محبوب جو ذڪر آهي‪ .‬هـو هر هنڌ موجود آهي‪ .‬جيڪو عوام جي دلين ۾‬
‫گهر ڪري وڃي تنھن جون ڳالهيون ۽ پچارون ته هر ماڳ تي ٿينديون‪ .‬ڄڻ‬
‫هو ساڻن گڏ آهي‪ .‬هونئن به شھيد زندھ هوندا آهن‪ .‬سندن مرڻ سان ڪي‬
‫تحريڪون ختم ناهن ٿينديون‪ .‬وقتي طور بيھي ته سگهن ٿيون پر ساهي‬
‫پٽـي نئون روپ‪ ،‬نئون جوش ۽ ولولو وٺي اڀري پونديون آهن‪ .‬جڏهن سڄو‬
‫مـلڪ منصور ٿي وڃي‪ ،‬قربانيَء الِء تيار هـجي ته پوِء اي غاصب! ڪنھن کي‬
‫ڪـھي ڪنھن کي ڪـھـنـديـن؟ ڪنھن ڪنھن کي ڦاسيَء چاڙھيندين؟‬

‫‪54 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫جر تڙ تک تنوار‪ ،‬وڻ ٽڻ وائي ھيڪڙي‪،‬‬

‫سزاوار‪،‬‬ ‫سوريَء‬ ‫ٿئا‪،‬‬ ‫شيِء‬ ‫سڀيئي‬
‫ھمه منصور ھزار‪ ،‬ڪھڙا چاڙھي چاڙھيان‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]1‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫هن بيت الِء به خيال ڪيو ٿو وڃي ته شاهه عنايت شھيد الِء آهي‪ .‬سنڌ تان‬
‫جان گهوريندڙن‪ ،‬حق ال وڙهندڙن ٻڌيَء ۽ قربانيَء جو اعالن ڪيو آهي‪.‬‬
‫سمورن ساٿين ان تي لبيڪ چئي آهي‪ .‬هاڻي وستيَء واهڻ‪ ،‬وڻ ٽڻ‪ ،‬بر بحر‬
‫۾ هڪ ئي آواز آهي ته اسان قرباني ڪارڻ تيار آهيون‪ .‬جيڪڏهن حق جو‬
‫آواز اٿارڻ ڏوھ آهي ته اسان کي سوليَء جي سزا قبول آهي‪ .‬سـر گهورڻ‬
‫وارا منصور هڪ ٻه نه پر هزارين آهن‪ .‬تون ڦاسي ڏيڻ ته شروع ڪر!‬
‫تنھنجون ڦاسيون کـٽـي وينديون‪ .‬ڪنھن کي ٽـنگـي ڪنھن کي ٽنگيندين؟‬
‫سو هاڻي تون پنھنجي ناڪامي قبول ڪر!‬

‫دھشت دام درياھ ۾‪ ،‬جت ڪڙڪا ڪن ڪري‪،‬‬

‫توڏي تاڪن وچ ۾‪ ،‬ويرن منجهه وري‪،‬‬
‫آُء ساھڙ منھنجا سپرين‪ ،‬پرتان پير ڀري‪،‬‬
‫اڪاريين‪.‬‬ ‫مان‬ ‫اونهي‬ ‫ڌري‬ ‫ھٿ‬ ‫ھادي‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ٻئو‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]9‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫جتي درياھ جي اٿل جي دھشت آھي ۽ ڪن ڪڙڪا پيا ڪن‪ ،‬تتي سھڻي‬
‫درندن جي وچ ۾آھي‪ .‬۽ مٿائنس وير پئي وري‪ .‬اي منھنجا پريتم‪ !..‬ساھڙ‬

‫‪55 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫تون پريت وچان پير ڀري اچ‪ .‬اي رھبر‪ !..‬مون تي پنھنجا ھٿ ڌري مونکي‪،‬‬
‫اچي عميق مان پار اڪار‪.‬‬
‫انسان جو وجود ئي سندس ۽ اهلل جي وچ ۾ حجاب آھي‪ .‬گهڙو ڀڳو ته‬
‫سھڻي ساب سائر ۾ اچي ساھڙ مليو‪ .‬انسان جي پنھنجي ھستي گم ڪئي‬
‫ته پو حق‪ ،‬سان ھڪ ٿيو‪ .‬ھي جھان ھڪ ڪوڙو وھم آھي‪ .‬انکي ڪا سچي‬
‫ھستي ناھي‪ .‬حقيقت ۾ حق انسان ۽ ڪائنات جي وچم ڪو فرق ڪونھي‪.‬‬
‫انسان ۽ ڪائنات ٻئي حق مان ئي نڪتا آھن‪ .‬ٽيئي ھڪ آھن ۔ اھو راز شاھ‬
‫صاحب ھئن ٿو سمجهائي‪:‬‬
‫سو ساھڙ سا سهڻي‪ ،‬سائر پڻ سوئي‪،‬‬
‫ڳالهڙي‪.‬‬ ‫ڳجهاندر‬ ‫ڳجهه‬ ‫نجوئي‪،‬‬ ‫آھي‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پھريون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]45‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫جو ساهڙ آهي‪ ،‬سوئي سهڻي ۽ سمنڊ آهي‪ .‬اها ڳالهه هڪ نجو )خالص( ۽‬
‫ڳوڙهو اصرار آهي‪) .‬خدا‪ ،‬انسان ۽ ڪائنات ٽيئي هڪ آهن(‪.‬‬

‫لطيف سائين ھميشه عشق کي اندر ۾ سانڍڻ جي ھدايت ٿو ڪري‪:‬‬

‫وڃجي‪،‬‬ ‫پر‬ ‫وڃجي‬ ‫ڪري‬ ‫پير‬ ‫اکيون‬
‫سپيريان جي ڳالهڙي‪ ،‬ڪنھن سان ڪين ڪجي‪،‬‬
‫لڪائي لوڪ کان‪ ،‬ڳوٺان ڳجهڙي نجي‪،‬‬
‫محبتيَء ميھار جو‪ ،‬سور نه ڪنھن سلجي‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ستون‪ ،‬جي وائي ]‬

‫‪56 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫پرين ڏانھن وڃجي ته اکين کي پير ڪري وڃجي‪( .‬اکين سان پنڌ ڪجي)‬
‫محبوب جي پچار ڪنھن سان ڪين ڪجي‪ .‬ان کي ماڻهن کان لڪائي‪،‬‬
‫پنھنجي ڳوٺ (نجهري يا گهر ۾) نجي‪ .‬ساھڙ پرين جي سڪ جو سور‬
‫ڪنھن سان به نه سلجي‪.‬‬

‫ٻڏندي ٻوڙن کي‪ ،‬ڪي ھاتڪ ھٿ وجهن‪،‬‬

‫پسو لڄ لطيف چئي‪ ،‬ڪيڏي کي ڪکن‪،‬‬
‫جيڪي ڪنڌيَء ڪن‪ ،‬نه ته ساڻن وڃن سير ۾‪.‬‬
‫]سر سھڻي‪ ،‬داستان اٺون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪[1‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫ٻڏڻ ويل ڪي عقل ۽ حرفت وارا گاھ جي ٻوڙن کي ھٿن ۾ ٿا جڪڙين‪.‬‬
‫تڏھن ڏسو ته ڪکن کي ڪيڏي ته حيا ۽ مرم آھي‪ ،‬جو اھي ٻڏندڙ کي يا ته‬
‫نيو ڪنڌيَء تائين رسائن ٿا‪ .‬نه ته انھن (ٻڏندڙ) سان گڏوگڏ سير ۾ سندن‬
‫ساٿي ٿي ٿا وڃن‪!.....‬‬

‫صورت ساھڙ ڄام جي‪ ،‬ڏٺي جن ھيڪار‪،‬‬

‫ستيون ڪين سک ٿي‪ ،‬ڀري ساڻ ڀتار‪،‬‬
‫گهڙيون گهڙنئان ڌار‪ ،‬ڪاھي پييون ڪن ۾‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پھريون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]6‬‬

‫‪57 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫”اي سهڻيون سرتيون !“ جي اوھين صرف ھڪ ڀيرو ساھڙ ڄام جي سهڻي‬
‫صورت ”جلوي جي جهلڪ“ ڏسو ھا ! تہ خوش ٿي وري واپس اچي پنهنجي‬
‫ورن سان سک سان ڪڏھن ڪونه سمهو ھا! ھوند گهڙن کان سوا ئي دريا‬
‫۾ داخل ٿيو ھا! ۽ ڪاھي پئو ھا ڪنن ۾‪.‬‬
‫پر سھڻي ان دھشتناڪ درياھ ۾ گهڙي‪ ،‬ڪچي گهڙي تي تري دريار جي ھن‬
‫پار ميھار سان ملڻ الِء ڪپر تي بيٺي آھي ۽ شاھ سر جي پھرين بيت ۾ ئي‬
‫پنھنجو عشق جونظريو ٿو بيان ڪري‪.‬‬

‫ڪڙ ڪڙ ڪن م وڄ‪ ،‬ٻانڌي ٻوڙ م ٻار جا‪،‬‬

‫مون جا ميھار جي‪ ،‬ڪيئن ڌئنديس ڌڄ‪،‬‬
‫توِء گهڙنديس اڄ‪ ،‬جي ابتا آر ڪريين‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ٽئو‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]33‬‬
‫اي ڪن وڏو ڀوائتو آواز ڪڙ ڪڙ ڪري مونکي نه ھيسا ۽ نه وري ترندڙ‬
‫ڪاٺ کي پاڻيء جي هيٺ ڇوھي ڇڪ ۾ ٻوڙي گم ۽ غرق ڪر‪ ،‬تون ڇا به‬
‫ڪرين پر آئون اڄ ضرور پاڻي ۾ گهڙنديس‪ ،‬پو تون کڻي ڪيترا به ابتا‬
‫سبتا گهمرا ڦيرا ڇو نه ڪرين‪،‬‬

‫‪58 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫سھڻي درياھ ۾ ميھار کي پڪاريندي‪ .‬لھرين جي ور چڙهي ويئي‪ .‬اتي ميھار‬

‫درياه کي ڏوراپو ڏنو‪.‬‬

‫ڪنڌيَء جهليو ڪانهه‪ ،‬عاشق آھون ڪري‪،‬‬

‫تو ڪيئن ٻوڙي سهڻي‪ ،‬ٻيلي منھنجي ٻانھن‪،‬‬
‫درياھ توتي دانھن‪ ،‬ڏيندس ڏينھن قيام جي‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]24‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬

‫‪ .１‬ڪنڌي تي سرن )گاهه( کي جهلي‪ ،‬عاشق )ميهار( بيٺو ورالپ ڪري‬

‫چوي ته ”ٻيلي درياھ‪ !...‬تو ڪيئن منهنجي سڱ )ٻانھن( واريَء‬
‫سهڻيَء کي ٻوڙيو؟ توتي مان قيامت جي ڏينهن فرياد ڪندس‪“.‬‬

‫‪” .２‬ھوڏانھن ميھار به سڏ ورائيندي‪ ،‬سھڻي سان گڏ انھي لھرين جي‬

‫وڪڙ اچي ويو‪ ،‬يار يار سان مليو عشق انوکو راز ارپي ڇڏيو“‬

‫او سھڻي هاڻي جڏهن ميھار وٽ وئي آهين ته اتي ئي مري وڃجان‪ ،‬ڪڏهن‬
‫بہ ڏم جي پاسي موٽي نه وڃجان‪ .‬هي تنھنجا هار سينگار تيل ڦليل ۽ ويس‬
‫وڳا صرف ساهڙ الِء ئي آهن‪ .‬واپس موٽي ڏم کي نہ ڏيکارجان‪.‬‬

‫سهڻي‪،‬‬ ‫موٽين‬ ‫متان‬ ‫ميھار‪،‬‬ ‫وٽ‬ ‫مرج‬

‫ڏيکاريين‪.‬‬ ‫ڏم‬ ‫متان‬ ‫سينگار‪،‬‬ ‫جا‬ ‫ساھڙ‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]26‬‬

‫سمجهاڻي‬

‫ڀٽائي هن بيت ۾ سھڻيَء کي هدايت ٿو ڪري ته تنھنجو پيار ميھار سان‬

‫آهي ۽ ان کان سوا تون رهي نٿي سگهين‪ .‬پوِء روز ان گهر ڇو ٿي اچين‬
‫‪59 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫جنھن ۾ ڏم رهي ٿو‪ ،‬جنھن کان تون نفرت ٿي ڪرين‪ .‬هي ويس وڳا ۽ هار‬
‫سينگار جيڪي ميھار الِء ٿي ڪرين سي وري ڏم کي ڇو ٿي ڏيکارين؟‬
‫سھڻي تنھنجو مرڻ جيئڻ هاڻي ميھار سان آهي تنھنڪري ان جي ئي هنج‪،‬‬
‫ڀاڪر ۽ ٻانھن ۾ پنھنجا پساھ پورا ڪر‪.‬‬

‫هن بيت ۾ درياهي جانورن جو ذڪر آهي‪ ،‬هاڻي جيڪڏهن سھڻي کي صرف‬
‫عالمتي ڪردار ئي سمجهجي ته پو انهن جانورن کي ڪھڙي عالمتن طور‬
‫وضاحت ڪري سگهجي ٿو؟ اها ڳالهه پڻ تحقيق طلب آهي ته صرف سھڻي‬
‫کي جيڪڏهن عالمتي ۽ روحاني نظر جي مطابق پرکڻ ۽ سمجهڻ جي‬
‫ڪوشش ڪجي ٿي ته پو ٻيون شيون پردي ۾ هليون ٿيون وڃن‪.‬‬

‫گهڙي گهڙو ھٿ ڪري االھي تھار‪،‬‬

‫ڄنگهه ڄرڪي وات ۾‪ ،‬سسي کي سيسار‪،‬‬
‫چوڙا ٻيڙا چڪ ۾‪ ،‬لڙ ۾ لڙھيس وار‪،‬‬
‫لکين چھٽيس لوھڻيون‪ ،‬ٿيلهيون ٿنئون ڌار‪،‬‬
‫مڙئا مڇ ھزار‪ ،‬ڀاڱا ٿيندي سھڻي‪،‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پھريون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]18‬‬
‫سمجهاڻي‪:‬‬
‫سھڻي گهڙو کڻي خدا )اهلل( جي آسري درياھ اندر گهڙي‪ ،‬سندس ڄنگهه‬
‫ڄرڪي جي وات ۾ ھئي ۽ سسي‪ ،‬سيسر جي حوالي‪ ،‬چوڙا چڪڻ ۾ چٻا‬
‫ٿي ويس ۽ وار لڙاٽيل پاڻيَء ۾ پئي لڙھيس‪ .‬لکين لوھڻيون ۽ ٿيلهيون‬
‫پنھنجن ماڳن کان مڙي کيس چھٽيون آهن‪ ،‬ھزارين مڇ اچي چوڌاري مڙيس‪.‬‬
‫ھاڻي سھڻي چيرجي ڀاڱا ڀاڱا ٿيندي‪.‬‬

‫‪60 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫پر جنھن وقت اسان سھڻيَء کي انساني ڪردار طور پرکڻ جي ڪوشش‬
‫ڪريون ٿا ته پوِء اهو موضوع وڌيڪ وسعت ۽ پکيڙ رکندو محسوس ٿئي‬
‫ٿو‪ .‬هونئن به ڪالسيڪل شاعري گهڻ رخي هوندي آهي‪ .‬ان بيت ۾ لطيف‬
‫سائين سماجي روين جي ڳالهه ڪئي آھي ۽ قصي جي ھر ڪردار کي درياھي‬
‫جانورن سان ڀيٽ ڪئي آھي‪.‬‬

‫ڪچي دلي تي ٺھيل چٽ گل ڏسي سھڻي ڀلجي پنھنجي مت وڃائي ويٺي‪.‬‬

‫هاِء هاِء سھڻي ٻڏي وئي آهي افسوس‪ ،‬اهيي آواز لھرن مان اچي رهيا آهن‪.‬‬
‫هن ڪچي دلي الل ڪنوار سھڻيَء کي لھرن اندر ٻوڙي ڇڏيو‪.‬‬

‫ٿي‪،‬‬ ‫چري‬ ‫چٽ‬ ‫پس ي‬ ‫ڀالئي‪،‬‬ ‫ڀيلي‬

‫وائي‪،‬‬ ‫۾‬ ‫ويرن‬ ‫سهڻي‬ ‫ٻڏي‬ ‫ٻر‬ ‫ٻر‬
‫۾‪.‬‬ ‫وچ‬ ‫لهرن‬ ‫الل‬ ‫ڪيرائي‪،‬‬ ‫ڪچي‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان اٺون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]18‬‬
‫سمجهاڻي‬

‫دراصل سھڻيَء هوش نه سنڀاليو ته‪ :‬هي دلو ”ڪچو“ آهي‪ .‬رڳو اس تي‬
‫پڪل آهي‪ ،‬اڃان آويَء ۾ پچايو ئي نه ويو آهي‪.‬‬
‫سھڻي دلي تي ڪنھن ڪاريگر ڪنڀر جا سھڻا چٽ گل ڏسي موهت ٿي پئي‬
‫هئي‪.‬‬
‫سھڻي لھرن ۾ لڙهي ٻڏي وئي آهي‪ ،‬هاِء هاِء افسوس سھڻيَء جي موت تي‬
‫نه رڳو لھرن لڙڪ الڙيا پر درياھ به افسوس ڪري روئي رهيو آهي‪ .‬هن‬
‫لعل ياقوت هيرن جهڙي سونھن ديويَء ڳاڙهي ڪنوار ۽ کي لھرن ۾ لوڙهڻ‬
‫۽ ٻوڙڻ جو ذميوار ”ڪچو“ دلو آهي‪.‬‬
‫سو اچو ته هن بيت مان سبق حاصل ڪيون ته اسان جي پيرن هيٺان ڌرتي‬
‫کسڪندي پئي وڃي ۽ اسان اڃان به هوش ناهي سنڀاليو‪.‬‬

‫‪61 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫نتيجو‪:‬‬

‫جڏھن خالق )اهلل( روحن کان اھو سوال پڇيو ته‪:‬‬

‫”ڇا مان توھانجو رب نه آھيان؟“‬

‫ته خالق )اهلل( حقيقت ۾ روحن کي انھي سچائي کا واقف ڪرائي ڇڏيو ته‬
‫عشق ۽ عبادت جي قابل صرف ”ھڪ اهلل“ آھي‪ ،‬۽ ”اهلل“ جي عشق جو‬
‫”جوڳي“ ڪامل مرشد آھي‪ ،‬روحن خالق )اهلل( جي عبادت جي سچي رستي‬
‫تي ھلڻ جو واعدو ته ڪيو‪ ،‬پر ھن دنيا ۾ اچي تمام ٿورن روحن ئي صرف‬
‫خالق )اهلل( جي عبادت جي اقرار جو فرض پورو ڪيو‪ ،‬جڏھن ڪ باقي سڀ‬
‫روح درياھ جي وھڪري ۾ وھي‪/‬لڙھي ويا‪ ،‬انھن ھڪ اهلل جي جڳهه تي‬
‫انيڪتا سان ڀريل ھن ماياوي سنسار )ڪوڙي دنيا( سان محبت پيدا ڪري‬
‫ڇڏي‪ ،‬جنھن جي ڪري اھي ھن ڪوڙي دنيا جوئي حصو بڻجي پيا‪ .‬لطيف‬
‫سائين خبردار ڪيو آھي ته‪ :‬سواِء محبوب جي سڪل ڪناري جي‪ ،‬باقي سڀ‬
‫ڪجهه گهري پاڻي ۾ ٻڏل آھي‪ ،‬انسان ھستي جي سڀ کان وڌيڪ ڏک‬
‫جي ڳالهه اھا آھي ته ھو ھن ڪوڙي دنيا ۾ اچي خالق )اهلل( سان ڪيل‬
‫پنھنجي اقرار کان ڀلجي ٿو وڃي‪ ،‬لطيف سائين خبردار ٿا ڪن ته مقامي ـ‬
‫حق کي ڇڏي باقي ڪل ـ ڪائنات مايا جي گهري پاڻي ۾ ٻڏل آھي‪ ،‬صرف‬
‫مقام حق ئي امر ـ ابناسي )غيرفاني‪ ،‬الزوال( آھي‪ ،‬باقي ڪل ڪائنات فنا‬
‫آھي‪ .‬صرف مقام ـ حق ئي سچي ۽ سک جي ديس آھي‪ ،‬باقي سموري‬
‫ڪائنات سک‪ ،‬ڏک جي ٻيائي جو شڪار آھي‪ ،‬لطيف سائين چون ٿا‪:‬‬
‫ڏاني تن جو‪،‬‬ ‫سڪيَء ٻڏن جي‪ ،‬ساھڙ‬
‫لهرن سر لطيف چئي‪ ،‬ڪلهن چاڙھئو نئي‪،‬‬
‫جي پڇن پنڌ پري‪ ،‬تن اماڻي اوڏو ڪري‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ڏھون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]15‬‬
‫‪62 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫سڪي ٻڏن جي معني مارگ جي ھر ھڪ منزل ۾ خوف خطرا آھن‪ ،‬پر‬

‫جي ھڪوار منزل مقصود کي رسيا آھن يا رسڻ جي تياري ۾ آھن تن ال‬
‫محبوب سڀ مشڪالتون آسان ڪري ڇڏيون‪.‬‬

‫ھتي لطيف سائين چوئي ٿو ته جيڪي سڪي ۾ ٻڏن ڀا يعني جيڪي درياھ‬
‫۾ گھڙڻ کان اڳي ئي پنھنجي جان تان ھٿ کڻن ٿا تن جو مددگار ساھڙ ”اهلل“‬
‫آھي‪ ،‬ھو انھن کي پنھنجن ڪلهن تي ڇاڙھي لھرن مان پار اڪاري ٿو وڃي‪،‬‬
‫جي پرين منزل جو ٿا پڇن تن کي اتي ايئن وڃيو رسائي‪ ،‬ڄڻ اھا اوريان‬
‫ھئي‪.‬‬

‫شاھ لطيف سمجهائي رھيا آھن ته بيشڪ ھي ماياوي سنسار بري طرح سان‬
‫پاڻي ۾ ٻڏل آھي‪ ،‬پر جيڪي انسان مرشد ڪامل جي سمجهايل‬
‫دنيا‪/‬سنسار‪/‬عالم‪/‬جڳتي موجب جيئري ئي مرڻ جو اڀياس پڪو ڪري ٿا‬
‫وٺن‪ .‬خدا انھن جو سفر ننڍو ڪري انھن کي جلد کان جلد مقام ـ حق پھچائي‬
‫ٿو ڇڏي‪.‬‬

‫لطيف سائين سھڻي مھيار جي عام مھشور داستان کي الڳ ھڪ طرف‬

‫رکي سھڻي کي نصيحت ٿا ڏين‪:‬‬

‫ھاري حق رکيج‪ ،‬سانڀارا ساھڙ جو‪،‬‬

‫وھم جي وجود جا‪ ،‬وچان سڀ وڍيج‪،‬‬
‫خواب خيال خطرا‪ ،‬تن جي ترڪ ڏيج‪،‬‬
‫اندر آئينو ڪري‪ ،‬پرين سو پسيج‪،‬‬
‫انهيَء راھ رميج‪ ،‬ته مشاھدو ماڻيين‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ستون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]13‬‬

‫‪63 | P a g e‬‬
 ‫بيتن جي تصوف مطابق تشريح‬

‫يعني‪ :‬اي مورک )ھاري(‪ ! ..‬تون ھادي )مرشد( ڏانھن پنھنجو فرض ادا ڪر‪،‬‬
‫تون ھر طرح جا وھم‪ ،‬ڀرم‪ ،‬ڊپ ۽ سنديهه ڇڏي ڏي‪ ،‬دل کي آرسي جهڙو‬
‫صاف ۽ اوجل ڪر ۽ ٻيائي دويت کي پوري طرح ڌوئي ڇڏ‪ ،‬جيئن توکي‬
‫)ايئن ڪرڻ سان( دل جي آئيني ۾ محبوب جي صورت نظر اچي‪ ،‬اھڙي‬
‫طرح ڪندين ته توکي خالق )اهلل( جو ديدار ضرور ٿيندو‪.‬‬

‫‪64 | P a g e‬‬
 ‫سھڻي ــ ميھار ‪ /‬سوهني ــ ميهنوال جي قصي جو پس منظر ۽ حقيقتون‬

‫سھڻي ــ ميھار ‪ /‬سوهني ــ ميهنوال‬

‫جي قصي جو پس منظر ۽ حقيقتون‬
‫سنڌيَء ۾ ”سهڻي“ لفظ جو مطلب آهي خوبصورت يا سندر ڇوڪري يا‬
‫حسين عورت‪” .‬سهڻي“ سھڻي ـ ميهار‪ ،‬قصي جي مرڪزي ڪردار آھي‪،‬‬
‫جيڪا شاهه جي رسالي جي ”سورمي“ به پڻ آهي‪ .‬سنڌ ۾ ميان شاھ ڪريم‬
‫جي ملفوظات ۾ آيل ”سھڻي ــ ميهار“ جي قصي جا بيت ان کان به اڳ جا‬
‫چيل آھن‪.‬‬
‫حقيقت ھيَء آھي ته ”سھڻي ــ ميهار“ توڙي ”سسئي ــ پنھون“‪ ،‬اھي ٻئي‬
‫داستان پھريائين سنڌ ۾ اسريا ۽ سنڌ ۾ ئي ڳايا ويا‪ ،‬ھن قصي جي مشھوري‬
‫گهڻو پو دير سان پنجاب تائين پھتي‪ ،‬اتان جي شاعرن وٽن پھتل روايتن‬
‫موجب انھن قصي کي پنھنجي ٻڌ سڌ ۽ مقامي ماحول مطابق منظوم ڪيو‬
‫۽ ايئين ئي ” سوھني ــ مھينوال“ به سنڌ جي ”سھڻي ــ مھيار“ واري داستان‬
‫کان متاثر ٿي جوڙيائين‪ .‬پنجاب وارو قصو محض ھڪ معاشقو آھي‪ ،‬جيڪو‬
‫نسبتا پوئين ادبي دؤر جي پيداوار آھي‪.‬‬
‫”گجرات بعھد قديم و جديد“ جو مصنف احمد حسين قريشي لکي ٿو ته ‪:‬‬
‫” مغليہ عھد حڪومت جو گجرات ۾ مشھور واقعو ”سوھني ــ مھينوال“‬
‫جو مشھور عشقيہ داستان آھي‪ .‬بخارا جو ھڪ مشھور شھزادو گجرات آيو‬
‫۽ اتان جي ھڪ حسينه تي ديوانو ٿي پيو‪ ،‬تان جو ٻنھي جو موت به انھيَء‬
‫معاشقي ۾ ٿيو‪ .‬اھو ھڪ مشھور داستان آھي‪ .‬جنھن فارسي‪ ،‬اردو ۽ پنجابي‬
‫ادب ۾ وڏو اضافو ڪيو آھي‪ .‬ھن داستان متعلق ڪيتريون ئي روايتون‬
‫مشھور آھن‪ .‬ڪي ته ھن کي محض ھڪ فرضي قصو سمجهن ٿا‪.‬‬

‫‪65 | P a g e‬‬
 ‫سھڻي ــ ميھار ‪ /‬سوهني ــ ميهنوال جي قصي جو پس منظر ۽ حقيقتون‬

‫ان جي بر عڪس سنڌ جو داستان ”سھڻي ــ ميهار“ پنھنجي تاريخي قدامت‪،‬‬

‫ڳالهه جي سٽاَء ۽ ساخت‪ ،‬توڙي ڪردارن جي عظمت جي لحاظ سان ھڪ‬
‫آڳاٽو شاھڪار آھي‪.‬‬
‫شاهه عبداللطيف ڀٽائي جي رسالي جا الزوال عشقيه داستان ”سهڻي ـ‬
‫ميهار“ جون مزارون سنڌ جي تاريخي شهر شهدادپور ۾ آهن‪ .‬سهڻي جي‬
‫مزار شهدادپور شاهپورچاڪر روڊ تي ايڊيشن سيشن جج شهدادپور جي‬
‫ڪورٽ سامهون ويندڙ گهٽي ۾ آهي‪ .‬هي عالئقو سهڻي پاڙو سڏجي ٿو‪،‬‬
‫محبتي ميهار جي مزار ڊپٽي گلي ويجهو‪ ،‬سيد الهه اوڀايو شاهه جي پاڙي‬
‫۾ هڪ بند گهٽي ۾ آهي‪ .‬سهڻي جي مزار جي ته ساڃاهه وند ڌرين کي ڄاڻ‬
‫آهي پر محبتي ميهار جي مزار بابت ٻاهر جي ته تمام گهٽ ماڻهن کي خبر‬
‫آهي پر شهدادپور جي شهر جي ‪ 60‬سيڪڙو ماڻهن خاص طور نوجوان نسل‬
‫کي خبر نه آهي ته مزار ڪٿي آهي‪.‬‬
‫لطيف سائين جي سر سهڻي جي اها به خاصيت آهي ته اهو سر ڳايو وڃي‬
‫ٿو‪1980 .‬ع کان اڳ سنڌ جي ڪجهه اديبن ۽ ساڃاهه وند ڌرين کانسواِء باقي‬
‫ماڻهن جي ذهن ۾ اهو هو ته سهڻي ميهار گجرات جا آهن‪ .‬ليڪن ‪1980‬ع‬
‫کانپوِء سنڌ جي تاريخدانن‪ ،‬ليکڪن خاص طور لطيف جي رسالي جي پارکن‬
‫تحقيقات ڪري اهو ثابت ڪيو ته لطيف سائين جي رسالي ۾ آيل سهڻي‬
‫ميهار گجرات ”پنجاب“ جي نه پر ”سنڌ“ جي آهي ۽ عشق محبت جا ٻئي‬
‫الزوال ڪردار ”شهدادپور“ ۾ مدفون آهن‪ .‬ان حوالي سان پروفيسر محمد‬
‫خان ٻرڙو‪ ،‬مرحوم عبداهلل ورياهه ۽ ٻين ليکڪن جي ڪيل تحقيق قابل‬
‫تعريف آهي‪ .‬جڏهن ته پهريون دفعو ‪1981‬ع ۾ ان وقت جي اسسٽنٽ ڪمشنر‬
‫محمد ايوب ٻانڀڻ ساڃاهه وند ڌرين سان گڏ سهڻي ميهار تي ميلو لڳرايو‪.‬‬

‫‪66 | P a g e‬‬
 ‫سھڻي ــ ميھار ‪ /‬سوهني ــ ميهنوال جي قصي جو پس منظر ۽ حقيقتون‬

‫ٽي روزه ميلي ۾ مالکڙو‪ ،‬سگهڙن جي ڪچهري‪ ،‬ادبي ڪانفرنس‪ ،‬مشاعرو‪،‬‬

‫راڳ رهاڻ جي محفل کانسواِء ماڻهن جي تفريح الِء مٺائي‪ ،‬مينارڪي‪،‬‬
‫رانديڪن جا دڪان‪ ،‬هوٽل ۽ شو الئيٽ لڳايو ويو‪.‬‬
‫ادبي ڪانفرنس مشاعري ۾ مشهور اديب‪ ،‬شاعرن سهڻي ميهار تي تحقيقي‬
‫مقاال پڙهيا‪ .‬ميلي جي ميڊيا ڪوريج بعد سنڌ جي عام ماڻهن جي ذهن ۾‬
‫سوال اڀريو ته سهڻي ميهار گجرات ”پنجاب“ جي آهي؟ يا‬
‫شهدادپور سنڌ جي؟‬
‫سهڻي ميهار تي سڄي سنڌ مان ساڃاهه وند ڌريون‪ ،‬ادب ثقافت سان دلچسپي‬
‫رکندڙ ماڻهو هتي سندن مزارن تي اچڻ لڳا‪ .‬محمد ايوب ٻانڀڻ هڪ ٻه ميال‬
‫ڪرايا بعد ۾ ميال نه لڳايا‪ ،‬وري اسسٽنٽ ڪمشنر شهدادپور حاجي محمد‬
‫ابراهيم ميمڻ‪ ،‬ان بعد اسسٽنٽ ڪمشنر محمد عثمان منگي به ميلو لڳرائڻ‬
‫جي ڪوشش ڪئي پر ميلو نه لڳرائي سگهيو ۽ هن سهڻي ميهار ادبي‬
‫ثقافتي پروگرام نالي تي هڪ شاندار پروگرام ڪرايو‪ ،‬ان بعد سهڻي ميهار‬
‫تي نه ميلو لڳو نه ڪو پروگرام ٿيو‪.‬‬
‫پنجاب جي شهر گجرات واري ”سوهني ـ ميهوال“ جو قصو ڪهاڻي الڳ‬
‫آهي‪ ،‬جنهن کي پنجاب جي ڪيترن ئي شاعرن ڳايو آهي‪ ،‬ليڪن شاھ لطيف‬
‫جي رسالي ۾ آيل ڪردار سنڌ جي ڪيترن ئي آڳاٽي زماني جي شاعرن‬
‫ڳايو آهي‪ ،‬اهي ڪردار سنڌ جي شهدادپور واري عالئقي جا آهن‪.‬‬
‫پنجاب جي ”سوهني مهينوال“ جي قصي ۽ سنڌ جي ”سهڻي ميهار“ جي‬
‫قصي جي تقريبن هڪجهڙائي آهي‪ ،‬پر ٻنهي جي ماڳ مڪانن ۾ فرق آهي‪.‬‬
‫قصي ۾ به ٿورو فرق آهي‪.‬‬

‫‪67 | P a g e‬‬
 ‫سھڻي ــ ميھار ‪ /‬سوهني ــ ميهنوال جي قصي جو پس منظر ۽ حقيقتون‬

‫پنجاب جي گجرات شهرواري سھڻي مهيوال ”چناب درياَء“ ۾ ٻڏي هئي‪،‬‬

‫جڏھن ته سنڌ واري سهڻي ميهار ”سنڌو درياَء“ جنهن کي ”مهراڻ“ به سڏيو‬
‫وڃي ٿو‪ ،‬ان مان نڪرندڙ ”لهاڻو“ جنهن کي ”سنڌو دريا جي ڦاٽ“ به چيو‬
‫ويندو هو ان ۾ ٻڏي هئي‪ ،‬ان جي شاهدي شاھ لجطيف پنهنجي رسالي ۾‬
‫هن ريت به ڏني آهي‪:‬‬
‫اٿيئي‪،‬‬ ‫ايھين‬ ‫چڙھئا‪،‬‬ ‫سي‬ ‫گهڙئا‬
‫ڏيئي‪،‬‬ ‫ٽپو‬ ‫پئہ‬ ‫۾‪،‬‬ ‫مھراڻ‬ ‫متي‬ ‫مئي‬
‫سين‪.‬‬ ‫سيڻاھ‬ ‫سنڀوڙو‬ ‫مليئي‪،‬‬ ‫ميھار‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]4‬‬

‫”لوهاڻو“ دريا سڪرنڊ وٽان نڪري شهدادپورکان ٿيندو بدين ضلع ۾ سمنڊ‬
‫تي وڃي ڇوڙ ڪندو هو‪ .‬هن مان ٻه واهه نڪرندا هئا‪ .‬وقت جي حالتن ڪري‬
‫۽ روهڙي ڪئنال نڪرڻ بعد لهاڻو درياَء سڪي ويو ۽ هاڻ لٽجي ويو آهي‪.‬‬
‫سندس نشان باقي وڃي بچيا آهن‪ ،‬هاڻ هن کي” مارک واهه“ يا ”ڀڏو“ سڏيو‬
‫وڃي ٿو‪ .‬هن عالئقي ۾ جتان سهڻي ٻڏي هئي ۽ جتان سندس الش هٿ ڪيو‬
‫ويو‪ ،‬ان کي ”سهڻي ڍورو“ سڏيو وڃي ٿو‪.‬‬
‫سنڌ جي سهڻي جا مائٽ غريب ”مزدور“ طبقي جا هئا‪ ،‬جڏھن ته گجرات‬
‫واري سهڻي جا مائٽ ”ڪنڀارڪو“ ڌنڌو ڪرڻ سان گڏ ”مالوند“ پڻ هئا‪.‬‬
‫شهدادپور واري سهڻي ذات جي ”ساميٽي“ هئي‪ ،‬جيڪا سنڌ جي سماٽ جي‬
‫ذات آهي‪ ،‬ميهار جو نالو ”ساهڙ“ هو‪ ،‬لطيف جي شاعري ۾ ”ڄام“ ۽ ”ساهڙ“‬
‫به آيو آهي‪ .‬ڄام ڪنهن عزت دار ۽ وڏي ماڻهو جو لقب به آهي ۽ ميهار خود‬
‫مالوند خوشحال ماڻهو هو‪ ،‬سندس لهاڻو درياَء جي ڪنڌي تي مختلف هنڌن‬

‫‪68 | P a g e‬‬
 ‫سھڻي ــ ميھار ‪ /‬سوهني ــ ميهنوال جي قصي جو پس منظر ۽ حقيقتون‬

‫تي مال جا وٿاڻ هئا‪ ،‬سندس چوپايو مال سندس مالزم چاريندا ۽ سار سنڀال‬
‫ڪندا هئا‪ .‬ساهڙ ڄام ”ميهار“ فقط نگراني ڪندو هو‪ ،‬سهڻي جي جڏهن‬
‫شادي ٿي ته ميهار جي وٿاڻ وٽ ڄڃ ٻيڙي جي اچڻ جو انتظار ڪرڻ لڳي‪.‬‬
‫ريتن رستمن موجب گهوٽ ڪنوار جي کير پيارڻ واري رسم الِء ميهار‬
‫کان کير گهريو‪ ،‬پر ميهار وٽ چئن يارن بزرگن جو اوٻاريل کير هو جيڪو‬
‫هنن کي ڏنو ۽ اهو کير جڏهن سهڻي پيتو ته انهي لمحي ۾ سهڻي جو‬
‫ميهار سان ”پيار“ ٿي ويو‪.‬‬
‫سهڻي ميهار تي تحقيق ڪندڙ مشهور ليکڪ پروفيسر محمد خان ٻرڙو‬
‫سهڻي ميهار بابت پنهنجي هڪ مقالي ۾ لکي ٿو ته ”سهڻي جڏهن چئن‬
‫يارن ”چئن بزرگن“ جو اوباريل کير پيتو ته مٿس نينهن جي کيپ چڙهي‬
‫ميهار کي االهي عشق جو وسيلو سمجهي ميهار سان ملڻ ويندي هئي ۽‬
‫هنن جي پاڪ محبت هئي“‪.‬‬
‫پروفيسر محمد خان ٻرڙو هن قصي کي ‪ 7‬هجري صديَء جي اوائلي دؤر‬
‫جو ڄاڻايو آهي ۽ سهڻي‪ ،‬لهاڻو درياَء ۾ ئي تري ويندي هئي ۽ ان ۾ ئي‬
‫ٻڏي مئي هئي‪ ،‬ان جي لطيف سائين هن بيت ۾ تصديق ڪري ٿو‪:‬‬
‫ميھار ھي محبت جون‪ ،‬دل اندر دونھيون‪،‬‬
‫لوھيون‪،‬‬ ‫لھارو‬ ‫۾‪،‬‬ ‫آر‬ ‫وجهي‬ ‫آڻئو‬
‫جي ساھڙ جون سونھيون‪ ،‬سير سراڙو تن کي‪.‬‬
‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان ستون‪ ،‬جو بيت نمبر ‪]18‬‬
‫گجرات‪ ،‬پنجاب واري سوهني ـ مهينوال ۾ ”مهينوال“ جونالو ”عزت بيگ“‬
‫هو‪ ،‬روايتون آهن ته پاڻ بخارا جو سوداگر هو‪ ،‬گجرات ۾ واپار الِء آيل هو‪،‬‬
‫جتي هن سوهني جي حسن جو چرچو ٻڌي‪ ،‬جڏهن سوهني کي ڏٺو ته سوهني‬

‫‪69 | P a g e‬‬
 ‫سھڻي ــ ميھار ‪ /‬سوهني ــ ميهنوال جي قصي جو پس منظر ۽ حقيقتون‬

‫مهينوال هڪٻئي تي ”عاشق“ ٿي پيا‪ .‬ٻنهي کي عشق اري مان ڪڍي ڇڏيو‪.‬‬
‫عزت بيگ واپار ڇڏي هر وقت سوهني جي ديدار الِء آتو هو‪ ،‬سندس ذهن‬
‫تي صرف سوهني سوار هئي‪ ،‬اهڙي صورت ۾ سندس هڙ ۾ جيڪي پئسا‬
‫هئا اهي ختم ٿي ويا‪ ،‬جڏهن صفا سڃو ٿي ويو ته سوهني جي مائٽن وٽ‬
‫نوڪر طور ڪم ڪيائين ۽ انهن جا چناب درياَء جي ٻي ڌر چوپايو مال‬
‫چاريندو هو ۽ رات جو روزانو سوهني سان ملڻ الِء درياَء تري گجرات ويندو‬
‫هو‪ .‬ھو اوچتو بيمار ٿي پيو ۽ ڪمزور ٿيڻ ڪري‪ ،‬هن ۾ درياَء ترڻ جي‬
‫سگهه باقي نه رهي ته اهڙي صورتحال ۾ سوهني پنهنجي محبتي مهينوال‬
‫سان ملڻ الِء دلو ٻڌي درياَء پار ڪري هن سان اچي ملندي هئي‪ ،‬هڪ رات‬
‫درياَء ۾ ٻڏڻ لڳي ۽ دانهون ڪيون‪ ،‬اهي دانهون ٻڌي مهينوال به درياَء ۾‬
‫گهڙي پيو ۽ سوهني کي بچائڻ جي ڪوشش ڪندي پاڻ به سهڻي سان گڏ‬
‫ٻڏي ويو‪ ،‬سندن مزارون گجرات ۾ آهن‪.‬‬
‫سنڌ جي سهڻي جي مڙس جو نالو ”ڏم“ هو جيڪو سندس ئي ذات وارو هو‬
‫۽ سهڻي جو ميهار سان ملڻ جو راز جڏهن سندس سس وٽ کليو ته هن‬
‫سهڻي کي روڪيو‪ ،‬سختي ڪئي پر جڏهن سهڻي نه مڙي ته جنهن گهڙي‬
‫تي سهڻي درياَء پار ويندي هئي‪ ،‬اهو گهڙو لڪائي اتي اهڙو ئي اڌ پڪو‪،‬‬
‫ڪچو گهڙو رکي ڇڏيو ۽ جڏهن اهو گهڙو کڻي سهڻي درياَء ۾ ڪاهي پئي‬
‫۽ ٿوري اڳتي وئي ته اهو گهڙو ڳرڻ لڳو ۽ سهڻي ٻڏڻ لڳي ته ميهار کي‬
‫سڏ ڪرڻ لڳي‪ ،‬پر ميهار جي پهچڻ کان اڳ سهڻي ٻڏي وئي‪.‬‬
‫روايتون آهن ته سندس الش ٽن ڏينهن بعد شهدادپور وٽان لهاڻو جي ڪناري‬
‫مليو‪ ،‬جتي ميهار کيس دفنايو ۽ جيستائين حيات هو‪ ،‬مجاور ٿي ويٺو‪.‬‬

‫‪70 | P a g e‬‬
 ‫سھڻي ــ ميھار ‪ /‬سوهني ــ ميهنوال جي قصي جو پس منظر ۽ حقيقتون‬

‫پروفيسر محمد خان ٻرڙو ۽ عبداهلل ورياهه موجب‪ ،‬ميهار ملدسي ويجهو‬
‫سون چڙي دڙي مان پاڏي تي سرون کڻي سهڻي جي قبر پڪي ڪرائي‪.‬‬
‫سهڻي ميهار جا ماڳ نيو سعيد آباد جي ديهه ڪاڪا وٽ روهڙي ڪئنال وٽ‬
‫به ٻڌايا وڃن ٿا‪ ،‬اتي ”پير ڇٽو“‪ ،‬جنهن کي شاهه ڇٽو به چون ٿا ان جي مزار‬
‫به اتي آهي‪ ،‬روايتون آهن ته شاهه ڇٽو آڌي کانپوِء تهجد پڙهندو هو ته سهڻي‬
‫ميهار سان ملڻ الِء سندس اڳيان گذرندي هئي ته هو کيس ميهار سان ملڻ‬
‫کان روڪيندو هو‪ ،‬جڏهن ته ملدسي ويجهو شهدادپور ملدسي روڊ تي به‬
‫ميهارڪو ڀڙو هو‪ ،‬جيڪو ‪1990‬ع تائين ڪيترن ئي ايڪڙن ۾ پکڙيل هو‪.‬‬
‫جتان چاڏيون مٽ ۽ سڪا به هٿ ايندا هئا‪ .‬زماني جي ستم ظريفي ڪري‬
‫اهو تاريخي ماڳ ميسارجي ويو هاڻ اتي زرعي آبادي ٿئي ٿي‪،‬ان حصي‬
‫کي اڄ به ميهارڪو لمبر سڏيو وڃي ٿو‪.‬‬
‫سهڻي جي خوبصورت مزار شهدادپور جي مشهور سماجي شخصيت حاجي‬
‫محمد ابراهيم ڏيٿو ‪1981‬ع ۾ ٺهرائي‪ ،‬جڏهن ته ميهار جي مزار مدد علي‬
‫شاهه ٺهرائي‪ ،‬جيڪو شهدادپور تعلقي جو مختيارڪار ٿي آيو هو‪ ،‬سهڻي‬
‫جي مزار وٽ وڏو قبرستان ”مائي سهڻي“ جي قبرستان نالي سان مشهرو‬
‫آهي‪1980 .‬ع تائين سهڻي ڏانهن ايندڙ رستو ايترو ويڪرو هو جو ٻه گاڏيون‬
‫هڪ ئي وقت گڏ هلي سگهيون پئي ۽ مزار سامهون وسيع ميدان هو‪ ،‬ليڪن‬
‫آهستي آهستي لينڊ مافيه قبضو ڪندي ‪ 2‬ايڪڙ کان وڌيڪ زمين تي قبضو‬
‫ڪري بلڊنگون ٺاهي ڇڏيون آهن ۽ سهڻي جي مزار سامهون جيڪو ٿورو‬
‫حصو بچيل آهي‪ ،‬اتي مال جا وٿاڻ ٺاهي ڇڏيا آهن‪ ،‬ساڳي صورتحال محبتي‬
‫ميهار جي مزار سان به آهي‪ ،‬جتي به آسپاس ۾ لينڊ مافيه قبضه ڪري گهر‬
‫ٺاهي ڇڏيا آهن‪ .‬جڏهن ته سهڻي ۽ ميهار جون مزارون ڏينهون ڏينهن ضعيف‬

‫‪71 | P a g e‬‬
 ‫سھڻي ــ ميھار ‪ /‬سوهني ــ ميهنوال جي قصي جو پس منظر ۽ حقيقتون‬

‫حالت ۾ ٿينديون وڃن‪ ،‬هنن مزارن تي لينڊ مافيه جي قبضن ۽ مزارن جي‬
‫خراب حالت بابت ڪافي وقت کان ميڊيا تي مسلسل رپورٽون اچڻ جي‬
‫باوجود ضلعي انتظاميه ۽ ثقافت کاتو ڪوبه توجهه نه ٿو ڏي‪ .‬ثقافتي ماڳ‬
‫مڪانن کي بچائڻ انهن کي بهتر حالت ۾ رکڻ ثقافت کاتي جي آثار قديم‬
‫وارن جي ذميواري آهي‪ ،‬جيڪا اڃا تائين پوري نه ڪري سگهيا آهن‪.‬‬

‫‪72 | P a g e‬‬
 ‫حواالجات‬

‫حواال‬
‫انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا‪ ،‬سنڌي لئنگج اٿارٽي‪ .‬آن الئن‬
‫ڪلياڻ آڏواڻي‪” ،‬شاھ جو رسالو“‬
‫سر سھڻي ثقافت کاتو حڪومت سنڌ‬
‫بدر ابڙو‪” ،‬سنڌ جو شاھ“‬
‫شاھ عبداللطيف ڀٽائي چيئر‪ ،‬ڪراچي يونيورسٽي‪2000 ،‬ع‬
‫سليم ڀٽو‪” ،‬الت جا لطيف جي“‬
‫ڀٽائي ايجوڪيشنل اينڊ سوشل ويلفيئر سوسائيٽي‪1996 ،‬ع‬
‫فهميده حسين ميمڻ‪” ،‬شاھ لطيف جي شاعريَء ۾ عورت جو روپ“‬
‫پي ايڇ ڊي ٿيسزسال ‪1993‬‬
‫صديق محمد مسافر‪” ،‬سر سھڻي“‬
‫آر ايڇ ايم اينڊ برادرس پبلشرس‪ ،‬بڪ سيلرز اسٽيشنرز مرچنٽس ‪1964‬‬
‫ڊاڪٽر شاھنواز سوڍر ”سھڻيَء جو سماجي ڪردار“‬
‫سنڌي ادب انسٽيٽيوٽ آف سنڌاالجي يونيورسٽي آف سنڌ جامشورو ‪1989‬‬
‫ڊاڪٽر ڪمال ڄامڙو ”ڀٽائي ۽ ڀونِء“‬
‫ڇپيندڙ ‪ :‬سرهاڻ ويلفيئر سوسائٽي سنڌ‪ ،‬شايع ٿيڻ جو سال ‪2019 :‬‬
‫مختيار احمد مالح‪” ،‬ادبي اصطالحن جي تشريحي لغت“‬
‫مرتب‪ :‬پبلشر‪:‬سنڌ لئنگئيج اٿارٽي‪.‬‬

‫‪73 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي داستان پھريون‬

‫سر سھڻي‬
‫داستان پھريون‬
‫ھن سر ۾ ‪ 10‬داستان ۽ ‪ 258‬بيت ۽ ‪ 30‬وائيون آھن‬
‫وھ تک واھڙ تک‪ ،‬جت نينھن تک نرالي‪،‬‬
‫جن کي عشق عميق جو‪ ،‬سي خلوت خيالي‪،‬‬
‫واريين سي والي‪ ،‬ھينئڙو جني ھٿ ڪئو‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫انڌيَء وڇون ڪنڌيَء وڇون‪ ،‬تنگئان لھي نه تک‪،‬‬
‫صورت جا ساھڙ جي‪ ،‬ڏيل منھنجي ڏک‪،‬‬
‫سپرين‪.‬‬ ‫سانڀاران‬ ‫جن‬ ‫وک‪،‬‬ ‫تني‬ ‫واھڙ‬
‫‪2‬‬
‫ٿئو‪،‬‬ ‫اڳي‬ ‫وھ‬ ‫اڃا‬ ‫نواھ‪،‬‬ ‫وھن‬ ‫واھڙ‬
‫گهر ويٺيون گهڻا ڪريو‪ ،‬سرتيون سڱ سنوان‪،‬‬
‫صورت جا ساھڙ جي‪ ،‬سا جي ڏٺي آن‪،‬‬
‫ھوند نه پلئو مان‪ ،‬گهڙو سڀ گهڙا کڻي‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫جيڏيون ڏٺيان جي‪ ،‬صورت ساھڙ ڄام جي‪،‬‬
‫سک ٿي ستيون ڪين ڪي‪ ،‬ڪانڌن پاسي ڪي‪،‬‬
‫مونهان ئي اڳي‪ ،‬گهڙو سڀ گهڙا کڻي‪.‬‬
‫‪4‬‬

‫‪74 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي داستان پھريون‬

‫صورت ساھڙ جي‪ ،‬ائين جي ڏسو سڀيئي‪،‬‬

‫سمهو ڪين سک ٿي‪ ،‬ور پاسو ڏيئي‪،‬‬
‫مونھان اڳي ئي گهڙو سڀ گهڙا کڻي‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫صورت ساھڙ ڄام جي‪ ،‬ڏٺي جن ھيڪار‪،‬‬
‫ستيون ڪين سک ٿي‪ ،‬ڀري ساڻ ڀتار‪،‬‬
‫گهڙيون گهڙنئان ڌار‪ ،‬ڪاھي پييون ڪن ۾‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫جيڪي ڏٺو مان‪ ،‬سو جي ڏٺو جيڏئين‪،‬‬
‫گهر ورن سان‪ ،‬ھوند گهڻن گهوري ڇڏئا‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫گهڙن گهڻيئي‪،‬‬ ‫تڙن تي‪،‬‬ ‫واريون‬ ‫گهڙن‬
‫پيئي‪،‬‬ ‫پريان‬ ‫لئي‬ ‫سهڻي‪،‬‬ ‫چئي‬ ‫سڀڪا‬
‫۾‪.‬‬ ‫پاتار‬ ‫پسبيون‬ ‫سڀيئي‪،‬‬ ‫صباح‬
‫‪8‬‬
‫ڪنڌيَء اڀيون ڪيتريون‪ ،‬ٿيون ساھڙ ساھڙ ڪن‪،‬‬
‫ڪني سانگو ساھ جو‪ ،‬ڪي گهوريس ڪئو گهڙن‪،‬‬
‫جي‪.‬‬ ‫گهڙن‬ ‫گهاگهائي‬ ‫تن‪،‬‬ ‫سندو‬ ‫ساھڙ‬
‫‪9‬‬

‫‪75 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي داستان پھريون‬

‫ڪن‪،‬‬ ‫ساھڙ‬ ‫ساھڙ‬ ‫سهڻيون‪،‬‬ ‫اڀيون‬ ‫سھسين‬

‫ڪني پاڻ پري ڪئو‪ ،‬ڪي گهوريس ڪئو گهڙن‪،‬‬
‫جو‬ ‫ساھ‬ ‫نه‬ ‫سانگ‬ ‫جني‬ ‫تن‪،‬‬ ‫مليو‬ ‫ساهڙ‬
‫‪10‬‬
‫جا‪،‬‬ ‫ميھار‬ ‫دوست‬ ‫ڪال‪ ،‬دونھان‬ ‫ڀر‬ ‫ڪنڌيَء‬
‫دال‪،‬‬ ‫ڪيم‬ ‫دھلج‬ ‫چئي‪،‬‬ ‫لطيف‬ ‫۾‬ ‫لهرن‬
‫ڪري‪.‬‬ ‫جي‬ ‫س من‬ ‫ساھڙ‬ ‫گال‪،‬‬ ‫ڪا‬ ‫متان‬
‫‪11‬‬
‫ڏنام‪،‬‬ ‫ڪن‬ ‫ڪنڌي‬ ‫جي‪،‬‬ ‫سنگهارن‬ ‫سندا‬
‫تڪيام‪،‬‬ ‫تڙ‬ ‫اڀي‬ ‫جي‪،‬‬ ‫ارواح‬ ‫آسانگي‬
‫جندڙو‪.‬‬ ‫گهورئو‬ ‫گهڙان‬ ‫لڳيام‪،‬‬ ‫وير‬ ‫وڏي‬
‫‪12‬‬
‫گهڙي گهڙو ھٿ ڪري‪ ،‬ٻھون نھاري ٻنگ‪،‬‬
‫سر در قدم يار فدا شد چہ بجا شد ‪ ،‬وصل اھوئي ونگ‪،‬‬
‫اڪارئين‪.‬‬ ‫سي‬ ‫اهلل‬ ‫رنگ‪،‬‬ ‫جو‬ ‫ج ني‬ ‫رات‬
‫‪13‬‬
‫گهڙي گهڙو ھٿ ڪري‪ ،‬ٻھون نھاري ٻنگ‪،‬‬
‫و اما من خاف مقام ربه ‪ ،‬ايُء لنگهيائين لنگهہ‪،‬‬
‫سڪندين کي سيد چئي‪ ،‬ڪين جهليندو جهنگ‪،‬‬
‫اڪارئين‪،‬‬ ‫سي‬ ‫اهلل‬ ‫رنگ‪،‬‬ ‫جو‬ ‫ج ني‬ ‫رات‬
‫‪14‬‬

‫‪76 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي داستان پھريون‬

‫گهڙي گهڙو ھٿ ڪري‪ ،‬ٻوڙيائين ٻاھون‪،‬‬

‫ويچاريَء وڏيون ڪيون‪ ،‬وچ درياھ دانھون‪،‬‬
‫موٽ محب پاھون‪ ،‬تاڪن تڪي آھيان‪.‬‬
‫‪16‬‬
‫گهڙي گهڙو ھٿ ڪري سانگو ڇڏي ساھ‪،‬‬
‫ويچاريَء وڏيون ڪيون دانھون منجهہ درياھ‪،‬‬
‫ٻر ٻانھن ڇڏئو‪ ،‬وييس چڪي واھ‪،‬‬
‫مدد رء ميھار جي‪ ،‬غرض سڀ گناھ‪،‬‬
‫نوري ڪر نگاھ‪ ،‬ساھڙ لنگهيان سير کي‪.‬‬
‫‪17‬‬
‫گهڙي گهڙو ھٿ ڪري‪ ،‬چيلهہ ٻڌي چوتو‪،‬‬
‫منھنجو من ميھار کي‪ ،‬پار وڃي پھتو‪،‬‬
‫گهوتي ۾ گهوتو‪ ،‬اچي ڪو م اڄاڻ کي‪.‬‬
‫‪18‬‬
‫گهڙي گهڙو ھٿ ڪري االھي تھار‪،‬‬
‫ڄنگهہ ڄرڪي وات ۾‪ ،‬سسي کي سيسار‪،‬‬
‫چوڙا ٻيڙا چڪ ۾‪ ،‬لڙ ۾ لڙھيس وار‪،‬‬
‫لکين چھٽيس لوھڻيون‪ ،‬ٿيلهيون ٿنئون ڌار‪،‬‬
‫مڙئا مڇ ھزار‪ ،‬ڀاڱا ٿيندي سهڻي‪،‬‬
‫‪19‬‬

‫وڻن ويٺا ڪانگ‪ ،‬وچين ٿي ويال ڪري‪،‬‬

‫گهڙي گهڙو ھٿ ڪري‪ ،‬سڻي سانجهيَء ٻانگ‪،‬‬
‫سيئي ڍونڍي سانگ‪ ،‬جتي ساھڙ سپرين‪.‬‬
‫‪20‬‬

‫‪77 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي داستان پھريون‬

‫منهہ جنھن جي مون‪ ،‬ڏٺو منھن ميھار جو‪،‬‬

‫آھي ساھ سنئون‪ ،‬سو ڪيئن گهڙو گهوريان‪.‬‬
‫‪21‬‬
‫گهڙو ڀڳو ته گهورئو‪ ،‬مر چور ٿئي چوڙو‪،‬‬
‫المولى مذڪر‪ ،‬ايُء ٻڏندن ٻوڙو‪،‬‬ ‫طالب‬
‫گهورئو ڏم ڪوڙو‪ ،‬مون ميھار ئي من ۾‪.‬‬
‫‪22‬‬
‫گهڙو ڀڳو ته گهورئو‪ ،‬مر ٻيڙ ٿئي ٻانھين‪،‬‬
‫اسانھين‪،‬‬ ‫پر‬ ‫المولى مذڪر‪ ،‬ايُء‬ ‫طالب‬
‫پئان م پانھين‪ ،‬مون ميھار ئي من ۾‪.‬‬
‫‪23‬‬
‫گهڙو ڀڳو ته گهورئو‪ ،‬پاڻان ھوِء حجاب‪،‬‬
‫واڄٽ وڄي وجود ۾‪ ،‬رھيو روح رباب‪،‬‬
‫ساھڙ ريَء ثواب‪ ،‬آئون گهڻو ئي گهوريان‪.‬‬
‫‪24‬‬
‫گهڙو ڀڳو ته گهورئو‪ ،‬تان ڪي تر ھنيان‪،‬‬
‫ڏيان‪،‬‬ ‫ڏھاڙي‬ ‫کي‪،‬‬ ‫اکڙين‬ ‫ا دب‬
‫مون کي ميھار ميان‪ ،‬سنئون سونھايو پيچرو‪.‬‬
‫‪25‬‬
‫گهڙو ڀڳو ته گهورئو‪ ،‬آسر م الھيج‪،‬‬
‫ال تقنطوا من رحـمة اللـه ‪ ،‬ترھي ان تريج‪،‬‬
‫جو‪.‬‬ ‫ميھار‬ ‫منھن‬ ‫پسين‬ ‫ھيج‪،‬‬ ‫حبيباڻي‬
‫‪26‬‬

‫‪78 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي داستان پھريون‬

‫گهڙو ڀڳو ته گهورئو‪ ،‬ڀڄي تان م گهڙي‪،‬‬

‫اونهون ڪن تار وھي‪ ،‬درياھ پوِء م دڙي‪،‬‬
‫چڪڻ مان چڙھي‪ ،‬مالن محب ميھار کي‪.‬‬
‫‪27‬‬
‫گهڙو ڀڳو ته گهورئو‪ ،‬وينديس تان نه وري‪،‬‬
‫پيُء پسنديس پانھنجو‪ ،‬تانگهو تار تري‪،‬‬
‫ٿئان‪.‬‬ ‫نه‬ ‫پاسي‬ ‫پلڪ‬ ‫مري‪،‬‬ ‫ميھار‬
‫‪28‬‬
‫گهڙو ڀڳو ته گهورئو‪ ،‬ڀڄي تان م گهڙي‪،‬‬
‫اونهون ڪن تار وھي‪ ،‬درياھ پوِء م دڙي‪،‬‬
‫چڪڻ مان چڙھي‪ ،‬مالن محب ميھار کي‪.‬‬
‫‪29‬‬
‫گهڙو ڀڳو ته گهورئو‪ ،‬ترھي ناھي تات‪،‬‬
‫اچي پيئي ڪن ۾‪ ،‬جتي ڏينھن نه رات‪،‬‬
‫سهڻي‪.‬‬ ‫ملهائي‬ ‫م ئي‬ ‫ذات‪،‬‬ ‫عاشقاڻي‬
‫‪30‬‬
‫گهڙو ڀڳو ته گهورئو‪ ،‬وينديس تان نه وري‪،‬‬
‫پيُء پسنديس پانھنجو‪ ،‬تانگهو تار تري‪،‬‬
‫ٿئان‪.‬‬ ‫نه‬ ‫پاسي‬ ‫پلڪ‬ ‫مري‪،‬‬ ‫ميھار‬
‫‪31‬‬

‫‪79 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي داستان پھريون‬

‫وسيال‪،‬‬ ‫وئا‬ ‫مئي‪،‬‬ ‫منڌ‬ ‫ڀڳو‬ ‫گهڙو‬

‫حيال‪،‬‬ ‫وئا‬ ‫ھي‬ ‫۾‪،‬‬ ‫سير‬ ‫ڇڏيائين‬ ‫سار‬
‫وڃايا‪.‬‬ ‫سڀ‬ ‫وحدت‬ ‫سيال‪،‬‬ ‫جا‬ ‫سهڻيَء‬
‫‪32‬‬
‫وئا‪،‬‬ ‫وسيال‬ ‫مئي‪،‬‬ ‫منڌ‬ ‫گهڙو‬
‫جا‪.‬‬ ‫ميھار‬ ‫سڏ‬ ‫سهڻيَء‬ ‫سئا‬ ‫پوِء‬ ‫تھان‬
‫‪33‬‬
‫۾‪،‬‬ ‫لڙ‬ ‫ڇڏي‬ ‫لوڙھي‬ ‫وسيلن‪،‬‬ ‫جڏھين‬
‫سهڻي‪.‬‬ ‫پڇي‬ ‫تڏھين‬ ‫پرين‪،‬‬ ‫پاراران‬
‫‪34‬‬
‫پاڻ م کڻج پاڻ سين‪ ،‬رَء وسيلي وڌ‪،‬‬
‫اللڻ تني لڌ‪ ،‬عشق جني جي اڳ ۾‪.‬‬
‫‪35‬‬
‫پاڻ م کڻج پاڻ سين‪ ،‬ريَء وسيلي وانُء‪،‬‬
‫پانُء‪،‬‬ ‫وٺجي‬ ‫پرت‬ ‫سهڻي‪،‬‬ ‫سائر‬ ‫مٿان‬
‫نينھن ڳنهندي نانُء‪ ،‬وانُء پريان جي پار ڏي‪.‬‬
‫‪36‬‬
‫پاڻ م کڻج پاڻ سين‪ ،‬ريَء وسيلي وڃ‪،‬‬
‫۾‪.‬‬ ‫عميق‬ ‫کڻ‬ ‫اڪنڊ‬ ‫ڀڃ‪،‬‬ ‫ڀيري‬ ‫ڀيلو‬
‫‪37‬‬
‫وڃاِء‪،‬‬ ‫وسيال‬ ‫پاڻ سين‪،‬‬ ‫کڻ ج‬ ‫م‬ ‫پاڻ‬
‫عشق ساڻ اٺاِء‪ ،‬پير پريان جي پار ڏي‪.‬‬
‫‪38‬‬

‫‪80 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي داستان پھريون‬

‫وسار‪،‬‬ ‫وسيال‬ ‫سين‪،‬‬ ‫پاڻ‬ ‫کڻ ج‬ ‫م‬ ‫پاڻ‬

‫لڙ لنگهائي سهڻي‪ ،‬پرت وجهنديئي پار‪،‬‬
‫ترت لنگهنديون تار اڪنڊ آڳهہ جن جو‪.‬‬
‫‪39‬‬
‫جن‪،‬‬ ‫کنيا‬ ‫واريين‪ ،‬جڏھين‬ ‫عشق‬ ‫آڳھ‬
‫تڏھين رسئا تن‪ ،‬ميھڻا محب ميھار جا‪.‬‬
‫‪40‬‬
‫من‪،‬‬ ‫محبت‬ ‫اھڙو‪ ،‬جھڙي‬ ‫آڳھ‬ ‫ڪونهي‬
‫اڀيون اوريين پار ڏي‪ ،‬ڪوڙيون ڪک پڇن‪،‬‬
‫ندي تن نيڙ ٿئي‪ ،‬جي ريَء ترھي ترن‪،‬‬
‫عاشقن‪،‬‬ ‫اصل‬ ‫سهڻي‪،‬‬ ‫رساڻي‬ ‫سڪ‬
‫سي جهليون ڪين ڪنن‪ ،‬پڇن جي ميھار کي‪.‬‬
‫‪41‬‬
‫پڇن جي ميھار کي‪ ،‬پڇي سي ميھار‪،‬‬
‫پار‪،‬‬ ‫پروڙج‬ ‫اي‬ ‫اذکرکم‪،‬‬ ‫فاذکروني‬
‫ترھو تني بار‪ ،‬عشق جني کي آڪرو‪.‬‬
‫‪42‬‬
‫عشق جني کي آڪرو‪ ،‬ترھو مٿي تن‪،‬‬
‫جي ساھڙ کي سڪن‪ ،‬تني جر جنڊ ٿئي‪.‬‬
‫‪43‬‬
‫ترھو آڇ م تنھن کي‪ ،‬جنھن عشق سين آگاھ‪،‬‬
‫سهڻي‪.‬‬ ‫مڻي‬ ‫سائر‬ ‫مالح‬ ‫مس‬ ‫پڇي‬
‫‪44‬‬

‫‪81 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي داستان پھريون‬

‫الِء‪،‬‬ ‫جي ترھي‪ ،‬ٻڏين ھٿ م‬ ‫سپيريان‬

‫صباح تان چونداِء‪ ،‬ته اسان تو اڪارئو‪.‬‬
‫‪45‬‬
‫سپيريان جي ترھي‪ ،‬ٻڏين توِء م لڳ‪،‬‬
‫جان ڪو جيئين ڏينھڙو‪ ،‬پور ابتي وڳ‪،‬‬
‫پاِء تيڏاھين پڳ‪ ،‬نانھن جيڏاھين نجهرو‪.‬‬
‫‪46‬‬
‫۾‪،‬‬ ‫سانباھ‬ ‫جي‬ ‫سڪي‬ ‫ٻڏ‪،‬‬ ‫تان‬ ‫ٻڏين‬
‫ڪک ڪانڊيرا ڪاٺيون‪ ،‬ميڙي ٻڌ م مڏ‪،‬‬
‫سهڻي‪،‬‬ ‫سڄي‬ ‫ڪا‬ ‫نه‬ ‫سڏ‪،‬‬ ‫ساھڙ‬ ‫نڪو‬
‫‪47‬‬
‫سو ساھڙ سا سهڻي‪ ،‬سائر پڻ سوئي‪،‬‬
‫ڳالهڙي‪.‬‬ ‫ڳجهاندر‬ ‫ڳجهہ‬ ‫نجوئي‪،‬‬ ‫آھي‬
‫‪48‬‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان پھريون‪ ،‬جي وائي‬

‫ڪھڙي منجهہ حساب‪ ،‬ھوئڻ منھنجو ھوت ري‪،‬‬
‫گولي ڀڄ گناھ کان‪ ،‬ڪونهي سود ثواب‪،‬‬
‫رباب‪،‬‬ ‫منجهہ‬ ‫نڪي‬ ‫۾‪،‬‬ ‫تقاوت‬ ‫نڪي‬
‫لعاب‪،‬‬ ‫جي‬ ‫الئيين‬ ‫ٿيين‪،‬‬ ‫خوب‬ ‫خديائي‬
‫پليتو ئي پاڪ ٿيين‪ ،‬جنبئو منجهہ جناب‪،‬‬
‫ھاديَء سين ھن پار ڏي‪ ،‬ريڙيين ساڻ رڪاب‪،‬‬
‫چنبو وجهي چور جيئن‪ ،‬آئون ڇڙ عقاب‪،‬‬
‫‪82 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي داستان پھريون‬

‫ديد وڃايم دوست جو‪ ،‬ھلي منجهہ حجاب‪،‬‬

‫ڪسرت آھي قرب ۾‪ ،‬ادغا ۾ اعراب‪،‬‬
‫سو نه ڪنھن شيِء ۾‪ ،‬جيڪي منجهہ تراب‪،‬‬
‫جي جهرڪئا جر تي‪ ،‬ايَء تان سڀ حباب‪،‬‬
‫فنا وجهندِء فم ۾‪ ،‬ڪارڻ ٿيُء ڪباب‪،‬‬
‫ڏي طھورا تن کي‪ ،‬جي سڪن لئي شراب‪،‬‬
‫مٺيَء ڪئا مرض ۾‪ ،‬ياوھ سڀ جواب‪.‬‬
‫‪1‬‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان پھريون‪ ،‬جي وائي‬

‫سچا سيد مون کي تون‪ ،‬وھيان واھر‪،‬‬
‫ڏي‪،‬‬ ‫پار‬ ‫جي‬ ‫پريان‬ ‫او ل‬ ‫نيئي‬ ‫نيئي‬
‫ڪن جي ڪارونڀار جا‪ ،‬سي آئون ڀايان ڀون‪،‬‬
‫مون‪.‬‬ ‫الٿو‬ ‫منان‬ ‫آسرو‪،‬‬ ‫جيئڻ‬ ‫سندو‬
‫‪2‬‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان پھريون‪ ،‬جي وائي‬

‫موال‪،‬‬ ‫ماري‬ ‫دل‬ ‫ھيَء‬ ‫دي‬ ‫رانجهن‬ ‫درد‬
‫ايڪ گهڙي دي ويکڻ ڪيتي گهن ڳيا دل ساري‪،‬‬
‫ڪوئي حبيب طبيب بتاوي‪ ،‬جو دارون دل دا قراري‪.‬‬
‫‪3‬‬

‫‪83 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي داستان ٻيون‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ٻيون‬

‫ڪر ڳل ڪوچ ڪن گهڻا‪ ،‬جت جر واڳو جهائين‪،‬‬
‫پاڻ اڇلي آب ۾‪ ،‬وھ سر وڌائين‪،‬‬
‫لهريون لنگهيائين‪ ،‬لطف ساڻ‪ ،‬لطيف چئي‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ڪر ڳل ڪوچ ڪن گهڻا‪ ،‬جت دڙڪو منجهہ درياھ‪،‬‬
‫اچيو اتاھين گهڙي‪ ،‬سانگو ڪري نه ساھ‪،‬‬
‫ساھڙ جي صالح‪ ،‬ٻار لنگهائي ٻاجهہ سين‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫دھشت دام درياھ ۾‪ ،‬جت ھيبت ھالچو‪،‬‬
‫ورڄي ويرن وچ ۾‪ ،‬ڪاڏي وئو ڪچو‪،‬‬
‫ساھڙ ڄام سچو‪ ،‬ساڻي ٿيندم سير ۾‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫دھشت دام درياھ ۾‪ ،‬جت سٽاڻا سيسار‪،‬‬
‫بيحد واڳو بحر ۾‪ ،‬ھيبت نانگ ھزار‪،‬‬
‫ساريان ڪانه سرير ۾‪ ،‬طاقت توھيان ڌار‪،‬‬
‫اڪاريين‪.‬‬ ‫مان‬ ‫اونهي‬ ‫ستار‪،‬‬ ‫ڄام‬ ‫ساھڙ‬
‫‪4‬‬
‫دھشت دام درياھ ۾‪ ،‬ھن ڀر ھوِء ھڪل‪،‬‬
‫ٻهل‪،‬‬ ‫وير‬ ‫وجهي‬ ‫اڳرو‪،‬‬ ‫گهڙيان‬ ‫گهڙو‬
‫ڪرڳل‪،‬‬ ‫ڪنبايا‬ ‫ڪيترا‪،‬‬ ‫تارو‬ ‫تڙ‬ ‫ھن‬
‫تار لنگهايو توڪل‪ ،‬لطف ساڻ لطيف چئي‪.‬‬
‫‪5‬‬

‫‪84 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي داستان ٻيون‬

‫دھشت دام درياھ ۾‪ ،‬ھن ڀر ھوِء ھڳاُء‪،‬‬

‫مٿا‪،‬‬ ‫مون‬ ‫موجون‬ ‫لهريون‪،‬‬ ‫وييون‬ ‫لٽي‬
‫ساھڙ ڄام سواِء‪ ،‬ڪونهي ترھو تار ۾‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫دھشت دام درياھ ۾‪ ،‬جت ڪڙڪا ڪن ڪرين‪،‬‬
‫ٻڇل ٻانڌي ٻاريون‪ ،‬جت لهريون لوڏا ڏين‪،‬‬
‫سنڊين‪،‬‬ ‫نه‬ ‫ھيا‬ ‫سيڻا‬ ‫سامها‪،‬‬ ‫شناور‬
‫ويريون واٽ نه ڏين‪ ،‬ساھڙ سير لنگهائيين‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫دھشت دام درياھ ۾‪ ،‬جت ڪن ڪڙڪا ڪن‪،‬‬
‫سوين سيڻاھيا سير ۾‪ ،‬لڙھندا لک وڃن‪،‬‬
‫سڄن‪،‬‬ ‫سڏ‬ ‫ڪي‬ ‫نه‬ ‫ڪپرو‪،‬‬ ‫نه‬ ‫ڪنڌي‬
‫وڃن‪،‬‬ ‫وسيال‬ ‫جت‬ ‫تري‪،‬‬ ‫اتئي‬ ‫توڏي‬
‫تون‪.‬‬ ‫لنگهاِء‬ ‫سير‬ ‫ساھڙ‬ ‫اتارن‪،‬‬ ‫اتي‬
‫‪8‬‬
‫دھشت دام درياھ ۾‪ ،‬جت ڪڙڪا ڪن ڪري‪،‬‬
‫توڏي تاڪن وچ ۾‪ ،‬ويرن منجهہ وري‪،‬‬
‫آُء ساھڙ منھنجا سپرين‪ ،‬پرتان پير ڀري‪،‬‬
‫اڪاريين‪.‬‬ ‫مان‬ ‫اونهي‬ ‫ڌري‬ ‫ھٿ‬ ‫ھادي‬
‫‪9‬‬
‫دھشت دام درياھ ۾‪ ،‬جت ڪڙڪا ڪن ڪري‪،‬‬
‫توڏي تاڪن وچ ۾‪ ،‬ويرن منجهہ وري‪،‬‬
‫آُء ساھڙ منھنجا سپرين‪ ،‬پرتان پير ڀري‪،‬‬
‫ھادي ھٿ ڌري اونهي مان اڪاريين‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫‪85 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي داستان ٻيون‬

‫دھشت دام درياھ ۾‪ ،‬جت ڪنن جا ڪڙڪا‪،‬‬

‫سھي ڪين سمنڊ جا‪ ،‬ماندي دل ڌڙڪا‪،‬‬
‫جي‪.‬‬ ‫فقير‬ ‫فريادي‬ ‫ڪا‪،‬‬ ‫سڻج‬ ‫ساھڙ‬
‫‪11‬‬
‫دھشت دام درياھ ۾‪ ،‬جت ڪنن جو ڪڙڪو‪،‬‬
‫آيم انهيَء پار جو‪ ،‬دل اندر ڌڙڪو‪،‬‬
‫ڀڃي شڪ سيد چئي‪ ،‬سير سندو سڙڪو‪،‬‬
‫ڪونهي ڪاڻيارين جو‪ ،‬تار بنان تڙڪو‪،‬‬
‫والي ڪج وڙڪو‪ ،‬ته ٻار لنگهيان ٻاجهہ سين‪.‬‬
‫‪12‬‬
‫دھشت دام درياھ ۾‪ ،‬جت لڙ لهريون لس ليٽ‪،‬‬
‫ٻيٽ‪،‬‬ ‫ٻوڙي‬ ‫ٻانڌي‬ ‫۾‪،‬‬ ‫اوڀارن‬ ‫آڻيو‬
‫جت چڪڻ جي چپيٽ‪ ،‬ات سيد سير لنگهاِء تون‪.‬‬
‫‪13‬‬
‫دھشت دام درياھ ۾ جت تکيون تنوارون‪،‬‬
‫منھنجون مان نه ميھار کي‪ ،‬پهچن پڪارون‪،‬‬
‫لهہ ساھڙ سنڀارون‪ ،‬لهرن لوڏي نه مران‪.‬‬
‫‪14‬‬
‫دھشت دام درياھ ۾‪ ،‬جت لهريون ڪن لوڙا‪،‬‬
‫سوين اچئو سير ۾‪ ،‬ٿين سيڻاھيل سوڙھا‪،‬‬
‫جي تارو ھئا توڙا‪ ،‬تن ھرڀ ڀانيو ھيڪڙو‪.‬‬
‫‪15‬‬

‫‪86 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي داستان ٻيون‬

‫دھشت دام درياھ ۾‪ ،‬جت جايون جانارن‪،‬‬

‫نڪو سنڌو سير جو‪ ،‬مپ نه مالحن‪،‬‬
‫درندا درياھ ۾‪ ،‬واڪا ڪئو ورن‪،‬‬
‫وڏا ٻيڙا ٻار ۾‪ ،‬ھلئا ھيٺ وڃن‪،‬‬
‫پرزو پيدا نه ٿئي‪ ،‬ڪو تختو منجهان تن‪،‬‬
‫ڪو جو قھر ڪن ۾‪ ،‬وئا سي نه ورن‪،‬‬
‫اتي اتارن‪ ،‬اچي ساھڙ سير لنگهائيين‪.‬‬
‫‪16‬‬
‫دھشت دام درياھ ۾‪ ،‬جت ڀيڙ ابتي ڀت‪،‬‬
‫آڻئو اڇلي آب ۾‪ ،‬رِء رئاڙي رت‪،‬‬
‫ڏم ڏھاڙي ڪيترو‪ ،‬ڪري خوب کپت‪،‬‬
‫ساھڙ ڪري سپت‪ ،‬اونهي مان اڪارئين‪.‬‬
‫‪17‬‬
‫اونهي مان اڪاريين‪ ،‬ھادي ڏيئي ھٿ‪،‬‬
‫ڏي دالسو دوس مون‪ ،‬ڪامل ٿيئيم قوت‪،‬‬
‫سندي ساھڙ سٿ ھلي پسان حضور ۾‪.‬‬
‫‪18‬‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ٻئي‪ ،‬جي وائي‬

‫جو تون آھيين توکي مڱان‪ ،‬آئون ٻئو در ڪونه سڃاڻان‪،‬‬
‫نماڻا‪،‬‬ ‫نوازيين‬ ‫سين‪،‬‬ ‫عنايت‬ ‫االھي‬
‫ڪاڻا‪،‬‬ ‫انڌا ڪريين اڳ ۾‪ ،‬ڪوٺائيين‬
‫پاڻا‪،‬‬ ‫پرووڙائيين‬ ‫کي‪،‬‬ ‫عاجزن‬ ‫اونڌن‬
‫ڪوٺيين سي قرب سين‪ ،‬جي تون در وڪاڻا‪.‬‬
‫‪1‬‬

‫‪87 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ٽيون‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ٽيون‬

‫ڪم‪،‬‬ ‫ڪاڻيارن‬ ‫ايُء‬ ‫گهڙڻ‪،‬‬ ‫تار‬ ‫تڪڙ‬ ‫تڙ‬
‫ڏم‪،‬‬ ‫ڏوراپو‬ ‫ڏي‬ ‫۾‪،‬‬ ‫ڏينھن‬ ‫ڀيرا‬ ‫ڏھ‬ ‫ڏھ‬
‫نھوڙئا‪،‬‬ ‫نينھن‬ ‫ٽيئي‬ ‫شرم‪،‬‬ ‫مت‬ ‫عقل‬
‫‪1‬‬
‫گهيڙان ڪري نه گهور‪ ،‬تڙ تڪڙ کان نه لھي‬
‫جنھن کي سڪ ساھڙ جي‪ ،‬پورن مٿي پور‪،‬‬
‫وھلور‪،‬‬ ‫ڪي‬ ‫وھمن‬ ‫۾‪،‬‬ ‫ڪن ن‬ ‫رات‬ ‫ڪاريَء‬
‫جنھن کي ساڻ پريان جا سور‪ ،‬تنھن کي ندي ناھ نگاھه ۾‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫جئان گهڙي تئان گهيڙ‪ ،‬ڪپرو پڇن ڪوڙيون‪،‬‬
‫ڏم سين جسو ظاھرا‪ ،‬من ميھار سين ميڙ‪،‬‬
‫سا ندي ڀانئي نيڙ‪ ،‬جنھنکي سڪ ساھڙ جي‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫جئان وھي تئان واٽ‪ ،‬ڪپرو پڇن ڪوڙيون‪،‬‬
‫جن کي سڪ ساھڙ جي‪ ،‬سي گهيڙ نه پڇن گهاٽ‪،‬‬
‫جن کي عشق جي اساٽ‪ ،‬سي واھڙ ڀائين وکڙي‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫ڪنھن جنھن گهيڙ گهڙي‪ ،‬جئن اوتڙان تڙ ٿيوس‪،‬‬
‫پيوس‪،‬‬ ‫جو‬ ‫پريان‬ ‫۾‪،‬‬ ‫اکڙين‬ ‫اھس‬
‫ڪئوس‪،‬‬ ‫ڪين‬ ‫ڪن ن‬ ‫سهڻي‪،‬‬ ‫ويئي‬ ‫سالم‬
‫جي‪.‬‬ ‫حق‬ ‫طالب‬ ‫ھ ئي‬ ‫ٿيوس‪،‬‬ ‫حق‬ ‫حقان‬
‫‪5‬‬

‫‪88 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ٽيون‬

‫ھئي طالب حق جي‪ ،‬توڏي الڪون توڙ‪،‬‬

‫نوڙ‪،‬‬ ‫ٻڌي‬ ‫نڪي‬ ‫مڪڙي‪،‬‬ ‫نه‬ ‫مالح‬ ‫نه‬
‫پاڻي پنيَء ٻوڙ‪ ،‬سهڻيَء ليکي سير جو‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫سهڻيَء ليکي سير جو‪ ،‬پاڻي پنييَء ھيٺ‪،‬‬
‫ٻڌئو برھہ بيٺ وڃي ڪپيندي ڪنن کي‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫وڃي ڪن ڪپيندي‪ ،‬سهڻي منجهان سڪ‪،‬‬
‫ھڏ نه ڀڳيسي ھڪ‪ ،‬محبتيَء ميھار جي‪.‬‬
‫‪8‬‬
‫توڏي توڙائين‪ ،‬نينھن نوازي سهڻي‪،‬‬
‫ڳچيَء ھار حبيب جو‪ ،‬الئق لڌائين‪،‬‬
‫سو تڙ سوٺائين‪ ،‬جيڏاھن عالم آسرو‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫توڏي تھائين جي‪ ،‬سي ھتھين ڇڏ حرص‪،‬‬
‫ساھڙ ڌاران سهڻي‪ ،‬کوٽيون ڪن کرس‪،‬‬
‫وڏي ايَء ورس‪ ،‬جئن ڏم وٽ ڏينھن گذاريين‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫اڳري‪،‬‬ ‫سڀنئان‬ ‫ٻ ين‬ ‫توڏيَء کي تعظيم‪،‬‬
‫اوڏي ٿي الف کي‪ ،‬من گڏيائين سين ميم‪،‬‬
‫جيالن ذات حليم‪ ،‬ملي تي ميھار کي‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫طالب ڪر توڏي‪ ،‬جي تون طالب توڏيَء جو‪،‬‬
‫۾‪.‬‬ ‫من‬ ‫جي‬ ‫معشوقن‬ ‫اوڏي‪،‬‬ ‫عاشقن‬
‫‪12‬‬
‫‪89 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ٽيون‬

‫ساري سک سبق‪ ،‬شريعت سندو سهڻي‪،‬‬

‫حق‪،‬‬ ‫جو‬ ‫حقيقت‬ ‫وھي‪،‬‬ ‫تکو‬ ‫طريقتان‬
‫جي‪.‬‬ ‫عاشقن‬ ‫اصل‬ ‫مرڪ‪،‬‬ ‫معرفت‬
‫‪13‬‬
‫۾‪،‬‬ ‫اوطاقن‬ ‫آھي‬ ‫شاڪرن‪،‬‬ ‫صبر‬
‫جي وصل ٿئا وصال سين‪ ،‬سي ذرو ظاھر نه ڪن‪،‬‬
‫وييت واھر ترن‪ ،‬ھينئڙا جن ھڄي وئا‪.‬‬
‫‪14‬‬
‫پل پل ٿئي پلي‪ ،‬ڏم ڏھاڙي ڪيترو‪،‬‬
‫پسي دور درياھ جو‪ ،‬وچان ڪين ولي‪،‬‬
‫ڪاري رات قريب ڏي‪ ،‬منجهان حب ھلي‪،‬‬
‫نه ڪنھن جهول جهلي‪ ،‬سمن پوري سهڻي‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫جهول نه جهلي سهڻي‪ ،‬سائر سٽ سندياس‪،‬‬
‫جنھن اھڙي ڄائي عاجز‪ ،‬سا مر مرڪي ماس‪،‬‬
‫پسين جي پياس‪ ،‬ته ڪي عشق آڻيين‪.‬‬
‫‪16‬‬
‫نه ڪا جهول جهليس‪ ،‬نه تانگهو نه تار ڪي‪،‬‬
‫ڏم ڏھاڙي ڪيترو‪ ،‬پر ۾ ٿو پليس‪،‬‬
‫تان تان جيُء جليس‪ ،‬ملي جان نه ميھار کي‪.‬‬
‫‪17‬‬
‫سھ سيارو پاڻي پارو‪ ،‬جت جهڙ جهڳھ ۽ جهول‪،‬‬
‫من اندر ميھار جا‪ ،‬ھينئڙي اچن ھول‪،‬‬
‫جيالن ٻڌيس ٻول‪ ،‬تي اڙانگا آر تران‪.‬‬
‫‪18‬‬
‫‪90 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ٽيون‬

‫سياري سهہ رات ۾‪ ،‬جا گهڙي وسندي مينھن‪،‬‬

‫ھلو ته پڇون سهڻي‪ ،‬جا ڪر ڄاڻي نينھن‪،‬‬
‫جنھن کي راتو ڏينھن‪ ،‬ميھار ئي من ۾‪.‬‬
‫‪19‬‬
‫ساوڻ گهڙي سڀڪا‪ ،‬ھيِء سرھي سياري‪،‬‬
‫تن وڌائين تار ۾‪ ،‬ارواح جي آري‪،‬‬
‫محبتي ماري‪ ،‬ڪونهي داد درياھ ۾‪.‬‬
‫‪20‬‬
‫ٻيون سڀ گهڙن ڏينھن‪ ،‬ھيَء روئي ۽ راتيان گهڙي‪،‬‬
‫وھ پيو واھڙ تري‪ ،‬ڪي نماڻي نينھن‪،‬‬
‫وسايا‪.‬‬ ‫ويچاريَء‬ ‫مينھن‪،‬‬ ‫جا‬ ‫ميڙائي‬
‫‪21‬‬
‫ٻئون گهڙن ڏينھن‪ ،‬ھن ڀنيَء اوڏاھين ڀر‪،‬‬
‫مند ڪن اڊڪو نه ڪري‪ ،‬جي ڪيرائي ڪپر‪،‬‬
‫جسن ڀانئي جر‪ ،‬ويندي منڌ ميھار ڏي‪.‬‬
‫‪22‬‬
‫ويندي منڌ ميھار ڏي‪ ،‬ڪري ڪانه نهار‪،‬‬
‫ھن کي چڻڪن ٿا چت ۾‪ ،‬ساھڙ جا سينگار‪،‬‬
‫سا ڪيئن ھنئان ڌار‪ ،‬گهر گهاريندي سهڻي‪.‬‬
‫‪23‬‬
‫گهرين جي گهارين‪ ،‬سي ڪميڻيون ڪوڙيون‪،‬‬
‫وڃائي وري آيون‪ ،‬محبت جون موڙيون‪،‬‬
‫جي سنجهي سنڀوڙيون‪ ،‬ساھڙ تني سڏ ڪري‪.‬‬
‫‪24‬‬

‫‪91 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ٽيون‬

‫ساھڙ سڏ ڪري‪ ،‬پرينَء ڀر پريت مان‪،‬‬

‫نه گهڙان موٽي وڃان‪ ،‬تان ڪي ساھ سري‪،‬‬
‫مر جان پت پري‪ ،‬گهڙان گهوريون جندڙو‪.‬‬
‫‪24‬‬
‫گهڙي ۽ گهوري‪ ،‬مٿان پرين جندڙو‪،‬‬
‫محبت جي ميدان ۾‪ ،‬تل طسو توري‪،‬‬
‫ڏم وڌي ڏوري‪ ،‬نان ته ڪنن ۾ ڪير گهڙي‪،‬‬
‫‪25‬‬
‫واھڙ ڀريون م پاِء‪ ،‬تو پڻ ليکو ڏيڻو‪،‬‬
‫سدا ساوڻ ڏينھرا‪ ،‬ھڏھين نه ھونداِء‪،‬‬
‫لهي‪.‬‬ ‫اتاھان‬ ‫اوڀر‬ ‫وينداِء‪،‬‬ ‫وھاڻيَء‬
‫‪26‬‬
‫واھڙ وھين م شال‪ ،‬ڦٽي ٻيالٽيون ٿيين‪،‬‬
‫پسان تنھنجي پيٽ ۾‪ ،‬الڻا لوت ليار‪،‬‬
‫جئن تو سڀ ڄمار‪ ،‬آسائتيون ٻوڙيون‪.‬‬
‫‪27‬‬
‫ٻانڌي جي ٻيلي ٿيين‪ ،‬ته حال ڳرھيان ھيُء‪،‬‬
‫سگهو ساعت نه جندڙو‪ ،‬جر ري منھنجو جيُء‪،‬‬
‫سانوڻ سيارو ڀانيان‪ ،‬وھ پريان جي ويُء‪،‬‬
‫پار جني جو پيُء‪ ،‬وڃڻ واجب تن تي‪.‬‬
‫‪28‬‬
‫ادا اي ٻانڌي‪ ،‬توکي ڪڙھان ڪ پاڻ کي‪،‬‬
‫سوڌي خبر سڄڻين‪ ،‬تو ڪا تڙ آندي‪،‬‬
‫تون پاتار پانڌي‪ ،‬اسان پنڌ پرين ڏي‪.‬‬
‫‪29‬‬

‫‪92 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ٽيون‬

‫ڀلو ڀلو ٻانڊ‪ ،‬لڙھين لهرن وچ ۾‪،‬‬

‫ڪٿي تنھنجيون پاڙون‪ ،‬ڪٿي تنھنجا پاند‪،‬‬
‫ڪنھن سٽاڻي سانگ آڻي وڌِء آر ۾‪.‬‬
‫‪30‬‬
‫سڪي ھئڙا گڏ‪ ،‬ٻانڊ مڙيئي ٻيٽ ۾‪،‬‬
‫جڏھين ساوڻ ٿين سڏ‪ ،‬لڙھي لهوارا ٿئا‪.‬‬
‫‪31‬‬
‫ڪڙ ڪڙ ڪن م وڄ‪ ،‬ٻانڌي ٻوڙ م ٻار جا‪،‬‬
‫مون جا ميھار جي‪ ،‬ڪيئن ڌئنديس ڌڄ‪،‬‬
‫توِء گهڙنديس اڄ‪ ،‬جي ابتا آر ڪريين‪.‬‬
‫‪32‬‬
‫ڌڌڪا دور درياھ ۾‪ ،‬جڏھين ڪڙڪا ڪن ڪياِء‪،‬‬
‫ساوڻ ۾ سيد چئي‪ ،‬وڏا ملڪ مڻياِء‪،‬‬
‫ھاڻي ھيٺاھينَء وھين‪ ،‬جميعت ڪريو جاِء‪،‬‬
‫ھو بہ ڏينھن ڏٺاِء‪ ،‬ھي به سائر سنبرين‪.‬‬
‫‪33‬‬
‫ھو پڻ ڏينھن ڏٺاِء‪ ،‬ھي پڻ سائر سنبرين‪،‬‬
‫اڳ ٿي ٻوڙيئي ٻه ڪنڌيون‪ ،‬ھان جميعت وھين جاِء‪،‬‬
‫مڪڙا‪.‬‬ ‫ڀتين‬ ‫ڀتو‬ ‫ڍڪاِء‪،‬‬ ‫تڙ‬ ‫اچيو‬
‫‪34‬‬
‫ھو پڻ ڏٺئي ڏينھن‪ ،‬ھي پڻ سائر سنبرين‪،‬‬
‫مڪڙا‪.‬‬ ‫ڀتين‬ ‫ڀتو‬ ‫ايَء‪،‬‬ ‫گهڙندي‬ ‫تڙ‬
‫‪35‬‬

‫‪93 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ٽيون‬

‫گهڙڻ وھيڻو مون‪ ،‬ملڻ ھٿ ميھار جي‪،‬‬

‫تون‪،‬‬ ‫پروڙج‬ ‫ترس‬ ‫جو‪،‬‬ ‫سڪندين‬ ‫سائر‬
‫جي ھلن ھوتن ڏونهن‪ ،‬تن کي مڇن وات ور پئا‪.‬‬
‫‪36‬‬
‫پانڌي پرين جو‪ ،‬اي آئون مان نڪو پسان‪،‬‬
‫اسان‪،‬‬ ‫ڏورڻ‬ ‫ڏونگر‬ ‫اسهو‪،‬‬ ‫ڀري‬ ‫ڀينر‬
‫مندائتي مينھن جيئن‪ ،‬ويلو ويل ٿي وسان‪.‬‬
‫‪37‬‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ٽئين‪ ،‬جي وائي‬

‫ڪوھ ڄاڻان ڪيڏاهين‪ ،‬منھنجو تن تڻي تيڏاھين‪،‬‬
‫وئڙا‪،‬‬ ‫لڳائي‬ ‫ميان سائين نيڻين نينهڙو‬
‫دونهين دوست ميھار جي‪ ،‬ڏيئي جيئن ڏٺائين‪،‬‬
‫رنائين‪،‬‬ ‫رت‬ ‫رھبر‬ ‫کي‪،‬‬ ‫سپرين‬ ‫ساري‬
‫دامن تيڏيَء چنگل ميڏا‪ ،‬روز قيامت تائين‪،‬‬
‫پير اسانڏا حضرت ميران‪ ،‬جملي دي آس پڄائين‪،‬‬
‫جيڏاھن عالم آسرو‪ ،‬مون پڻ آھ اوڏاھين‪.‬‬
‫‪1‬‬

‫‪94 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان چوتون‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان چوٿون‬

‫اديون سڀ اندام‪ ،‬منھنجا چڙن چورئا‪،‬‬
‫الرن جا لنئن الئي‪ ،‬سا ڪيئن آڇيان عام‪،‬‬
‫لڳيس جنھن جي الم‪ ،‬سو دالسا دوس مجي‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫جا‪،‬‬ ‫ٻيالين‬ ‫ٻرن‬ ‫چڙا‪،‬‬ ‫چوڌاري‬
‫ستي سنڀارن جو‪ ،‬پئڙم ڪن پڙاُء‪،‬‬
‫وھڻ مون نه وڙاُء‪ ،‬سڻئو جهانِء جهڄي ھنيون‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫جون‪،‬‬ ‫ٻيالين‬ ‫ٻرن‬ ‫چڙيون‪،‬‬ ‫چوڌاري‬
‫محبتيَء ميھار جون‪ ،‬جيَء اندر جڙيون‪،‬‬
‫جي وڇار وڻيون‪ ،‬سي لهرن پاڻ لنگهائي‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫چڙن چري ڪي آھيان‪ ،‬سک ٿي سمهان ڪيئن‪،‬‬
‫ساريان ساھڙ ڄام کي‪ ،‬ڏھ ڏھ ڀيرا ڏينھن‪،‬‬
‫ميھار مرڻ سينَء‪ ،‬نير پاتم نينھن جا‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫ڪارا ڪن ڪاري تڳي‪ ،‬ڪاريهر ڪڙڪا‪،‬‬
‫دڙڪا‪،‬‬ ‫دپارا‬ ‫جا‪،‬‬ ‫مھراڻ‬ ‫متي‬ ‫مئي‬
‫ويندي ساھڙ سامهون‪ ،‬ڏنس جهول جهڙڪا‪،‬‬
‫اچي پئي اتهين‪ ،‬جت سير سندا سڙڪا‪،‬‬
‫کرڪن جا کڙڪا‪ ،‬سونھان ٿئڙس سير ۾‪.‬‬
‫‪5‬‬

‫‪95 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان چوتون‬

‫کر ڪن ڪئو کڙو‪ ،‬منھنجو من ميھار ڏي‪،‬‬

‫آڏو لڙ لطيف چئي‪ ،‬لهريون لس لڙو‪،‬‬
‫جو‪.‬‬ ‫ٻيالين‬ ‫ٻري‬ ‫چڙو‪،‬‬ ‫ٿيم‬ ‫چاري‬
‫‪6‬‬
‫جي‪،‬‬ ‫ميھار‬ ‫محبتيَء‬ ‫کجاياس‪،‬‬ ‫ڪن‬ ‫کر‬
‫ڇڙڪن جي ڇيڄ ڪئا‪ ،‬تن واري وھ وڌياس‪،‬‬
‫اللڻ الِء لطيف چئي‪ ،‬اچي آب گهڙياس‪،‬‬
‫سرتيون ڪنھن سڀاڳ کي‪ ،‬سڪڻ آئون سکياس‪،‬‬
‫وسان تي ويياس‪ ،‬مليس جي نه ميھار کي‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫کرڪن خوش ڪئاس‪ ،‬ٻيلي پار ٻرن جي‪،‬‬
‫پسڻ ڪارڻ پرينَء جي‪ ،‬آڌيَء تي اٿياس‪،‬‬
‫ستي جاڳاياس‪ ،‬سانڀر سپيرين جي‪.‬‬
‫‪8‬‬
‫جياريس سنڀار‪ ،‬ڪوھ ڪريندم گڏجي‪،‬‬
‫ويرو تار وجود ۾‪ ،‬پرين جي پچار‪،‬‬
‫سڄڻ ھون نه ڌار‪ ،‬ھيئڙي ۾ حل ٿئا‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫ٻيلي پار ٻري‪ ،‬مون کي چڙن چورئو‪،‬‬
‫چري‪،‬‬ ‫شاخ‬ ‫ستي‬ ‫جي‪،‬‬ ‫ميھار‬ ‫محبتيَء‬
‫مٿي جهوڪ جهري‪ ،‬پونديس پاڙيچن جي‪.‬‬
‫‪10‬‬

‫‪96 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان چوتون‬

‫جي‪،‬‬ ‫سنڀارن‬ ‫ستي‬ ‫ھوِء‪،‬‬ ‫سيم‬ ‫ڀر‬ ‫ھن‬

‫جوِء‪،‬‬ ‫ٿئڙم‬ ‫جونڪ‬ ‫چورئو‪،‬‬ ‫چت‬ ‫چڙن‬
‫بوِء‪،‬‬ ‫پييم‬ ‫باهلل‬ ‫جي‪،‬‬ ‫مجاز‬ ‫۽‬ ‫محبت‬
‫وڃي روبروِء‪ ،‬ديکيان دوست ميھار کي‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫ھن ڀر سيم ھاڪ‪ ،‬ستي سنڀارن جي‪،‬‬
‫چاڪ‪،‬‬ ‫چورئا‬ ‫چڙن‬ ‫جي‪،‬‬ ‫ميھار‬ ‫محبتيَء‬
‫تني جيَء اوطاق‪ ،‬وڃڻ واجب مون پئو‪.‬‬
‫‪12‬‬
‫سهڻي‪،‬‬ ‫وياڇي‬ ‫ويٺي‪ ،‬سور‬ ‫سين‬ ‫و ڇن‬
‫ڪ اوھان کي ڏيٺي‪ ،‬مينھين جي ميھار سين‪.‬‬
‫‪13‬‬
‫ويٺي روء وڇن سان‪ ،‬پڄئو پينگهن پاند‪،‬‬
‫ڪوھ ڪرينديس ڪانڌ‪ ،‬گهر ڀڳو تان گهورئو‪.‬‬
‫‪14‬‬
‫۾‪،‬‬ ‫وٿاڻن‬ ‫روء‪ ،‬وڃيو‬ ‫پسئو‬ ‫پينگها‬
‫دونھينء پاسي دوست جي‪ ،‬پاڻ پڇاڙئو پوء‪،‬‬
‫ساھڙ سانگ سندوِء‪ ،‬شال اچي اوراھون ٿئي‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫ويٺي روء وڇن سان‪ ،‬ڳچيء پايو بانھن‪،‬‬
‫اليان الل لڱن کي‪ ،‬ائين جي چرو ڪانهه‪،‬‬
‫آئون اوھان جيَء واھ‪ ،‬سدا ڀڻان سنري‪.‬‬
‫‪16‬‬

‫‪97 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان چوتون‬

‫ڪٿي ٿئو ميھار‪ ،‬ڪٿي ٿو گهنڊ گڙي‪،‬‬

‫ڪٿي دونھين دوس جي‪ ،‬ڪٿي پريون پار‪،‬‬
‫جنھن مون سڀ ڄمار‪ ،‬جر ۾ جهوتون ڏنيون‪.‬‬
‫‪17‬‬
‫ڪيڏاھن اٿي وييون‪ ،‬ڪيڏاھن گهنڊ گڙن‪،‬‬
‫تيڏاھن ٿيون چرن‪ ،‬جيڏاھن پٺ ميھار جي‪.‬‬
‫‪18‬‬
‫ٿي‪،‬‬ ‫نه‬ ‫مينھين‬ ‫ميھار‪ ،‬سا‬ ‫مھاڙ‬ ‫جا‬
‫ڪپر ڪارونڀار‪ ،‬ڪيئن لنگهنديون ڪنڍيون‪.‬‬
‫‪19‬‬
‫وري‪،‬‬ ‫ات‬ ‫ڀڳيون‪ ،‬آيون‬ ‫جت‬ ‫ڀيلئان‬
‫ڪانهي ٻي ڳري‪ ،‬مينهين کي ميھار ري‪.‬‬
‫‪20‬‬
‫ميھاران مرڪ‪ ،‬پيتائين پريم ڪي‪،‬‬
‫تنھن منڌ متوالي ڪي‪ ،‬سندي ساو سرڪ‪،‬‬
‫لڳيس ڪام ڪڙڪ‪ ،‬لوھان تکي لطيف چئي‪.‬‬
‫‪21‬‬
‫ڪي‪،‬‬ ‫پريم‬ ‫پيتائين‬ ‫مھي‪،‬‬ ‫ميھاران‬
‫ارڪ سرڪ سيد چئي‪ ،‬ڏنيس ڏوت ڏھي‪،‬‬
‫سگهي تان نه سھي‪ ،‬ملي جان نه ميھار کي‪.‬‬
‫‪22‬‬
‫مري م ميھار‪ ،‬وٿاڻ ولهو م ٿئي‪،‬‬
‫وڇن جي وڇار جو‪ ،‬ونگو ٿئي م وار‪،‬‬
‫ساھڙ مون سينگار‪ ،‬ماڻهن ليکي ميھڻو‪.‬‬
‫‪23‬‬
‫‪98 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان چوتون‬

‫اهلل سڀ مچن‪ ،‬مينھيون ھن ميھار جون‪،‬‬

‫وڇون جي ڪيرن تي‪ ،‬سدا ٿيون سونھن‪،‬‬
‫۾‪.‬‬ ‫تار‬ ‫ھنيو‬ ‫تاڻي‬ ‫ماڻڪن‪،‬‬ ‫کي‬ ‫مون‬
‫‪24‬‬
‫اهلل سڀ جين‪ ،‬مينھيون ھن ميھار جون‪،‬‬
‫ڪاريون‪ ،‬ڪنڍيون‪ ،‬ڪڪيون‪ ،‬وارا ڪئو وين‪،‬‬
‫جوِء جا جادارن جي‪ ،‬ات ٻيال ٻھ ٻھ ڪن‪،‬‬
‫سپرين‪.‬‬ ‫سانڀارا‬ ‫مون‬ ‫رھن‪،‬‬ ‫ريل‬ ‫ا چي‬
‫‪25‬‬
‫مينھيون ھن ميھار جون‪ ،‬اهلل ڪر گهڻيون‪،‬‬
‫ٻلهہ ٽلهہ ڪام ٿئي‪ ،‬سڀ چالون چئہ ٿڻيون‪،‬‬
‫ڪونھون ڄڻي ڪام ڪا‪ ،‬سڀيئي وڇڙيون‪،‬‬
‫ٻيال ڪج ٻھون‪ ،‬ته ڪانڌ ڪوڪاري ڪنڌئين‪.‬‬
‫‪26‬‬
‫مينھيون ھن ميھار جون‪ ،‬اهلل ڪيم مرن‪،‬‬
‫ڪڙميون‪ ،‬چالون‪ ،‬ماڻڪيون‪ ،‬چڱيَء جوِء چرن‪،‬‬
‫جي ھنيين نت ھرن‪ ،‬ھون سالمت سپرين‪.‬‬
‫‪27‬‬
‫چاڪ چري تار تري‪ ،‬آيون مٿي آر‪،‬‬
‫ڪوڙيين ڪر کڻنديون‪ ،‬سڻي سڏ ڌراڙ‪،‬‬
‫مينھيون ساڻ ميھار‪ ،‬پرچي پار لنگهنديون‪.‬‬
‫‪28‬‬

‫‪99 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان چوتون‬

‫چاھڪ چري تار تري‪ ،‬آيون مٿي ڪن‪،‬‬

‫ڪوڙيين ڪر کڻنديون‪ ،‬ساھڙ جي سمن‪،‬‬
‫مينھيون ساڻ امن‪ ،‬پرچي پار لنگهنديون‪.‬‬
‫‪29‬‬
‫چاھڪ چري تار تري‪ ،‬آيون مٿي کوھ‪،‬‬
‫پسي منھن محمد جو‪ ،‬راضي ٿيندن روح‪،‬‬
‫اڄ ڪ سنجهہ صبوح‪ ،‬پرچي پار لنگهنديون‪.‬‬
‫‪30‬‬
‫چاھڪ چري تار تري‪ ،‬آيون لڙ لڱن الئي‪،‬‬
‫پائي‪،‬‬ ‫۾‬ ‫پورن‬ ‫ڪنڊيين‪،‬‬ ‫ڪؤنئر‬ ‫آندا‬
‫ميھار م الھي‪ ،‬مهر پنهنجي مال تان‪.‬‬
‫‪31‬‬
‫چاڪ چري تار تري‪ ،‬آيون مٿي ٻيٽ‪،‬‬
‫لڙ لنگهينديون ليٽ‪ ،‬ڪلمي جي قرار سين‪.‬‬
‫‪32‬‬
‫ٿيون‪،‬‬ ‫متاريون‬ ‫مينھيون‬ ‫چنائون‪،‬‬ ‫چاھڪ‬
‫پيتائون‪،‬‬ ‫پاڻي‬ ‫جو‪،‬‬ ‫ڪن‬ ‫ڪڪوريل‬
‫ڏڌ سو ڏنائون‪ ،‬جنھن مان عالم آسودو ٿيو‪.‬‬
‫‪33‬‬
‫مٿي پرس پاڳ‪ ،‬سونھن سر ساھڙ جا‪،‬‬
‫ڪانهين جا ڪالب جي‪ ،‬چريو ڪن ٿيون چاڳ‪،‬‬
‫جوڙيائون جنت ۾‪ ،‬سندا مينھين ماڳ‪،‬‬
‫سڀ لنگهيائون الڳ‪ ،‬ڪلمي جي قرار سين‪.‬‬
‫‪34‬‬

‫‪100 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان چوتون‬

‫[سر سھڻي‪ ،‬داستان چوٿون‪ ،‬جي وائي ]‬

‫آئون جا ويندڙياس پار پرين جي‪ ،‬مون کي ڪا م جهلي‪،‬‬

‫آئون جا ويندڙيس پار پرين جي‪ ،‬نينھن اڇلي‪،‬‬
‫پسئو دونھي دوست جي‪ ،‬جيُء منھنجو جلي‪،‬‬
‫اڇلي‪،‬‬ ‫رين‬ ‫آڌيَء‬ ‫۾‪،‬‬ ‫تار‬ ‫وڌائين‬ ‫تن‬
‫پلي‪،‬‬ ‫ٿو‬ ‫۾‬ ‫پر‬ ‫ڪيترو‪،‬‬ ‫ڏھاڙي‬ ‫ڏم‬
‫محبتيَء ميھار جو‪ ،‬سور مونھين کي سلي‪.‬‬
‫‪1‬‬

‫‪101 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‪،‬‬

‫ساندھ سڀ درياھ‪ ،‬پري ڪنڌي پار جي‪،‬‬
‫ڇڪي ڇوليَء ۾ گهڙي‪ ،‬جتي جيَء وڻاھ‪،‬‬
‫ڏسئو ڏوھ ڏڪي ھينون‪ ،‬آر مٿي ارواح‪،‬‬
‫جي توھ ٿئي تو ڏانھن‪ ،‬ته وير وھيڻو ناھ ڪي‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ساندھہ سڀ درياھ‪ ،‬پري ڪنڌي پار جي‪،‬‬
‫ڪنبي ھنيون ڪماحقه‪ ،‬آر پسئو ارواح‪،‬‬
‫دالسي دارين جي‪ ،‬سانچئو سانچي ساھ‪،‬‬
‫جي توھ ٿئي توڏانهن‪ ،‬ته وير وھيڻو ناھ ڪي‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫سڪڻ وارن سٿرو‪ ،‬جي دھشت سان درياھ‪،‬‬
‫اوڙڪ انهين جو نه رھي‪ ،‬آر بنان ارواح‪،‬‬
‫ويندي ساھڙ سامھيون‪ ،‬صدقو ڪنديون ساھ‪،‬‬
‫جن کي حب انهين جي آھ‪ ،‬ساھڙ ساڻي تن جو‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫اٿيئي‪،‬‬ ‫ايھين‬ ‫چڙھئا‪،‬‬ ‫سي‬ ‫گهڙئا‬
‫مئي متي مھراڻ ۾‪ ،‬پئه ٽپو ڏيئي‪،‬‬
‫ميھار مليئي‪ ،‬سنڀوڙو سيڻاھ سين‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫گهڙئا سي چڙھئا‪ ،‬اينهين ڄاڻج ڄاڻ‪،‬‬
‫مئي متي مھراڻ ۾‪ ،‬وجهه پلٽي پاڻ‪،‬‬
‫ته ساھڙ سيڻاھہ ساڻ‪ ،‬ساڻي ٿييئي سير ۾‪.‬‬
‫‪5‬‬

‫‪102 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‬

‫اکيون منھن ميھار ڏي‪ ،‬جن رکيون جوڙي‪،‬‬

‫ريَء سنڊ سيد چئي‪ ،‬تار گهڙن توڙي‪،‬‬
‫تني کي ٻوڙي‪ ،‬سائر سگهي ڪينڪي‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫آڌيَء اڌاڻا‪ ،‬سرتيون سک ميھار جا‪،‬‬
‫لنگهي سير سنوان ٿئا ساھڙ سيباڻا‪،‬‬
‫ڀنيَء تي ڀاڻا‪ ،‬پسان شال پرين جا‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫آڌيَء اڌاڻو‪ ،‬ھينئڙو مون ھٿن مان‪،‬‬
‫لنگهي سير سنئون ٿئو‪ ،‬ساھڙ سيباڻو‪،‬‬
‫ڀيڄ ڀنيَء ڀاڻو‪ ،‬پيَء جو پسي آيو‪.‬‬
‫‪8‬‬
‫آڌيَء تي اٿيان کاميو مٿان کٽ‪،‬‬
‫پسو پاڻيَء جا ڪي‪ ،‬مون سين الھو لٽ ‪،‬‬
‫سيڻن جي سھٽ‪ ،‬پار سونھايم پرين جو‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫جيھر لوڪ جهپ ڪري‪ ،‬ذرو جاڳ نه ھوِء‪،‬‬
‫اوھير اچئو اديون‪ ،‬پھ پريان جو پوِء‪،‬‬
‫جي ڪچو چونم ڪو‪ ،‬ته مرڪ ڀانيان ميھڻو‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫لھريين لک لباس‪ ،‬پاڻيَء پسڻ ھيڪڙو‪،‬‬
‫اونهي ھن عميق جي‪ ،‬واري ڇڏ وماس‪،‬‬
‫جت ناھ نھايت نينھن جي‪ ،‬تت کوء پنھنجي خاص‪،‬‬
‫ترڻ جي تالش‪ ،‬الھ ته اللڻ لڳ ٿيين‪.‬‬
‫‪11‬‬

‫‪103 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‬

‫جيڏاھن چت چاھ گهڻو‪ ،‬آر پ اوڏاھين‪،‬‬

‫تھائين‪،‬‬ ‫تکو‬ ‫ڪئو‪،‬‬ ‫واڪا‬ ‫وھ‬ ‫وڃي‬
‫چئي‪.‬‬ ‫لطيف‬ ‫۾‬ ‫لهرن‬ ‫مالئين‪،‬‬ ‫ميھار‬
‫‪12‬‬
‫پليان پليو نه رھي‪ ،‬نرتون نينھن نبار‪،‬‬
‫گهڙان گهورئم جندڙو‪ ،‬اٽل مون اوڀار‪،‬‬
‫جني من ميھار‪ ،‬ھلڻ تني حق ٿئو‪.‬‬
‫‪13‬‬
‫پس پسڻان پري ٿئا‪ ،‬اوري آر سندون‪،‬‬
‫ڏسڻ گهڻو ڏھلون‪ ،‬درياھ ريَء ساھڙ کي‪.‬‬
‫‪14‬‬
‫پري ٿئا‪ ،‬اوري سندن آر‪،‬‬ ‫پس پسڻان‬
‫سھاڙ‪ ،‬ڏسڻ گهڻو ڏھلو‪.‬‬ ‫درياھ ري‬
‫‪15‬‬
‫ڪاڏي وڃان ووِء‪ ،‬جيئن وھڻ وڇارن مٽئو‪،‬‬
‫ڏوڌي پڇي ڏيھ جا‪ ،‬جر سر اڀي جوِء‪،‬‬
‫شڪستي سيد چئي‪ ،‬چيھون ڪئو چوِء‪،‬‬
‫ساھڙ سانگ سندوِء‪ ،‬اچي اوراھون ٿئي‪.‬‬
‫‪16‬‬
‫سندو ڏم ڏھڪار‪ ،‬ھڏھين ڪونهي ھن کي‪،‬‬
‫سينگار‪،‬‬ ‫سهڻي‬ ‫پانھنجو‪،‬‬ ‫نه‬ ‫پسائي‬
‫ڪارڻ منڌ ميھار‪ ،‬ڪاريَء رات ڪن تري‪.‬‬
‫‪17‬‬

‫‪104 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‬

‫ڏم ڏھاڙي ڏي‪ ،‬سندا ميھر ميھڻا‪،‬‬

‫جهليان ٿي جهوليَء ۾‪ ،‬پلئي پايو سي‪،‬‬
‫مر تان چاليهہ چئي‪ ،‬سڱان سپيرين جي‪.‬‬
‫‪18‬‬
‫ڏم کٽنئي ڏينھن‪ ،‬ويٺو جيئن ولليين‪،‬‬
‫مڇيَء مارڳ الئيا‪ ،‬ھڏن مٿان ھينئن‪،‬‬
‫سي قول ڀڃنديس ڪيئن‪ ،‬جي ٻڌم ٻيالين سين‪.‬‬
‫‪19‬‬
‫ته ڪر ڪيئن سئي‪ ،‬جي سير نه گهڙي سهڻي‪،‬‬
‫ھت حياتي ڏينھڙا‪ ،‬ھڏھين تان نه ھئي‪،‬‬
‫چڪي تنھن چري ڪي‪ ،‬جو ڏنس ان ڏھي‪،‬‬
‫سھڻيَء کي سيد چئي‪ ،‬وڌو قرب ڪھي‪،‬‬
‫ھونھين ھوند مئي‪ ،‬پر ٻڏيَء جا ٻيڻا ٿئا‪.‬‬
‫‪20‬‬
‫ڪا جا ڪن ڪرين‪ ،‬ڀنيَء ڀڻ جهڻ پاڻ ۾‪،‬‬
‫اڪيرين‪،‬‬ ‫اکيون‬ ‫کي‪،‬‬ ‫آب‬ ‫انهينَء‬ ‫آڌي‬
‫توڙي تڪون ڏين‪ ،‬ته اڃ ان کي نه لھي‪.‬‬
‫‪21‬‬
‫جي ٻڏان ته ٻن‪ ،‬مر اولجان ان يار ڏي‪،‬‬
‫ڪنڌيَء مٿان سپرين‪ ،‬مان نه ٻر ٻر ڪن‪،‬‬
‫اوريان‪.‬‬ ‫ا ٿي‬ ‫جيڪر‬ ‫تن‪،‬‬ ‫سين‬ ‫ميائي‬
‫‪22‬‬

‫‪105 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‬

‫وترو‪،‬‬ ‫کٿوريان‬ ‫وھڻ‬ ‫الل‪،‬‬ ‫مڙيوئي‬ ‫لهر‬

‫جال‪،‬‬ ‫ا چن‬ ‫۾‬ ‫جر‬ ‫جا‪،‬‬ ‫عنبير‬ ‫اوٻارا‬
‫ڪنن گهڙي ڪالهہ‪ ،‬سڪ پريان جي سهڻي‪.‬‬
‫‪23‬‬
‫ڪنڌيَء جهليو ڪانهہ‪ ،‬عاشق آھون ڪري‪،‬‬
‫تو ڪيئن ٻوڙي سهڻي‪ ،‬ٻيلي منھنجي بانھن‪،‬‬
‫درياھ توتي دانھن‪ ،‬ڏيندس ڏينھن قيام جي‪.‬‬
‫‪24‬‬
‫جيڪي ڏٺئي تار ۾‪ ،‬ڪنڌيَء سو ڪھيج‪،‬‬
‫جر وڏو جهاجهہ گهڻي‪ ،‬پاند م پسائيج‪،‬‬
‫ساھڙ ساڱاھيج‪ ،‬ته ثابت لنگهين سير مان‪.‬‬
‫‪25‬‬
‫پئو‪،‬‬ ‫۾‬ ‫حيرت‬ ‫ھنيون‬ ‫پار‪،‬‬ ‫ٻئي‬ ‫ڳورا‬
‫وھان ته وير م ٿئي‪ ،‬نينھن ۾ پوِء نھار‪،‬‬
‫پچار‪،‬‬ ‫پوِء‬ ‫پئي‪ ،‬پاڙي‬ ‫ته واڪو‬ ‫وڃان‬
‫ھت ٿي وعدي وار‪ ،‬ھت سوٽون ڏين سرتيون‪.‬‬
‫‪26‬‬
‫جا ھڙ اندر جيَء‪ ،‬ساھڙ ٻڌي ساھ کي‪،‬‬
‫ساھڙ ڇوڙيان نه ڇڙي‪ ،‬سا ھڙ ساھڙ ريَء‪،‬‬
‫ساھڙ ٿيُء سميع‪ ،‬ته ساھڙ ڇڙي ساھ جي‪.‬‬
‫‪27‬‬
‫نڪي ساھڙ ساريان‪ ،‬نڪي ٻيلي ڏم‪،‬‬
‫اچي پييم اوچتو‪ ،‬ساڻ ڪنن ڪم‪،‬‬
‫ڀيڙيين منجهہ ڀرم‪ ،‬آگا رک اتار جو‪.‬‬
‫‪28‬‬
‫‪106 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان پنجون‪ ،‬جي وائي‬

‫آتڻ ۾ سڀ ويھي‪ ،‬دعا ڪريجا جيڏيون‪،‬‬

‫ڪانهي بس بھير کي ‪ ،‬ھل چل وڃي پيئي‪،‬‬
‫راھ مسافر سڀُڪو‪ ،‬ڪو نه ڏٺو سون ھت ڏيھي‪،‬‬
‫پيھي‪،‬‬ ‫سڀ‬ ‫قبر‬ ‫کي‪،‬‬ ‫صالت‬ ‫ساريندا‬
‫ڪوٺائون ڪريم جو‪ ،‬ڳالهہ پڇندوم ڪيھي‪،‬‬
‫اهلل ھيڪ محمد برحق‪ ،‬ايَء چئان مان نه ايھي‪،‬‬
‫نوازيندو نور سين‪ ،‬ناقص کي ات نيئي‪.‬‬
‫‪1‬‬

‫‪107 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ڇھون‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ڇھون‬

‫ساھڙ جا سينگار‪ ،‬ان اڻ ڏٺا اڳي ھئا‪،‬‬
‫”ڪن فيڪون“ ڪا نه ھئي‪ ،‬نه ڪا ٻي پچار‪،‬‬
‫محبت ساڻ ميھار‪ ،‬اليائين لطيف چئي‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫سهڻيَء کي سينگار‪ ،‬اڻ ڏٺا اڳي ھئا‪،‬‬
‫”ڪن فيڪون“ ڪا نه ھئي‪ ،‬نه ڪا ٻي پچار‪،‬‬
‫ملڪنئان مهند ھئي‪ ،‬توڏيَء جي تنوار‪،‬‬
‫مرڪي ساڻ ميھار‪ ،‬اليائين لنَء لطيف چئي‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫گهيڙ لنگهئو گهاري‪ ،‬ميثاقا ميھار ڏي‪،‬‬
‫” الست بربڪم قالو بلي “ پر اھائي پاري‪،‬‬
‫پيچرو‪.‬‬ ‫جو‬ ‫پريان‬ ‫پرت‬ ‫ڏيکاري‪،‬‬ ‫ڏسئو‬
‫‪3‬‬
‫الست بربڪم قالو بلي ‪ ،‬جڏھين چيائون‪،‬‬
‫ميثاقا ميھار سين‪ ،‬لڌيون مون الئون‪،‬‬
‫سو موٽي ڪيئن پاھون‪ ،‬جو محفوظا محڪم ٿئو‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫الست ارواحن کي‪ ،‬جڏھين چيائين جيئن‪،‬‬
‫تيئن‪،‬‬ ‫تفالي‬ ‫ٿي‬ ‫۾‬ ‫قلب‬ ‫بلي‬ ‫قالو‬
‫محبتيَء ميھار جي‪ ،‬آئون نھوڙي نينھن‪،‬‬
‫سرتيون ساھڙ سينَء‪ ،‬ھلڻ مون حق ٿئو‪.‬‬
‫‪5‬‬

‫‪108 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ڇھون‬

‫چيائين‪،‬‬ ‫جڏھين‬ ‫کي‪،‬‬ ‫اروحن‬ ‫الست‬

‫من ڪاڍو ميھار ڏي‪ ،‬سهڻيَء سدائين‪،‬‬
‫جيڪي آيس اوڏاھين‪ ،‬سو پاري منڌ پاتار ۾‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫الست ارواحن کي‪ ،‬جڏھين امر ڪئو احد‪،‬‬
‫من ڪاڍو ميھار ڏي‪ ،‬سهڻيَء سڪڻ سڌ‪،‬‬
‫اڌ‪،‬‬ ‫ايرادي‬ ‫ڪئو‬ ‫جي‪،‬‬ ‫درياھ‬ ‫دور‬ ‫دلو‬
‫جيڪي آيس ڏونھن عدد‪ ،‬سو پاري منڌ پاتار ۾‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫الست ارواحن کي جڏھين فرمايو فتاح‪،‬‬
‫ھو من ڪاڍو ميھار ڏي‪ ،‬سهڻيَء سڪڻ ساھ‪،‬‬
‫دلو دور درياھ جي‪ ،‬ڪئو ارادي اڌاَء‪،‬‬
‫جيڪي آيس ڏونھن اهلل‪ ،‬سو پاري منڌ پاتار ۾‪.‬‬
‫‪8‬‬
‫الست ارواحن کي‪ ،‬جڏھين فائق فرمايو‪،‬‬
‫ھو من ڪاڍو ميھار ڏي‪ ،‬سھڻيَء کي سعيو‪،‬‬
‫آيو‪،‬‬ ‫اوڏاھين‬ ‫جي‪،‬‬ ‫درياھ‬ ‫دور‬ ‫دلو‬
‫جيڪي ھاديَء ھاليو‪ ،‬سو پاري منڌ پاتار ۾‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫الست ارواحن کي‪ ،‬جڏھين جاڳايو جليل‪،‬‬
‫سنئين راھ سيد چئي‪ ،‬سوٺائون سبيل‪،‬‬
‫قليل‪،‬‬ ‫وئا‬ ‫قدر‬ ‫۾‪،‬‬ ‫واديَء‬ ‫جي‬ ‫وحدت‬
‫ڪئا‪.‬‬ ‫لهوارا‬ ‫لکين‬ ‫دليل‪،‬‬ ‫جي‬ ‫درياھ‬
‫‪10‬‬

‫‪109 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ڇھون‬

‫لهوارا تان لک‪ ،‬ھونَء تان ھرڀ ھيڪڙو‪،‬‬

‫اڀيون اوٻاھن ۾‪ ،‬جوٺيون مارين جک‪،‬‬
‫لڻيو ات لطيف چئي‪ ،‬ڪوڙيون ٻڌن ڪک‪،‬‬
‫واھڙ تني وک‪ ،‬جن کي ندي ناھ نگاھہ ۾‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫اوراڙ نه پراڙ‪ ،‬ويچاري وھ وچ ۾‪،‬‬
‫سڪيَء ڏنيَء سپرين‪ ،‬ٻئو مڙيوئي تار‪،‬‬
‫تون گهڙ ڪيم نهار‪ ،‬ٻڏندن سين ٻاجهون ڪري‪.‬‬
‫‪12‬‬
‫ھن ڀر نه ھن‪ ،‬ويچاري وھ وچ ۾‪،‬‬
‫نيڇ نھاري نہ گهڙي‪ ،‬تنھن ۾ پييس تن‪،‬‬
‫اڪاريين‪.‬‬ ‫آراڪھہ‬ ‫امن‪،‬‬ ‫ساڻ‬ ‫اهلل‬
‫‪13‬‬
‫کامان پچان پڄران‪ ،‬لڇان ۽ لوچان‪،‬‬
‫تن ۾ تؤنس پرين جي‪ ،‬پيان نه ڍاپان‪،‬‬
‫سمنڊ منھن ڪريان‪ ،‬توِء سرڪيائي نه ٿئي‪.‬‬
‫‪14‬‬
‫رات‪،‬‬ ‫ساري‬ ‫پڄران‪ ،‬سڙان‬ ‫پچان‬ ‫کامان‬
‫ٻن ٻيائي ڪري‪ ،‬ڪر پريان جي تات‪،‬‬
‫شيخون سنديون سڄڻين‪ ،‬اڀريون آڌيَء رات‪،‬‬
‫نڪي ھٿ نه ساٿ‪ ،‬ڏھاڙئو چنگ چڙھان‪.‬‬
‫‪15‬‬

‫‪110 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ڇھون‬

‫ڪاري رات ڪچو گهڙو‪ ،‬اڻٽيھين اونداھي‪،‬‬

‫الئي‪،‬‬ ‫دڙ‬ ‫درياھ‬ ‫ڪو‪،‬‬ ‫ناھ‬ ‫نالو‬ ‫چنڊ‬
‫آئي‪،‬‬ ‫ٿي‬ ‫آڌيَء‬ ‫سهڻي‪،‬‬ ‫ڪارڻ‬ ‫ساھڙ‬
‫ايُء ڪم االھي‪ ،‬نه ته ڪنن ۾ ڪير گهڙي‪.‬‬
‫‪16‬‬
‫رات اونداھي ريَء گهڙي‪ ،‬نه ڪا سيڻاھ ساڻ‪،‬‬
‫وجهي وير م نه ڪري‪ ،‬پريان ڪارڻ پاڻ‪،‬‬
‫محبت کي مھراڻ سڪي سڀ پٽ ٿئي‪.‬‬
‫‪17‬‬
‫رات اونداھي ريَء گهڙي‪ ،‬مٿان وسئو مينھن‪،‬‬
‫ھڪڙو ڀؤ بيراھ جو‪ ،‬ٻئو سانڀاران شينھن‪،‬‬
‫شال م ڇڄي نينھن‪ ،‬گهڙان گهورئو جندڙو‪.‬‬
‫‪18‬‬
‫رات انداھي ريَء گهڙي‪ ،‬نه ھينئڙي آڏي اڏ‪،‬‬
‫ساھڙ سڻج سڏ‪ ،‬تو اھار تار تران‪.‬‬
‫‪19‬‬
‫اچي اولڙي ڪير ڪير‪ ،‬وٽان پاڻيَء واريين‪،‬‬
‫ڪير‪،‬‬ ‫نڄاڻان‬ ‫ذات‬ ‫سهڻي‪،‬‬ ‫سڄي‬ ‫نالي‬
‫گهڙي گهور نه جهلي‪ ،‬پٽ نه کتس پير‪،‬‬
‫کڙيون کنهبي رتيون‪ ،‬مينديَء رتڙس پير‪،‬‬
‫ھت گهرجين ھير‪ ،‬سنڀوڙو سيڻاھ سين‪.‬‬
‫‪20‬‬

‫‪111 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ڇھون‬

‫نهين نهين ميڏڙي وس وو بنان دلبر دل ماندي‪،‬‬

‫مون کي مت ميھار جي‪ ،‬ڪا ٻي ڪس‪،‬‬
‫سڪان ٿي سنگهار کي‪ ،‬باب نه منھنجي بس‪،‬‬
‫سک نه پڇي سهڻي‪ ،‬ڏک ڏکيَء کي ڏس‪،‬‬
‫دس‪.‬‬ ‫منھنجو‬ ‫درد‬ ‫آھيان‪،‬‬ ‫دسي‬ ‫درد‬
‫‪21‬‬
‫وڃي سا رات وھاڻي‪ ،‬ريَء پسڻ پرينَء جي‪،‬‬
‫ھهڙا اوڏا سپرين‪ ،‬توکي ننڊ رھاڻي‪.‬‬
‫‪22‬‬

‫‪112 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ستون‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ستون‬

‫تڙ نه گهڙي تور‪ ،‬من ڪاڍو ميھار ڏي‪،‬‬
‫سور‪،‬‬ ‫وڏو‬ ‫سڪڻ‬ ‫۾‪،‬‬ ‫درياھ‬ ‫دور‬ ‫ڏاڍو‬
‫من ۾ موج ميھار جي‪ ،‬پھس پريان جو پور‪،‬‬
‫نور‪،‬‬ ‫نھاري‬ ‫نت‬ ‫ڪنڌيين‪،‬‬ ‫ٻنهي‬ ‫ٻيلي‬
‫منجهان جر ضرور‪ ،‬ڪچي کي ڪو م ٿئي‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ٻوڙين چاڙھين تون ڌڻي‪ ،‬ٻي جو دعوي رسي نه دم‪،‬‬
‫ھن منھنجي حال جو‪ ،‬ميھر تي معلوم‪،‬‬
‫رک ڀيلي جو ڀرم‪ ،‬جو اوتڙ پئو اجهور ۾‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫دائم جا درياھ ۾‪ ،‬سا مڇي ڪني ڪوھ‪،‬‬
‫آھيس ايُء اندوھ‪ ،‬پاڻي ڪٿي ته پيان‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫ڪري‪،‬‬ ‫سڏ‬ ‫مالحن‬ ‫ميھار‪،‬‬ ‫تڙ‬ ‫اڀو‬
‫آئون پڻ وجهان ھٿڙا‪ ،‬ائين پڻ وجهو ڄار‪،‬‬
‫گهوريون ڪارونڀار‪ ،‬مان نه مڙنهئون سپرين‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫کي‪،‬‬ ‫مالحن‬ ‫ميھار‬ ‫اڇ‪،‬‬ ‫آڇي‬ ‫اڀو‬
‫آئون پڻ وجهان ھٿڙا‪ ،‬ائين پڻ وجهو رڇ‪،‬‬
‫ڪنڌيَء ڪن ڪڙڇ‪ ،‬من ھون سالمت سپرين‪.‬‬
‫‪5‬‬

‫‪113 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ستون‬

‫جي‪،‬‬ ‫مالحن‬ ‫ميھار‬ ‫سڏ‪،‬‬ ‫ڪري‬ ‫اڀو‬

‫مڏ‪،‬‬ ‫اچو‬ ‫موڙي‬ ‫جا‪،‬‬ ‫پار‬ ‫انهيَء‬ ‫ادا‬
‫وئا جي وھ گڏ‪ ،‬سي ھلو ته ڏوريون سپرين‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫ڀواريون‪،‬‬ ‫پون‬ ‫ڀريون‬ ‫ڀرن‪،‬‬ ‫ڀير‬ ‫جتي‬
‫ماٽيڙن‪،‬‬ ‫نه‬ ‫مپ‬ ‫تارئين‪،‬‬ ‫لڌي‬ ‫نه‬ ‫تانگهہ‬
‫سنڪن‪،‬‬ ‫سيڻاھيا‬ ‫ڪيترا‪،‬‬ ‫اڀا‬ ‫ڪنڌيَء‬
‫گهڙين‪.‬‬ ‫اساري‬ ‫اچيو‬ ‫تڙن‪،‬‬ ‫تن‬ ‫ڪيئن‬ ‫تون‬
‫‪7‬‬
‫پونديون‪،‬‬ ‫پار‬ ‫جي‬ ‫پس‬ ‫ڀيرين‪،‬‬ ‫ڀر‬ ‫پرينَء‬
‫ويڙھين‪،‬‬ ‫وڻ‬ ‫وڏا‬ ‫۾‪،‬‬ ‫آر‬ ‫وجهي‬ ‫آڻئو‬
‫چئي‪.‬‬ ‫لطيف‬ ‫۾‬ ‫لهرن‬ ‫ميڙين‪،‬‬ ‫مون‬ ‫ميھار‬
‫‪8‬‬
‫پونديون‪،‬‬ ‫پار‬ ‫جي‬ ‫پس‬ ‫ڀر‪،‬‬ ‫پرينَء‬ ‫ڀريون‬
‫ور‪،‬‬ ‫پونس‬ ‫جي‬ ‫وڻ‬ ‫۾‪،‬‬ ‫آر‬ ‫ھڻي‬ ‫آڻئو‬
‫ڪر‪،‬‬ ‫ڀڄي‬ ‫ڀت‬ ‫ڪنھن‬ ‫جي‪،‬‬ ‫سمنڊ‬ ‫سانباھي‬
‫۾‪.‬‬ ‫اکين‬ ‫آر‬ ‫آھين‬ ‫گهر‪،‬‬ ‫آئون‬ ‫ڀانيو‬ ‫تو‬
‫‪9‬‬
‫ڀريون ڀر درياھ‪ ،‬پس جي پار پونديون‪،‬‬
‫ٻڌ توڪل جو ترھو‪ ،‬آھر ساڻ اهلل‪،‬‬
‫جن جي ساھڙ ساڻ صالح‪ ،‬سي ڪين ٻڏنديون ڪڏھين‪.‬‬

‫‪114 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ستون‬

‫آُء‪،‬‬ ‫چونم‬ ‫اڀا‬ ‫ڪئو‪،‬‬ ‫سڏ‬ ‫سانڀارا‬

‫ھڪ تکو ئي تار وھي‪ ،‬ٻئو لڙ لهريون ۽ واُء‪،‬‬
‫آڳھ جن اهلل‪ ،‬ٻجهان سي نه ٻڏنديون‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫اچ‪،‬‬ ‫چونم‬ ‫ڪئو‪ ،‬اڀا‬ ‫سڏ‬ ‫سانڀارا‬
‫ھڪ تکو ئي تار وھي‪ ،‬ٻئو ھٿ ڪميڻيَء ڪچ‪،‬‬
‫ساڻي جن سچ‪ ،‬ٻجهان سي نه ٻڏنديون‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫جو‪،‬‬ ‫ساھڙ‬ ‫رکيج‪ ،‬سانڀارا‬ ‫حق‬ ‫ھاري‬
‫وڍيج‪،‬‬ ‫سڀ‬ ‫وچان‬ ‫جا‪،‬‬ ‫وجود‬ ‫جي‬ ‫وھم‬
‫خواب خيال خطرا‪ ،‬تن جي ترڪ ڏيج‪،‬‬
‫پسيج‪،‬‬ ‫سو‬ ‫پرين‬ ‫ڪري‪،‬‬ ‫آئينو‬ ‫اندر‬
‫ماڻيين‪.‬‬ ‫مشاھدو‬ ‫ته‬ ‫رميج‪،‬‬ ‫راھ‬ ‫انهيَء‬
‫‪12‬‬
‫ھاري رکج حق‪ ،‬سانڀارا ساھڙ جو‪،‬‬
‫خواب‪ ،‬خيال‪ ،‬خطرا‪ ،‬ٽنهي ڏيج ترڪ‪،‬‬
‫ڪري غير غرق‪ ،‬ويجهو ٿيُء وصال کي‪.‬‬
‫‪13‬‬
‫جو طالبو‪،‬‬ ‫سانڀارا سيئي‪ ،‬تن جني‬
‫پاڻ ڳري‪.‬‬ ‫من پريان نيئي پڳهيو‬
‫‪14‬‬
‫جا‪،‬‬ ‫ساھڙ‬ ‫سانڀارا‬ ‫الر‪،‬‬ ‫ڏٺم‬ ‫ليا‬
‫ھنيون ھت نه وندري‪ ،‬ڌراڙنئون ڌار‪،‬‬
‫منھنجو من ميھار‪ ،‬پڳهيو پاڻ ڳري‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫‪115 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ستون‬

‫ھوَء جا ٻري باھ‪ ،‬سانڀارا ساھڙ جي‪،‬‬

‫اکيون ان اھاِء وڃن ڪن ڪپينديون‪.‬‬
‫‪16‬‬
‫ميھار ھي محبت جون‪ ،‬دل اندر دونھيون‪،‬‬
‫آڻئو وجهي آر ۾‪ ،‬لھارو لوھيون‪،‬‬
‫جي ساھڙ جون سونھيون‪ ،‬سير سراڙو تن کي‪.‬‬
‫‪17‬‬
‫واھڙ جنازو سهڻي‪ ،‬ڪانڌي ڪنگ ٿئاس‪،‬‬
‫ٻگها جي ٻيٽن جا‪ ،‬ڪلها تن ڏناس‪،‬‬
‫اکيين ملڪ ڏٺاس‪ ،‬توِء من ڪاڍو ميھار ڏي‪.‬‬
‫‪18‬‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ستون‪ ،‬جي وائي‬

‫اکيون پير ڪري وڃجي پر وڃجي‪،‬‬

‫سپيريان جي ڳالهڙي‪ ،‬ڪنھن سان ڪين ڪجي‪،‬‬
‫لڪائي لوڪ کان‪ ،‬ڳوٺان ڳجهڙي نجي‪،‬‬
‫محبتيَء ميھار جو‪ ،‬سور نه ڪنھن سلجي‪.‬‬
‫‪1‬‬

‫‪116 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان اٺون‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان اٺون‪،‬‬

‫ٻڏندي ٻوڙن کي‪ ،‬ڪي ھاتڪ ھٿ وجهن‪،‬‬
‫پسو لڄ لطيف چئي‪ ،‬ڪيڏي کي ڪکن‪،‬‬
‫جيڪي ڪنڌيَء ڪن‪ ،‬نه ته ساڻن وڃن سير ۾‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫جا ڪچي ڪاني ڪانهہ‪ ،‬سا ٻڏ ڪڍي ٻار مان‪،‬‬
‫يا لنگهائي لطيف چئي‪ ،‬يا ڌرئا ڪري دانھن‪،‬‬
‫ڪماحقه ڪکن جي‪ ،‬آھي ڳالهہ اڳانهن‪،‬‬
‫جيڪي ڏي ٻڏن بانھن‪ ،‬نه ته ساڻن وڃي سير ۾‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫جانڪي ڪنڌيَء ڪانھن‪ ،‬تان تاڻي ٻڌج ترھو‪،‬‬
‫ھٿ پريان جي ھٿ ۾‪ ،‬ٻي کي ڏج م ٻانھن‪،‬‬
‫سندي ڪپر دانھن‪ ،‬ڪ تو ڪنين نه سئي‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫جا‪،‬‬ ‫ڪارونڀار‬ ‫ڪپر‬ ‫ھلن‪،‬‬ ‫ھاواڻا‬
‫لهريون لڙ لطيف چئي‪ ،‬ڀيلي تي ڀلن‪،‬‬
‫جي ڪچي ساڻ ڪھن آکو تن اوباھيين‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫جو‪،‬‬ ‫تار‬ ‫ترھو‬ ‫اماڻ‪ ،‬ٻڌ‬ ‫ھت‬ ‫آھين‬
‫جوان‪،‬‬ ‫جنگ‬ ‫جهلئا‬ ‫لطيف‪،‬‬ ‫لڙ‬ ‫لھريين‬
‫آڻ‪،‬‬ ‫پائي‬ ‫آڏي‬ ‫تڙآڳٽئا‪،‬‬ ‫اونهي‬
‫جي پئا منھن مھراڻ‪ ،‬تن ٻانڌين ٻيٽ نه اڄهي‪.‬‬
‫‪5‬‬

‫‪117 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان اٺون‬

‫ڪچو کان ڪنڀار‪ ،‬اوڳي کڻيئو اٿيين‪،‬‬

‫ڪ تو ڪنين نه سئي‪ ،‬ڀيلي تي ڀلڪار‪،‬‬
‫لوڙھئا لک لطيف چئي‪ ،‬ڪوڙيين ڪارونڀار‪،‬‬
‫واريون‪.‬‬ ‫آکي‬ ‫آران‬ ‫آڌار‪،‬‬ ‫اڪاريين‬
‫‪6‬‬
‫ڪچي ساڻ ڪھي‪ ،‬پڪو پڇي نه سهڻي‪،‬‬
‫وھي‪،‬‬ ‫وڇارن‬ ‫چئي‪،‬‬ ‫لطيف‬ ‫لڙ‬ ‫لنگهئو‬
‫سا ڪيئن نينھن نهي‪ ،‬جنھن کي نينھن نڌو کڻي‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫ساڻ‪،‬‬ ‫ڪچي‬ ‫ڪھي‬ ‫اوھري‪،‬‬ ‫۾‬ ‫اونهي‬
‫پرياڻ‪،‬‬ ‫نه‬ ‫پڇي‬ ‫چئي‪،‬‬ ‫سيد‬ ‫جو‬ ‫سپڪ‬
‫عشق واريون عبداللطيف چئي‪ ،‬سڌ نه کڻن ساڻ‪،‬‬
‫جني پاسي پاڻ‪ ،‬سي اوتڙان ئي اکتيون‪.‬‬
‫‪8‬‬
‫اڱ پسي رڱ ٿئو‪ ،‬ڪو جو دور دلي‪،‬‬
‫ٻر ٻر ٻيلي نه ٿئو‪ ،‬ڪچو منجهہ ڪلي‪،‬‬
‫جيئن تران تيئن تار گهڻو‪ ،‬تنھنجو بحر بلي‪،‬‬
‫سو ميھاروم ملي‪ ،‬آھيان جنھن جي آسري‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫ڀانيم نه ڀيلو‪ ،‬مون کي ڌاَء ڌتارئو‪،‬‬
‫آکي مٿي اسري‪ ،‬ڏنو روح ريلو‪،‬‬
‫تيالھين ويلو‪ ،‬پيم واھڙ وچ ۾‪.‬‬
‫‪10‬‬

‫‪118 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان اٺون‬

‫ڪڍئا جي ڪالل‪ ،‬سي پسي خال خوش ٿي‪،‬‬

‫پاڻيَء چٽ پسائيا‪ ،‬ڌاَء نه جهلي ڌمال‪،‬‬
‫سپڪ ڀانيان سهڻيَء‪ ،‬جوڀن جي جمال‪،‬‬
‫۾‪.‬‬ ‫مھراڻ‬ ‫ٿئا‬ ‫معلوم‬ ‫احوال‪،‬‬ ‫جا‬ ‫آکي‬
‫‪11‬‬
‫ڪچو ته ڪوھ‪ ،‬پڪو نظر پرينَء جو‪،‬‬
‫ڏوھ‪،‬‬ ‫ڏٺيئي‬ ‫ڏم‬ ‫سپرين‪،‬‬ ‫منھنجو‬ ‫ساھڙ‬
‫جي ڇٽو جي ڇوھ‪ ،‬ته پورينديس پار مڻي‪.‬‬
‫‪12‬‬
‫ڪم‪،‬‬ ‫آيم‬ ‫ڪوھ‪ ،‬ڪچو‬ ‫ته‬ ‫آکو‬ ‫جي‬
‫پڇنديون‪.‬‬ ‫سي‬ ‫جم‪ ،‬پڪا‬ ‫جي جني جا‬
‫‪13‬‬
‫رڇ ڪنڀار جا‪ ،‬پڪي نھائين‪،‬‬ ‫پڪا‬
‫کي تئائين‪ ،‬ڀيلو ئي ڀاڱي پئو‪.‬‬ ‫مون‬
‫‪14‬‬
‫ڪچي ڪٽ نه جهلئو‪ ،‬ڀيلو پئو ڀري‪،‬‬
‫سار ڇڏئائون سير ۾‪ ،‬ڪا ٻانھن کي ٻري‪،‬‬
‫چري‪،‬‬ ‫چوڌاري‬ ‫وييون‪،‬‬ ‫لهريون‬ ‫لٽي‬
‫ھينئڙي منجهہ ھري‪ ،‬ماھيت ملڪ الموت جي‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫ڪچي ڪٽ نه جهلئو‪ ،‬ڀيلو پئو ڀڄي‪،‬‬
‫ماھيت ملڪ الموت جي‪ ،‬منجهہ وجود وڄي‪،‬‬
‫ساھڙ کي سڄي‪ ،‬آکي جي احوال جي‪.‬‬
‫‪16‬‬

‫‪119 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان اٺون‬

‫ڪچي ڪٽ نه جهلئو‪ ،‬ڀيلو سھي نه ڀر‪،‬‬

‫ھٿين پيرين آڱريين‪ ،‬ٻانھن ڇڏئو ٻر‪،‬‬
‫ساھڙ سگهو ور‪ ،‬پييس منھن مھراڻ جي‪.‬‬
‫‪17‬‬
‫ٿي‪،‬‬ ‫چري‬ ‫پسي چٽ‬ ‫ڀالئي‪،‬‬ ‫ڀيلي‬
‫وائي‪،‬‬ ‫۾‬ ‫ويرن‬ ‫سهڻي‬ ‫ٻڏي‬ ‫ٻر‬ ‫ٻر‬
‫۾‪.‬‬ ‫وچ‬ ‫لهرن‬ ‫الل‬ ‫ڪيرائي‪،‬‬ ‫ڪچي‬
‫‪18‬‬
‫چٽائي‪،‬‬ ‫چڱو‬ ‫پاڻ سين‪،‬‬ ‫کڻج‬ ‫پڪو‬
‫ڪچو ڏيج ڪالل کي‪ ،‬ماڳهين موٽائي‪،‬‬
‫سو سڻ ھنيين سين سهڻي‪ ،‬جيڪي فائق فرمائي‪،‬‬
‫موجون منجهائي‪ ،‬مڇڻ مارينئي مھراڻ جون‪.‬‬
‫‪19‬‬
‫ڪو جو ورئو واُء‪ ،‬جيئن واس وڇارن مٽيو‪،‬‬
‫مٿان ساھڙ ساھ‪ ،‬گهورئو گهورئان جندڙو‪.‬‬
‫‪20‬‬
‫ڪو جو ورئو واُء‪ ،‬جيئن ٻر ٻانھن ڇڏئو‪،‬‬
‫اڳي ان تڙان‪ ،‬آئون اونڌاھيا اڪران‪.‬‬
‫‪21‬‬

‫اڳي ان تڙان‪ ،‬ويندي مون ورھ ٿئا‪،‬‬

‫قضا آنديس ڪن ۾‪ ،‬گهرائي گهران‪،‬‬
‫پنا جڏھين پرئان تڏھين تانگهوئي تار ٿئو‪.‬‬
‫‪22‬‬

‫‪120 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان اٺون‬

‫ھڻندي ٿڪم ھٿ‪ ،‬ھينئڙي حجون ڇڏيون‪،‬‬

‫لڪ لهرن گڏئو‪ ،‬موجون وريون مٿ‪،‬‬
‫نيم ڪن قوت‪ ،‬ڀر ڀليرا سپرين‪.‬‬
‫‪23‬‬
‫ھينئڙي حجون ڇڏيون‪ ،‬قوت رھيم ڪانه‪،‬‬
‫مون تي موٽج مون پرين‪ ،‬ساھڙ ڄام سڄاڻ‪،‬‬
‫آھيان گهڻو اڄاڻ‪ ،‬ڀر ڀليرا سپرين‪.‬‬
‫‪24‬‬
‫راھ‪،‬‬ ‫بي‬ ‫۾‬ ‫سپرين‪ ،‬ڀال‬ ‫ڀليرا‬ ‫ڀر‬
‫تو ري تاري ناھ ڪا‪ ،‬والي تو ري واھ‪،‬‬
‫ساھڙ جي صالح‪ ،‬تن کي ڪڍي تار مان‪.‬‬
‫‪25‬‬
‫تن کي ڪڍي تار مان‪ ،‬صلح ساھڙ جو‪،‬‬
‫ات آڏو اچي ڪين ڪي‪ ،‬ٻيليپو ٻي جو‪،‬‬
‫ميھار ڪج منھنجو‪ ،‬اوڪر ڪنھين آر تان‪.‬‬
‫‪26‬‬

‫‪121 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان اٺون‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان اٺين‪ ،‬جي وائي‬

‫م جاڳي‪ ،‬لو‪ ،‬م پاڙيچي سار‪،‬‬ ‫ڏم‬
‫ميھار‪،‬‬ ‫مل‬ ‫ويندي‬ ‫جا‬ ‫آئون‬
‫سنگهار‪،‬‬ ‫سانڀار‬ ‫کوڙئا‪،‬‬ ‫ڪير‬ ‫آڻي‬
‫گهر گهر گال جا وھي‪ ،‬پاڙي پوِء پچار‪،‬‬
‫موال مون کي ميڙيين‪ ،‬ڪنڊيين جيَء قطار‪،‬‬
‫ستار‪،‬‬ ‫سٻاجها‬ ‫ميڙيين‪،‬‬ ‫پرين‬ ‫کي‬ ‫مون‬
‫سنڀار‪،‬‬ ‫سانڀارا‬ ‫جا‬ ‫ٻيالين‬ ‫ٻرن‬
‫ستار‪،‬‬ ‫سٻاجها‬ ‫وصال کي‪،‬‬ ‫پوِء‬ ‫وچ م‬
‫سهاڙ‪،‬‬ ‫رس‬ ‫سگهو‬ ‫آھيان‪،‬‬ ‫تڪي‬ ‫تاڪن‬
‫وڇن جي وڇار جو‪ ،‬ونگو ٿئي م وار‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫سر سھڻي‪ ،‬داستان اٺين‪ ،‬جي وائي‬

‫جاني‪،‬‬ ‫دلبر‬ ‫ديواني‬ ‫وساري‪،‬‬ ‫ڪين‬ ‫ويٺي‬

‫جنھن کي سڪ ساھڙ جي‪ ،‬سا گهايل گهر نه گهاري‪،‬‬
‫ماري‪،‬‬ ‫سونٽا‬ ‫۾‬ ‫سر‬ ‫ڏکئو‪،‬‬ ‫ڏھلو‬ ‫ڏم‬
‫ٻيلي پار ٻرن جي‪ ،‬تن کرڪن وڌيس کاري‪،‬‬
‫ٻيلي ٻنهي ڪنڌيين‪ ،‬محب مينھيون ٿو چاري‪،‬‬
‫ھوِء ھونگارون پون پڪارون‪ ،‬تڙ تڙ دوست تنواري‪،‬‬
‫ھوَء جا پڪ پريم جي‪ ،‬آھيان تنھن آساري‪.‬‬
‫‪2‬‬

‫‪122 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون‬

‫جر تڙ تک تنوار‪ ،‬وڻ ٽڻ وائي ھيڪڙي‪،‬‬
‫سزاوار‪،‬‬ ‫سوريَء‬ ‫ٿئا‪،‬‬ ‫شيِء‬ ‫سڀيئي‬
‫ھمه منصور ھزار‪ ،‬ڪھڙا چاڙھي چاڙھيان‬
‫‪1‬‬
‫سڀت پچر پرينَء جي‪ ،‬سڀت ھوت حضور‪،‬‬
‫ملڪ مڙيئي منصور‪ ،‬ڪھي ڪھبا ڪيترا‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫ھيَء ڀر ھيُء ھنڌوس‪ ،‬ڪوڙو ٿيس قريب ري‪،‬‬
‫روز ڏھاڙي رات کي‪ ،‬مٿي پار پنڌوس‪،‬‬
‫عشق جو عبداللطيف چئي‪ ،‬نڪو سڪ سنڌوس‪،‬‬
‫ساھڙ ساھ نڌوس‪ ،‬نير پائي نينھن جو‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫نڪو سنڌو سور جو‪ ،‬نڪو سنڌو سڪ‪،‬‬
‫لھي‪.‬‬ ‫پاڻ‬ ‫پڄاڻي‬ ‫عشق‪،‬‬ ‫ناھ‬ ‫عدد‬
‫‪4‬‬
‫ساڻي‪،‬‬ ‫ٿيُء‬ ‫س ڻي‬ ‫جو‪،‬‬ ‫عشق‬ ‫ناھ‬ ‫عدد‬
‫ڪانهي پڄاڻي‪ ،‬مھندان منڌ ميھار جي‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫سڪ تنھنجي سپرين‪ ،‬ڪپي ۽ ڪوري‪،‬‬
‫سگهان نه چوري‪ ،‬ڏاڍو نير نينھن جو‪.‬‬
‫‪6‬‬

‫‪123 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون‬

‫سڪ تنھنجي سپرين‪ ،‬اندر ٿي اجهل‪،‬‬

‫ٻڙڪئو ٻاھر نڪري‪ ،‬کوري کانئي کل‪،‬‬
‫ري سيراھيَء سل‪ ،‬مون کي ڏنا سڄڻين‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫سڪ تنھنجي سپرين‪ ،‬اندر ٿي اجهاڳ‪،‬‬
‫منجهہ ڀرئائين ماڳ‪ ،‬پلٽئو پاريون ڪريين‪.‬‬
‫‪8‬‬
‫سڪ تنھنجي سپرين‪ ،‬جيئن تران تيئن تار‪،‬‬
‫تونھين رھيين روح ۾‪ ،‬تونھين اکنئا ٻھار‪،‬‬
‫پرين تنھنجي پار‪ ،‬مون واجهائنيدي ورھ ٿئا‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫سڪ سڪندين الِء‪ ،‬وڇوڙئا ميڙ پرين‪،‬‬
‫ايڏي سگهہ سچا ڌڻي‪ ،‬تو ھي کي جڳاِء‪.‬‬
‫تن جني جو طالبو‪ ،‬مھر تني کي پاِء‪،‬‬
‫ميڙائي جو ماِء‪ ،‬ڪانگ لوندو ڪڏھين‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫ڏٺي ٿئڙم ڏينھن‪ ،‬ڪوھ ڄاڻان ڪھڙا پرين‪،‬‬
‫نيڻ ڀرجي نينھن‪ ،‬پلٽئا پاريون ڪري‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫ڏٺي ڏينھن ٿئام‪ ،‬ڪوھ ڄاڻان ڪھڙا پرين‪،‬‬
‫ولين جيئن وريام‪ ،‬ڳالهيون ڳڻ پرين جا‪.‬‬
‫‪12‬‬
‫ڏٺي ڏينھن ٿيام‪ ،‬ڪوھ ڄاڻان ڪھڙا پرين‪،‬‬
‫سھسين سج الهي‪ ،‬واجهيندي وئام‪،‬‬
‫تني سال ٿيام‪ ،‬جن ري سري نه ساعتڙي‪.‬‬
‫‪13‬‬

‫‪124 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون‬

‫وڃان ڪيئن وري‪ ،‬ھوند ريَء چئي رھي رھان‪،‬‬

‫دونھينَء پاس دوس جي‪ ،‬ماڳھين پئان مري‪،‬‬
‫نه صورت نه سونھن ڪا‪ ،‬ڪيس چت چري‪،‬‬
‫ڳري‪،‬‬ ‫ڳالهہ‬ ‫سڄي‬ ‫جي‪،‬‬ ‫فراق‬ ‫وصاال‬
‫تيالھين تري‪ ،‬آئون منھن ڳنهئو موٽيو وڃان‪.‬‬
‫‪14‬‬
‫ڪي تران ڪي تاريج‪ ،‬ڪي سگهان ڪي سگهہ‪،‬‬
‫آڏو ڏيج م گهگهہ‪ ،‬مون ھيڪليَء ولها‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫وترو‪،‬‬ ‫وھ‬ ‫ته‬ ‫وران‬ ‫مران‪،‬‬ ‫ته‬ ‫تران‬
‫ھينئڙي ۾ ھوتن جا‪ ،‬اچن گهور گهڻا‪،‬‬
‫ڏران‪،‬‬ ‫ڏوھ‬ ‫ڏسئو‬ ‫واريون‪،‬‬ ‫پاڙي‬ ‫پسئو‬
‫وچان ڪيئن وران‪ ،‬جيئن ڪنڌيَء منھنجو ڪارڻي‪.‬‬
‫‪16‬‬
‫طعني الِء تران‪ ،‬مٿي وھ واڪا ڪئو‪،‬‬
‫مون کي سڪ سيد چئي‪ ،‬مر محبت منجهہ مران‪،‬‬
‫وچان ڪيئن وران‪ ،‬جھ ڪنڌيَء منھنجو ڪارڻي‪.‬‬
‫‪17‬‬
‫تران الِء طعني‪ ،‬مٿي وھ واڪا ڪئو‪،‬‬
‫ديواني‪،‬‬ ‫درياھ‬ ‫۾‬ ‫آر‬ ‫وڌيس‬ ‫آڻي‬
‫۾‪.‬‬ ‫اول‬ ‫اوليس‬ ‫آڻي‬ ‫ڪاني‪،‬‬ ‫جي‬ ‫قلم‬
‫‪18‬‬
‫سرتيون‪،‬‬ ‫ڏينم‬ ‫سھما‬ ‫طعنا‪،‬‬ ‫جا‬ ‫ترڻ‬
‫جي‪.‬‬ ‫حال‬ ‫حقيقت‬ ‫سڻ‬ ‫ديوانا‪،‬‬ ‫درياھ‬
‫‪19‬‬
‫‪125 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون‬

‫نه ڪانيَء نه ڪانھن‪ ،‬نڪو ڏوھ قلم جو‪،‬‬

‫انگ اتي ئي لکئو‪ ،‬جت نه رسي ٻانھن‪،‬‬
‫ڪنھن کي ڏيان دانھن‪ ،‬جيئن قضا قلم وھايو‪.‬‬
‫‪20‬‬
‫سياڻي‪،‬‬ ‫آئون‬ ‫وھايو‪ ،‬نه ته‬ ‫قلم‬ ‫قضا‬
‫ڏھاڙي‪،‬‬ ‫ٿي‬ ‫ڏم‬ ‫ڪيترو‪،‬‬ ‫پلئو‬ ‫پاڻان‬
‫اڳھين منھنجي انگ ۾‪ ،‬لکئو ھو پاڻي‪،‬‬
‫۾‪.‬‬ ‫وچ‬ ‫ڪن ن‬ ‫ڪران‬ ‫ڄاڻي‪،‬‬ ‫تيالھين‬
‫‪21‬‬
‫جر گهڙيي جوکو ٿئي‪ ،‬آئون ڪہ نه ڄاڻان ايئن‪،‬‬
‫قضا جا ڪريم جي‪ ،‬تنھن کان ڪنڌ ڪڍيو ڪيئن‪،‬‬
‫ھڪ لکئي ٻئو نينھن‪ ،‬آڻي اوليس اول ۾‪.‬‬
‫‪22‬‬
‫ڪير ڪن آئون ڪير‪ ،‬ڪير ڏمر سھي ڏم جا‪،‬‬
‫قضا ريَء ڪانه ڏي‪ ،‬مٿي پاڻيَء پير‪،‬‬
‫لوڙيان‪.‬‬ ‫ٿي‬ ‫وير‪ ،‬لڌو‬ ‫ڀنيَء‬ ‫ڀينر‬
‫‪23‬‬
‫پاڻي سھي نه پير‪ ،‬لهر نياپو نه مئي‪،‬‬
‫آڻي ڏيندم ڪير‪ ،‬سڌيون سانڀارن جون‪.‬‬
‫‪24‬‬

‫گهر نه ور نه وٿ ڪا‪ ،‬آھيم من ميھار‪،‬‬

‫ان اوسيڙي اٿيان‪ ،‬سنجهي ڪري سينگار‪،‬‬
‫پرين تنھنجو پار‪ ،‬پسان مان پر ڪنھين‪.‬‬
‫‪25‬‬
‫‪126 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون‬

‫سهڻي‪،‬‬ ‫موٽين‬ ‫متان‬ ‫ميھار‪،‬‬ ‫وٽ‬ ‫مرج‬

‫ڏيکاريين‪.‬‬ ‫ڏم‬ ‫متان‬ ‫سينگار‪،‬‬ ‫جا‬ ‫ساھڙ‬
‫‪26‬‬
‫چونم جي ھيڪار‪ ،‬م وانُء موٽي سهڻي‪،‬‬
‫دونھيَء پاسي دوست جي‪ ،‬گهاريان سڀ ڄمار‪،‬‬
‫الئيان‪.‬‬ ‫لڱين‬ ‫نه‬ ‫ھوند‬ ‫ٻيھار‪،‬‬ ‫ٻانڌيڙا‬
‫‪27‬‬
‫جي قيام مڙن‪ ،‬ته ڪر اوڏا سپرين‪،‬‬
‫تھان پري سڄن‪ ،‬واڌايون وصال جون‪.‬‬
‫‪28‬‬
‫جي تو بيت ڀانئيا‪ ،‬سي آيتون آھين‪،‬‬
‫سڳر سونھائين‪ ،‬پريان سندي پار جو‪.‬‬
‫‪29‬‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان نائين‪ ،‬جي وائي‬

‫آيل امڙ توِء جيان‪ ،‬جي مون سارين سپرين‪،‬‬

‫سنئون سونھائيين پيچرو‪ ،‬ميھارن ميان‪،‬‬
‫گهڙو ڀڳو ته گهوريو‪ ،‬تان ڪي تر ھنيان‪،‬‬
‫ڏيان‪،‬‬ ‫ڏيھاڻئون‬ ‫کي‪،‬‬ ‫اکڙين‬ ‫ا دب‬
‫ڏيان‪،‬‬ ‫اٺ‬ ‫امل‬ ‫ھيڪڙي‪،‬‬ ‫ماڻڪ‬ ‫مٿان‬
‫ڏيان‪.‬‬ ‫ڏم‬ ‫ڏھ‬ ‫صدقو‪،‬‬ ‫مٿان‬ ‫ساھڙ‬
‫‪1‬‬

‫‪127 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان نائين‪ ،‬جي وائي‬

‫ھوئج ھوشيار‪ ،‬خبردار‪ ،‬ترڪڻ آھي تڙ ۾‪،‬‬
‫کڏون کوٻا چڪ چڪنديون‪ ،‬تان ڪي نئي نھار‪،‬‬
‫آڌيَء سي آکڙنديون‪ ،‬اکيون جن ڪپار‪،‬‬
‫مون سئو مالحن کان‪ ،‬تڙ اڙانگا تار‪،‬‬
‫پڪو کڻج پاڻ سين‪ ،‬پرين تنھنجو پار‪،‬‬
‫کوِء آتڻ‪ ،‬ٻن جيڏيون‪ ،‬ڏيراڻيون ڏئار‪،‬‬
‫ھوت ھلندن کٽئو‪ ،‬وھڻ منڌ وسار‪،‬‬
‫ويندي واٽاڙوئن کي‪ ،‬پٽيَء ڪيم پچار‪،‬‬
‫پونديئن منھن‪ ،‬ميھار جي‪ ،‬ڏم وٽ ڏينھن م گهار‪،‬‬
‫ساھڙ کي سڻ سهڻي ٻڇل آڏي ٻار‪،‬‬
‫تار ترندينَء لڙ لنگهندينَء عشق جي آڌار‪،‬‬
‫پاند م ڇڏج پرينَء جو‪ ،‬پھين جي پاتار‪،‬‬
‫ٿيندِء سڏ ساھڙ جو‪ ،‬توڏي ٿيُء تيار‪.‬‬
‫‪2‬‬

‫‪128 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان نائون‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان نائين‪ ،‬جي وائي‬

‫مدت ٿيُء ميھار يار‪ ،‬ساھڙ سائر سير ۾‪،‬‬

‫اونها ڪن اتانگهہ تڙ‪ ،‬اولي ھڻ آڌار‪،‬‬
‫ڏينھن ڏھال ڏم سين‪ ،‬آئون آھيان اوھان ڌار‪،‬‬
‫آر‪،‬‬ ‫ابتا‬ ‫ات‬ ‫ڪري‬ ‫ٻار‬ ‫ٻانڌي‬ ‫ٻڇل‬
‫تنھن ۾ گهڙي سهڻي آڳھ ريَء آڌار‪،‬‬
‫ڪاري رات ڪچو گهڙو‪ ،‬توڏيَء ڪي تنوار‪،‬‬
‫سنڀوڙو سيڻاھ سين‪ ،‬سگهو رس سنگهار‪،‬‬
‫اوراڙان آھون ڪري‪ ،‬پھچان شال پراڙ‪،‬‬
‫سڻئو جهانِء جهڄي ھنيون‪ ،‬سانڀارا سنڀار‪،‬‬
‫اھار‪،‬‬ ‫تو‬ ‫اال‬ ‫سين‪،‬‬ ‫ريَء‬ ‫ريلي‬ ‫آيم‬
‫تار ترنديس پرين پسنديس‪ ،‬وينديس وٽ وڇار‪،‬‬
‫پورينديس پار مڻي‪ ،‬سھسين جي سيسار‪،‬‬
‫جانار‪.‬‬ ‫ٿا‬ ‫ج کن‬ ‫گهاگهائي‪،‬‬ ‫گولي‬
‫‪3‬‬

‫‪129 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ڏھون‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ڏھون‬

‫آھي‪،‬‬ ‫اڌوتي‬ ‫سهڻي‪،‬‬ ‫ڌاران‬ ‫ساھڙ‬
‫ڪنڍيون جو ڪاھي‪ ،‬پاسي تنھين پاڪ ٿئي‪.‬‬
‫ناپاڪ‪،‬‬ ‫نسوري‬ ‫سهڻي‪،‬‬ ‫ڌاران‬ ‫ساھڙ‬
‫اوطاق‪،‬‬ ‫جي‬ ‫انهين‬ ‫ڪري‪،‬‬ ‫ناھ‬ ‫نجاست‬
‫ھوِء جي کير پياڪ‪ ،‬پاسي تني پاڪ ٿئي‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ساھڙ ڌاران سهڻي‪ ،‬ھيَء تان جنبي جوِء‪،‬‬
‫ھن پاڻيَء سين پانھنجو‪ ،‬مور نه مٿو ڌوِء‪،‬‬
‫جي پرينَء پاسي ھوِء‪ ،‬ته توڏيَء ڪر تڙ ڪئو‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫ساھڙ ڌاران سهڻي‪ ،‬ھيَء تان جڏي زال‪،‬‬
‫توڏيَء تپ شروع ٿئو‪ ،‬ھئي ھيڻيَء جي حال‪،‬‬
‫جکي ريَء جمال‪ ،‬اگهي ٿي آھون ڪري‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫آزار‪،‬‬ ‫۾‬ ‫آھي‬ ‫سهڻي‪،‬‬ ‫ڌاران‬ ‫ساھڙ‬
‫ڏم پاسي ۾ ڏکندو‪ ،‬صحت وٽ سنگهار‪،‬‬
‫ديدار‪،‬‬ ‫۾‬ ‫دوا‬ ‫جي‪،‬‬ ‫تن‬ ‫سندي‬ ‫توڏيَء‬
‫جي پسي منھن ميھار‪ ،‬ته سگهيائي سگهي ٿي‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫متان گهڙين سهڻي‪ ،‬اڄ درياھ ۾ دم‪،‬‬
‫ڪاريَء رات ڪنن ۾‪ ،‬ڪھڙو اٿئي ڪم‪،‬‬
‫متان جاڳي ڏم‪ ،‬پڇي پاڙي واريون‪.‬‬
‫‪5‬‬

‫‪130 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ڏھون‬

‫پڇي پاڙي واريون‪ ،‬ڪوھ ڪريندو ڏم‪،‬‬

‫ڪاريَء رات ڪنن ۾‪ ،‬ايُء ڪاڻيارن ڪم‪،‬‬
‫ھيُء ھڏو ۽ چم‪ ،‬گهورئو محب ميھار تان‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫مون‪،‬‬ ‫مٿي‬ ‫ڪري‪ ،‬محبت‬ ‫ڏمر‬ ‫ڏھاڙي‬
‫تنھن کي اچي تون‪ ،‬پريم ڪوھ نه پليين‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫جان جان ھئي جيئري‪ ،‬ورچي نه ويٺي‪،‬‬
‫کي سڄين‪.‬‬ ‫سڪندي‬ ‫وڃي ڀونِء پيٺي‪،‬‬
‫‪8‬‬
‫جان جان ھئي جيئري‪ ،‬ويٺي نه ويساند‪،‬‬
‫ڏي‪.‬‬ ‫ميھار‬ ‫ميائي‬ ‫پاند‪،‬‬ ‫لھريين‬ ‫ويئي‬
‫‪9‬‬
‫چنڊان‪،‬‬ ‫چانڊوڻي‬ ‫راتڙي‪،‬‬ ‫اونداھي‬ ‫ور‬
‫اوري ميھارا‪ ،‬منھن م پسان ڪو ٻئو‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫سدا پڇ م سهڻي‪ ،‬اونداھي اڌ رات‪،‬‬
‫پريان ڏي پرڀات‪ ،‬وانُء ڏيٺاري ڏيھ کي‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫ساھڙ سڪي ۾ ٿئو‪ ،‬پاڻيَء ۾ پنون‪،‬‬
‫سندو ڪچ ڪنو‪ ،‬تري ترندو ڪيترو‪.‬‬
‫‪12‬‬
‫جڏھين ٻڏيون جي‪ ،‬سڪيَء جي سانباھ ۾‪،‬‬
‫ڪنڌيين‪.‬‬ ‫ٻنهي‬ ‫ٻيلي‬ ‫کي‪،‬‬ ‫ت ني‬ ‫ساھڙ‬
‫‪13‬‬

‫‪131 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ڏھون‬

‫ڏاني تن جو‪،‬‬ ‫سڪيَء ٻڏن جي‪ ،‬ساھڙ‬

‫لهرن سر لطيف چئي‪ ،‬ڪلهن چاڙھئو نئي‪،‬‬
‫جي پڇن پنڌ پري‪ ،‬تن اماڻي اوڏو ڪري‪.‬‬
‫‪14‬‬
‫نه ڍوريَء نه ننڍ‪ ،‬سائر ٻوڙي سهڻي‪،‬‬
‫اکين ۾ اڪنڊ‪ ،‬مئيَء کي ميھار جي‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫سوين سائر ٻوڙيون‪ ،‬منڌ ٻوڙئو مھراڻ‪،‬‬
‫وھ وڃايو پاڻ‪ ،‬ھڻي ڪنڌ ڪپن سين‪.‬‬
‫‪16‬‬
‫سوين سائر گجن‪ ،‬ته سھج نه مٽي سهڻي‪،‬‬
‫ڪ ڪي نينھن ڇڄن‪ ،‬پر تنھين پرين سين‪.‬‬
‫‪17‬‬
‫ڇڏئا‪،‬‬ ‫مرندي‬ ‫منڌ‬ ‫سينگار‪،‬‬ ‫سڀيئي‬
‫وڇار‪،‬‬ ‫ساڻ‬ ‫وھي‬ ‫ٻانھڙي‪،‬‬ ‫وارئو‬ ‫ڳچيَء‬
‫لطف ساڻ لطيف چئي‪ ،‬سگهو رس سھاڙ‪،‬‬
‫عشق جي آڌار‪ ،‬پار سونھايم پرينَء جو‪.‬‬
‫‪18‬‬
‫چکيائين‪،‬‬ ‫چڪو‬ ‫عميق مان‪،‬‬ ‫جي‬ ‫عشق‬
‫گهوريائين‪،‬‬ ‫ٻار‬ ‫گهر‬ ‫وھ ٿئو‪،‬‬ ‫تنھن‬ ‫وھڻ‬
‫سوجهيائين‪،‬‬ ‫سرير‬ ‫ڪري‪،‬‬ ‫آسڻ‬ ‫االهلل‬
‫من عرف نفسه فقد عرف ربه ‪ ،‬ڏيال ڏٺائين‪،‬‬
‫کي‪.‬‬ ‫ساھڙ‬ ‫سڪ‬ ‫منجهان‬ ‫پيتائين‪،‬‬ ‫پرتان‬
‫‪19‬‬

‫‪132 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ڏھون‬

‫پيتائين‪،‬‬ ‫پرتان‬ ‫کي‪،‬‬ ‫ساھڙ‬ ‫سڪ‬ ‫منجهان‬

‫رکيائين‪،‬‬ ‫نه‬ ‫رٿ‬ ‫۾‪،‬‬ ‫تار‬ ‫سندي‬ ‫ترھي‬
‫ڇنائين‪،‬‬ ‫ڇڪيَء‬ ‫سڀ‬ ‫جا‪،‬‬ ‫ٻڌڻ‬ ‫جي‬ ‫ٻنڌڻ‬
‫درياھ سڄو دم ۾‪ ،‬لنئن سين لنگهيائين‪،‬‬
‫کي‪.‬‬ ‫ساھڙ‬ ‫سڪ‬ ‫منجهان‬ ‫پيتائين‪،‬‬ ‫پرتان‬
‫‪20‬‬
‫ڪ ڀونِء منجهہ ڪساب‪ ،‬جي وھڻ اچي ويلو ڪري‪،‬‬
‫سنجري‪.‬‬ ‫نه‬ ‫ريج‬ ‫رتي‬ ‫اوصاف‪،‬‬ ‫نه‬ ‫اچيس‬
‫‪21‬‬
‫ڀونِء تي ڀورو سينَء‪ ،‬جي وھڻ اچي ويلو ڪري‪،‬‬
‫سنگ پچندي سينَء‪ ،‬ڪانو ڪايا نه ڇڏي‪.‬‬
‫‪22‬‬
‫ڏاڏاڻئا‪،‬‬ ‫نڪي‬ ‫کٽئو‪،‬‬ ‫ناناڻيَء‬ ‫نه‬
‫وڏائي وڙ ٿئا‪ ،‬مون سين پرين جي پاران‪.‬‬
‫‪23‬‬
‫وار‪،‬‬ ‫واريَء‬ ‫ٽڻ‬ ‫ريج‪ ،‬وڻ‬ ‫لهريون‬ ‫ساوڻ‬
‫اپار‪.‬‬ ‫انهئائين‬ ‫ڪئا‪،‬‬ ‫ڀال‬ ‫ڀلي‬ ‫سين‬ ‫مون‬
‫‪24‬‬
‫جي‪،‬‬ ‫پرين‬ ‫پار‬ ‫اکڙيون‪ ،‬پييون‬ ‫پڻ‬ ‫اڄ‬
‫مون کي محبوبن جون چڻڪن منجهہ چڙيون‪،‬‬
‫جي ميھار کي مڙيون‪ ،‬سي لهرن لوڏيون ڪينڪي‪.‬‬
‫‪25‬‬

‫‪133 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ڏھون‬

‫اوچتي‪،‬‬ ‫ھيس مجهہ امن‪ ،‬عشق اٿاريس‬

‫پيچرو‪.‬‬ ‫ڌراڙڪي ڌن‪ ،‬سنئون سونھايم‬
‫‪26‬‬
‫ھھڙي تان نه ھياس‪ ،‬عشق اٿياريس اوچتي‪،‬‬
‫وڃايو‪.‬‬ ‫سڪ‬ ‫ستر‬ ‫پيياس‪،‬‬ ‫پوِء‬ ‫پڌر‬
‫‪27‬‬
‫لڏيج‪،‬‬ ‫ٿي‬ ‫لنڊي‬ ‫سهڻي‪،‬‬ ‫م‬ ‫ٿيُء‬ ‫س تي‬
‫اٿيج‪،‬‬ ‫رات‬ ‫آڌيَء‬ ‫جو‪،‬‬ ‫چگهہ‬ ‫ڪري‬ ‫چيو‬
‫ڀري‪.‬‬ ‫ڍڪ‬ ‫۾‬ ‫ڍڪڻ‬ ‫ٻڏيج‪،‬‬ ‫ٻار‬ ‫ريھين‬
‫‪28‬‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ڏھين‪ ،‬جي وائي‬

‫پنيون‪،‬‬ ‫مرادون‬ ‫مون‬ ‫ماَء‪،‬‬ ‫پنيون‪،‬‬ ‫آيل‬

‫جھڙي پريان ڳالهڙي‪ ،‬تھڙي ٻي نه ڪا‪،‬‬
‫سيباِء‪،‬‬ ‫ته‬ ‫سڄي‬ ‫ٿئي‪،‬‬ ‫ڪوڏ‬ ‫ته‬ ‫ڪجي‬
‫ويھ داتا جي در تي‪ ،‬شڪر جنھن سھاِء‪،‬‬
‫ڪانهي حد حمد جي‪ ،‬ته ڪريان اللن الِء‪،‬‬
‫وڏاياِء‪،‬‬ ‫وڏيون‬ ‫ڪيتريون‪،‬‬ ‫ڳڻيان‬ ‫ڳڻيو‬
‫سو مونھان مور نه سپجي‪ ،‬جيڪي تو جڳاِء‪،‬‬
‫تو سڃيون تو سنديون‪ ،‬سڪن توھين ساِء‪،‬‬
‫الِء‪،‬‬ ‫توئي‬ ‫لڇن‬ ‫اڃيون‪،‬‬ ‫تنھنجيَء‬ ‫اڃ‬
‫دل دانھن ري نه رھي‪ ،‬مون کي ماٺ جڳاِء‪.‬‬
‫‪1‬‬

‫‪134 | P a g e‬‬
 ‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ڏھون‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ڏھين‪ ،‬جي وائي‬

‫لڙڪي لنئن نه سڃاتو‪ ،‬راند ڀانيائين راز کي‪،‬‬

‫انڌو الوھيت کان‪ ،‬آھي ايُء اماتو‪،‬‬
‫صباح سو نه شمار ۾‪ ،‬جو ليکئا اڄ الٿو‪،‬‬
‫پييس سهو سيد سين‪ ،‬ٿيسء نمرود سين ناتو‪.‬‬
‫‪2‬‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ڏھين‪ ،‬جي وائي‬

‫ڏاتر ڏاتر ويندي منڌ ميھار ڏي‪ ،‬مٿي لھرن ڳاٽ‪،‬‬

‫ڪنڀار‪،‬‬ ‫ڏوھ‬ ‫نڪو‬ ‫سهڻيَء‪،‬‬ ‫نه‬ ‫گهڙي‬ ‫نه‬
‫آر‪.‬‬ ‫مٿي‬ ‫آڻي‬ ‫گهيڙي‪،‬‬ ‫تنھنجي‬ ‫گهرَء‬
‫‪3‬‬

‫سر سھڻي‪ ،‬داستان ڏھين‪ ،‬جي وائي‬

‫ادا اي ٻانڌي ٻيٽن وارا‪ ،‬اي ريٽن وارا ڪٿي پرين پار‪،‬‬
‫ستار‪،‬‬ ‫ڄام‬ ‫ساھڙ‬ ‫ڪارڻي‪،‬‬ ‫ڪندم‬ ‫ڪنڌيَء‬
‫ميھار‪،‬‬ ‫مون‬ ‫مدت‬ ‫۾‪،‬‬ ‫سير‬ ‫ٿيندو‬ ‫ساڻي‬
‫ديدار‪،‬‬ ‫جو‬ ‫دوستن‬ ‫ڏيکاريين‪،‬‬ ‫مون‬ ‫ڏاتر‬
‫سينگار‪.‬‬ ‫مون‬ ‫ساھڙ‬ ‫ميهڻو‪،‬‬ ‫ليکي‬ ‫ماڻهن‬
‫‪4‬‬

‫‪135 | P a g e‬‬