Bambusy Mrozoodporne W Naszych Ebookpoint PL

BAMBUSY MROZOODPORNE
w naszych warunkach klimatycznych
Szymon Hoser
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
W NASZYCH WARUNKACH KLIMATYCZNYCH
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
„Dom bez dzieci,
drzewo bez ptaków
i ogród bez bambusów
są jak dzień bez słońca”
Lao Tse VI w p.n.e.
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
W NASZYCH WARUNKACH KLIMATYCZNYCH
SZYMON HOSER
2013
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Projekt okładki: Szymon Hoser
Rysunki: Szymon Hoser
Zdjęcia: Szymon Hoser, z wyjątkiem fot. nr 11 na str. 47 (Maciej Sobczak)
Korekta: Tomasz Sulej
Konsultacja merytoryczna: Maciej Sobczak
Od autora:
Serdecznie dziękuję wszystkim życzliwym mi osobom za pomoc, przede wszystkim
Maćkowi Sobczakowi i Tomkowi Sulejowi za konsultacje i liczne poprawki w tekście
oraz Janowi Oprinsowi za możliwość odbycia nieocenionych praktyk w swojej
szkółce. Jestem również wdzięczny wielu użytkownikom forum bambusowego
www.bambusy.pl, a w szczególności Arturowi Hetnarowi i Tadeuszowi Smalowi za
wymianę doświadczeń w uprawie bambusów i udostępnienie swoich „podopiecznych”
do zdjęć. Dziękuję również wspierającym mnie osobom z rodziny, przede wszystkim
żonie Ani i bratu Wojtkowi.
© Szymon Hoser 2013
Wydanie I
ISBN: 978-83-932606-0-7
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Spis treści
1 Wstęp 6
2 Ogólne informacje o bambusach 7
3 Charakterystyka botaniczna 11
4 Klimat Polski a bambusy 21
5 Warunki uprawy 29
6 Sadzenie i pielęgnacja 33
7 Rozmnażanie bambusów 43
8 Przegląd gatunków 45
9 Grupy użytkowe 84
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Bambusy mrozoodporne w naszych warunkach klimatycznych - Wstęp
1 Wstęp 6
Czym są bambusy? Wiele osób poprawnie odpowie, że są trawami. Wiele

wskaże tereny południowo-wschodniej Azji jako ich podstawowe miejsce
występowania. Większość z nas powie jednak, że są to rośliny wrażliwe na
mróz i nie znajdą zastosowania w naszych warunkach klimatycznych, poza
wnętrzami budynków i ogrodami zimowymi.
Rzeczywiście, bambusy pochodzą przede wszystkim z obszarów o ciepłym
i wilgotnym klimacie. Można powiedzieć, że najliczniejsza grupa upodobała
sobie właśnie tropiki. Jednak niektóre gatunki rosną naturalnie w rejonach
zaledwie nieznacznie cieplejszych niż nasze. Rodzi się więc pytanie czy są
one w stanie przetrwać nasze zimy. Okazuje się, że mogą sobie radzić nie
gorzej od innych roślin, które przyjęło się stosować w naszych ogrodach (choć
pojawia się u nich ryzyko wystąpienia uszkodzeń mrozowych), jak: ogniki,
różaneczniki, azalie, hortensje, liczne odmiany róż i wiele, wiele innych.
Sadzimy te rośliny bo urzekają nas swoimi walorami. Sadząc je często
skazujemy się na konieczność corocznego zabezpieczania ich na zimę, a także
podejmujemy pewne ryzyko. Myślę, że bambusy warte są podjęcia tego
ryzyka.
Co takiego urzekającego jest w bambusach? Dostojeństwo, piękno, harmonia

i wewnętrzna siła. Dla milionów Azjatów mają bogate znaczenie symbo-
liczne. Są głęboko zakorzenione w większości tamtejszych kultur, gdyż
stanowią podstawowy materiał użytkowy, wykorzystywany na każdym
kroku codziennego życia.
Dla nas, to przede wszystkim coś nowego, oryginalnego, egzotycznego.
Orientalny wygląd nadają im charakterystycznie segmentowane pędy,
niekiedy także (jak w rodzajach Sasa czy Indocalamus) ogromne liście.
Ostatnio, zauważone i docenione przez architektów krajobrazu i hobbystów,
stają się coraz bardziej popularne w Europie, także w Polsce. Niestety brakuje
rodzimej literatury dotyczącej uprawy bambusów ogrodowych. Mam
nadzieję, że niniejsza książka to zmieni.
Zapraszam do bambusowej lektury.
6
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Bambusy mrozoodporne w naszych warunkach klimatycznych - Ogólne informacje o bambusach
2 Ogólne informacje o bambusach

Występowanie w naturze 7
Występowanie w naturze.
Bambusy są roślinami rodzimymi na wszystkich kontynentach z wyłącze-
niem Europy i Antarktydy (Rys. 1). Ze względu na rozmieszczenie, oraz
znaczne różnice taksonomiczne, wydziela się trzy rejony występowania:
pierwszy stanowi Azja i Polinezja, drugi obie Ameryki, a trzeci Afryka.
Zdecydowanie najbardziej różnorodne są w Azji i na Polinezji, a najmniej
w Afryce. W obu Amerykach jest również stosunkowo mała różnorodność, z
wyłączeniem niektórych fragmentów Puszczy Amazońskiej.
Rysunek 1: Zasięg występowania bambusów na świecie
W zależności od klimatu, w którym występują można bambusy podzielić na

następujące grupy :
1. Tropikalne, skupiające największą liczbę gatunków,
2. Subtropikalne, stanowiące drugą co do wielkości grupę,
7
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
3. Bambusy strefy umiarkowanej, do której zalicza się przeszło 200

gatunków pochodzących z chłodniejszych i wyżej położonych
regionów.
Nieco upraszczając można połączyć dwie pierwsze grupy i określić mianem
bambusów tropikalnych. Bambusy tropikalne (i subtropikalne) różnią się
znacznie od bambusów ze strefy umiarkowanej. Większość bambusów strefy
tropikalnej rośnie w zwartych kępach. Natomiast bambusy strefy umiar-
kowanej bardzo często w luźnych, gdyż wytwarzają długie kłącza rozłogowe.
Od tej reguły są jednak liczne odstępstwa. W odróżnieniu od bambusów
tropikalnych, te ze strefy umiarkowanej nie mogą być rozmnażane z sa-
dzonek łodygowych. Najważniejsza jednak różnica polega jednak na tym, że
bambusy strefy umiarkowanej zapadają w spoczynek zimowy, dzięki
któremu mogą przetrwać okres ze znacznie obniżoną temperaturą otoczenia
i ta cecha czyni je roślinami przydatnymi do uprawy w ogrodach, także
w Polsce.
W odniesieniu do bambusów z umiarkowanego klimatu spotyka się podział

na trzy grupy związane z warunkami środowiskowymi, w jakich występują:1
➢ Górskie. Porastają Andy i Himalaje. Są to najczęściej gatunki o zwar-

tym, kępowym wzroście. Najważniejsze rodzaje to Fargesia i Thamno-
calamus. Są dobrze przystosowane do znoszenia długich zim z bardzo
niskimi temperaturami i gwałtownymi zamieciami. Jednak w zwią-
zku z wysoką wilgotnością powietrza panującą w ich naturalnym
środowisku są bardziej wrażliwe na wysuszające zimowe wiatry oraz
gorzej znoszą suszę i gorące lato, zwłaszcza na silnie nasłonecz-
nionych stanowiskach.
➢ Równinne. To grupa w dużej mierze ograniczona do równin wschod-

nich Chin, z bardzo ważnym rodzajem Phyllostachys. W naturalnych
warunkach większość z nich jest bardzo ekspansywna. W naszych
ogrodach również, choć niektóre cechują się mniejszą inwazyjnością.
Bambusy z tej grupy dobrze znoszą zarówno suszę latem, jak też
chłodne i suche powietrze zimą. Niektóre z nich przystosowały się do
okresowego zalewania wodą. Przystosowanie do zmiennych
warunków czyni tę grupę bardzo atrakcyjną do naszych ogrodów.
1 Taki podział proponuje w swojej książce Whittaker (2005)
8
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
➢ Wyspowe. Grupa obejmująca gatunki z Japonii, Tajwanu i Wysp

Kurylskich (Sasa kurilensis ma ze wszystkich bambusów najdalej na
północ wysuniętą granicę występowania). Niektóre z nich są bardzo
odporne na duże mrozy, ale nie można zapomnieć, że podobnie jak
grupa górska, rosną na obszarach z wysoką wilgotnością powietrza.
W naszych warunkach klimatycznych duże, egzotycznie wyglądające
liście (cechujące większość bambusów z tej grupy) bardzo często
zasychają zimą. Wiele bambusów wyspowych charakteryzuje się
dużą ekspansywnością, nawet w chłodnych ogrodach.
9
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Bambusy mrozoodporne w naszych warunkach klimatycznych – Charakterystyka botaniczna
7
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
3 Charakterystyka botaniczna
Kłącza 12
Łodyga 13
Gałęzie 15
Liście 16
Korzenie 17
Kwiaty i Kwitnienie 18
Z lewej (Fot. 1): Wysokie bambusy tworzące wraz z łukowatym mostkiem i bambusowym
płotkiem ciekawą scenerię, Bokrijk (Belgia)
11
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Bambusy są najbardziej
zróżnicowaną grupą roślin
należącą do rodziny traw
(Poaceae). Spotkać wśród
nich możemy zarówno ga-
tunki karłowe, jak i olbrzy-
mie formy drzewiaste.
Zawsze jednak możemy
wyodrębnić te same, pod-
stawowe części roślin jak
kłącza, korzenie, łodygi,
gałęzie i liście (Rys. 2), które
bardziej szczegółowo zosta-
ły omówione poniżej.
Rysunek 2: Podstawowe części bambusów

Kłącza
Kłącza są podziemną częścią łodygi odpowiedzialną za rozrastanie się rośliny
na boki. Z pączków na nich umiejscowionych wyrastają nowe pędy. W kłą-
czach są również magazynowane substancje odżywcze, niezbędne do wzros-
tu rośliny.
W odniesieniu do bambusów rozróżnia się dwa podstawowe typy kłączy:
krótkie - pachymorficzne i długie - leptomorficzne (Rys. 3). Czasem dodaje się
jeszcze grupę pośrednią.
Rysunek 3: Kłącze pachymorficzne (z lewej) i leptomorficzne (z prawej)
12
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
System pachymorficzny. W systemie pachymorficznym kłącza w maksymal-

nej szerokości są grubsze niż łodyga powyżej gruntu. Są z reguły wygięte.
Charakterystyczną ich cechą jest to, że w swoim wzroście zawsze odwracają
się ku górze i stają się łodygami naziemnymi. Międzywęźla są krótkie i ma-
sywne, natomiast węzły mało wydatne. Nowe pędy wychodzą z bocznych
pączków macierzystego kłącza i łączą się z nim szyjką kłączową. Szyjka ta nie
ma pączków i korzeni. Jest zazwyczaj krótka, ale są też gatunki z długimi
szyjkami. Poza tym szyjki kłączowe mogą wydłużać się na glebach suchych
bądź ubogich. Rezultatem są wówczas znaczące odstępy między łodygami.
Większość bambusów o pachymorficznych kłączach prezentuje kępowy,
krzewiasty wzrost.
System leptomorficzny (rozłogowy). W systemie leptomorficznym kłącza są

cieńsze od łodyg, które z nich wyrastają. W odróżnieniu od kłączy pachy-
morficznych, typowym dla nich wzrostem jest poziomy rozrost bez stawania
się łodygą naziemną. Wprawdzie wyjście na powierzchnię i przekształcenie
się w łodygę naziemną jest możliwe, ale nie dzieje się to zbyt często.
Leptomorficzne kłącza są zwykle puste w środku. Międzywęźla są długie
i stosunkowo cienkie, a węzły czasem wystające. W węzłach wytwarzają się
korzenie i pączki. Pączki układają się poziomo i większość z nich pozostaje
w formie uśpionej. Rozwijając się mogą wytwarzać zarówno łodygi naziemne
jak i nowe kłącza. Szyjka łącząca łodygę naziemną z kłączem jest zawsze
krótka. Kłącza leptomorficzne typowo rosną od późnego lata do jesieni, pod-
czas gdy wzrost nowych pędów i łodyg następuje od wiosny do wczesnego
lata. Bambusy o kłączach leptomorficznych mają wiele form od małych,
zadarniających, poprzez krzewiaste do olbrzymich form drzewiastych.
Łodyga
W odniesieniu do naziemnej części pędów u bambusów używa się zamiennie
określeń: łodyga, pęd, źdźbło.
Łodygi bambusów mają charakterystyczną, segmentowaną budowę podłuż-
ną. Składają się z występujących naprzemiennie węzłów i odcinków między-
węźli. Zwykle węzły są umieszczone w podobnych odstępach, choć są od te-
go wyjątki, np. u Phyllostachys aurea międzywęźla u podstawy mogą być krót-
sze od zlokalizowanych wyżej nawet o 20 cm. Międzywęźla są puste w środ-
ku z wyjątkiem jednego rodzaju Chusquea i gatunku Phylostachys heteroclada f.
13
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
solida (Solid Stem). W węzłach zaś zawsze znajduje się zdrewniała przegroda,
wzmacniająca łodygę (Rys. 4).
W przekroju poprzecznym łodygę
bambusów na wysokości między-
węźla można podzielić na dwie
części: skórkę (epidermę) i miękisz
z wiązkami przewodzącymi (Rys.
4). Skórka składa się z korka
i komórek krzemionkowych, które
cechuje duża zawartość krzemion-
ki (SiO2). Wysycenie krzemionką
wzmacnia bardzo warstwę epider-
my. Dalej, w miękiszu znajdują
Rysunek 4: Przekrój przez łodygę się wiązki przewodzące, otoczone
podłużny (po lewej) i poprzeczny (po prawej) włóknami, dodatkowo zwiększają-
cymi wytrzymałość łodyg. Różnorodność kształtów pędów jest bardzo inte-
resującą cechą. Możemy spotkać pędy w przekroju poprzecznym cylind-
ryczne lub z charakterystycznym wcięciem (bruzdą), które jest niejedno-
krotnie zabarwione inaczej niż reszta pędu (bambusy z rodzaju Phyllostchys),
a nawet niemal kwadratowe, jak u Chimonobambusa quadrangularis. Węzły
również mogą różnić się kształtem, być bardziej lub mniej wydatne. W
węzłach wyrastają liście okrywowe chroniące młode źdźbła (Rys.5).
Fot.3: Bogactwo w kolorystyce bambusowych pędów
Peryferyjnie położone komórki skórki mogą zawierać rozmaite pigmenty.

Dzięki temu wśród bambusowych pędów panuje bogactwo kolorów, odcieni
14
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
i barwnych pasków (Fot. 3). I tak, oprócz najczęstszej zielonej barwy, pędy
mogą być całkiem żółte, jak u Phyllostachys bambusoides ‘Allgold’, Ph.
aureosulcata f. aureocaulis, Ph. sulphurea, żółte z zielonym paskiem (Ph.
aureosulcata f. spectabilis), zielone z żółtym paskiem (Ph. vivax f. huangwenzhu),
zielone z fioletowymi paskami (Ph. violascens), czerwieniejące się (Ph. humilis),
niebieskawe (Ph. viridiglaucescens), a nawet czarne (Ph. nigra). Nierzadko
występuje też odmienne zabarwienie nowych pędów. Przykładowo Ph.
aureosulcata f. spectabilis ma czerwone młode pędy, podczas gdy starsze są
barwy żółtej. U Ph. nigra czy Ph. glauca f. yunzhu młode pędy są zielone, ale po
zimie wybarwiają się na czarny kolor. Dochodzi wówczas do sytuacji, kiedy
jedna roślina zawiera różnie zabarwione łodygi.
Wzrost nowych pędów

Jak u większości jednoliściennych grubość łodygi pozostaje niezmienna
w czasie jej wzrostu. Istotnym jest również, że łodyga nie kontynuuje swojego
wzrostu w następnym sezonie. Maksymalną wysokość osiąga w ciągu
jednego okresu wzrostu, przy czym bambusy o leptomorficznym systemie
kłączowym osiągają ją szybciej od większości bambusów o kłączach pachy-
morficznych. Najbardziej gwałtowny wzrost zdarza się w okolicy połowy
docelowej wysokości. Właśnie z tego okresu pochodzą rekordy szybkości
wzrostu, klasyfikujące bambusy na pierwszym miejscu spośród wszystkich
roślin. Światowy rekord należy do Phyllostachys edulis, którego pędy wydłu-
żają się ponad metr na dobę. W Polsce (Wrocław) były obserwowane
(u Phyllostachys vivax po wyjątkowo łagodnej zimie i w czasie ciepłej wiosny)
przyrosty do 45 centymetrów na dobę.
W związku z takim sposobem wzrostu, paradoksalnie, najgrubsze i najwyż-
sze pędy są zarazem najmłodsze.
Gałęzie
Gałęzie wyrastają z pączków umieszczonych w węzłach pędów naprzemien-
nie po obydwu stronach łodygi. Sposób, jak i termin ich rozwoju jest cechą
zmienną, zależną od rodzaju i gatunku bambusa. Liczba gałązek wyrastają-
cych z jednego węzła jest cechą charakterystyczną dla poszczególnych rodza-
jów i tym samym może być bardzo pomocną informacją przy identyfikacji.
Przykładowo rodzaj Hibanobambusa i Pseudosasa ma jedną gałązkę w węźle,
Phyllostachys dwie, Sinobambusa trzy, Fargesia i Yushania trzy lub więcej,
15
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
a Chusquea bardzo liczne rozgałęzienia. Istotną pomocą w identyfikacji mogą

być też kąty, pod którymi gałęzie się rozwijają w relacji do łodyg.
Liście
Liście bambusa wyrastają z pochew liściowych, otaczających gałązki, do
których przymocowane są za pomocą pseudo-ogonków (Rys. 5). Jest to
charakterystyczna cecha bambusów, odróżniająca je od innych traw, u któ-
rych liście zawijają się dookoła łodyg.
Wielkość liści jak i ich kształt mogą
się różnić znacznie w zależności od
rodzaju i gatunku. Są więc wszyst-
kie stadia pośrednie formy liści od
cienkich, wręcz igiełkowatych, po
duże i masywne. Typowy liść jest
najczęściej lancetowatego kształtu
z wyraźnym wierzchołkiem, za-
okrągloną nasadą i równoległym
unerwieniem. Górna powierzchnia
liścia jest zwykle błyszcząca, a dol-
na matowa. Nierzadko wśród bam-
busów spotkać można gatunki i od-
miany z jasnym paskowaniem lub
obrzeżeniem (Fot. 4). Liście prze-
Rysunek 5: Budowa różnych typów liści ciętnie żyją około 2 lat; starsze są
bambusów [na podstawie Farrelley (1984)]
zastępowane stopniowo. U niektó-
rych gatunków, np. z rodzaju Fargesia zaobserwować można tendencję do
bardziej intensywnego zrzucania liści późną jesienią lub na początku zimy.
Fot. 4 Atrakcyjny wygląd liści niektórych gatunków bambusów
16
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
U bambusów występują też liście chroniące młode źdźbła

o nietypowej budowie. Charakterystyczną cechą liści okrywo-
wych jest silna redukcja blaszki liściowej i brak pseudo-ogonka.
Podczas wydłużania się pędów liście te stopniowo zasychają.
Mogą szybko odpadać lub pozostawać na roślinie przez
dłuższy czas. Niektóre z liści okrywających nowe pędy cechują
się atrakcyjną kolorystyką, która w kontraście z barwą pędów
daje bardzo dekoracyjny efekt (Fot. 5).
Fot. 5 (z prawej) Jasne pochwy pędowe u Semiarundinaria fastuosa
Korzenie
Korzenie, w odróżnieniu od kłączy i pędów
nie mają segmentowanej budowy. Nie są
też chronione przez dodatkowe organy.
Wyrastają z węzłów kłączy i podziemnych
części pędów. Są stosunkowo cienkie bez
stopniowego rozgałęziania się na coraz to
mniejsze korzonki. Ich najważniejszymi
funkcjami są: pobieranie wody i składni-
ków pokarmowych, utrzymywanie rośliny
w gruncie oraz magazynowanie zapasów
(chociaż głównym miejscem ich gro-
madzenia są kłącza). Korzenie mogą mieć
różne modyfikacje i pełnić dodatkowe
funkcje w określonych warunkach wystę-
Fot. 6 Korzenie powietrzne powania, np. Phyllostachys atrovaginata i Ph.
heteroclada mają w swoich korzeniach kanały powietrzne jako adaptacja do
rośnięcia na wilgotnych i bagnistych terenach.
Warto też wspomnieć o naziemnych korzeniach, wyrastających u wielu
bambusów z dolnych węzłów łodygi tuż powyżej powierzchni gruntu
(Fot. 6). Zwiększają one stabilność łodyg.
17
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Kwiaty i kwitnienie
Bambusy, jak większość traw, są generalnie wiatropylne. Kwiaty są
niepozorne i mają mocno uproszczoną budowę (Rys. 6), Prostota nie
przeszkadza im jednak prawidłowo spełniać swojej funkcji: długie pylniki
produkują duże ilości lekkiego
pyłku, który jest łatwo wyła-
pywany przez włoski na zna-
mionach słupka. Budowa kwia-
tu dostarcza istotnych infor-
macji do identyfikacji wielu
rodzajów i gatunków.
Kwitnienie jest jedną z najbar-
dziej tajemniczych i niesamowi-
tych cech bambusów. Niektóre
gatunki kwitną corocznie, inne
raz na kilkadziesiąt lat, jeszcze
inne raz na sto lat, a u nie-
Rysunek 6: Budowa kwiatu bambusów
[na podstawie Bell (2000)]
których w ogóle nie zarejestro-
wano kwitnienia.
Bardzo często w literaturze spotyka się podział na kwitnienie pełne i czę-

ściowe. Podczas pełnego kwitnienia praktycznie na wszystkich łodygach,
zamiast liści wytwarzane są kwiaty. Aktywność fotosyntezy jest silnie
zredukowana, a rezerwy pokarmowe zgromadzone w łodygach i kłączach
stopniowo wykorzystywane. Ten typ kwitnienia dla bambusów pachymor-
ficznych jest określany jako monokarpiczny, ponieważ rośliny zamierają po
wytworzeniu nasion. Bambusy o leptomorficznych kłączach mają większe
rezerwy pokarmowe i mogą stopniowo wracać do równowagi po kwitnieniu.
Kwitnienie częściowe polega na kwitnieniu pojedynczych pędów, a nie całej
rośliny. Taki sposób kwitnienia nie wiąże się z utratą żywotności bambusa
i zamieraniem po wytworzeniu nasion.
Egzemplarze wielu gatunków kwitną masowo w tym samym czasie na całym
świecie.
Czynią to zupełnie niezależnie od warunków wzrostu. Cykliczność kwit-
nienia jest cechą indywidualną dla każdego gatunku, prawdopodobnie
18
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
uwarunkowaną genetycznie. Kwitnienie masowe na tym samym obszarze

uzasadnia się najczęściej jednakowym wiekiem roślin, wynikającym z pocho-
dzenia z nasion wytworzonych w tym samym (poprzednim) cyklu, a kwitnie-
nie w różnych częściach świata uzasadnia się pochodzeniem od tego samego
klonu rozmnażanego wegetatywne. Okresy kwitnienia (szczególnie przy
interwencji człowieka) mogą wydłużać się zachodząc na siebie.
Mechanizm, a może mechanizmy uruchamiające kwitnienie są w dużej mie-
rze nieznane, a hipotez próbujących wyjaśnić zsynchronizowany i wydłużony
cykl kwitnienia jest bardzo wiele.
Czy można ratować bambus, który zakwitnie?

Nie podejmuje się zwykle działań ochronnych w odniesieniu do bambusów
o rozłogowym typie kłączy, które zresztą kwitną często partiami. W przy-
padku bambusów kępowych tj. z rodzaju Fargesia mamy do czynienia z kwit-
nieniem pełnym i zazwyczaj zamieraniem rośliny po wytworzeniu nasion.
Niektórzy hodowcy zalecają w tym przypadku systematyczne wycinanie
pędów, na których zawiązują się kwiaty. Innym pomysłem jest dokonanie
podziału kwitnącego bambusa. Rozwiązania te mogą niekiedy uratować
roślinę, jednakże często nie przynoszą zamierzonego rezultatu.
19
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Bambusy mrozoodporne w naszych warunkach klimatycznych – Klimat Polski a bambusy
23
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
4 Klimat Polski a bambusy
Cechy klimatu Polski 22
Strefy mrozoodporności 24
Realne możliwości uprawy bambusów 25

w Polsce.
Czy w całej Polsce można z powodzeniem uprawiać 25
bambusy?
Czy bambusy mogą zastąpić pospolite rośliny w 26

większych nasadzeniach, tj. zieleń osiedlowa, ciągi
komunikacyjne, parki itd.?
Z jakiego rodzaju uszkodzeniami mrozowymi trzeba 26

się liczyć?
Co należy robić, aby minimalizować uszkodzenia 27

mrozowe bambusów?
Z lewej (Fot. 7) Bambusy w zimowej scenerii, Pruszków (mazowieckie)
21
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Cechy klimatu Polski

Klimat Polski jest zaklasyfikowany jako przejściowy 2 (pomiędzy morskim
a kontynentalnym), wśród klimatów ciepłych strefy umiarkowanej. Jego
cechy uwarunkowane są wpływami mas powietrza znad Atlantyku i rozleg-
łych obszarów lądowych na wschodzie. Przejściowość klimatu przejawia się
dużą zmiennością i różnorodnością stanów pogody. Zmienność ta wynika
właśnie ze ścierania się mas powietrza o przeciwstawnych cechach.
Temperatury zimowe
Najzimniejszym miesiącem jest styczeń. W styczniu izotermy3 mają przebieg
południkowy, co jest wynikiem silnego oddziaływania Atlantyku. Podobny
układ reprezentują linie ze średnią liczbą dni mroźnych. Średnia temperatura
stycznia kształtuje się od -1° C na zachodzie do -5° C na wschodzie (na
Suwalszczyźnie i Podlasiu poniżej -5° C). Południkowy układ izoterm jest
zaburzony nad Bałtykiem (nieco wyższa temperatura) oraz na południu
w górach (niższa). Liczba dni z pogodą mroźną wynosi od około 25 w dol-
nym biegu Odry i w pasie nad morzem do 65 na Suwalszczyźnie i nawet
powyżej 100 w górach.
Zaleganie pokrywy śnieżnej i okres wegetacyjny
Pokrywa śnieżna może wywierać znaczny wpływ na kształtowanie się
stosunków klimatycznych, szczególnie w miejscach, w których wcześnie się
tworzy i długo zalega. Śnieg okrywający podłoże stanowi znakomitą izolację
i w dużym stopniu chroni je przed utratą ciepła. Liczba dni z pokrywą
śnieżną zależy od wielu czynników, tj. temperatury powietrza i podłoża,
ekspozycji czy pokrycia terenu. Najwięcej dni z pokrywą śnieżną (ponad 100)
występuje w górach. Na pozostałym obszarze Polski linie z tą samą liczbą dni
zalegania śniegu przebiegają w przybliżeniu południkowo. Najkrócej, bo
poniżej 50 dni pokrywa śnieżna zalega na zachodzie i w pasie nadmorskim,
nieco dłużej (60-70 dni) w centralnej Polsce, a najdłużej na wschodzie, gdzie
występuje przez ponad 80 dni w roku.
Okres wegetacyjny, czyli czas, kiedy średnia dobowa temperatura powietrza
przekracza 5° C, to okres, w którym możliwy jest rozwój większości roślin.
Najkrótszy okres wegetacyjny jest w górach, w następnej kolejności na
Suwalszczyźnie (180 dni), a najdłuższy na Śląsku (ponad 220 dni).
2 według W. Okołowicza
3 linie na mapie pogody łączące punkty o jednakowej temperaturze.
22
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Opady i wilgotność powietrza

Wielkość opadów w Polsce jest również zróżnicowana. Przyjmuje się, że średnie
opady wynoszą około 600 mm rocznie. Nieco mniejsze opady występują w Wielko-
polsce i na Mazowszu, trochę większe są na pojezierzach i wyżynach, a największe
(przekraczające 800 mm rocznie) w górach. Maksimum opadów przypada na miesiące
letnie. Wśród opadów przeważa deszcz. W górach i na wschodzie obserwuje się
większy udział opadów śniegu.
Wilgotność względna powietrza nie wykazuje dużego zróżnicowania. Poza obszarami
górskimi i podgórskimi roczne wartości mieszczą się w granicach 77-80%.
Wiatr
W Polsce przeważają wiatry z kierunku zachodniego wynoszące 40-55%. Udział
poszczególnych wiatrów różni się w zależności od pory roku. Zimą obserwuje się
większy udział wiatrów ze wschodu i wiatrów południowo-zachodnich, wiosną
i jesienią zwiększa się udział wiatrów z północy, przy czym jesienią jest również
więcej wiatrów południowych i południowo-wschodnich. Wiatry z zachodu osiągają
największy udział w okresie od lipca do września.
Stopień zachmurzenia i promieniowanie słoneczne

Liczba dni pochmurnych (o zachmurzeniu powyżej 80%) waha się od 106 w Świno-
ujściu do około 160 na pojezierzach i w górach. Najmniejsze zachmurzenie obserwuje
się we wrześniu, a największe w listopadzie i grudniu. Liczba dni pogodnych, o zach-
murzeniu poniżej 20% waha się od około 30 (Suwałki, Śnieżka) do około 55 (Zamość).
Usłonecznienie, czyli ilość czasu, w którym promienie słoneczne docierają do ziemi
osiąga największą wartość w czerwcu, a najmniejszą w grudniu. Kąt padania promieni
słonecznych jest o około 6° większy na południu kraju niż na wybrzeżu Bałtyku.
Można jednak powiedzieć, że w lecie następuje wyrównanie niedoboru ciepła, gdyż
dzień trwa na północy o 1,1 godziny dłużej. Zimą regiony nadmorskie otrzymują
mniejszą ilość ciepła z promieniowania słonecznego.
Porównanie klimatu Polski z klimatami, w których rosną bambusy
Jak już wcześniej pisano, bambusy dzielą się na kilka grup w zależności od
środowiska naturalnego (strona 8). Jakkolwiek niektóre gatunki bambusów
wyspowych i górskich mają styczność z bardzo niskimi temperaturami
(podobnymi do naszych), jednak rosną w warunkach wyższej wilgotności
powietrza. Z tego powodu, pod wpływem suchego, mroźnego wiatru
odnotowują u nas większe uszkodzenia mrozowe. Z kolei bambusy z grupy
śródlądowej, tj. rodzaj Phyllostachys cierpią od mrozu, gdyż rosną naturalnie
23
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
najczęściej w warunkach cieplejszych, z łagodniejszą zimą. Są one natomiast

dobrze przystosowane do znoszenia wpływów kontynentalnych.
Strefy mrozoodporności
Skoro podstawowym ograniczeniem powszechnego stosowania bambusów w
naszym klimacie jest zima, to pojawia się konieczność możliwie dokładnej
konfrontacji naszych zimowych warunków z tymi, które panują w ich
naturalnym środowisku. Aby porównać „mroźność” różnych obszarów
często wykorzystuje się klasyfikację stref mrozoodporności sporządzoną
przez USDA4. Dla Polski strefy te wyznaczone zostały w oparciu o pracę
Heinego i Schreibera (Rys. 7). Wspomniana klasyfikacja stref mrozo-
odporności bazuje na średnich wieloletnich temperaturach minimalnych. Im
niższy numer strefy na danym obszarze, tym niższe są tam średnie
wieloletnie temperatury minimalne. W praktyce przyporządkowując roślinie
określoną strefę, sugeruje się, jak niskie temperatury może ona znieść bez
większych uszkodzeń.
Jak widać na załączonej mapie (Rys. 7) w zdecydowanej większości naszego
kraju mamy strefę 6 (w tym na około połowie powierzchni jest strefa 6B).
W naturalnym środowisku bambusy również występują w tej strefie, choć
rzadko. Jest natomiast wiele opisanych przykładów udanej uprawy w tej
strefie mrozoodporności, pochodzących najczęściej z USA.
Nie powinno się jednak tej klasyfikacji przyjmować całkiem bezkrytycznie,
gdyż nie uwzględnia ona szeregu ważnych czynników decydujących o
udanym zimowaniu roślin. Czynnikami tymi są między innymi:
Specyfika klimatu. Dla zimotrwałości roślin, poza temperaturami
minimalnymi, istotne będą również inne czynniki klimatyczne tj: wilgotność
powietrza, ilość opadów zimą, występowanie i zaleganie okrywy śnieżnej,
występowanie silnych wiatrów, długość trwania mrozów, zachmurzenie,
przemarzanie gruntu i inne.
Warunki mikroklimatyczne. W obrębie każdej ze stref może znajdować się
wiele rejonów z mikroklimatem łagodniejszym i ostrzejszym od przeciętnego.
Nawet w niewielkim ogrodzie istotne może być usytuowanie i ekspozycja
bambusa.
Natomiast przypisywanie gatunków bambusów do określonych stref nie
uwzględnia:
4 United States Department of Agriculture
24
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Cech populacyjnych i osobniczych. W obrębie tego samego gatunku można

zaobserwować znaczne odstępstwa w zimotrwałości. Populacje tego samego
gatunku, zwłaszcza o rozległym zasięgu występowania, wykazują częstokroć
zróżnicowaną mrozoodporność w zależności od warunków klimatycznych
panujących na obszarze, z którego pochodzą. W obrębie populacji mogą
dodatkowo występować odmienne predyspozycje osobnicze.
Kondycji bambusów, która nie jest bez znaczenia. Ewentualne osłabienie
przez suszę, szkodniki lub przenawożenie azotem zmniejsza ich mrozo-
odporność.
Rysunek 7: Mapa stref mrozoodporności w Polsce [na podstawie Heine, Schreiber 1986]
Realne możliwości uprawy bambusów w Polsce

Wieloletnie doświadczenie pokazuje, że bambusy można uprawiać w naszym
klimacie. Należy jednak zwrócić uwagę na strefę mrozoodporności (rys. 7),
miejsce i panujące w nim warunki siedliskowe.
Czy w całej Polsce można z powodzeniem uprawiać bambusy?

Oczywiście w pierwszej kolejności odradzałbym uprawę bambusów w pół-
nocnowschodniej Polsce, w górach, w kotlinach górskich oraz we wszystkich
miejscach nieosłoniętych i bardzo wyeksponowanych na działanie wiatrów.
25
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
W mroźniejszych, wschodnich regionach, tj. strefa 6A należy raczej nastawiać

się na uprawę hobbystyczno – eksperymantalną, niż na pełen sukces wy-
hodowania dużych, kilkumetrowych egzemplarzy. W strefie 6B, pomijając
siedliska o mniej korzystnym mikroklimacie, uprawa wielu gatunków ma
duże szanse powodzenia. Przy odpowiednim doborze gatunkowym i staran-
nym wyborze miejsca, nie będziemy mieć większych problemów z do-
chowaniem się bambusa o przyzwoitych gabarytach, zwłaszcza w zacisz-
nych, przydomowych ogrodach zlokalizowanych w większych aglomeracjach
miejskich. Strefa 7 to, jak na warunki Polskie, raj dla bambusów. Tutaj można
już nawet poeksperymentować z gatunkami o nieco mniejszej mrozo-
odporności. Wiele bambusów jest w tych warunkach nie tylko zimotrwałych,
ale bardzo często zimozielonych.
Czy bambusy mogą zastąpić pospolite rośliny w większych nasadzeniach,

tj. zieleń osiedlowa, ciągi komunikacyjne, parki itd.?
Nawet w najbardziej przychylnych dla bambusów miejscach, nie polecam ich
do rozległych nasadzeń. W mojej opinii nie powinno się nasadzeniami
bambusowymi zadarniać dużych skarp, tworzyć gigantycznych masywów,
czy ciągnących się setkami metrów żywopłotów, a tym bardziej wy-
korzystywać ich na ekrany wiatrowe, na które w naszych warunkach się nie
nadają. Właśnie brak całkowitej mrozoodporności jest cechą, przez którą nie
powinny w wielkoskalowych nasadzeniach zastępować lepiej przystoso-
wanych gatunków rodzimych.
Z jakiego rodzaju uszkodzeniami mrozowymi trzeba się liczyć?

Uszkodzenia mrozowe bambusów mogą wykazywać różny stopień natężenia
i mieć tym samym różny wpływ na ich żywotność (Tab. 1).
Stosunkowo rzadko, szczególnie przy łagodnych zimach lub w zachodniej
części kraju, zdarza się, że bambusy zachowują atrakcyjne, zimozielone
ulistnienie. Najczęściej mamy jednak do czynienia z częściową lub całkowitą
utratą ulistnienia. Jak widać we wspomnianej tabelce, na szczęście nie
ogranicza to specjalnie żywotności bambusa. Jednak po ostrzejszych zimach,
zwłaszcza bez dodatkowego okrycia trzeba się również liczyć z po-
ważniejszymi szkodami, które mogą w znacznej mierze osłabić wzrost roślin.
26
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Wpływ na żywotność bambusów

Rodzaj uszkodzeń mrozowych
w kolejnym sezonie wegetacyjnym
Częściowe zasychanie liści praktycznie brak (bujny wzrost)
Całkowita utrata liści lekkie osłabienie rośliny (wzrost)
Uszkodzenia gałęzi i pędów stagnacja / słabszy wzrost
Częściowe zamieranie pędów stagnacja / regres
Zamieranie pędów regres
Częściowe zamieranie kłączy i korzeni silny regres
Całkowite wymarznięcie rośliny zamarcie rośliny
Tabela 1: Wpływ różnego stopnia uszkodzeń mrozowych na żywotność bambusów .
Trzeba w tym miejscu wspomnieć o poważ-

nym mankamencie estetycznym podmar-
zniętych bambusów (Fot. 8). Niestety rośliny
wyglądają nieatrakcyjnie dość długo, gdyż u
bambusów wzrost nowych pędów rozpo-
czyna się dopiero późną wiosną.
Dodatkowo nie zaleca się też zbyt wczes-
nego wycinania pędów po zimie, zwłaszcza,
że niektóre z nich tylko pozornie wyglądają
na uschnięte. Zbyt wczesne ich wycięcie
niepotrzebnie osłabi roślinę, gdyż zmniejszy
jej rezerwy pokarmowe. Oczywiście moż-
liwe jest coroczne wycinanie całej części
nadziemnej bambusów. Wiąże się to jednak
Fot. 8 Mimo nieatrakcyjnego wyglądu ze znacznym ograniczeniem ich rozmiarów.
po zimie wiele bambusów dobrze się
regeneruje, Wojsławice /dolnośląskie
Co należy robić, aby minimalizować uszkodzenia mrozowe bambusów?

➢ Wybrać gatunek o wystarczająco dużej mrozoodporności (rozdział 8).
Nie ryzykować z gatunkami i odmianami delikatnymi.
➢ Posadzić w bardzo zacisznym miejscu z dobrym mikroklimatem
siedliskowym (rozdział 5).
➢ Właściwie zabezpieczyć bambusa na okres zimowy (rozdział 6).
27
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Bambusy mrozoodporne w naszych warunkach klimatycznych – Warunki uprawy
26
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
5 Warunki uprawy
Zaciszne miejsce 30
Gleba 30
Ściółka 31
Nasłonecznienie i warunki cieplne 31
Z prawej (Fot. 9) Phyllostachys nigra 'Boryana' tworzy egzotyczny klimat w Belgijskim

arboretum w Bokrijk
29
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Bambusy rosną w bardzo zróżnicowanych środowiskach naturalnych, dla-

tego jednoznaczne określenie warunków uprawy jest rzeczą trudną. Bambusy
różnią się najbardziej w preferencji i tolerancji co do warunków świetlnych
i cieplnych, ale różnice mogą dotyczyć również wymagań glebowych czy
wilgotnościowych. Warto jednak wspomnieć, że są one roślinami dobrze
adaptującymi się do nowych środowisk i radzą sobie także w mniej korzyst-
nych warunkach.
Zaciszne miejsce
Znalezienie osłoniętego od wiatru, zacisznego miejsca to podstawa udanej
uprawy bambusów w naszych warunkach. W środowisku naturalnym nie
mają one bowiem styczności z zimami tak srogimi jak w Polsce. Wprawdzie
są gatunki, które tolerują duże spadki temperatury, ale nawet w odniesieniu
do nich zaleca się wybór bardzo zacisznego miejsca. Warto w tym miejscu
przypomnieć, iż suchy, zimowy wiatr jest głównym sprawcą uszkodzeń
mrozowych. W praktyce oznacza to, że umiarkowanie duży mróz w połącze-
niu z wiatrem jest bardziej niebezpieczny niż większy mróz przy bez-
wietrznej pogodzie.
Gleba
Bambusy mogą rosnąć na różnych typach gleb, ale większość preferuje
przepuszczalne, dobrze zdrenowane, lekko kwaśne gleby bogate w materię
organiczną. Odpowiednio luźna tekstura i dobre napowietrzenie mają istotne
znaczenie. Gleby do uprawy bambusów powinny dobrze oddawać wodę,
utrzymując jednak wilgoć na tyle, aby nie dopuścić do przeschnięcia korzeni.
Na ciężkich, zwartych glebach dochodzi do stłumienia rozwoju korzeni, co
może być przyczyną znacznego ograniczenia wzrostu, zaś na glebach
mokrych, bagnistych bambusy w ogóle nie urosną, lecz będą obumierały na
skutek gnicia kłączy i korzeni. Na glebach suchych bambusy o lepto-
morficznych kłączach mogą rozrastać się bardzo ekspansywnie w poszuki-
waniu wody.
W przypadku niekorzystnych gruntów ich strukturę można zawsze po-
lepszyć. Piaszczyste grunty warto zasilić materią organiczną, a do gruntów
gliniastych dodać piasek lub materię organiczną. Forma dodawanej materii
30
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
organicznej może być bardzo różna: przekompostowane resztki roślinne,

siano, trociny, kora, torf, humus liściowy i wiele innych. Dodanie materii
organicznej jak i późniejsze nawożenie jest ważne, bowiem bambusy są
roślinami szybko rosnącymi (szybki wzrost dotyczy dużych, ustabilizo-
wanych egzemplarzy rosnących w odpowiednich warunkach), wymaga-
jącymi żyznego podłoża.
Ściółka
Dobra ściółka ma ogromne znaczenie dla nowo posadzonych bambusów.
Zapewnia korzeniom i kłączom odpowiednią wilgoć i ciepło, a także zmniej-
sza wahania temperatury, chroniąc roślinę przed przegrzaniem i przemar-
znięciem. Poza tym ściółka ogranicza rozwój chwastów, co ma istotne walory
estetyczne. Warstwa grubości około 5 cm jest w zupełności wystarczająca.
Mogą to być: opadłe liście, humus liściowy, kompost ogrodowy, kora, ścinki
drzewne, igły sosnowe, słoma, siano, skoszona trawa (polecana ze względu
na wysoką zawartość azotu i krzemionki) i inne. Bambusy zdają się też
uwielbiać gnijące drewno czy spleśniałe liście, przy czym nie ma dla nich
dużego ryzyka zarażeniem chorobami grzybowymi.
W przypadku większych, ustabilizowanych bambusów tworzy się naturalna
ściółka z opadłych liści. Nie należy ich wygrabiać, bo oprócz wspomnianych
wyżej zalet, stanowią źródło cennej dla bambusów krzemionki. Dodatkową
warstwę ściółki (do 25 cm) należy zastosować przed zimą celem ochrony
roślin przed działaniem mrozów.
Nasłonecznienie i warunki cieplne

Bambusy różnią się bardzo w stosunku do preferowanych warunków
świetlnych i cieplnych. Większość lubi słońce lub lekki cień, ale bardzo duża
grupa radzi sobie znakomicie w miejscach półcienistych, a nawet całkiem
zacienionych. Niemal wszystkie gatunki z rodzaju Phyllostachys i Semiarun-
dinaria dobrze rozwijają się w pełnym słońcu, zaś większość bambusów z ro-
dzajów Fargesia, Indocalamus, Sasa, Sasaella, Shibataea lepiej sadzić w miejscach
przynajmniej częściowo zacienionych.
Warto wspomnieć, że z wymienionych wyżej rodzajów, Fargesia jest mało
tolerancyjna na gorąco i nie będzie czuła się dobrze w suchym, kontynental-
31
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
nym klimacie z upalnym latem, zaś wymienione dalej bambusy okrywowe są

roślinami występującymi naturalnie w podszyciu leśnym, znoszącymi
całkiem dobrze zacienienie. Za najbardziej adekwatny do cienia należy uznać
rodzaj Sasa.
Rzadkie, ale zdrowe ulistnienie i brak wzrostu są charakterystycznymi obja-
wami niewystarczającego oświetlenia. Podobne objawy, ale chory wygląd
liści towarzyszy zwykle bambusom rosnącym na zbyt mokrym gruncie bez
skutecznego drenażu.
Wiele bambusów wymaga do właściwego rozwoju nie tylko dostatecznej
ilości światła, ale też odpowiednio wysokiej temperatury latem. Temperatura
niższa od optymalnej nie pozwoli im na osiągnięcie maksymalnych
rozmiarów, a ich wzrost będzie przebiegał znacznie wolniej. Oczywiście
dotyczy to również bambusów strefy umiarkowanej.
32
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Bambusy mrozoodporne w naszych warunkach klimatycznych – Sadzenie i pielęgnacja
6 Sadzenie i pielęgnacja
Sadzenie 34
Instalacja bariery korzeniowej 34
Podlewanie 35
Nawożenie 36
Cięcie 37
Okrywanie na zimę 40
Kontrola szkodników 41
33
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Sadzenie
Zanim posadzimy nowo zakupioną sadzonkę bambusa w naszym ogrodzie,
zastanówmy się uważnie nad wyborem odpowiedniej lokalizacji. Nawet
w niewielkim ogrodzie postarajmy się o usytuowanie bambusa na obszarze
z możliwie najkorzystniejszym mikroklimatem, tj. osłoniętym od wiatru
przez ogrodzenie lub roślinność lub usytuowanym blisko domu. Wybrane
miejsce powinno cechować się przede wszystkim dużą zacisznością, nawet
gdy sadzone są najbardziej mrozoodporne gatunki i odmiany. Trzeba też
uwzględnić wymagania glebowe i oświetleniowe naszych sadzonek.
Właściwym terminem sadzenia bambusów jest termin wiosenny, który
pozwoli im na prawidłowe ukorzenienie się przed zimą.
Zaleca się wykopanie trochę głębszego i szerszego dołu, niż bryła korzeniowa
w doniczce, a następnie zaprawienie go lekką, próchniczną, urodzajną glebą.
Ziemi tej warto użyć także do obsypania bryły korzeniowej bambusa z boku.
Istotne jest jej silne ubicie aby nie pozostawić zbyt dużych przestrzeni
powietrznych. Po posadzeniu bardzo ważnymi zabiegami będą wyściółko-
wanie gleby w otoczeniu bambusa oraz obfite podlanie rośliny.
Instalacja bariery kłączowej

Nie wszystkie bambusy wymagają
stosowania bariery ograniczającej ekspan-
sywny rozrost kłączy. Dotyczy to jedynie
bambusów o kłączach typu rozłogowego (s.
12). Jeżeli zależy nam na utrzymaniu ich „w
ryzach", nie można o takiej barierze zapom-
nieć. Wprawdzie w chłodnych ogrodach
rozłogowe bambusy rosną przez pewien
czas zwykle w zwartej formie, zawsze
jednak mogą wypuścić poziome, długie na
dwa metry kłącze i wydostać się na
powierzchnię daleko od macierzystej kępy.
Aby kontrolować ich rozrost stosuje się
Rysunek 8 Instalacja bariery kłączowej różne bariery kłączowe.
Najbardziej powszechnym rozwiązaniem jest stosowanie barier mecha-

nicznych. Bariera taka musi cechować się odpowiednią twardością i gruboś-
34
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
cią, aby nie została przebita przez rozrastające się kłącza. Istotna jest też
elastyczność (ułatwia instalację) i trwałość. Najczęściej używa się bariery
wykonanej z odpornej na promieniowanie UV foli HDPE (high density
polyethylene).
Jakie powinny być parametry takiej zapory?
W przypadku HDPE wystarczy 1 mm grubości i 70 cm szerokości. Tak duża
szerokość może wydać się zbędna skoro większość kłączy znajduje się na
głębokości zaledwie kilkunastu centymetrów. Trzeba jednak wiedzieć, że
napotykające barierę kłącze może pójść w dół i przedostać się pod zaporą.
Mocne ubicie ziemi przy samej barierze podczas instalacji zmniejsza ryzyko
takiej wędrówki. Podczas instalowania bariery należy też zachować lekki kąt,
tj. 5-10 stopni (Rys. 8) oraz zwrócić
uwagę aby górna krawędź znajdowała
się 3-5 cm ponad powierzchnią grun-
tu. Utrudni to przedostawanie się kłą-
czy na drugą stronę, a te, które mimo
wszystko się przedostaną będą lepiej
widoczne, a tym samym łatwiejsze do
usunięcia.
Rzadziej stosowanym rozwiązaniem
jest systematyczna kontrola przez
okopywanie bambusa na głębokość
szpadla i ewentualne odcinanie
wszystkich wędrujących za daleko Rysunek 9: Kontrola rozrostu przez okopanie
kłączy (Rys. 9).
Podlewanie
Podlewanie należy do bardzo ważnych zabiegów. Wiele bambusów całkiem
nieźle znosi suszę, ale ich wzrost nie jest wówczas prawidłowy. Najbardziej
narażone na wysychanie są duże bambusy w donicach, szczególnie gdy rosną
w zbyt małych pojemnikach. Informacją o deficycie wody w roślinie jest
zwijanie się liści. W skrajnych przypadkach liście mogą zwijać się tak mocno,
że zaczynają przypominać igły. Jeszcze bardziej niebezpieczny od suszy może
być (wbrew powszechnym opiniom!) nadmiar wody, który poza nielicznymi
wyjątkami (bambusy z kanałami powietrznymi w kłączach, tj. Phyllostachys
atrovaginata, Phyllostachys heteroclada) powoduje gnicie korzeni i kłączy.
35
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Oznaką zbyt intensywnego podlewania lub niewystarczającego drenażu jest

opadanie liści. Intensywność podlewania będzie zależała w szczególności od
przepuszczalności gleby, wielkości opadów i rozmiaru bambusa. Dużo
problemów przysparzają przede wszystkim młode rośliny, gdyż potrzebują
regularnego podlewania, będąc jednocześnie bardziej wrażliwymi na
nadmiar wody. Dobrym punktem wyjścia jest podlewanie raz na tydzień.
Oczywiście w okresie upałów i suszy częstotliwość ta powinna być większa.
Należy podlewać obficie, aby zapewnić dotarcie wody w głębsze partie.
Bambusy lubią też dużą wilgotność powietrza i częste zraszanie. Trafnym
rozwiązaniem jest posadzenie ich w pobliżu zbiorników i oczek wodnych.
Zwiększanie wilgotności stwarza nie tylko przyjazny dla nich mikroklimat,
ale dodatkowo zmniejsza ryzyko inwazji przędziorków, mszyc i innych
szkodników.
Nawożenie
Bambusy zawsze miały opinię roślin bardzo żarłocznych. Sir Satow w 1899 r.
tak pisze o uprawie bambusów drzewiastych:
„Martwe ciała psów, owiec, kotów, szczurów i innych zwierząt, skóry, kości i kopyta
bydła i koni są najlepsze dla tej potrzeby. Gnijący ryż i pszenica, łuski ryżu i ję-
czmienia i inne treści roślinne, popioły, składniki śmieci, przegniły kompost, stajenne
zmioty, łajno i mocz ludzi i koni oraz wapno, gdzie grunt nie jest piaszczysty, mogą
być użyte5.”
Rzeczywiście bambusy do prawidłowego wzrostu wymagają intensywnego
nawożenia. Bardzo dobrze reagują na nawożenie organiczne. W miarę
możliwości warto je zatem stosować. Można również używać tylko nawozów
mineralnych oraz łączyć nawożenie mineralne z organicznym. Dawka
nawozu będzie zależała od wielkości rośliny i zasobności gleby w składniki
pokarmowe. Nawożenie organiczne powinno stosować się z umiarem. Zbyt
duża warstwa nawozu może znacząco ograniczyć dostęp powietrza do gleby.
W przypadku nawożenia mineralnego wygodne jest zastosowanie nawozu
wolno działającego, który może wystarczyć na cały rok. Można oczywiście
stosować tradycyjne nawożenie mineralne w 3 dawkach rocznie. Pierwsza
5 “The dead bodies of dogs, sheep, cats, rats and other animals ,the skins, bones and hoofs of cattle and
horses, are the best for this purpose. Decayed rice and wheat plants, rice and barley bran, and other
vegetable matter, ashes, the contents of the dust-bin, rotten compost, stable litter, the dung and urine of
men and horses, and lime where the soil is not sandy, may all be used”.
36
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
powinna być zaaplikowana w pierwszej połowie kwietnia, jeszcze przed

rozpoczęciem wzrostu, druga w czerwcu, a trzecia na jesieni. W dwóch
pierwszych powinno stosować się nawozy z wysoką zawartością azotu, a
przy nawożeniu jesiennym nawozy fosforowo-potasowe (bez lub z niewielką
ilością azotu).
Przydatne wskazówki:
➢ Nie poleca się nawożenia nowych bambusów w pierwszym roku po
posadzeniu, aby stymulować kłącza i korzenie do intensywniejszego
wzrostu i wzmocnienia rośliny.
➢ Należy unikać nawożenia bambusów w trakcie wypuszczania
nowych pędów.
➢ Należy ostrożnie dawkować nawozy mineralne. Przenawożenie
azotem powoduje bujniejszy wzrost, ale pędy są wiotkie i wyłamują
się. Zbyt późne stosowanie nawozów azotowych może skutkować
mniejszą mrozoodpornością pędów. Skrajne przenawożenie skutkuje
wypaleniem liści.
Cięcie
Cięcie sanitarne i prześwietlające
Jest to bardzo potrzebny zabieg.
Zwykle dokonuje się go raz do
roku (najlepiej wczesnym latem,
tuż po rozwoju młodych pędów).
Polega on na odcięciu starych,
obumarłych i nieatrakcyjnych pę-
dów i gałęzi. Stare pędy łatwo od-
różnić po zabarwieniu. Są zwykle
brązowe lub przynajmniej matowe
bez żywej barwy. Często mają dużo
martwych gałęzi i skąpe ulistnienie.
Wycięcie starych pędów spowoduje
z prawej (Fot. 10): Niewłaściwe cięcie

Semiarundinaria fastuosa
37
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
usunięcie niewielkich ilości rezerw pokarmowych, dostarczając w zamian

lepszy dostęp światła i powietrza oraz stymulując wzrost nowych pędów.
Bambusy stosunkowo dobrze znoszą cięcie. Nie ma zatem obawy o uszko-
dzenie rośliny. Cięcie należy wykonać odrobinę powyżej węzła, aby nie
pozostawiać u góry długiego kawałka łodygi, który i tak obumrze i będzie
wyglądał nieestetycznie (Fot. 9).
W przypadku bambusów, których pędy warte są wyeksponowania, zaleca się
usunięcie części dolnych rozgałęzień (rys. 10). Można wykonać to w
momencie formowania się gałęzi. Na tym etapie mogą być bardzo łatwo
wyłamane ręcznie. W przypadku dojrzałych, ustabilizowanych bambusów,
których wzrost jest regulowany warto usuwać wszystkie mało rozmiarowe
łodygi zanim się rozwiną. Do usuwania starszych gałęzi nie należy używać
sekatora lecz uderzać trzonkiem lub innym tępym narzędziem od góry
w gałąź u jej nasady. Powoduje to gładkie oderwanie gałęzi bez postawiania
ostrych fragmentów.
Rysunek 10: Wyeksponowanie pędów bambusów drzewiastych
Cięcie na żywopłoty i formy geometryczne

Wiele gatunków bambusów można z powodzeniem stosować jako rośliny
żywopłotowe. Można wykorzystać je zarówno na formalne i nieformalne
żywopłoty. Cięcie bambusów tworzących formalny żywopłot najlepiej
przeprowadzić zaraz po tym, jak nowe pędy wyrosną na swoją maksymalną
wysokość (zwykle późną wiosną lub wczesnym latem). Powinno być to jedno
38
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
cięcie z niewielkimi poprawkami w późniejszym czasie (Rys. 11). Jeśli ma być

kontrolowana wysokość żywopłotu bambusowego powinno usuwać się
nowe pędy o znacząco większej średnicy niż łodygi tworzące żywopłot.
Usunięte pędy zostaną zastąpione nowymi o odpowiedniej wielkości. Jednak
nie poleca się stosowania tej praktyki w odniesieniu do nowych, jeszcze
nieustabilizowanych żywopłotów.
Rysunek 11: Termin ciecia bambusów żywopłotowych
Z bambusów, oprócz formowanych żywopłotów, można tworzyć interesujące

formy geometryczne. Nadają się do tego celu znakomicie, gdyż usunięcie
gałęzi bądź pędów nie będzie skutkowało ich odrastaniem, ale tworzeniem
się gęstego ulistnienia.
Cięcie karłowatych bambusów okrywowych.

W przypadku niskich, zadarniających bambusów wskazane jest coroczne
wykonanie silnego cięcia (5-10 cm ponad ziemią) na wiosnę. Ważne, aby
cięcie wykonać zanim roślina rozpocznie nowy wzrost; najlepiej w kwietniu.
Cięcie takie odmładza roślinę, a jednocześnie zapewnia gęsty, zwarty wzrost
na podobną wysokość, dający wrażenie regularnej poduszki z liści.
Zaraz po wykonaniu cięcia należy zastosować nawożenie wiosenne. Żeby
utrzymać bambusy okrywowe przez cały sezon w niższym wzroście i jedna-
kowej wysokości warto dodatkowo przyciąć je później, przynajmniej dwa
razy w ciągu roku. Cięcie to nie powinno być już tak silne, ale zwykle na
około 20-30 cm.
39
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Okrywanie na zimę
Okrywanie na zimę powinno być bezwzględnie stosowane do wszystkich
bambusów przez dwie pierwsze zimy po posadzeniu. W przypadku
starszych roślin okrycie to jest również bardzo wskazane (zwłaszcza w od-
niesieniu do gatunków o nieco mniejszej mrozoodporności). Okrycie na zimę
obejmuje w szczególności zastosowanie dodatkowego ściółkowania (warstwa
co najmniej 15 cm). Można stosować te same materiały, co przy normalnym
ściółkowaniu, a więc: opadłe liście, humus liściowy, kompost ogrodowy,
korę, trociny, igły sosnowe, słomę, siano, skoszoną trawę i inne. Niekiedy
stosuje się również gałązki drzew iglastych. Warto dodać, że zalegająca długo
zbyt gruba warstwa ściółki może przyczyniać się do gnicia nowych pędów
wypuszczanych wiosną; należy ją zaraz po zimie usunąć.
Zabezpieczenie bambusów przed
mrozem i wiatrem powinno w miarę
możliwości objąć również nadziemną
część rośliny. W przypadku mniej-
szych roślin można wykorzystać
śnieg, który jest znakomitym ma-
teriałem izolacyjnym. Pędy należy
przygiąć łukowato do ziemi (bardzo
ostrożnie, gdyż pomimo dużej elas-
tyczności narażone są na ryzyko
wyłamania) i następnie obsypać śnie-
giem, pod którym bambus może
zimować przez kilka miesięcy bez
żadnej szkody (Rys. 12).
W przypadku większych bambusów,
których nie da się tak zabezpieczyć
lub w przypadku, gdy nie ma do
wykorzystania śniegu, można ciasno
ścisnąć ze sobą pędy i owinąć jutą lub
Rysunek 12: Okrycie bambusa śniegiem
grubą agrowłókniną. Wskazane jest
aby przed owinięciem agrowłókniną umieścić słomę pomiędzy pędami, która
będzie stanowiła dodatkową izolację.
Niektórzy hodowcy polecają też rozpylanie mgiełki na liściach, powodujące
wytworzenie się cieniutkiej warstewki lodu-filtru, który będzie zabezpieczać
40
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
przed wysuszaniem liści. Można też użyć napylanych antytranspirantów (np.

Vapor Gard) na bazie naturalnych żywic drzew iglastych które pod wpływem
ultrafioletu tworzą błonkę zapobiegającą nadmiernemu wysychaniu liści.
Sytuacje, gdy grunt nie jest zamarznięty warto wykorzystać na podlanie
roślin.
Kontrola szkodników
Bambusy mają opinię roślin bardzo odpornych na choroby i szkodniki
i generalnie jest w tym przekonaniu dużo racji. Niektórzy jako przyczynę
małej atrakcyjności dla szkodników wskazują na wysycenie komórek
epidermy krzemionką.
W naszych warunkach największe zagrożenie stanowić mogą mszyce,
przędziorki i ślimaki. W razie wystąpienia szkodników należy zastosować
oprysk odpowiednimi preparatami chemicznymi w sposób określony
w instrukcji. W wielu przypadkach skuteczną formą walki jest użycie
środków mydlanych lub olejowych, a następnie dokładne spłukanie silnym
strumieniem wody.
Mszyce
Larwy mszyc wydzielają lepkie odchody nazywane spadzią. Spadź stanowi
doskonałą pożywkę dla grzybów spadziowych, które rozrastając się
pokrywają liście czarnym, mazistym osadem. Obniża to nie tylko walory
dekoracyjne roślin, ale utrudnia im procesy życiowe.
Mszyce bardzo często uszkadzają, a nawet całkiem niszczą nowe pędy. Mogą
być one prosto zlikwidowane, ale mają niesłychanie wysoką zdolność do
regeneracji. Mszyce mogą być również aktywne, kiedy nie ma prawie wcale
naturalnych wrogów tj. na początku i pod koniec sezonu. Efektywną formą
walki jest stosowanie mydlanych i chemicznych rozpylaczy owadobójczych.
Preparatem godnym polecenia jest Pirimor, gdyż nie niszczy naturalnych
wrogów mszyc, jak biedronki oraz innych pożytecznych owadów tj. mrówki
czy pszczoły. Bardzo skuteczne w walce z tym szkodnikiem może też być
okresowe zraszanie silnym strumieniem wody.
Przędziorki
Stanowią najpoważniejszy problem ze wszystkich szkodników. Na szczęście
występują właściwie tylko w uprawie szklarniowej i domowej. Co prawda
41
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
mogą pojawić się też w uprawie gruntowej, ale dotyczy to raczej suchego
i gorącego klimatu, który sprzyja ich rozwojowi. Opanowane przez przę-
dziorka rośliny mają osłabioną zdolność przeprowadzania fotosyntezy i zna-
cząco zmniejszoną żywotność.
Przędziorki szczególnie preferują niektóre rodzaje. Najlepiej rozwijają się na
bambusach z rodzajów Phyllostachys, ale całkiem nieźle czują się też na
rodzajach: Sasa, Indocalamus, Fargesia i Pseudosasa. Generalnie bambusy
z omszoną spodnią stroną liścia są bardziej odporne na inwazję tego
szkodnika. Przędziorki zamieszkują przez długi czas pochwy liściowe.
Wiosną wyruszają żerować na liściach. Na spodniej stronie liści formują białe
pajęczyny. Odżywiają się sokami z komórek liściowych, pozostawiając
wyraźne żółtawe ślady żerowania, układające się w regularne formy. Poleca
się stosowanie oprysku środkami mydlanymi lub olejowymi.
Ślimaki
Ślimaki nie powinny stanowić poważnego problemu w uprawie. Gdy
występują masowo mogą uszkadzać nowe pędy. W razie ich pojawienia
należy zastosować odpowiednie środki. Do najprostszych sposobów walki
należą wyzbieranie ręczne i wypuszczenie ich w inne miejsce, likwidowanie
naturalnych kryjówek, a w razie konieczności również walka chemiczna przy
użyciu stosownych preparatów.
Inne szkodniki
Można wskazać wiele innych szkodników, które potencjalnie zagrażają
bambusom. Będą to szkodniki różnego rodzaju: od grzybów i wirusów do
dużych roślinożerców, jak bydło, kozy i konie (te na szczęście stanowią mało
realne zagrożenie w ogrodach przydomowych). Do bardziej realnych
szkodników można zaliczyć wiewiórki, które bardzo chętnie zjadają nowe
pędy, a także liczne organizmy zwierzęce żyjące w glebie, które mogą
uszkadzać system korzeniowy. W tej ostatniej grupie znajdują się zarówno
larwy chrząszczy i innych owadów jak też większe zwierzęta, na przykład
nornice i krety.
42
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Bambusy mrozoodporne w naszych warunkach klimatycznych – Rozmnażanie bambusów
7 Rozmnażanie bambusów 43
W szkółkarstwie ma zastosowanie przede wszystkim wegetatywne rozmna-

żanie bambusów. Wiodący producenci w Europie stosują nowoczesne tech-
niki uprawy kultur tkankowych in vitro. Wymaga to nie tylko posiadania
specjalistycznego laboratorium, ale wieloletniego doświadczenia w doborze
odpowiednich pożywek dla poszczególnych gatunków.
Na mniejszą skalę można oczywiście rozmnażać bambusy przez podział
kępy. Podziału tego należy dokonać ostrym szpadlem, najlepiej wczesną
wiosną, zanim bambusy wypuszczą nowe pędy, czyli na przełomie marca
i kwietnia.
W przypadku bambusów
kępowych po prostu
odcinamy i wykopujemy
z bryłą ziemi wybrany
fragment kępy. Przy bam-
busach o rozłogowym ty-
pie kłączy, warto wyszukać
kilka pędów rosnących
w pewnym dystansie od
macierzystej kępy (Rys. 13).
Przy wykopywaniu takich
„odosobnionych wędrow-
ców” zwróćmy uwagę aby
zostawić z nimi przynaj-
mniej połowę wędrującego
kłącza. Im dłuższy frag-
ment kłącza zostawimy,
Rysunek 13: Pozyskiwanie nowych sadzonek od bambusów
o rozłogowych kłączach
tym bardziej wartościowa
będzie pozyskana sadzon-
ka i tym szybszy start rośliny w nowym miejscu.
43
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Bambusy mrozoodporne w naszych warunkach klimatycznych – Rozmnażanie bambusów
Sadzonki można pozyskiwać ze starszych, ustabilizowanych egzemplarzy

(rosnących co najmniej 2-3 lata).
Po podziale pożądanym zabiegiem będzie przynajmniej lekkie przycięcie
naziemnej części nowej sadzonki. Wprawdzie ograniczamy w ten sposób jej
gabaryty, ale przede wszystkim istotne jest zachowanie równowagi pomiędzy
naziemną i podziemną częścią nowej rośliny. Można też ograniczyć się do
ręcznego usunięcia części ulistnienia. Jeśli sadzonka zdradza objawy stresu
związanego z utratą wody np. zwija liście, to można ją ratować usuwając
więcej liści i zapewniając chłodne miejsce w cieniu.
Powyższe zabiegi są niezwykle istotne, gdyż ograniczają transpirację, a co za
tym idzie zmniejszają utratę wody w osłabionej podziałem roślinie.
Nowo pozyskaną sadzonkę najlepiej od razu posadzić w docelowym miejscu,
a zaraz potem obficie podlać. Jeśli sadzonka została pozyskana w celu ob-
darowania innej osoby, polecam wsadzenie jej do doniczki, uzupełnienie bra-
ków ziemi, a następnie obfite podlanie bambusa. Przed przekazaniem
prezentu warto pozostawić sadzonkę w cieniu na około tydzień, aż się
ustabilizuje. Rośliny pozostające dłużej w pojemnikach wymagają uważnej
i troskliwej opieki. Po przesadzeniu zdarza się, że roślina gubi liście. Pełnego
powrotu do dobrej formy można spodziewać się w następnym sezonie.
44
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Bambusy mrozoodporne w naszych warunkach klimatycznych – Przegląd gatunków
8 Przegląd gatunków
Bashania fargesii 47
Fargesia murielae 48
Fargesia nitida 50
Fargesia robusta 52
Fargesia sp. 'Jiuzhaigou' 53
Fargesia rufa 54
Indocalamus tesselatus 55
Phyllostachys atrovaginata 56
Phyllostachys aureosulcata 57
Phyllostachys bissetii 60
Phyllostachys decora 61
Phyllostachys humilis 62
Phyllostachys nuda 63
Phyllostachys parvifolia 64
Pleioblastus fortunei 65
Pleioblastus pygmaeus 66
Pseudosasa japonica 67
Sasa kurilensis 69
Sasa palmata 70
Sasa tsuboiana 71
Sasa veitchii 72
Sasaella masamuneana 'Albostriata' 73
Sasaella ramosa 74
Semiarundinaria fastuosa 75
Shibataea kumasaca 76
45
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Uwagi do przeglądu gatunków:

W opisach gatunków podana jest wysokość bambusów. Należy traktować ją
jako informację orientacyjną, ponieważ w zależności od miejsca występowa-
nia jak i stanowiska, bambusy mogą osiągnąć rózne rozmiary. Należy przy-
jąć, że jest to wysokość jaką powinny osiągnąć egzemplarze rosnące w strefie
6B, posadzone w zacisznym miejscu.
Podobnie jest z minimalną temperaturą. Jest to orientacyjna temperatura,
przy której bambusy nie powinny wykazywać uszkodzeń mrozowych
poważnie osłabiających żywotność rośliny. W praktyce, poza minimalnymi
temperaturami, istotne są takie czynniki jak: wyeksponowanie na wiatr,
długość trawnia mrozu, okrycie rośliny i inne.
Obiaśnienie znaków graficznych użytych w przeglądzie gatunków:

Ekspansywność:
kępowy mało inwazyjny inwazyjny bardzo inwazyjny
Stanowisko:
słoneczne słoneczne - lekki cień lekki cień - półcień półcień - cień
Mrozoodporność:
dobra umiarkowana słaba
Zastosowanie:
żywopłoty żywopłoty solitery grupy okrywowy pojemniki

formowane
46
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
BASHANIA FARGESII
syn. Arundinaria fargesii,
pospolita nazwa:
Wind break bamboo
Wysokość : 5-6 m
Typ/wzrost :
drzewiasty/otwarty, ale gęsty
Ekspansywność : bardzo
ekspansywny gatunek
Stanowisko : słońce, lekki cień
Mrozoodporność : -22°C lub większa
Bashania fargesii rośnie naturalnie w centralnych prowincjach Chin,

przeważnie na wysokościach pomiędzy 1700-2000 m n.p.m.
Charakteryzuje się bardzo długimi międzywęźlami i grubymi pędami.
Okazałe, ciemnozielone liście są stosunkowo długie i szerokie (15x2,5-3 cm).
Pochwy łodygowe utrzymują się przez jakiś czas na pędach, stanowiąc
dodatkową ozdobę, ale ostatecznie odpadają. Początkowo wyrastają po trzy
gałązki w węźle, później więcej.
W cieplejszym klimacie jest to znakomita roślina na ekrany przeciwwietrzne.
U nas nadaje się na żywopłoty, ale w miejscach bardziej zacisznych. Dzięki
bardzo szybkiemu rozrostowi kłączy znajduje zastosowanie jako bambus
zabezpieczający grunt przed erozją. Jest to jeden z najwyżej rosnących
bambusów polecanych do chłodniejszego klimatu!
Chociaż powszechnie uważana jest za gatunek z niewystarczającą
mrozoodpornością do klimatu centralnej Europy, przykłady z Czech i Stanów
Zjednoczonych pokazują, że Bashania fargesii znosi nieźle nawet mroźne zimy
osiągając duże rozmiary. Jest to bambus o jadalnych pędach.
47
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
FARGESIA MURIELAE
syn.
Sinarundinaria murielae
pospolita nazwa:
Umbrella bamboo
Wysokość : 3-4 (niektóre odmiany

nieco niższe)
Typ/wzrost : kępowy,
krzewiasty/zwarty, parasolowaty
Ekspansywność : nieinwazyjny
Stanowisko : od lekko cienistych do
zacienionych
Mrozoodporność : -26°C
3m
Fargesia murielae w naturalnym środowisku porasta wyższe partie gór

Chińskich. Została odkryta w prowincji Hubei (3000 m n.p.m) w 1907 r. przez
Ernesta H. Wilsona i nazwana imieniem jego córki - Muriel.
Prezentuje kępowy wzrost jak inne bambusy z rodzaju Fargesia i wiele traw
ozdobnych, powoli rozrastając się na boki. Liście bardzo delikatne i wąskie (7-
9x1 cm) o jasnym odcieniu zieleni. Pędy zielone, z czasem zmieniają barwę na
oliwkowo-żółtą, niezbyt grube (do 1,5 cm średnicy), przewieszają się na boki,
tworząc malowniczy, parasolowaty pokrój.
Jest to bambus cechujący się bardzo dużą mrozoodpornością. Zimuje
doskonale w południowych Niemczech, Czechach, Polsce, południowej
Norwegii, czy na północno-wschodnich obszarach Stanów Zjednoczonych.
Fargesia murielae zachowuje często zimozielone ulistnienie. Jesienią część liści
żółknie i opada. Ta sezonowa zmiana ulistnienia jest zupełnie normalna i nie
powinna niepokoić.
Fargesia murielae ma bardzo szerokie zastosowanie. Może być wykorzystana
na ekrany i żywopłoty, a także do nasadzeń w grupach i masywach. Dzięki
malowniczemu pokrojowi i dużej mrozoodporności znakomicie nadaje się
jako soliter oraz do uprawy w donicach. Należy bardzo starannie wybrać
miejsce sadzenia, gdyż Fargesia murielae, podobnie jak inne bambusy z tego
48
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
rodzaju, źle znosi suche i gorące powietrze latem, reagując zwijaniem się liści.
Dobrze jest zatem zapewnić jej miejsce z większą wilgotnością i chociaż
częściowo zacienione.
Popularne odmiany:
‘Grüne hecke’
Bardzo przydatna odmiana ogro-
dowa o szerokim zastosowaniu
i bardzo wysokiej mrozoodpor-
ności. Osiąga nieznacznie mniej-
sze rozmiary niż gatunek dziki.
‘Jumbo’
Nieco większe odstępy między
prosto rosnącymi pędami oraz
malowniczo przewieszające się
gałęzie to charakterystyczne ce-
chy tej odmiany. Ma nieznacznie
mniejszą, ale również wystarcza-
jącą mrozoodporność dochodzącą
do -25° C.
‘Simba’
Odmiana wyróżnia się mniej-
szymi rozmiarami (dorasta do
2 m) i trochę wolniejszym wzros-
tem . Jest bardzo gęsta.
49
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
FARGESIA NITIDA
syn. Sinarundinaria nitida
pospolita nazwa:
Blue fountain bamboo
Wysokość : 3-4 m
krzewiasty/zwarty, prosty
Ekspansywność : nie inwazyjny
Stanowisko : od lekko cienistych do
zacienionych
3m
Jeden z najbardziej mrozoodpornych bambusów na świecie. Pochodzi z cen-

tralnych prowincji Chin. W naturalnym środowisku tworzy górskie lasy,
porastając północne zbocza do wysokości 3400 m n.p.m.
Bardzo dekoracyjna barwa pędów purpurowa lub ciemno-brązowo-fioletowa
staje się szczególnie wyrazista na słonecznych stanowiskach. Należy jednak
pamiętać, że gatunek ten nie rośnie dobrze w pełnym słońcu. Charakteryzuje
się prostym, zwartym wzrostem. Liście bardzo drobne, ale szersze niż u wię-
kszości bambusów z rodzaju Fargesia (5x1,5 cm), jasnozielone. Charakte-
rystyczną cechą jest też wygląd nowych pędów, które pojawiają się późnym
latem. Są pokryte niebieskawym nalotem i pozostają nierozwinięte przez
zimę. W związku z tym, że nie są obciążane przez masę gałęzi i listowia
utrzymają się przez długi czas całkiem proste.
Ma szerokie zastosowanie przede wszystkim na żywopłoty i ekrany oraz jako
solitery. Nieco rzadziej sadzony w grupach i do pojemników. Jest bardzo
atrakcyjnym i chętnie sadzonym gatunkiem bambusa, o czym świadczy duża
liczba odmian ogrodowych. Należy zaznaczyć, że pomimo dużej mrozo-
odporności w ostrzejsze zimy nie wygląda atrakcyjnie.
50
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
‘Anceps’ ma bardzo proste pędy. Wyróżnia się dłuższymi liśćmi oraz nieco mniej
wyrazistą barwą pędów. Jest bardziej tolerancyjna na upały i suche powietrze od
gatunku dzikiego i innych odmian Fargesia nitida, ale podejrzewa się, że może mieć też
mniejszą mrozoodporność.
‘Eisenach’ może osiągać nieznacznie większe rozmiary niż gatunek dziki. Nieco
odmienny jest też kształt kępy - końce pędów bardzo delikatnie się przewieszają.
Dodatkowo odmiana ta wyróżnia się mniejszymi (4x1 cm) i ciemniejszymi liśćmi.
‘Great Wall’ jest nową odmianą, więc niezagrożoną szybkim kwitnieniem, po którym
kępowe bambusy obumierają.
‘Nanping’ to, tak jak ‘Great Wall’ nowa, bezpieczna odmiana, która w najbliższym
czasie nie będzie kwitła. Osiąga około 4 m wysokości; wyróżnia ją nieco bardziej
otwarty wzrost, z większymi odstępami pomiędzy pędami.
‘Nymphenburg’ wyróżnia się zupełnie odmiennym pokrojem rośliny. Pędy wyrastają

prosto do góry, ale powyżej są łukowato wygięte, a cała korona przewiesza się. Liście
są stosunkowo wąskie, dłuższe niż u gatunku dzikiego, a pędy nieco bledsze.
‘Wakehurst’ Odmiana wyróżnia się nieco ciemniejszą barwą pędów i odrobinę

niebieskawo- sinym kolorem liści.
51
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
FARGESIA ROBUSTA
Wysokość : 2-4 m (do 6m

w Europie zach.)
krzewiasty/zwarty, prosty
Fargesia robusta występuje naturalnie w chińskiej prowincji Syczuan. Stanowi

bardzo ważny składnik pożywienia pandy wielkiej.
Bambus o prostych pędach. Spośród rodzaju Fargesia wyróżnia się silnym
wzrostem i dużą witalnością w naturalnym środowisku, a także tolerancją do
nawet bardzo słonecznego stanowiska. Ma stosunkowo duże (12x2 cm),
bardzo dekoracyjne, ciemnozielone liście. Fargesia robusta szczególnie atrak-
cyjnie wygląda wiosną i wczesnym latem, kiedy nowo rozwinięte, zielone
pędy, są okalane przez bardzo jasne pochwy pędowe. Przez kilka tygodni
tworzy to uderzający kontrast. Pochwy pędowe stopniowo ciemnieją i opada-
ją. Fargesia robusta, wraz z Fargesia rufa to jedne z najwcześniej puszczających
nowe pędy bambusów z tego rodzaju.
Ma zastosowanie przede wszystkim na żywopłoty i ekrany, na solitery i do
nasadzeń w grupach. Niestety niewystarczająca mrozoodporność ogranicza
stosowanie tego gatunku w miejscach z mroźniejszym klimatem. Polecana do
sporadycznego stosowania na zachodzie oraz w nadbrzeżnym, północnym
pasie Polski. Warunkiem koniecznym jest wybór bardzo zacisznego miejsca.
52
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
FARGESIA SP.
‘JIUZHAIGOU’
syn. Fargesia ‘Jiu’,
Fargesia nitida ‘Jiuzhaigou'
Fargesia jiuzhaigou
pospolita nazwa:
Red fountain bamboo
Wysokość : 2-3 m
Typ/wzrost : kępowy/zwarty
Stanowisko :od lekko cienistego do
zacienionego
Fargesia ‘Jiuzhaigou 1’ jest niedawno wprowadzoną odmianą. Siewki nowe-

go klonu pochodziły z rezerwatu Jiuzhaigou położonego w północnej części
chińskiej prowincji Syczuan i zostały przywiezione do Europy w 1986 r.
Jest to rzadka, ale bardzo dekoracyjna odmiana. Młode pędy są koloru zielo-
nego, wiosną zmieniają barwę na czerwono-fioletową, a później na blado-
pomarańczową. Bogata kolorystyka pędów w połączeniu z różowo-fioleto-
wymi pochwami tworzy uderzający kalejdoskop barw. Dużą dekoracyjność
zawdzięcza nie tylko ciekawej kolorystyce pędów, ale również bardzo
delikatnym, wąskim liściom, drobniejszym niż u większości odmian Fargesia
nitida. Liście te są bardzo wrażliwe i zwijają się mocno na słonecznych sta-
nowiskach. Z tego powodu bardzo ważne jest sadzenie tej odmiany w miej-
scach przynajmniej częściowo zacienionych, zwłaszcza w regionach o bar-
dziej kontynentalnym klimacie. Fargesia ‘Jiuzhaigou’ bardzo ładnie przebar-
wia się jesienią i może zrzucać część liści przed nadejściem mrozów.
Ma zastosowanie jako roślina soliterowa, rzadziej na żywopłot.
Fargesia ‘Jiuzhaigou2’ klon pochodzący od drugiej z dziesięciu roślin przywiezionych
z rezerwatu ‘Jiuzhaigou’. Charakteryzuje się prostym wzrostem, mniejszym od
Fargesia ‘Jiuzhaigou’, dorastając do 2 m wysokości.
53
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
FARGESIA RUFA
syn.
Fargesia sp. ‘Rufa’,
Fargesia murielae
‘Rufa’, Gansu 95-1
pospolita nazwa:
Chinese fountain bamboo
Wysokość : 2-3 m
Typ/wzrost : kępowy/dość zwarty
Stanowisko : lekki cień lub półcień
Ciekawy bambus tworzący krzewiaste lasy na wysokości 1000-2300 m n.p.m.

w chińskich prowincjach Syczuan i Gansu. Stanowi składnik pożywienia
pandy wielkiej.
Dekoracyjny przede wszystkim dzięki pomarańczowo-czerwonym pochwom
pędowym i malowniczo przewieszającym się pędom (o średnicy do 1cm).
Nowe pędy wypuszcza wcześnie, bo już w kwietniu. Liście są niewielkie
i wąskie (8x0,7 cm), delikatne o jasnym odcieniu zieleni.
Znajduje zastosowanie jako roślina do nasadzeń grupowych, na niskie,
zwarte żywopłoty (zarówno formowane jak i nienormowane), a także do
uprawy pojemnikowej.
Fargesia rufa Green Panda TM to marka handlowa pojedynczego okazu

Fargesia rufa, wyselekcjonowana przez Jana Oprinsa w belgijskich szkółkach.
Została wybrana ze względu na wyjątkową dekoracyjność i witalność. Przy
wykorzystaniu technik in vitro została sklonowana na tysiące egzemplarzy,
które cieszą się dużą popularnością w Europie.
54
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
INDOCALAMUS
TESSELATUS
syn. Sasa tesselata
Wysokość : 1-1,5 m
Typ/wzrost :krzewiasty/rozłogowy
Ekspansywność : umiarkowanie
inwazyjny
Stanowisko : od słonecznego do
zacienionego
Występuje naturalnie we wschodnich prowincjach Chin, tj.: Anhui, Fujian,

Hunan, Zhejiang, rosnąc najczęściej w górskich, nadmorskich lasach na
wysokości 300-1400 m n.p.m.
Jest to niewysoka roślina o bardzo egzotycznym, tropikalnym wyglądzie,
który zawdzięcza olbrzymim ciemnozielonym liściom. Mogą one osiągać
nawet 50 cm długości przy szerokości 9 cm, z reguły są jednak trochę
mniejsze. Tym samym jest to bambus o największych liściach nadający się do
naszego klimatu. Pędy są zielone o średnicy 5-8 mm, z brązowymi pochwami
pędowymi. Nowe źdźbła pojawiają się na przełomie kwietnia i maja.
Mimo dużych liści bambus ten całkiem przyzwoicie zimuje. Liście mogą
jednak zasychać i strzępić się zimą, zwłaszcza w przypadku, gdy roślina
wystawiona jest na działanie mroźnych i suchych wiatrów. Znajduje zas-
tosowanie jako soliter, do nasadzeń w grupach i na żywopłoty, a także jako
roślina pojemnikowa.
55
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
PHYLLOSTACHYS
ATROVAGINATA
syn. Phyllostachys congesta
pospolita nazwa:
Incense bamboo
Wysokość : 4-6 m (do 8 m

w Europie zachodniej)
Typ/wzrost : drzewiasty/prosty,
rozłogowy
inwazyjny
Stanowisko : pełne słońce
Występuje naturalnie we wschodnich prowincjach: Jiangsu i Zhejiang.

Podobnie jak Phyllostachys heteroclada ma kanały powietrzne w korzeniach
i kłączach, dzięki którym może dobrze rosnąć na podmokłych terenach.
Nowe pędy mają bardzo atrakcyjny wygląd za sprawą oryginalnego,
skośnego wzoru na pochwach pędowych. Dodatkowo, szczególnie po
dotknięciu, wytwarzają charakterystyczny zapach; stąd pospolita nazwa
bambusa. Dojrzałe pędy mają barwę zieloną, są stosunkowo grube (do 5 cm
średnicy). Liście są wąskie (12x1,0-1,5 cm), zielone.
Szczególnie atrakcyjnie wygląda jako pojedynczy okaz, choć może być też
sadzony w grupie i na żywopłoty. Jest to bardzo przydatny gatunek na
wilgotne, podmokłe tereny. Phyllostachys atrovaginata to bambus o nieco
mniejszej mrozoodporności. W chłodniejszych regionach, tj. w centralnej
Polsce należy wybierać bardzo zaciszne miejsca do sadzenia, aby zabezpie-
czyć go przed większymi uszkodzeniami mrozowymi.
56
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
PHYLLOSTACHYS
AUREOSULCATA
Pospolita nazwa:
Yellow grove bamboo
Wysokość : 4-7 m (w
Europie zach. do 9 m)
Typ/wzrost : drzewiasty/rozłogowy
inwazyjny
Stanowisko : słońce
Bardzo popularny bambus ogrodowy cechujący się dobrą mrozoodpornością.

Pochodzi ze wschodnich i północno-wschodnich Chin (prowincja Zhejiang
i tereny dookoła Pekinu).
Pędy ciemnozielone z żółto zabarwionym wgłębieniem na międzywęźlach
(3-4 cm średnicy). Niektóre mają bardzo nietypową formę, tworząc w dolnej
partii charakterystyczne zygzaki. Przyczyna, dla której kolejne międzywęźla
są do siebie skośnie usytuowane nie jest znana. Wzrost nowych źdźbeł
rozpoczyna się pod koniec kwietnia. Liście są długie i wąskie (13x1,4 cm),
o atrakcyjnej, soczystej, ciemnozielonej barwie, ciemniejszej niż u większości
bambusów z rodzaju Phyllostachys.
Phyllostachys aureosulcata znosi dobrze nie tylko mroźne zimy, ale także upal-
ne, gorące lata, co czyni go rośliną bardzo atrakcyjną i pożądaną. Preferuje
słoneczne stanowiska, ale dobrze rośnie też w miejscach lekko zacienionych.
Znajduje zastosowanie jako roślina żywopłotowa i ekranowa. Jest również
chętnie sadzony jako pojedynczy okaz lub w luźnych grupach i masywach,
tworząc interesujący bambusowy zagajnik. U odmian o atrakcyjnej barwie pę-
dów warto podcinać niższe gałęzie, eksponując intrygującą kolorystykę.
57
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
58
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Ma wiele form i odmian różniących się przede wszystkim zabarwieniem pę-

dów:
'Alata' żywotna odmiana o zielonych pędach bez żółtego paska na międzywęźlu.
Znana także pod nazwą Phyllostachys aureosulcata f. pekinensis.
‘Harbin’ dekoracyjna odmiana wyróżniająca się mniejszym wzrostem 3-5,5 m i nieco

mniejszą mrozoodpornością. Pędy są w żółto-zielone paski.
‘Harbin Inversa’ różni się od odmiany ‘Harbin’ głównie pędami. Są one żółte z bardzo
licznymi, cieniutkimi paseczkami.
‘Lama Tempel’ rzadka odmiana, która została przywieziona do Europy w 1987 r

z Tanzhesi pod Pekinem. Jest podobna do formy aureocaulis. Uchodzi za wyżej rosnącą
i o jeszcze większej mrozoodporności.
f. aureocaulis jest jedną z najpopularniejszych form tego gatunku. Charakteryzuje się

ślicznymi, żółto-złotymi pędami; chociaż szczególnie na słońcu mogą wybarwiać się
one na karminowo-czerwone. Liście świeżozielone, bardzo rzadko z delikatnym
żółtym paskowaniem. Osiąga nieznacznie mniejsze rozmiary od gatunku dzikiego,
dorastając przeciętnie do 4,5-5 m. Jest to godny polecenia bambus o żółtych łodygach.
f. spectabilis cieszy się dużą popularnością. Ma dojrzałe pędy barwy jasnożółtej z zie-
lonym paskiem w wyżłobieniu, a nowo wyrośnięte są koloru czerwonego. Tworzy to
silny kontrast. Źdźbła są szorstkie w dotyku. Niektóre, z ciemnozielonych liści mają
delikatne, jasne paskowanie.
Fot. 21, 22 (zdjęcia z poprzedniej strony): Wzrost nowych pędów u Phyllostachys aureosulcata f.
spectabilis (Pruszków, mazowieckie).
59
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
PHYLLOSTACHYS
BISSETII
Wysokość : 4-7 m (do 11 m

w cieplejszym klimacie)
Typ/wzrost : drzewiasty/rozłogowy,
gęsty, zwarty
Ekspansywność : gatunek o dużej
inwazyjności
Występuje naturalnie w chińskich prowincjach Syczuan i Zhejiang.

Jest wysokim bambusem o głębokiej, ciemnozielonej barwie młodych pędów,
które z czasem jaśnieją, szczególnie na słonecznych stanowiskach. Nowe pędy
wypuszcza w kwietniu i jest jednym z wcześniej rozwijających źdźbła bambu-
sów z tego rodzaju. Liście są ciemnozielone (9x1,4 cm). Cechuje go nie tylko
wysoka mrozoodporność, ale też duża witalność i gęsty wzrost. Aby
utrzymać drzewiastą formę należy corocznie usuwać gałęzie u dołu pędów.
Phyllostachys bissetii pomimo znacznych rozmiarów i silnego wzrostu bardzo
często zachowuje przez długi czas zwartą, krzaczastą formę z gęstym
ulistnieniem, co czyni go rośliną szczególnie przydatną na wysokie
żywopłoty. W ostre i długie zimy część naziemna może ucierpieć w mroź-
niejszych regionach (tj. centralna i wschodnia Polska), jednakże kłącza tego
bambusa są niezwykle odporne i z reguły bardzo dobrze odrasta na wiosnę.
Poza najczęstszym zastosowaniem na żywopłoty (zarówno formowane jak
i nieformowane) i zwarte ekrany, może być sadzony w grupach oraz poje-
dynczo. Zwarte, ciemnozielone ulistnienie stanowi też doskonałe tło dla kom-
pozycji ogrodowych z roślinami o jaśniejszych liściach.
60
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
PHYLLOSTACHYS
DECORA
syn. Phyllostachys
manii ‘Decora’
pospolita nazwa:
Beautifull bamboo
Wysokość : 4-7 m
Ekspansywność : mało inwazyjny
Stanowisko : słoneczne
Gatunek ten pochodzi z dolin rzek Jangcy i Żółtej w Chinach i obszarów

sąsiednich, gdzie przez miejscową ludność jest zwyczajowo nazywany
„Piękny bambus”.
Phyllostachys decora charakteryzuje się prostym wzrostem zielonych pędów,
a także dużą masą zwieszających się, ciemnozielonych i błyszczących liści
(8x1,5 cm). Nowe pędy są okryte pochewkami o ślicznej, uderzającej kolo-
rystyce, jasny fiolet z ciemnofioletowym paskowaniem.
W chłodnych ogrodach rozrasta się powoli, rosnąc prawie kępowo, jednak
w cieplejszym klimacie należy do bardzo ekspansywnych bambusów.
Bardzo dobrze znosi suche kontynentalne powietrze i suchą glebę, a dodat-
kowo toleruje stosunkowo szeroki zakres pH. Ma nieco słabszą mrozo-
odporność. Znajduje zastosowanie przede wszystkim jako roślina na wysokie
żywopłoty. Może być też sadzony jako soliter oraz w nasadzeniach gru-
powych.
61
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
PHYLLOSTACHYS
HUMILIS
inwazyjny
Pochodzi najprawdopodobniej z prowincji Syczuan w Chinach. Bardzo

popularny i szeroko uprawiany w Japonii.
Należy do niższych bambusów z tego rodzaju. Charakteryzuje się wyraź-
nymi, wydatnymi węzłami i często nie do końca prosto rosnącymi kolejnymi
międzywęźlami (bardzo delikatnie zygzakowaty kształt pędów). Młode pędy
mają ciemną czerwono-brązową barwę. Z czasem stają się zielone, chociaż na
bardzo słonecznych stanowiskach mogą wybarwiać się na żółto-pomarań-
czowe. Liście są małe (7x1 cm), jasno zielone.
Szczególnie przydatny jako roślina na wysokie żywopłoty (również formo-
wane, gdyż dobrze reaguje na cięcie) i ekrany. Często wykorzystywany także
jako soliter i do nasadzeń grupowych.
62
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
PHYLLOSTACHYS
NUDA
Wysokość : 4-6 m
Typ/wzrost :
drzewiasty/rozłogowy
inwazyjny
Najbardziej mrozoodporny bambus o drzewiastym typie wzrostu. Środowis-

kiem naturalnym Ph. nuda są góry zlokalizowane we wschodnich prowin-
cjach Chin: Jiangsu, Zhejiang, Anhui i Huna. Nazwa nuda (nagi) wzięła się
z braku włosków i uszek na liściach właściwych i chroniących młode źdźbła.
Jest bambusem o drzewiastym, dość zwartym wzroście. Nowo rozwinięte pę-
dy są bardzo ciemne, prawie czarne, co mocno kontrastuje z białymi pierście-
niami, zlokalizowanymi tuż pod węzłami. Pędy te z czasem jaśnieją; dojrzałe
mają barwę ciemnozieloną lub oliwkowozieloną (na nasłonecznionych stano-
wiskach). Czasem formują się w zygzakowaty kształt podobnie jak Ph.
aureosulcata. Liście są ciemnozielone lub zielone, drobne i wąskie (9x1,3 cm).
Mimo wysokiej mrozoodporności, w naszym klimacie liście mogą nie być do
końca zimozielone, a nawet częściowo opadać. Nie ogranicza to żywotności
rośliny, gdyż pędy wykazują z reguły minimalne uszkodzenia.
Znajduje zastosowanie jako roślina żywopłotowa i na ekrany. Bardzo często
jest również sadzony jako soliter na trawniku. Ciemnozielona barwa ulist-
nienia i pędów może być wykorzystana jako tło do kompozycji z innymi roś-
linami.
Phylostachys nuda jest godnym polecenia gatunkiem, do mroźnych ogrodów
w centralnej, a nawet wschodniej Polsce.
Jest to bambus o smacznych, słodkich pędach.
63
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
PHYLLOSTACHYS
PARVIFOLIA
pospolita nazwa:
edulis of the north,
Moso północy
Wysokość : 5-8 m
Typ/wzrost : drzewiasty/prosty
inwazyjności
Mrozoodporność : -23°C lub większa
Pochodzi z chińskiej prowincji Zhejiang. Jest jeszcze mało popularnym gatun-

kiem, który rokuje duże nadzieje jako silnie rosnący bambus drzewiasty do
regionów z mroźnymi zimami. Zwyczajowa nazwa - „Moso północy” sugeru-
je, że ma być alternatywą dla okazałych gigantów, tj. Phyllostachys edulis
(Moso), czy Phyllostachys vivax. Przykłady z Polski i Czech pokazują, że ma
dużą żywotność i wykazuje stosunkowo niewielkie uszkodzenia mrozowe.
Phyllostachys parvifolia nie należy do najbardziej ekspansywnych bambusów
w tym rodzaju, jednakże duża witalność i odporność sprawia, że w chłod-
nych ogrodach może być jednym z silniej rozrastających się gatunków.
Charakteryzuje się prawie całkiem prostymi pędami. Liście są gęste i drobne
(4-6x1 cm), a ciemnozielone pędy dość grube, osiągające nawet 5-7 cm
średnicy. Na pędach, podobnie jak u Phyllostachys nuda, można zaobser-
wować białe pierścienie pod węzłami. Pędy z wiekiem nieco jaśnieją. Charak-
terystyczną cechą są również krótkie gałęzie.
Znajduje zastosowanie jako pojedynczy okaz lub w niewielkich grupach, da-
jąc egzotyczny efekt dzięki dobrze widocznym, masywnym pędom. Może być
też sadzony na żywopłoty, ekrany lub jako tło dla innych roślin.
Jest bambusem, który bardzo szybko osiąga duże rozmiary, ale jednocześnie
jest stosunkowo trudny do rozmnażania przez podział.
64
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Ma jadalne pędy.
PLEIOBLASTUS
FORTUNEI
syn. Pleioblastus variegatus,
Pleioblastus fortunei 'Variegata',
Arudinaria variegata
Wysokość : 30-70 cm
Typ/wzrost : okrywowy/rozłogowy
Ekspansywność : inwazyjny
Stanowisko : lekki cień
Pleioblastus fortunei został sprowadzony do Europy (jako jeden z pierwszych

gatunków) już w połowie XIX w z rodzimej Japoni.
W naturalnym środowisku oraz w Europie zachodniej gatunek ten osiąga
wyższe rozmiary, przekraczając 1 m wysokości. Pleioblastus fortunei cechują
długie i bardzo wąskie liście z jasnym paskowaniem. Paskowanie to jest słabo
widoczne u okazów rosnących w zacienionych stanowiskach. Jednak bambus
ten niezbyt dobrze znosi również silne słońce; najlepiej posadzić go zatem
w lekkim zacienieniu. Mimo rozłogowych kłączy nie należy do bardzo
inwazyjnych gatunków.
Stosowany jest przede wszystkim jako roślina okrywowa, do nasadzeń
grupowych oraz do barwnych kompozycji z innymi gatunkami.
65
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
PLEIOBLASTUS
PYGMAEUS
syn. Sasa pygmaea
pospolita nazwa: Pygmy
bamboo
Ekspansywność : bardzo inwazyjny
Ten niski, zadarniający gatunek bambusa rośnie naturalnie w lasach we

wschodniej Azji i Japonii, tworząc rozległe skupiska.
Jest bardzo podobny do Pleioblastus distichus, który przez niektórych jest
uważany za odmianę P. pygmaeus. Różnią się one przede wszystkim sposo-
bem ułożenia liści, które u P. distichus grupują się bardzo ściśle obok siebie.
Jest to znakomity bambus okrywowy, pospolicie używany w ogrodach japoń-
skich. Bardzo dobrze wygląda w sąsiedztwie kamieni. Znajduje także zasto-
sowanie jako roślina stabilizująca grunt; jest chętnie sadzony na skarpach.
Atrakcyjność tego bambusa wynika przede wszystkim z bardzo gęstego
ulistnienia. Liście są drobne (4x0,5 cm) o głębokim odcieniu zieleni.
Aby utrzymać zwartą poduszkę z liści wymagane jest przynajmniej jedno
silne cięcie w roku. Bambus powinien być przycięty w pierwszej połowie
kwietnia na wysokość około 5 cm. W razie potrzeby można w trakcie sezonu
wegetacyjnego zastosować dodatkowe cięcie.
Mimo pozornie niedużej mrozoodporności, z racji małych rozmiarów może
bardzo dobrze zimować pod śniegiem lub pod opadłymi liśćmi. Pleioblastus
pygmaeus to bambus, który ładnie odbija nawet przy znaczących uszkodze-
niach części naziemnej.
Gatunek jest też używany do bonsai.
66
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
PSEUDOSASA
JAPONICA
syn. Arundinaria japonica
pospolite nazwy:
Arrow bamboo, Yadake
Wysokość : 3-4 m
Typ/wzrost : krzewiasty/rozłogowy
Ekspansywność :
mało/umiarkowanie inwazyjna
półcienia
Pseudosasa japonica pochodzi z Korei Południowej i Japonii.

Jest to jeden z najbardziej popularnych bambusów ogrodowych w Europie.
Swoją popularność zawdzięcza zapewne orientalnemu wyglądowi. Jest to
największy z bambusów o dużych liściach nadający się do chłodnego klimatu.
Pseudosasa japonica rozrasta się z czasem do masywnej rozległej kępy. Mimo
kłączy rozłogowych nie należy jednak do bardzo ekspansywnych gatunków.
Duże, a przede wszystkim długie (maksymalnie 30x5 cm), ciemnozielone
liście przewieszają się w dół, tworząc uderzającą scenerię. Pędy rosną prosto
ku górze i są osłonięte utrzymującymi się przez wiele lat jasnokremowymi
pochwami. Z każdego węzła wyrasta tylko po jednej gałęzi.
Stosowana zarówno jako soliter na trawniku, gdzie zachwyca jako
egzotyczny, malowniczy akcent oraz jako bujny żywopłot (szczególnie
zwarty na słonecznych stanowiskach). W zachodniej Europie jest używana
jako ekran, szczególnie w terenach nadmorskich, gdyż dobrze znosi wilgotne,
morskie powietrze.
Mimo niezbyt wysokiej mrozoodporności, prawdopodobnie z racji dużej
popularności na zachodzie jest jednym z najczęściej sadzonych bambusów,
również w Polsce. W ostrzejsze zimy wykazuje jednak znaczne uszkodzenia
67
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
nawet na zacisznym stanowisku. Na szczęście stosunkowo dobrze odbija

wiosną.
‘Tsutsumiana’ (zdjęcie z prawej) To bardzo

interesująca odmiana. W chłodniejszym
klimacie dorasta do 3 m. Cechuje się nie-
typową budową pędów, które formują w dol-
nej części węzłów charakterystyczne zgru-
bienia.
68
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
SASA KURILENSIS
Wysokość : 1-2 m
Typ/wzrost :
krzewiasty/rozłogowy
inwazyjności
Stanowisko : od lekko do całkowicie
zacienionego
Sasa kurilensis to bambus, którego naturalny zasięg występowania jest

wysunięty najdalej na północ ze wszystkich bambusów na świecie. Pochodzi
z Wysp Kurylskich i Sachalinu, gdzie w górskich lasach tworzy stosunkowo
zwarte kępy.
Jest znany przede wszystkim z dużych (15-20x4-6), ciemnozielonych liści,
niekiedy z delikatnym niebieskawym odcieniem, które wyrastają ze stosun-
kowo cienkich źdźbeł (średnicy ok. 1 cm). Należy zwrócić uwagę, że w natu-
ralnym siedlisku występuje znaczna wilgotność powietrza. Z tego powodu
bambus ten, pomimo dużej mrozoodporności może wykazywać znaczne
uszkodzenia liści, szczególnie u okazów narażonych na działanie wysusza-
jących wiatrów zimą.
Sasa kurilensis znajduje zastosowanie przede wszystkim jako gatunek okry-
wowy do nasadzeń grupowych. Może być wykorzystana do stabilizacji
gruntu.
69
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
SASA
PALMATA
syn.
Sasa palmata f. nebulosa
Wysokość : 1,5-2,5 m
inwazyjności
Stanowisko : od lekkiego cienia do
całkiem cienistego
Sasa palmata rośnie naturalnie w Japonii i wschodniej Azji.

Jest to jeden z wyższych gatunków z tego rodzaju o bardzo dużych (30x10
cm), ciemnozielonych liściach z mocno odcinającym się jasnym, równoległym
unerwieniem przy patrzeniu pod światło. Charakterystyczne zabarwione są
też pędy w dolnej części prezentując ciemnobrązowe plamy na zielonym tle.
Olbrzymie liście sprawiają, że Sasa palmata jest gatunkiem o wyjątkowo
tropikalnym wyglądzie. Bardzo często sadzona jest pojedynczo jako soliter
lub w kompozycjach z innymi gatunkami o egzotycznym charakterze. W ta-
kich sytuacjach bardzo ważne jest, aby zastosować barierę korzeniową.
Można też stosować Sasa palmata do nasadzeń grupowych. Niekiedy jest też
wykorzystywana do umacniania skarp i stabilizowania gruntu.
Sasa palmata nie cechuje się bardzo wysoką mrozoodpornością. W ostrzejsze
zimy może trochę podmarzać. Duże liście są szczególnie narażone na
wysuszające działanie zimowych wiatrów. Z tego powodu bardzo istotny
zdaje się wybór jak najbardziej zacisznego miejsca.
70
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
SASA
TSUBOIANA
syn. Sasaella
tsuboiana
Ekspansywność :
mało/umiarkowanie inwazyjny
Stanowisko : od lekko do całkiem
zacienionego
Pochodzi z centralnej i południowej Japonii, gdzie rośnie w górskich lasach

do 1200 m n.p.m.
Jest jednym z bambusów o najatrakcyjniejszym ulistnieniu. Liście są duże
(20x4 cm), ciemnozielone i błyszczące, a do tego, umieszczone po 5 na jednej
gałęzi, tworzą bardzo gęstą połać. Pędy są jasnozielone, proste. Taki wzrost
pędów w połączeniu ze stosunkowo mało inwazyjnymi kłączami nadaje
roślinie wzniesiony i jednocześnie zwarty pokrój.
Jest doskonałym gatunkiem na niezbyt wysokie żywopłoty. Często stosuje się
też Sasa tsuboiana jako wysoki bambus okrywowy pod drzewami. Atrakcyjne
ulistnienie sprawia, że jest on również chętnie sadzony w kompozycji z inny-
mi roślinami. Dodatkowo dobrze prezentuje się w nasadzeniach nad wodą
i w sąsiedztwie kamieni.
71
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
SASA
VEITCHII
inwazyjności
Stanowisko : od lekko do całkiem
zacienionego
Sasa veitchii rośnie naturalnie w Japonii i wschodniej Azji.

Jest to jeden z najpiękniejszych bambusów okrywowych. Swoją urodę
zawdzięcza niezwykle dekoracyjnemu ulistnieniu. Rozwijające się wczesnym
latem młode liście są barwy jasnozielonej. Z upływem czasu stopniowo
ciemnieją, a na jesieni pojawia się na nich charakterystyczne kremowo-białe
obrzeże. W ostrzejsze zimy jasna obwódka jest większa, zwykle mniej
regularna i wówczas liście tracą swoje walory ozdobne. Pędy mają dość
ciekawą, purpurowo-zieloną barwę, bardzo często są one jednak zasłonięte
przez duże (20x5 cm) liście.
Bambus ten osiąga w chłodniejszym klimacie z reguły nieco mniejsze
rozmiary, rzadko przekraczając 60 cm wysokości. Sasa veitchii preferuje
miejsca zacienione i z większą wilgotnością powietrza. Ma jednak spore
zdolności adaptacyjne do mniej korzystnych warunków. Jest bardzo
tolerancyjna w stosunku do odczynu i struktury gleby.
Znajduje zastosowanie przede wszystkim jako niska roślina okrywowa. Daje
bardzo dobry efekt także wówczas, gdy zostanie posadzona w pojedynczej
kępie, jak również w kompozycjach kolorystycznych z innymi roślinami.
72
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
SASAELLA MASAMUNEANA
‘ALBOSTRIATA’
syn. Sasaella glabra
‘Albostriata’
Typ/wzrost : krzewiasty-
okrywowy/rozłogowy
inwazyjna
zacienionego (preferuje półcień)
Sasaella masamuneana pochodzi z Japonii.

Odmiana ‘Albostriata’ słynie z bardzo dekoracyjnego ulistnienia. Liście są
duże (15x4 cm) zielone z wyjątkowo atrakcyjnym kremowo-białym pasko-
waniem w sezonie letnim. Niektóre z nich są niemal całkiem białe. W później-
szych miesiącach jasne paskowanie jest obserwowane tylko na nielicznych
liściach.
Gatunek ten cechuje się mniejszą mrozoodpornością, przez co w chłodniej-
szym klimacie nie dorasta do dużych rozmiarów. Stosunkowo niewielki
wzrost ułatwia zabezpieczenie rośliny na zimę. Należy jednak wybierać
miejsca dobrze osłonięte.
Sasaella masmuneana ‘Albostriata’ jest szczególnie przydatna jako gatunek

okrywowy, do nasadzeń grupowych, a także do kompozycji ogrodowych.
73
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
SASAELLA RAMOSA
syn. Arundinaria vagans,
Sasa vagans,
Pleioblastus
viridistriatus ‘Vagans’
Typ/wzrost : krzewiasty-
okrywowy/rozłogowy
inwazyjności
półcienia
Sasaella ramosa pochodzi z Japonii.

Jest to bardzo agresywny gatunek, szczególnie w cieplejszym klimacie. Ma
ładne, ciemnozielone, lekko błyszczące liście (14x2 cm). Zielone pędy są
zwykle zasłonięte przez liście.
Znajduje zastosowanie jako roślina okrywowa, na niskie żywopłoty. Czasem
można ją wykorzystać jako roślinę obwódkową lub do kompozycji z innymi
roślinami. W takich sytuacjach istotne jest zastosowanie bariery korzeniowej.
74
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
SEMIARUNDINARIA
FASTUOSA
syn. Arundinaria fastuosa
pospolita nazwa: Temple
bamboo, Narihira bamboo
Wysokość : 4-6 m (7-10 m

w Europie zachodniej)
Ekspansywność : mało inwazyjna w
chłodnym klimacie
Semiarundinaria fastuosa pochodzi z Japonii. Później zadomowiła się na

Tajwanie i w Chinach. Do Europy trafiła pod koniec XIX w.
Semiarundinaria fastuosa ma typowy dla tego rodzaju wysoki i prosty wzrost
pędów. Mimo rozłogowych kłączy, w chłodnym klimacie jest mało ekspan-
sywna i rośnie w zwartych kępach. Połączenie wysokiego, strzelistego
i jednocześnie zwartego wzrostu nadaje tej roślinie wręcz wertykalną formę.
Pędy są barwy zielonej, ale szczególnie dolne międzywęźla, zwłaszcza
w słońcu, mogą wybarwiać się na czerwono-brązowy kolor. Dekoracyjny
efekt dają jasnokremowe pochwy pędowe, które nie odpadają od razu, ale
utrzymują się w rozpiętej formie na pędach. Nad węzłami, tuż powyżej
rozgałęzienia można zaobserwować niewielki rowek. Bambus ten charak-
teryzuje się także stosunkowo dużymi (15x4 cm), zielonymi liśćmi.
W odróżnieniu od zdecydowanej większości bambusów gatunek ten lepiej
rośnie na alkalicznej glebie. Jest też przydatna na tereny nadmorskie, gdyż
całkiem dobrze znosi słoną bryzę. Semiarundinaria fastuosa znajduje zasto-
sowanie przede wszystkim jako bambus soliterowy. Jest też bardzo często
sadzona na żywopłoty (zwłaszcza formowane) i ekrany. Można też stosować
ją jako roślinę pojemnikową.
Semiarundinaria fastuosa to bambus o mniejszej mrozoodporności, polecany do
uprawy w zachodniej części kraju.
75
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
SHIBATAEA KUMASACA
syn. Shibataea kumasasa
pospolita nazwa:
Ruscus-leaf bamboo
Wysokość : 60 -120 cm
Stanowisko : półcień
Shibataea kumasaca rośnie naturalnie w Chińskich prowincjach Anhui, Fujian,

Zhejiang. Prawdopodobnie jest także rodzimy na Tajwanie.
Jest bambusem o rzucających się w oczy, stosunkowo szerokich i krótkich
(8x2,5 cm), ciemnozielonych liściach. Pędy są barwy zielonej, przeważnie
zasłonięte.
Bambus ten wymaga niezbyt wilgotnych i bardzo kwaśnych gleb. Nie toleruje
alkalicznych i tylko lekko kwaśnych, na których może dochodzić do zasy-
chania liści.
Shibatea kumasaca to doskonały wybór, jeśli szukamy bambusa na gęsty, niski
żywopłot. Znajduje też zastosowanie jako większa roślina okrywowa, do
nasadzeń grupowych, a także jako soliter. Mimo rozłogowego typu kłączy nie
jest gatunkiem silnie rozkrzewiającym się i stosunkowo łatwo kontrolować
jego rozrost.
76
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Popularne bambusy o mniejszej

mrozoodporności
czyli
o marzeniach wyhodowania bambusowych gigantów
Wiele osób, które zafascynowały się bambusami sięga często po mało

przydatne gatunki, które kuszą witalnością i szybkim wzrostem. Nie będą
cieszyły naszego oka jeżeli cechom tym towarzyszy również niska
mrozoodporność.
Ta część książki przybliży kilka najchętniej kupowanych gatunków o małej
przydatności do naszego klimatu. Celowo zostały opisane oddzielnie, aby
podkreślić, że ich przydatność może być mniejsza niż wskazuje na to wiele
źródeł.
77
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
PHYLLOSTACHYS
AUREA
pospolita nazwa: Golden
bamboo, Fish pole bamboo
Wysokość : 2,5-4 m (10 m

w środowisku naturalnym)
Ekspansywność : mało inwazyjny (w
chłodnym klimacie!)
Phyllostachys aurea pochodzi z Chin (prowincje Fujian i Zhejiang). Już od

wielu wieków jest uprawiany w Japonii.
Jest popularnym bambusem w Europie zachodniej. Gatunek charakteryzuje
się zielonymi źdźbłami (a nie jak sugeruje pospolita nazwa złotymi) o rela-
tywnie bardzo krótkich międzywęźlach w dolnej części. Starsze pędy,
szczególnie w słońcu mogą mieć najwyżej lekko żółtawe zabarwienie. Liście
są umiarkowanej wielkości (8-12x1,3-1,8 cm), zielone. Pomimo rozłogowych
kłączy Phyllostachys aurea cechuje się w naszym klimacie zwartym, kępowym
wzrostem. Ma niewystarczającą mrozoodporność do naszego kraju i z reguły
wykazuje duże uszkodzenia mrozowe. Należy jednak podkreślić, że pomimo
tych uszkodzeń bardzo dobrze regeneruje się na wiosnę.
Bambus ten jest wykorzystywany przede wszystkim jako soliter, na
żywopłoty, a także jako roślina pojemnikowa.
Phyllostachys aurea ma wiele odmian najczęściej różniących się zabarwieniem

źdźbeł:
‘Flavescens Inversa’ ma zielone pędy z żółto zabarwionym wyżłobieniem
‘Holochrysa’ młode pędy są całkiem zielone, później wybarwiają się na złoto-żółte.
‘Koi’ ma żółte pędy z zielono zabarwionym wyżłobieniem.
78
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
PHYLLOSTACHYS EDULIS
syn. Phyllostachys hetorocycla f. pubescens,
Phyllostachys pubescens
pospolita nazwa: Moso
Wysokość : 1-2,5 m (zwykle 8-12 w Europie zachodniej, 25

m w środowisku naturalnym)
Typ/wzrost : drzewiasty (w cieplejszym
klimacie)/rozłogowy
Pochodzi z Chin. Jest gatunkiem tworzącym rozległe lasy do ok. 1700 m

n.p.m.
Słynie przede wszystkim z bardzo szybkiego i silnego wzrostu. Jest
najszybciej rosnącą rośliną na ziemi. Nowe pędy mogą wydłużać się nawet
ponad 1 m na dobę. W ciepłym klimacie przekracza 20 m wysokości, a ma-
sywne, grube pędy mają kilkanaście cm średnicy.
Niestety niska mrozoodporność sprawia, że nie nadaje się do uprawy
w chłodniejszym klimacie, tworząc w warunkach Polski, Czech i południo-
wych Niemiec jedynie karłowate formy. Mimo to należy do bambusów
najczęściej spotykanych na portalach aukcyjnych i mylnie zachwalanych jako
bambus z dobrą mrozoodpornością.
79
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
PHYLLOSTACHYS NIGRA
pospolita nazwa:
Black bamboo
Wysokość : 2,5-5 m (w
Europie zachodniej 6-10
m)
Ekspansywność : zwykle mało
inwazyjny
Pochodzi ze wschodnich i centralnych Chin, rosnąc do wysokości 1200 m

n.p.m. Od wieków uprawiany i bardzo powszechny w całych Chinach
i Japonii.
Jest także jednym z najbardziej popularnych bambusów ozdobnych na całym
świecie. Swoją popularność zawdzięcza zapewne czarno zabarwionym
pędom. Nowe źdźbła są zielone, ale stopniowo przybywa na nich ciemnych
plam, a po 2, maksymalnie 3 latach uzyskują zupełnie czarną barwę. Ma
prosty wzrost, ale skrajne pędy rosną zwykle ukośnie, co daje roślinie
charakterystyczny pokrój. Gałęzie przewieszają się delikatnie. Liście są
średniej wielkości (9x1,3 cm), zielone.
Ma bardzo szerokie zastosowanie w ogrodzie. Może być wykorzystany jako
roślina pojemnikowa, na żywopłoty, do nasadzeń grupowych, no i oczy-
wiście jako soliter na trawniku. Znakomicie wygląda też nad wodą.
Niestety dość niska mrozoodporność silnie ogranicza możliwość stosowania
tego gatunku w mroźnym klimacie.
Phyllostachys nigra ma jadalne pędy.
Ma bardzo wiele odmian:
80
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
‘Boryana’ jest trochę silniej rosnącą odmianą o nieznacznie wyższej mrozoodporności

(-19°C) od gatunku dzikiego i większości jego odmian.
‘Fulva’ to odmiana wyróżniająca się słabszym wzrostem oraz trochę bledszym,
jaśniejszym ulistnieniem
‘Hale’ wyróżnia się szybszym wybarwianiem pędów na czarny kolor.
‘Megurochiku’ odmiana o zielonych źdźbłach z wyżłobieniem wybarwiającym się z
czasem na ciemny purpurowo-czarny kolor. Ma nieco silniejszy wzrost od gatunku
dzikiego. Niektórzy sugerują, że jest od niego również bardziej mrozoodporna.
f. henonis charakteryzuje się nieco silniejszym wzrostem i najwyższą mrozoo-
dpornością ze wszystkich odmian i form Ph. nigra dochodzącą do ok. -21°C. Odróżnia
się tym, że źdźbła nie wybarwiają się na czarny kolor, ale pozostają zielone.
81
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
PHYLLOSTACHYS
VIVAX
Wysokość : 2,5-6 m
(do 20 m w cieplejszym
klimacie)
Ekspansywność :
mało/umiarkowanie inwazyjny
Phyllostachys vivax rośnie naturalnie w Chinach (Fujian, Henan, Jiangsu,

Szantung, Junnan, Zhejiang).
Znany jest przede wszystkim jako wysoki drzewiasty bambus o grubych,
masywnych pędach, które u gatunku są zabarwione na zielono. Źdźbła są
bardzo delikatnie prążkowane. Pochwy pędowe mają atrakcyjną kolorystykę;
są blado kremowe z wieloma ciemnymi plamkami. Liście (13x2 cm) są zie-
lone. Gałęzie przewieszają się, tworząc atrakcyjną, malowniczą formę.
Znajduje zastosowanie przede wszystkim jako soliter lub do nasadzeń w ma-
łych grupach. Stosunkowo niska mrozoodporność ogranicza znacznie
przydatność tego gatunku w warunkach klimatycznych centralnej Polski. Na
zachodzie kraju i w Niemczech Phyllostachys vivax może rozrastać się dość
ekspansywnie, osiągając niekiedy całkiem imponujące rozmiary „bambuso-
wego giganta”. Należy wybierać dobrze osłonięte miejsca.
f. aureocaulis ma piękne, złociste pędy z zielonym paskiem lub paskami na niektórych
międzywęźlach.
‘Huangwenzhu’ to odmiana o zielonych pędach z licznymi cienkimi, żółtymi

paskami, formującymi się w żółto zabarwione międzywęźle
‘Huangwenzhu Inversa’ to odmiana o żółto złocistych pędach z zielonym paskiem.
82
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Bambusy mrozoodporne w naszych warunkach klimatycznych – Grupy użytkowe
82
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
9 Grupy użytkowe
W centrum zainteresowania 85
Zwarta ściana zieleni 86
W grupie raźniej 88
Zamiast trawnika 88
Kompozycje ogrodowe 89
Pojemniki, donice 91
Wnętrza budynków 92
Na poprzedniej stronie (Fot. 44): Nawet nieduże bambusy nadają otaczającej przestrzeni
egzotyczny charakter, Rijkevorsel (Belgia)
84
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
W centrum zainteresowania
Do nasadzeń soliterowych
wybieramy zazwyczaj wyją-
tkowe bambusy, które muszą
czymś przyciągać oko obser-
watora. Z reguły najsilniej
przykuwają uwagę masywne,
egzotycznie wyglądające pę-
dy (szczególnie przydatny
będzie tu rodzaj Phyllostachys)
lub duże liście o nie mniej
egzotycznym wyglądzie (Sasa
palmata, Indocalamus tesselatus
czy Pseudosasa japonica).
Czasami do tego rodzaju
nasadzeń stosuje się też bam-
busy o ciekawym, atrakcyj-
nym pokroju, np. malowniczo
przewieszających się pędach
jak u Fargesia murielae.
Nieco rzadziej, choć również
Fot.45. Phyllostachys vivax jako akcent na trawniku,
chętnie jako pojedyncze, wy-
Wrocław
szczególnione okazy sadzimy
bambusy o atrakcyjnej kolorystyce pędów lub liści (Sasaella masamuneana
'Albostriata', Pleioblastus viridistriartus, Pleioblastus fortunei).
W naszych ogrodach najczęściej otoczeniem pojedynczego, wyeksponowa-
nego bambusa jest po prostu trawnik. Warto pamiętać, że w ogrodach
japońskich typowym tłem dla pojedynczych bambusów są zagrabiony żwir
lub piasek oraz skały. Od odpowiednio wyróżnionych bambusów bije
dostojeństwo, wytrzymałość, siła i jakaś „tajemnicza energia”.
Z jednej strony, bambusy znakomicie nadają się na rośliny soliterowe, gdyż
w odróżnieniu od efektownie, ale krótko kwitnących roślin, jak magnolie czy
różaneczniki, mają znacznie dłuższy okres dekoracyjności. Jest to cecha
niezwykle pożądana przy tego rodzaju nasadzeniach. Z drugiej jednak strony
nie możemy zapomnieć o stosunkowo niskiej mrozoodporności. W naszym
85
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
klimacie w ostrzejsze zimy większość bambusów (również mrozoodpornych!)

może wyglądać nieatrakcyjnie od końca zimy nawet do późnej wiosny. To
poważny mankament dla wyeksponowanych roślin, zwłaszcza w reprezen-
tacyjnych miejscach.
Uwaga: Przy pojedynczych nasadzeniach ekspansywnych bambusów nie
można zapomnieć o zastosowaniu barier kłączowych.
Zwarta ściana zieleni
Fot. 46 Żywopłot z Pseudosa japonica, Bokrijk (Belgia)
Wiele gatunków bambusów możemy zastosować jako ciekawe trawiaste

żywopłoty, zarówno formowane, jak i luźne, niestrzyżone. Wyższe gatunki
tworzą swoistego rodzaju ekrany. W naszym klimacie unikajmy jednak
sadzenia bambusów jako ekrany przeciw wiatrowe. W miejscach
wyeksponowanych na działanie wiatru uszkodzenia mrozowe będą bardzo
86
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
znaczące, a wzrost roślin nie zadowalający. Żywopłot z bambusów ma zatem

rację bytu tylko w miejscach osłoniętych i zacisznych.
Wedle mojej opinii żywopłoty bambusowe wiele zyskują przez strzyżenie.
Większość bambusów bardzo dobrze na nie reaguje; przycięcie gałęzi nie
skutkuje ich odrastaniem, ale tworzeniem się bujnego, gęstego ulistnienia.
W naszych warunkach wystarcza jedno zdecydowane strzyżenie na prze-
łomie wiosny i lata, bezpośrednio po osiągnięciu przez młode pędy maksy-
malnej wysokości. Wykonanie tego cięcia w odpowiednim czasie jest dosyć
istotne. Później wystarczy już tylko sporadyczna kontrola (Rys. 11, str. 39).
Bardzo niskie bambusy, tj. Pleioblastus pygmaeus, Pleioblastus fortunei
znakomicie nadadzą się jako rośliny obwódkowe dla rabat lub nasadzeń
grupowych z wyższych roślin.
Bardzo istotne jest też zachowanie odpowiednich odstępów pomiędzy
roślinami. Należy wypośrodkować pomiędzy chęcią uzyskania szybkiego
efektu zwartej „ściany”, a stworzeniem bambusom takich warunków, aby
rozwijające się rośliny nie musiały w przyszłości konkurować między sobą.
Optymalne odstępy między roślinami w żywopłocie pokazuje poniższa
tabelka (Tab. 2):
Wysokość Orientacyjne odstępy

Przydatne bambusy żywopłotowe
bambusów pomiędzy roślinami
Bambusy Pleioblastus pygmaeus, Sasaella ramosa,
25-50 cm
karłowe Shibataea kumasaca
Bambusy
Fargesia rufa, Indocalamus tesselatus, 50-70 cm
niskie
Bambusy
Pseudosasa japonica, Fargesia nitida,
średnio- 70-120 cm
Phyllostachys humilis
wysokie
Bashania fargesii, Phyllostachys
Bambusy atrovaginata, Phyllostachys aureosulcata,
100-150 cm
wysokie Phyllostachys bissetii , Phyllostachys
decora, Phyllostachys nuda
Tabela 2: Przydatne gatunki bambusów żywopłotowych.
87
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Uwaga: Sadząc żywopłot z ekspansywnych bambusów o rozłogowym typie

kłączy warto pamiętać o zastosowaniu barier kłączowych.
W grupie raźniej
Nasadzenia grupowe różnią się bardzo w zależności od wielkości roślin,

stopnia zwarcia ze sobą i ich liczebności. Mogą tworzyć niewielkie skupiska,
jak też rozległe masywy. Wyższe bambusy utworzą klimatyczny zagajnik
bambusowy, natomiast niższe gąszcz o orientalnym charakterze. Sugerowane
przeze mnie odstępy pomiędzy sąsiednimi roślinami będą z reguły większe
niż w przypadku żywopłotów, co prezentuje poniższa tabelka (Tab. 3):
Wysokość Przydatne bambusy do Orientacyjne odstępy

bambusów nasadzeń grupowych pomiędzy roślinami
Fargesia rufa, Indocalamus
Bambusy
tesselatus, Sasa palmata, Sasa 75-100 cm
niskie
tsuboiana
Bambusy
Fargesia murielae, Fargesia nitida,
średnio- 100-150 cm
Phyllostachys humilis
wysokie
Bashania fargesii, Phyllostachys
Bambusy atrovaginata, Phyllostachys
150-250 cm
wysokie aureosulcata, Phyllostachys bissetii,
Phyllostachys decora,
Tabela 3: Przydatne gatunki bambusów do nasadzeń grupowych
Zamiast trawnika
Bambusy okrywowe stanowią grupę niskich bambusów, przeważnie poniżej

50 cm wysokości. Ze względu na niewielkie rozmiary mogą w naszych
warunkach bardzo dobrze zimować pod śniegiem. Jest to doskonała
88
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
alternatywa dla trawników, gdyż rośliny te wymagają znacznie mniej

pielęgnacji. Najistotniejszym zabiegiem jest coroczne silne cięcie na wiosnę,
po którym warto zastosować nawożenie. Wiele zadarniających gatunków
bambusów może rosnąć również pod drzewami, w warunkach przynajmniej
częściowo zacienionych, np. Sasa veitchii, Sasaella ramosa. Odstępy pomiędzy
sąsiednimi roślinami powinny wynosić 30-40 cm
Kompozycje ogrodowe
Fot. 47 Próba włączenia kępy bambusa w kompozycję z innymi roślinami, Swędów (łódzkie)
Kompozycje bambusów z innymi roślinami to bardzo szerokie zagadnienie.

Niewątpliwie bambusy to atrakcyjne, często trudne do zastąpienia tworzywo
roślinne. Atutami są przede wszystkim: pokrój i egzotyczny wygląd faktura
ulistnienia, kształt i barwa pędów, dekoracyjne paskowanie lub barwa liści.
89
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Przede wszystkim efektowne rezultaty stwarza zestawienie ich z roślinami

silnie kontrastującymi formą lub barwą ulistnienia i kwiatów.
Dobrze wyglądają przemieszane z trawami ozdobnymi, zarówno niskimi
i delikatnymi (jak kostrzewy czy rozplenice), jak też wyższymi o szerszych
liściach (np. miskantami). Trawiastą kompozycję warto ożywić efektownie
kwitnącymi krzewami lub kępami mocnych bylin z wyrazistymi
kwiatostanami. Z krzewów warte zauważenia są w szczególności rośliny
kwitnące lub zimozielone, tj. różaneczniki, mahonie, ostrokrzewy czy
hortensje. Z bylin przede wszystkim polecałbym: peonię wielkokwiatową,
tawułkę Arendsa, rozchodnik okazały, jukę ogrodowa, trytomę groniastą,
parzydło leśne, liatrę kłosową, żurawkę o purpurowych liściach.
Dobrze jeśli obok kwiatostanów ozdobę stanowią też wyraziste liście. Mogą
to być: języczka Przewalskiego, łubin trwały, funkie czy bergenie. Dodatkowo
ich duże liście znakomicie nawiązują do egzotycznego wyglądu bambusów.
Zestawienie bambusów z takimi roślinami nada zakątkowi w naszym
ogrodzie klimat ogrodu-dżungli. W najcieplejszych regionach Polski możemy
dodatkowo wprowadzić inne egzotyczne rośliny, np. bananowce (w szcze-
gólności Musa basjoo), a nawet nieliczne palmy, np. Trachycarpus fortunei.
W pozostałych regionach alternatywnym rozwiązaniem będzie stosowanie
takich „egzotów” w pojemnikach. Koniecznym warunkiem jest posiadanie
odpowiedniego pomieszczenia, w którym będziemy mogli je przezimować.
Urozmaiceniem takiej egzotycznej kompozycji może być stosowanie roślin
jednorocznych lub niezimujących u nas w gruncie. Szczególnie polecam
Canna generalis czy Amaranthus caudatus.
W temacie kompozycji ogrodowych nie można pominąć też istotnej roli
materii nieożywionej, stanowiących dopełnienie całości. W ogrodach ja-
pońskich bambusy znakomicie współgrają z wodą, kamieniem i żwirem, a na-
turalnym otoczeniem są dla nich elementy małej architektury ogrodowej jak
kamienne latarnie, łukowe mostki czy pagody chińskie. W naszych ogrodach
elementy te mogą zostać zastąpione przez różnego rodzaju drobiazgi
wykonane z bambusowych pędów.
Uwaga: W przypadku zestawień bambusów z innymi roślinami, zwłaszcza
w ciasnych kompozycjach na niewielkiej przestrzeni, pamiętajmy o ograni-
czeniu roślin barierą kłączową.
90
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Pojemniki, donice
Wiele gatunków bambu-

sów bardzo ładnie prezen-
tuje się w pojemnikach na
tarasach i balkonach, na-
dając otaczającej nas prze-
strzeni wyjątkowy charak-
ter. Najczęściej stosowane
są bambusy o delikatnym
ulistnieniu, przede wszyst-
kim z rodzaju Fargesia oraz
o wyraźnie segmentowa-
nej, egzotycznej łodydze
z rodzaju Phyllostachys.
Niestety bambusy nie na-
dają się do stosowania
w donicach pozostawio-
nych zimą na zewnątrz.
Powinny być to pojemniki,
które możemy przenieść
na zimę do chłodnego, ale
w miarę jasnego pomiesz-
Fot. 48 Bambusy w pojemnikach, Antwerpia (Belgia)
czenia. Nasadzenia w do-
nicach na stałe zamontowanych na zewnątrz są w mroźniejsze zimy skazane
na wymarznięcie, nawet przy solidnej izolacji cieplnej. Dzieje się tak,
ponieważ przy dużych spadkach temperatury powietrza, tj. poniżej -25°C,
temperatura ziemi w donicach może szybko osiągnąć kilkanaście stopni
mrozu. Natomiast w gruncie, w takich samych warunkach, ziemia rzadko
kiedy przemarza głębiej niż 50 cm, a na głębokości 15 cm pod powierzchnią
gruntu (tu znajduje się znaczna część kłączy) ma temperaturę najwyżej kilka
stopni poniżej zera. Przy pokrywie śnieżnej lub zastosowaniu dodatkowego
ściółkowania przed zimą temperatura gruntu może być jeszcze wyższa, tj.
bliska 0°C. Jest to tak bardzo istotne ponieważ korzenie i kłącza są dużo
bardziej wrażliwe na przemarznięcie niż nadziemna część roślin.
91
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Wnętrza budynków
Bambusy bardzo korzystnie prezentują się we wnętrzach budynków,

szczególnie urządzonych w nowoczesnym stylu. Niestety warunki panujące
zwykle w obiektach wewnętrznych nie sprzyjają prawidłowemu rozwojowi
bambusów. Największy problem stanowią: niska wilgotność powietrza, brak
okresu spoczynku z obniżoną temperaturą, słabe oświetlenie, brak lub bardzo
słaba cyrkulacja powietrza. Najlepiej z takimi warunkami radzą sobie gatunki
tropikalne, między innymi: Bambusa vulgaris, Bambusa ventricosa, Bambusa
multiplex, choć one także mogą cierpieć z powodu suchego powietrza.
Bambusy z umiarkowanego klimatu powinniśmy na zimę wstawić do
chłodnego pomieszczenia z temperaturą nieznacznie powyżej 0° C. Całkiem
niezłe rezultaty daje nawet zimowanie ich w temperaturze 10-12° C, przy
jednoczesnym ograniczeniu podlewania.
Niska wilgotność powietrza to bardzo duży problem, zwłaszcza w sezonie
grzewczym. Aby temu zaradzić należy bambusy lokować z dala od
grzejników i dodatkowo stosować nawilżacze powietrza. Biorąc pod uwagę
wymagania bambusów wilgotność nie powinna spadać poniżej 70-75%.
Wśród bambusów występuje duże zróżnicowanie w stosunku do wymagań
świetlnych. Najczęściej jednak we wnętrzach spotykamy się z problemem
niewystarczającego oświetlenia. Warto wybierać więc gatunki, które nie
wymagają bardzo dużego nasłonecznienia lub sytuować roślinę blisko okna.
Można też stosować doświetlanie przy użyciu specjalnych lamp dla roślin
o widmie z większą intensywnością w zakresie niebieskim.
Bambusy lubią ruch powietrza. Warto również o tym pamiętać i w miarę
możliwości ustawiać je w miejscach często przewietrzanych.
Stosując wyższe gatunki należy pamiętać o ograniczeniach stwarzanych
przez wysokość pomieszczenia.
Na koniec życzę wszystkim dużo radości z pracy przy pielęgnacji bambusów

i z samego patrzenia na te piękne i niezwykłe rośliny. Oby bujnie rozrastały
się po najbliższych zimach!
92
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Literatura:
Bell M., 2000, The Gardener's Guide to Growing Temperate Bamboos,

David & Charles Publishers, Brunel House, Newton Abbed, Devon,
Farrelley D., 1984, The book of bamboo, Sierra Club books, San Francisco,
Heinze, Schreiber D., 1984, Eine neue Kartierung der Winterhärtezonen für
Gehölze in Europa, roczniki Niemieckiego Towarzystwa
Dendrologicznego,
Hoser S., 2006, Możliwości zastosowania wybranych gatunków

bambusów w architekturze krajobrazu w warunkach polskich, Praca
magisterska na SGGW,
Liese W., 1998, The anatomy of Bamboo Culms, INBAR, Eindhoven,
Meredith T.J., 2001, Bamboo for Gardens, Timber Press, Inc, Portland,
Oregon,
Satow E., 1899, The Cultivation of Bamboos in Japan, reprint ABS,
Snowarski M., 2012, Strefy mrozoodporności - nowe mapy, [w:]

Szkókarstwo 6/2012, Plantpress Sp. z o.o.,
Whittaker P., 2005, Hardy bamboos taming the dragon, Timber Press,
Portland, Oregon,
Woś A., 1999, Klimat Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa,
Forum internetowe o bambusach, http://www.bambusy.pl,
American Bamboo Society, http://www.americanbamboo.org,
Bamboo Garden Nursery, http://www.bamboogarden.com,
Bambu-u Nursery, http:www.bambu-u.com,
Bambusarium, http://www.bambusarium.cz,
http://www.newengbamboo.com,
INBAR, http://www.inbar.int,
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
Spis fotografii z opisu gatunków
Fot. 11. Bashania fargesii, Kobyłka (mazowieckie) fot. Maciej Sobczak,
Fot. 12. Fargesia murielae, Józefów (mazowieckie),
Fot. 13. Fargesia murielae, Wrocław,
Fot. 14. Fargesia nitida, Warszawa,
Fot. 15. Fargesia robusta, Rijkervorsel (Belgia),
Fot. 16. Fargesia 'Jiuzhaigou', Pruszków (mazowieckie),
Fot. 17. Fargesia rufa, Pruszków (mazowieckie),
Fot. 18. Indocalamus tesselatus, Pruszków (mazowieckie),
Fot. 19. Phyllostachys atrovaginata, Pruszków (mazowieckie),
Fot. 20. Phyllostachys aureosulcata, Pruszków (mazowieckie),
Fot. 23. Phyllostachys bissetii, Pruszków (mazowieckie),
Fot. 24. Phyllostachys decora, Pruszków (mazowieckie),
Fot. 25. Phyllostachys humilis, Kraków,
Fot. 26. Phyllostachys nuda, Pruszków (mazowieckie),
Fot. 27. Phyllostachys parvifolia, Pruszków (mazowieckie),
Fot. 28. Pleioblastus fortunei, Pruszków (mazowieckie),
Fot. 29. Pleioblastus pygmaeus, Buk (wielkopolskie),
Fot. 30. Pseudosasa japonica, Wrocław,
Fot. 31. Pseudosasa japonica 'Tsusumiana' Bokrijk (Belgia),
Fot. 32. Sasa kurilensis, Pruszków (mazowieckie),
Fot. 33. Sasa palmata, Poznań,
Fot. 34. Sasa tsuboiana, Pruszków (mazowieckie),
Fot. 35. Sasa kurilensis, Pruszków (mazowieckie),
Fot. 36. Sasa veitchii, Pruszków (mazowieckie),
Fot. 37. Sasaella masamuneana 'Albostriata', Pęcice (mazowieckie),
Fot. 38. Sasaella ramosa, Poznań,
Fot. 39. Semiarundinaria fastuosa, Bokrijk (Belgia),
Fot. 40. Shibataea kumasaca, Pruszków (mazowieckie),
Fot. 41. Phyllostachys aurea, Rijkervorsel (Belgia),
Fot. 42. Phyllostachys nigra, Rijkervorsel (Belgia),
Fot. 43. Phyllostachys vivax, Wrocław.
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f
książkę polecają:
Szczególne podziękowania
dla użytkowników portalu:
bambusy.pl
f6a97d27c7c513787550b7fcd305be15
f

Bambusy Mrozoodporne W Naszych Ebookpoint PL

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bambusy Mrozoodporne W Naszych Ebookpoint PL

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BAMBUSY MROZOODPORNE

w naszych warunkach klimatycznych

© Szymon Hoser 2013

2 Ogólne informacje o bambusach 7

4 Klimat Polski a bambusy 21

Czym są bambusy? Wiele osób poprawnie odpowie, że są trawami. Wiele

Co takiego urzekającego jest w bambusach? Dostojeństwo, piękno, harmonia

Zapraszam do bambusowej lektury.

2 Ogólne informacje o bambusach

Rysunek 1: Zasięg występowania bambusów na świecie

W zależności od klimatu, w którym występują można bambusy podzielić na

3. Bambusy strefy umiarkowanej, do której zalicza się przeszło 200

W odniesieniu do bambusów z umiarkowanego klimatu spotyka się podział

➢ Górskie. Porastają Andy i Himalaje. Są to najczęściej gatunki o zwar-

➢ Równinne. To grupa w dużej mierze ograniczona do równin wschod-

1 Taki podział proponuje w swojej książce Whittaker (2005)

➢ Wyspowe. Grupa obejmująca gatunki z Japonii, Tajwanu i Wysp

Rysunek 2: Podstawowe części bambusów

Rysunek 3: Kłącze pachymorficzne (z lewej) i leptomorficzne (z prawej)

System pachymorficzny. W systemie pachymorficznym kłącza w maksymal-

System leptomorficzny (rozłogowy). W systemie leptomorficznym kłącza są

Fot.3: Bogactwo w kolorystyce bambusowych pędów

Peryferyjnie położone komórki skórki mogą zawierać rozmaite pigmenty.

Wzrost nowych pędów

a Chusquea bardzo liczne rozgałęzienia. Istotną pomocą w identyfikacji mogą

Fot. 4 Atrakcyjny wygląd liści niektórych gatunków bambusów

U bambusów występują też liście chroniące młode źdźbła

Fot. 5 (z prawej) Jasne pochwy pędowe u Semiarundinaria fastuosa

Bardzo często w literaturze spotyka się podział na kwitnienie pełne i czę-

uwarunkowaną genetycznie. Kwitnienie masowe na tym samym obszarze

Czy można ratować bambus, który zakwitnie?

4 Klimat Polski a bambusy

Cechy klimatu Polski 22

Realne możliwości uprawy bambusów 25

Czy bambusy mogą zastąpić pospolite rośliny w 26

Z jakiego rodzaju uszkodzeniami mrozowymi trzeba 26

Co należy robić, aby minimalizować uszkodzenia 27

Z lewej (Fot. 7) Bambusy w zimowej scenerii, Pruszków (mazowieckie)

Cechy klimatu Polski

Opady i wilgotność powietrza

Stopień zachmurzenia i promieniowanie słoneczne

Porównanie klimatu Polski z klimatami, w których rosną bambusy

najczęściej w warunkach cieplejszych, z łagodniejszą zimą. Są one natomiast

4 United States Department of Agriculture

Cech populacyjnych i osobniczych. W obrębie tego samego gatunku można

Realne możliwości uprawy bambusów w Polsce

Czy w całej Polsce można z powodzeniem uprawiać bambusy?

W mroźniejszych, wschodnich regionach, tj. strefa 6A należy raczej nastawiać

Czy bambusy mogą zastąpić pospolite rośliny w większych nasadzeniach,

Z jakiego rodzaju uszkodzeniami mrozowymi trzeba się liczyć?

Wpływ na żywotność bambusów

Trzeba w tym miejscu wspomnieć o poważ-

Co należy robić, aby minimalizować uszkodzenia mrozowe bambusów?

Nasłonecznienie i warunki cieplne 31

Z prawej (Fot. 9) Phyllostachys nigra 'Boryana' tworzy egzotyczny klimat w Belgijskim

Bambusy rosną w bardzo zróżnicowanych środowiskach naturalnych, dla-

organicznej może być bardzo różna: przekompostowane resztki roślinne,

Nasłonecznienie i warunki cieplne

nym klimacie z upalnym latem, zaś wymienione dalej bambusy okrywowe są

Instalacja bariery korzeniowej 34

Instalacja bariery kłączowej

Najbardziej powszechnym rozwiązaniem jest stosowanie barier mecha-

Oznaką zbyt intensywnego podlewania lub niewystarczającego drenażu jest