‫بسم اهلل الرحمن الرحیم‬

‫بـررسی اسـتارتآپ ها در حوزه‬

‫مدیریت پسماند‬
‫دانـشـگـاه صـنـعـتی شـریـف‬

‫دانشـکده مهـندسـی مکانـیک‬

‫علیرضا عسگری ‪98170392‬‬

‫استاد مجید عباس پور‬

‫خرداد ماه سال ‪1402‬‬

 ‫فهرست‬

‫فهرست تصاویر و جداول ‪2..........................................................................................................................................‬‬

‫فهرست نمودار ها ‪2......................................................................................................................................................‬‬

‫کلمات کلیدی ‪3..........................................................................................................................................................‬‬

‫چکیده‪3.......................................................................................................................................................................‬‬

‫مقدمه ‪3........................................................................................................................................................................‬‬

‫روش تحقیق ‪7..............................................................................................................................................................‬‬

‫نتایج‪ ،‬بحث و تحلیل‪7..................................................................................................................................................‬‬

‫نتیجه گیری ‪16.............................................................................................................................................................‬‬

‫منابع ‪18........................................................................................................................................................................‬‬

‫‪1‬‬
 ‫فهرست تصاویر و جداول‬

‫جدول ‪ – 1‬سرانه ماهانه تولید زباله به ازای هر نفر در کشور های مختلف‪5............................................................. 2‬‬

‫جدول ‪ – 2‬سرانه ماهانه تولید زباله افراد با سطح در آمد مختلف‪6.......................................................................... 2‬‬

‫شکل ‪ – 1‬عناصر عملکردی در فرایند مدیریت پسامند های شهری‪8.......................................................................4‬‬

‫نمودار ‪ – 3‬سرانه و کل تولید زباله در جهان ‪8........................................................................................................5‬‬

‫شکل ‪ – 2‬استارتآپ بهروب‪9..............................................................................................................................6‬‬

‫شکل ‪ – 3-1‬راهکار های جهانی برای چالش‪-‬فرصت‪11.................................................................................... 3 7‬‬

‫شکل ‪ – 3-2‬راهکار های داخلی برای چالش‪-‬فرصت‪11.................................................................................... 3 7‬‬

‫شکل ‪ – 4-1‬راهکار های جهانی برای چالش‪-‬فرصت‪12.................................................................................... 7 7‬‬

‫شکل ‪ – 4-2‬راهکار های داخلی برای چالش‪-‬فرصت‪12.....................................................................................7 7‬‬

‫شکل ‪ – 5‬شرکت فناور آریا آژند‪14...................................................................................................................... 9‬‬

‫شکل ‪ – 6-1‬راهکار های جهانی برای چالش‪-‬فرصت‪15.................................................................................... 1 7‬‬

‫شکل ‪ – 6-2‬راهکار های داخلی برای چالش‪-‬فرصت‪15.................................................................................... 1 7‬‬

‫شکل ‪ – 7-1‬جمع بندی راهکار های داخلی شرکت های فناورانه در حوزه جمعآوری پسماند‪17.......................... 7‬‬

‫شکل ‪ – 7-1‬جمع بندی راهکار های داخلی شرکت های فناورانه در حوزه ی بازیافت و پردازش پسماند‪17.......... 7‬‬

‫شکل ‪ – 7-2‬جمع بندی راهکار های داخلی شرکت های فناورانه در حوزه بازیافت و پردازش پسماند‪18...............7‬‬

‫فهرست نمودار ها‬

‫نمودار ‪ – 1‬سهم سه استراتژی اصلی مدیریت زباله‪4........................................................................................... 1‬‬

‫نمودار ‪ – 2‬نرخ مشارکت در جمع آوری پسماند با توجه به سطح درآمد‪6........................................................ 3‬‬

‫نمودار ‪ – 3‬سرانه و کل تولید زباله در جهان ‪8....................................................................................................5‬‬

‫‪2‬‬
 ‫کلمات کلیدی‬

‫مدیریت پسماند – پسماند – بازیافت – تفکیک زباله در مبدأ – محیط زیست – پایداری – توسعه پایدار‬

‫چکیده‬

‫رشد جمعیت دنیا موجب افزایش مصرف و افزایش مصرف موجب افزایش زباله شد‪ .‬با افزایش زباله مشکالتی به وجود‬
‫آمد و حکومت ها و دولت ها در پی آن شدند تا به گونه ای این مواد زائد و زباله ها را به گونه ای پایدار مدیریت کنند‪.‬‬
‫از این رو قوانینی وضع کردند و افراد و سازمان ها را موظف به انجام اقداماتی به دنبال کاهش و مدیریت زباله کردند‪ .‬در‬
‫پی این اقدامات فرآیندی ‪ 6‬مرحله برای مدیریت پسماند به وجود آمد که از میان آن ها بخش خصوصی به دو بخش آن‬
‫عالقه بیشتری نشان داد و اغلب سرمایه گذاری های خصوصی و غیر انتفاعی در این دو بخش روانه شد‪ .‬در داخل کشور‬
‫ما نیز علی رغم قوانین بعضاً دست و پا گیر و سختگیرانه شرکت ها و استارتآپ هایی بدین منظور راه اندازی شده است‪.‬‬
‫این شرکت ها سعی می کنند تا با همکاری و مشارکت حداکثری مردم ‪ 9‬چالش‪-‬فرصت موجود در حوزه مدیریت پسماند‬
‫را کنترل کرده و چالش ها را به فرصت تبدیل کنند‪ .‬این روند مدیریت پسماند که در صدر اقدامات آن‪ ،‬بازیافت و کاهش‬
‫استفاده قرار دارد‪ ،‬در کشور های توسعه یافته که به دلیل توسعه یافتگی و درآمد باال‪ ،‬اتفاقاً تولید زباله ی بیشتری نیز دارند؛‬
‫از سال ها پیش شروع و گسترش یافته و در این حوزه پیشرو هستند‪ .‬کشور ما نیز باید با استفاده از تجارب جهانی‪ ،‬خود را‬
‫ابتدا به سطح جامع ه جهانی رسانده و سپس با جذب سرمایه گذار خارجی‪ ،‬سرمایه گذاری داخلی و حمایت همه جانبه از‬
‫فعالین این حوزه را را برای توسعه ی پایدار و پیشرفت کشور در این حوزه هموار کند‪.‬‬

‫مقدمه‬

‫با رشد جمعیت جهان و پیشرفت تکنولوژی‪ ،‬دسترسی انسان ها به منابع افزایش یافت و با وقوع انواع انقالب های فکری و‬
‫صنعتی نیاز انسان به این منابع آشکار شد‪ .‬بعد از وقوع انقالب صنعتی و کشاورزی مصرف انسان ها از منابع طبیعی افزایش‬
‫یافت و در پی این افزایش مصرف‪ ،‬تولید زباله و دور ریز نیز با افزایش چشمگیری همراه بود‪ .‬شهر های بزرگ دنیا که تا‬
‫قبل از این موضوع‪ ،‬زباله های اندک خود را به راحتی مدیریت می کردند – یا آن ها را جایی خارج از محدوده ی شهری‬
‫رها میکردند‪ ،‬یا آن ها را می سوزاندند و یا آن ها را در دریا می انداختند – حاال با افزایش ناگهانی زباله دچار بحران های‬
‫جدی شده بودند‪ .‬ذکر این موضوع مهم است که انسان به عنوان تنها جانوری که زباله تولید می کند باید به فکر مدیریت‬
‫این زباله ها نیز باشد‪ .‬افزایش تولید زباله در شهر های بزرگ و پر جمعیت‪ ،‬چالش اساسی تری را به نسبت شهر های کوچک‬

‫‪3‬‬
‫به وجود آورد‪ .‬از این رو مطالعه ی رفتار و سیستم های کارکرد شهر های بزرگ برای مدیریت زباله ها ضروری می نماید‪.‬‬
‫با افزایش تولید زباله‪ ،‬تنوع و گوناگونی زباله ها بیشتر شد و محققان برای مطالعه ی دقیق تر و بهتر این زباله ها آن ها را به‬
‫دسته هایی با مشخصات مختلف تقسیم بندی کردند‪ .‬این دسته بندی عبارت است از‪ :‬زباله های شهری‪ ،‬زباله های پزشکی‬
‫و زباله های کشاورزی‪ .‬در این تحقیق ما روی زباله های شهری که مهم ترین و گسترده ترین بخش است‪ ،‬تمرکز می کنیم‪.‬‬
‫زباله های شهری طیف گسترده ای از زباله ها از جمله؛ زباله های مسکونی‪ ،‬تجاری‪ ،‬صنعتی‪ ،‬ساختمانی و سازمانی را شامل‬
‫می شود‪.‬‬

‫به طور کلی سه استراتژی اصلی برای مدیریت زباله و پسماند های شهری وجود دارد که عبارت اند از‪ :‬بازیافت یا استفاده‬
‫مجدد‪ ،‬سوزاندن و دفع کردن (دفن زباله ها)‪.‬‬

‫اصلی مدیریت زباله‪1‬‬ ‫نمودار ‪ – 1‬سهم سه استراتژی‬

‫هدف ما از مدیریت پسماند در گام اول‪ ،‬رهایی از مشکالت مستقیم ناشی از پسماند؛ مثل تخریب چهره ی شهری‪ ،‬ایجاد‬
‫بوی بد‪ ،‬انتقال بیماری ها‪ ،‬افزایش جانوران موزی و ‪ ...‬و در گام بعدی رهایی از مشکالتی است که زباله ها به طور غیر‬
‫مستقیم برای ما به وجود می آورند‪ .‬مدیریت زباله های جامد حدود ‪ 5‬درصد از کل انشار گاز های گلخانه ای (‪ )GHG‬را‬
‫تشکیل می دهد (‪ .)Mohareb and Hoornweg 2017‬در این بین استراتژی دفن زباله بیشترین و استراتژی بازیافت و کاهش‬
‫مصرف کمترین سهم انتشار این گاز ها را دارد‪ .‬به همین دلیل تمایل جامعه ی جهانی و شرایط رسیدن به پایداری در این‬
‫زمینه‪ ،‬ما را مجاب می کند تا سهم بازیافت و کاهش مصرف را در مدیریت پسماند افزایش دهیم‪ .‬از این رو بیشتر فعالیت‬
‫های غیر انتفاعی و سرمایه گذاری های خصوصی در دنیا به سمت بازیافت تمایل پیدا می کند و بشتر استارتآپ های‬

‫‪4‬‬
‫حوزه مدیریت پسماند در این زمینه شکل می گیرند‪ .‬از این رو بررسی و تحقیق ما به طور تخصصی تر روی استارتآپ‬
‫هایی خواهد بود که در زمینه ی بازیافت زباله ها و پسماند های شهری فعالیت می کنند‪.‬‬

‫موضوع مورد توجه بعدی در زمینه ی مدیریت پسماند میزان زباله تولید شده توسط افراد است‪ .‬متوسط تولید زباله ماهانه‬
‫یک فرد در ایاالت متحده حدوداً به اندازه ی وزن یک انسان معمولی (حدود ‪ 65‬کیلوگرم است) این مقدار در کشور ما‬
‫نصف ایاالت متحده یعنی نزدیک به‪ 30‬کیلوگرم ماهانه است‪ .‬اصلی ترین عامل اختالف سرانه تولید زباله در جوامع مختلف‬
‫نه جمعیت و نه سطح فرهنگ آن جامعه است‪ .‬بلکه مهم ترین عامل تعیین کننده ی سرانه تولید زباله‪ ،‬سطح درآمد آن‬
‫جامعه است‪.‬‬

‫های مختلف‪2‬‬ ‫جدول ‪ – 1‬سرانه ماهانه تولید زباله به ازای هر نفر در کشور‬

‫‪5‬‬
‫به عنوان نمونه کشور آفریقا ی جنوبی‪ ،‬با آن که در قاره ی آفریقا قرار دارد و شاید به نظر بیاید که به دلیل جهان اول نبودن‬
‫نمی تواند زباله ی زیادی تولید کند؛ اما مشاهده می شود که میزان زباله ی تولید شده ی سرانه برای هر نفر در این کشور‬
‫از کشور های توسعه یافته و پیشرفته ای همچون فرانسه‪ ،‬ژاپن و انگلستان بیشتر است‪ .‬همچنین مشاهده می شود که باالترین‬
‫نزخ تولید زباله نه مربوط به کشور های صنعتی و توسعه یافته ی غربی بلکه متعلق به نیوزلند است‪ .‬پس متوجه شدیم مهم‬
‫ترین عامل در تعیین میزان تولید زباله سطح درآمد افراد است‪ .‬این موضوع در سطوح جزئی تر و در داخل جوامع نیز برقرار‬
‫است‪ .‬یعنی افراد با درآمد باالتر از افراد با درآمد پایین تر زباله بیشتری تولید می کنند‪.‬‬

‫با سطح در آمد مختلف‪2‬‬ ‫جدول ‪ – 2‬سرانه ماهانه تولید زباله افراد‬

‫نکته ی مهم دیگر در مدیریت پسماند نرخ مشارکت مردمی برای مدیریت و جمع آوری زباله است‪ .‬داده های جهانی نشان‬
‫می دهند که نزخ مشارکت مردم با توجه به سطح درآمدی آن متفاوت است‪ .‬یعنی افراد با سطح درآمدی باال نرخ مشارکت‬
‫بیشتری برای مدیریت پسماند های شهری ایفا می کنند و بعضاً نرخ مشارکت آن ها در این زمینه تا میزان ‪ 96‬درصد هم می‬
‫رسد‪ .‬اما از طرفی افراد با سطح درآمدی پایین کمترین نرخ مارکت با میزان ‪ 39‬درصد را دارند‪ .‬این موضوع برای‬
‫استارتآپ ها می تواند نکته ای حیاتی باشد‪ .‬چرا که شناخت رفتار مخاطب می تواند آن ها را برای رسیدن به اهداف و‬
‫چشم اندازشان راهنمایی و جهت دهی کند‪.‬‬

‫نرخ مشارکت در جمع آوری پسماند با توجه به سطح درآمد‪3‬‬ ‫نمودار ‪– 2‬‬

‫‪6‬‬
‫در نهایت این اطالعات ما را کمک می کند تا بتوانیم شناخت مناسبی از رفتار جامعه ی هدف داشته باشیم و بهترین تصمیم‬
‫را برای ارائه خدمات به عنوان یک استارتآپ فعال در این زمینه اتخاذ کنیم‪ .‬در ادامه به بررسی دو استارتآپ فعال در‬
‫زمینه ی مدیریت پسماند شهری به صورت مفصل – یکی از آن ها در حوزه ی جمع آوری و پسماند‪ ،‬دیگری در حوزه ی‬
‫بازیافت و استفاده ی مجدد پسماند های جمع آوری شده ‪ -‬و معرفی اجمالی برخی دیگر از استارتآپ های فعال در این‬
‫زمینه میپردازیم و اصلی ترین چالش ها و راهکار های آن ها در مقابل این چالش ها را واکاوی میکنیم‪.‬‬

‫روش تحقیق‬

‫در این تحقیق سعی شده با بررسی های کتابخانه ای و جست و جو های اینترنتی از منابع معتبر‪ ،‬معتبر ترین اطالعات استخراج‬
‫و بر اساس آن ها نتیجه گیری های معقولی صورت بگیرد‪ .‬همچنین سعی شده است که در طی روند نگارش مقاله از نقل‬
‫قول ها و تعریفات مقاالت و کتب معتبر استفاده شود‪ .‬اطالعات این تحقیق در بهار سال ‪ 1402‬گردآوری شده‪ ،‬لذا نویسنده‬
‫نمی تواند تضمینی برای درستی این اطالعات و نتیجه گیری ها در سال های بعد داشته باشد‪ .‬پیشنهاد می شود برای استفاده‬
‫از نتیجه گیری های این تحقیق در سال های پس از نگارش این مقاله‪ ،‬داده های آن را با داده های روز مطابقت داده تا از‬
‫صحت نتیجه اطمینان یابید‪.‬‬

‫نتایج‪ ،‬بحث و تحلیل‬

‫مشاهده شد که بهترین روش برای مدیریت پسماند و زباله های شهری که توسعه ی پایدار را به همراه دارد‪ ،‬کاهش استفاده‬
‫و بازیافت زباله های قابل بازیافت است‪ .‬همانطور که در بخش مقدمه دیدیم‪ ،‬حدود ثلث زباله های ما به مراکز بازیافت‬
‫رفته و بقیه آن ها راهی کوره های زباله سوز و یا محل دفن زباله (‪ )Landfill‬می شوند‪ .‬اولین قدم برای افزایش میزان سهم‬
‫بازیافت‪ ،‬جمع آوری زباله های قابل بازیافت و تفکیک آن ها از دیگر زباله ها می باشد‪ .‬به طور کلی اگر عناصر عملکردی‬
‫درگیر در مدیریت پسماند شهری را دسته بندی کنیم به شکل ‪ 1‬خواهیم رسید‪ .‬عوامل و عناصر موجود در فرایند مدیریت‬
‫پسماند به ‪ 6‬مرحله تقسیم می شوند‪ .‬تولید زباله (‪)Waste generation‬؛ قوانین و ضوابط موجود برای دفع‪ ،‬تفکیک و جابهجایی‬
‫زباله (‪)Waste handling, separation, storage‬؛ جمع آوری اولیه پسماند و انتقال آن به مراکز محلی و کوچک بازیافت‬
‫(‪)Collection‬؛ پردازش پسماند شامل جداسازی‪ ،‬غربال و جمع آوری فلزات گرانبها(‪)Processing and transformation‬؛ حمل‬
‫و نقل و انتقال زباله و پسماند از مراکز کوچک به مراکز اصلی و بزرگ (‪)Transfer and transport‬؛ دفع بقایا و مواد زائد‬
‫‪4‬‬
‫باقی مانده از مراحل قبل (‪ .)Disposal‬تمام این ‪ 6‬مرحله را تحت عنوان فرایند مدیریت پسماند می شناسیم‪.‬‬

‫‪7‬‬
 ‫عناصر عملکردی در فرایند مدیریت پسامند های شهری‪4‬‬ ‫شکل ‪– 1‬‬

‫در ابتدای مقاله اشاره شد که تولید زباله در جهان همواره روند صعودی را طی می کند (نمودار ‪ )3‬و همچنین ضوابط و‬
‫مقررات نیز توسط دولت و یا مقامات محلی تعیین می شود‪ .‬یکی از مهم ترین بخش های این فرایند مرحله سوم‪ ،‬جمع‬
‫آوری اولیه و انتقال پسماند به مراکز بازیافت کوچک و محلی است‪.‬‬

‫تولید زباله در جهان ‪5‬‬ ‫نمودار ‪ – 3‬سرانه و کل‬

‫‪8‬‬
‫یکی از استارتآپ های داخلی که روی این بخش (‪ )Collection‬تمرکز دارد‪ ،‬استارتآپ «بهروب‪( »6‬ایده پردارزان‬
‫الکترونیک البرز) است‪ .‬بهروب بخشی از پلتفرم دانش بنیان دهکده هوشمند است که در قالب یک شرکت خصوصی و‬
‫یک استارتآپ فعالیت میکند‪ .‬بهروب از سال ‪ 1396‬با تحقیق و مطالعه در حوزه اکوسیستم پسماند شروع به کار کرد و‬
‫اولین قرارداد جمع آوری پسماند خشک از مبدأ را با سازمان مدیریت پسماند کرج در اسفند ‪ 1397‬منعقد نمود‪ .‬شرکت‬
‫ایده پردازان الکترونیک البرز با هدف هوشمند سازی مناطق ایران شروع به فعالیت نموده است‪ .‬در این راستا این مجموعه‬
‫با ارائه سامانه دهکده هوشمند در زمینه مدیریت شهری بر پایه اینترنت اشیا و اپلیکیشن موبایل شامل جمعآوری پسماند‪،‬‬
‫خودرو های آنالین‪ ،‬رویداد ها و اخبار‪ ،‬خدمات آنالین شهری‪ ،‬فروشگاه ها و ‪ ...‬به مسؤالن شهرداری و دهداری ها کمک‬
‫کرده است‪ .‬نحوه ی عملکرد بخش پسماند این سامانه به این شرح می باشد‪ :‬شهروند درخواست جمعآوری می دهد‪ .‬در‬
‫پنل شهرداری نماینده شهرداری می تواند با تعریف هر نوع پسماند و سپس تعریف پیمانکار آن نوع از پسماند‪ ،‬در خواست‬
‫ها را به پیمانکار مربوطه ارجاع نموده و یا به حالت خودکار قرار دهد‪ .‬پیمانکار (برای مثال بهروب) به راننده نزدیک ارجاع‬
‫داده و کیف پول خود را پر می کند‪ .‬راننده درخواست را در اپلیکیشن مشاهده نموده و از طریق تلفن همراه خود اعالم‬
‫حض ور می کند‪ .‬در این هنگام موبایل شهروند هشدار می دهد‪ .‬پس از تحویل پسماند‪ ،‬میزان دقیق آن مشخص می شود و‬
‫تأیید می گردد‪ .‬در این هنگام یک اعالن و پیامک مشابه فاکتور به شهروند ارسال می شود و از او درخواست می شود تا‬
‫صحت اطالعات را تأیید کند‪ .‬پس از تأیید‪ ،‬مبلغ پسماند پس از کسر کارمزد استارتآپ (در اینجا بهروب)‪ ،‬به حساب‬
‫شهروند واریز می شود‪ .‬جهت ایجاد انگیزه هم برای شهروندان و هم برای رانندگان امتیازاتی در نظر گرفته شده است؛ از‬
‫امتیازات به دست آمده جدا از دریافت مبلغ نقدی‪ ،‬کاربران می توانند در قسمت های مختلف سامانه و قرعه کشی ها‬
‫‪7‬‬
‫استفاده کنند‪.‬‬

‫بهروب‪6‬‬ ‫شکل ‪ – 2‬استارتآپ‬

‫در زمینه ی مدیریت پسماند‪ ،‬دولت ها و کشور ها با ‪ 9‬چالش‪-‬فرصت رو به رو هستند که برای استفاده از این فرصت ها و‬
‫یا رفع این چالش ها تمهیداتی مثل تأسیس شرکت های استارتآپی‪ ،‬قوانین و مقررات جدید و ‪ ...‬اندیشه شده است‪ .‬این‬
‫‪ 9‬چالش‪-‬فرصت عبارت است از‪:‬‬

‫‪9‬‬
‫‪ .1‬دفع سنتی پسماند و اثرات مخرب زیست محیطی (مانند انتشار گاز های گلخانه ای‪ ،‬زمان زیاد تجزیه‬
‫پالستیک در طبیعت و ‪)...‬‬
‫‪ .2‬نظارت‪ ،‬جمعآوری و دفع پسماند های ویژه و خطرات زیست محیطی ناشی از آن‬
‫‪ .3‬پیچیدگی و هزینه بر بودن تفکیک پسماند ها پس از گردآوری و عدم استقبال افراد از تفکیک در مبدأ‬
‫‪ .4‬کـمبود داده و اطـالعات در خـصوص نوع‪ ،‬مـیزان و الگوی رفتاری تولید پسماند در سطح شهری و ملی‬
‫‪ .5‬افزایش مصرف گرایی و دور ریختن وسایلی که همچنان قابل استفاده هستند‬
‫‪ .6‬از دست رفـتن حجم بسیار زیادی از فلزات گران بها و مواد ارزشمند به دلیل استـفاده از شیوه های سنتی‬
‫‪ .7‬پیچیدگی و زمان بر بودن دفع اصولی پسماند خانگی و صنعتی (عدم دسترسی آسان شرکت های مربوطه‬
‫برای جمعآوری پسماند های حجیم و ویژه ی خانگی و صنعتی و عدم اطالع از مراکز بازیافت هر یک‬
‫از انواع پسماند در محدوده)‬
‫‪ .8‬دور ریختن حجم بسیار زیاد پسماند های غذایی قابل استفاده‬
‫‪ .9‬بهینه نبودن روش های جمعآوری فعلی (سرریز شدن برخی سطل ها و خالی ماندن برخی دیگر در فواصل‬
‫مراجعه کامیون های جمعآوری و عدم تخصیص بهینه کامیون به مسیر ها)‬

‫در بین این چالش‪-‬فرصت ها ‪ 7‬مورد اول‪ ،‬موضوعات استراتژیک مشترک بین شرکت های داخلی و تجربیات جهانی و ‪2‬‬
‫مورد آخر موضوعاتی است که در داخل از تجربیات جهانی مغفول مانده است و بهتر است تا با استفاده از تجربیات جهانی‬
‫‪7‬‬
‫راهکار های مناسبی جهت رفع چالش و تبدیل آن ها به فرصت اعمال شود‪.‬‬

‫با توجه به ساز و کار و اهداف شرکت استارتآپی بهروب و چالش‪-‬فرصت های نامبرده شده‪ ،‬این شرکت در جهت رفع‬
‫چالش های ‪ 3‬و ‪ 7‬و تبدیل آن ها به فرصت برآمده است‪ .‬یعنی هدف اصلی این شرکت جمعآوری و تفکیک زباله های‬
‫خانگی و انتقال آن به مراکز بازیافت برای دفع اصولی این پسماند و در نتیجه حفظ محیط زیست از آسیب های احتمالی‬
‫است‪ .‬در شکل ‪ 3‬نگاهی کلی به راهکار های جهانی و داخلی برای رفع چالش ‪ 3‬خواهیم داشت‪.‬‬

‫‪10‬‬
 ‫شکل ‪ – 3-1‬راهکار های جهانی برای چالش‪-‬فرصت‪3 7‬‬

‫شکل ‪ – 3-2‬راهکار های داخلی برای چالش‪-‬فرصت‪3 7‬‬

‫همانطور که مشخص است جامعه ی جهانی راهکار های بیشتری برای تبدیل چالش ها به فرصت در این مورد به کار برده‬
‫است و کشور ما ظرفیت بیشتری برای رشد و پیشرفت در این زمینه دارد‪ .‬به عنوان مثال استفاده از فناوری های نوین و بزار‬
‫هوشمند رد کشور ما به منظور مدیریت پسماند‪ ،‬مغفول مانده است و درصورت سرمایه گذاری در این بخش می تواند‬
‫اثربخشی زیادی روی بهبود این بخش و استفاده از فرصت های موجود دشته باشد‪.‬‬

‫دیگر چالش‪-‬فرصتی که شرکت بهروب در پی رفع آن است‪ ،‬مورد ‪ 7‬یعنی؛ پیچیدگی و زمان بر بودن دفع اصولی پسماند‬
‫خانگی و صنعتی (عدم دسترسی آسان شرکت های مربوطه برای جمعآوری پسماند های حجیم و ویژه ی خانگی و صنعتی‬
‫و عدم اطالع از مراکز بازیافت هر یک از انواع پسماند در محدوده)‪ ،‬است‪ .‬برای بررسی دقیق تر این موضوع شکل ‪4‬‬
‫مقایسه ای بین راهکار های جهانی و راهکار های داخلی انجام داده است‪.‬‬

‫‪11‬‬
 ‫شکل ‪ – 4-1‬راهکار های جهانی برای چالش‪-‬فرصت‪7 7‬‬

‫شکل ‪ – 4-2‬راهکار های داخلی برای چالش‪-‬فرصت‪7 7‬‬

‫نکته ی مثبت در مورد این چالش‪-‬فرصت این است که راهکار های داخلی مطابق با راهکار های جامعه جهانی است و در‬
‫این مورد پا به پای جامعه ی جهانی پیش می رویم و توانسته ایم خود را به تجربیات جهانی برسانیم‪ .‬از این رو بهتر است‬
‫توان و انرژی خود را روی دیگر چالش‪-‬فرصت ها بیشتر متمرکز کرده تا در دیگر موارد نیز ابتدا به تجربیات و راهکار‬
‫های جهانی رسیده و سپس در آن زمینه پیشرو باشیم‪.‬‬

‫اما مهم ترین موضوع در این بخش یعنی جمعآوری پسماند و کاری که استارتآپ هایی همچون بهروب انجام می دهند؛‬
‫جلب رضایت شهروندان برای همکاری در امر تفکیک و جداسازی زباله و تحویل آن ها است‪ .‬اگر نگاهی گذرا به آمار‬
‫مشترکین و مخاطبان این پلتفرم ها داشته باشیم‪ ،‬خواهیم دید که بیشترین تعداد مخاطب را شرکت بهروب با فقط ‪20000‬‬
‫کاربر که شاید همگی فعال نباشند‪ ،‬دارد‪ .‬این یعنی تمام این شرکت ها در طول عمر کسب و کار خود نتوانسته اند اعتماد‬

‫‪12‬‬
‫و رضایت شهرواندان را در این امر جلب کنند‪ .‬یکی از دالیل این موضوع می تواند مربوط به قانون های سختگیرانه و بعضاً‬
‫دست و پا گیر در این بخش باشد‪ .‬ولی این موضوع دالیل دیگری هم دارد که در ادامه به آن ها می پردازیم‪.‬‬

‫قیمت پایین در خرید پسماند می تواند از پر اهمیت ترین دالیلی باشد که اقبال مردم به عمل تفکیک و تحویل پسماند را‬
‫کاهش می دهد‪ .‬وقتی مردم عدم انطباق شعار اینگونه شرکت ها که اکثر آن ها در راستای حفظ محیط زیست و دوستداری‬
‫آن است را با سیاست های قیمت گذاری این شرکت ها مقایسه می کنند؛ به تضادی آشکار می رسند و همین تناقص‬
‫موجب عدم اطمینان و در نتیجه عدم همکاری بیشتر آن ها می شود‪.‬‬

‫مورد دوم احترام به مشتری و کاربران است‪ .‬این مورد هم دقیقاً به شعار شرکت های دوستدار طبیعت و محیط زیست باز‬
‫می گردد‪ .‬مردم از شرکتی که ادعا دارد برای محیط زیست احترام قائل است و سعی در حفظ آن دارد؛ انتظار دارند برای‬
‫مخاطبان خود نیز احترام قائل باشد‪ .‬ولی در عمل اینطور نیست‪ .‬با نگاهی به بازخورد کاربران در شبکه های اجتماعی‬
‫مختلف به این شرکت ها متوجه می شویم که این شرکت ها نسبت به تعهادتی که به کاربران خود دارند‪ ،‬اهمال کاری‬
‫میکنند‪ .‬از تأخیر در پرداخت وجوه تا تأخیر و عدم زمانبندی درست در دریافت پسماند ها‪ .‬همه ی این ها مردم را در امر‬
‫همکاری با این شرکت ها سست کرده و موجب کاهش تعداد مخاطبان می شود‪.‬‬

‫مورد بعدی نیز به تناقص بین شعار و عملکرد این شرکت ها مربوط است‪ .‬بهتر است اینطور گفت ‪« :‬مهم ترین عامل برای‬
‫بقا و مشارکت مردمی یک استارتآپ محیط زیستی اعتماد مردم به آن مجموعه است»‪ .8‬شرکتی که ادعای حفظ محیط‬
‫زیست و کاهش ردپای کربن را دارد‪ ،‬باید این تفکر و راهبرد را در تمام جریان وجودی شرکت پایه ریزی کند‪ .‬در صورتی‬
‫که طبق بازخورد کاربران بسیاری از این شرکت ها در بسیاری از موارد نه تنها باعث کاهش ردپای کربن و آلودگی محیط‬
‫زیستی نشده بلکه باعث تشدید آن نیز می شوند‪ .‬این رفتار متناقص این تفکر را برای کاربر پیش میآورد که این شرکت‬
‫فقط در پی سود خود بوده و کوچکترین ارزشی برای محیط زیست و حفظ آن قائل نیسیتند‪.‬‬

‫نشان داده شد که بهترین روش برای مدیریت پسماند بازیافت و استفاده ی مجدد است که در بهترین حالت تنها ‪ 35‬درصد‬
‫از زباله های ما از طریق بازیافت و یا استفاده ی مجدد به چرخه ی استفاده باز می گردند (نمودار ‪ .)1‬از این رو وجود‬
‫شرکت ها و استارتآپ هایی که در این زمینه فعالیت کنند‪ ،‬ضروری می نماید‪ .‬شرکت استارتآپی فناورآریا آژند‪ 8‬از‬
‫جمله شرکت هایی است که در بخش پردازش پسماند شامل جداسازی‪ ،‬غربال و جمع آوری فلزات گرانبها( ‪Processing‬‬
‫‪ )and transformation‬از فرایند مدیریت پسماند فعالیت می کند‪ .‬شرکت فناور آریا آژند اولین شرکت دانش بنیان سیمانی‬
‫است‪ .‬این شرکت ارائه دهنده ی محصوالت سیمانی می باشد‪ .‬فناوری این شـرکت بـرخالف کارخانه های سیمان معمول‬
‫نه تنها باعث انتشار آالینده های زیسـت محیطـی نمیگـردد‪ ،‬بلکه با حفظ و به جریان انداختن پسماندهای صنعتی نظیر‬
‫سرباره در خط تولید خود‪ ،‬بـه حفظ محیط زیست کمک شایانی می کند ‪.‬آریا آژند اولین شرکتی است که بر اساس‬

‫‪13‬‬
‫مقررات موجود‪ ،‬مجوز استقرار خط تولید سیمان در شعاع ‪120‬کیلومتری پایتخت را از مقامات مسئول اخذ نموده است‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫محصوالت آریا آژند عالوه بر سازگاری زیست محیطی از خواص کاربردی تقویت شده نیز برخوردارند‪.‬‬

‫– شرکت فناور آریا آژند‪9‬‬ ‫شکل ‪5‬‬

‫از جمله محصوالت این شرکت می توان به موارد زیر اشاره کرد‪:‬‬

‫• مواد پر کن سیمانی (‪ :)Backfill Material‬این مواد حاوی مقادیر قابل مالحظه ای پودر های پر کننده می باشد و‬
‫بهصورت مالت روان برای پر کردن فضا های خالی غیر باربر مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬
‫• سیمان های رنگی (‪ :)Color Cements‬این سیمان ها با استفاده از رنگدانه های معدنی با دوام تهیه و تولید می شوند‪.‬‬
‫• سیمان بنایی (‪ :)Masonry Cement‬این سیمان با ترکیب مناسب از مواد مکمل سیمانی پرتلند‪ ،‬مطابق استاندار ملی‬
‫ایران‪ ،‬خواص کنترل شده ای برای مصرف در امور بنایی دارد‬
‫• پوشش های سیمانی (‪ :)Coatings Cement‬این پوشش ها با بهره مندی از فناوری نانو خواص زد باکتریایی و خود‬
‫تمیز شوندگی از خود نشان می دهند‪.‬‬
‫• سیمان ضد اسید (‪ :)Acid Resistant Cement‬این نوع سیمان در برابر محیط های اسیدی که مخرب ترین و مضر‬
‫ترین محیط برای عمل آوری و تاب آوری سیمان محسوب می شود؛ مقاوم است‪.‬‬
‫• سیمان ژئوپلیمری (‪ :)Geopolymer Cement‬این نوع سیمان که بیشترین تأثیر زیست محیطی را دارد از فرآوری‬
‫طبیعی با پسماند های صنعتی تهیه می شود‪ .‬برخی از انواع این سیمان به دلیل خواص کاربردی تر و رد پای کربن‬
‫‪10‬‬
‫کمتر جایگزین مناسبی برای سیمان پرتلند به حساب می آید‪.‬‬

‫با توجه به ساز و کار و اهداف شرکت استارتآپی آریا آژند و چالش‪-‬فرصت های نامبرده شده‪ ،‬این شرکت در جهت‬
‫رفع چالش ‪ 1‬و تبدیل آن به فرصت برآمده است‪ .‬یعنی هدف اصلی این شرکت جلوگیری از دفع سنتی پسماند و استفادهی‬
‫مجدد از پسماند های صنعتی و تولید محصولی با رد پای کربن کمتر از محصوالت مشابه است‪ .‬در نتیجه این اقدامات‬

‫‪14‬‬
‫محیط زیست از آسیب های احتمالی محفوظ می ماند و احتمال تخریب آن کاهش می یابد‪ .‬در شکل ‪ 6‬نگاهی کلی به‬
‫راهکار های جهانی و داخلی برای رفع چالش ‪ 1‬خواهیم داشت‪.‬‬

‫شکل ‪ – 6-1‬راهکار های جهانی برای چالش‪-‬فرصت‪1 7‬‬

‫شکل ‪ – 6-2‬راهکار های داخلی برای چالش‪-‬فرصت‪1 7‬‬

‫مشاهده می شود که کشور ما در مهار این چالش نسبت به جامعه ی جهانی عملکرد ضعیف تری دارد و این عملکرد‬
‫ضعیف؛ به دلیل استفاده ی حداقلی از تکنولوژی و فناوری های روز دنیا است‪ .‬به منظور ارتقای این مورد می توان با جذب‬
‫سرمایهگذار های خارجی و همچنین حمایت های همه جانبه از شرکت های دانش بنیان‪ ،‬مراکز علم و فناوری‪ ،‬پارک و‬
‫پردیس های فناوری و دانشگاه ها به سطوح مناسبی از پیشرفت در این مورد رسید‪ .‬این چالش‪-‬فرصت مهم ترین چالش از‬
‫موارد ‪ 9‬گانه است و اگر در این مورد عملکرد ضعیفی داشته باشیم‪ ،‬عملکرد خوبمان در دیگر موارد نیز نادیده گرفته‬
‫خواهد شد‪.‬‬

‫‪15‬‬
‫شرکت های موجود در فرایند مدیریت پسماند به این دو مورد محدود نشده و شامل طیف گسترده ای از شرکت های‬
‫کوچک و بزرگ دولتی و خصوصی می شود‪ .‬که در ادامه به آن ها اشاره می شود‪ .‬اما موضوعی که اهمیت دارد این است‪،‬‬
‫که اغلب این شرکت ها و استارتآپ ها به دلیل مشکالت حقوقی که با سازمان مدیریت پسماند و شهرداری ها برایشان‬
‫به وجود می آید؛ از ادامه ی مسیر خود دلسرد می شوند و تصمیم می گیرند تا در حوزه ی دیگری سرمایه گذاری کنند‪.‬‬
‫یکی از مهم ترین دالیلی که مانع رشد و پیشرفت سریع کشور در زمینه ی مدیریت پسماند و قرار گرفتن در کشور های‬
‫توسعه یافته از این منظر می شودف همین سنگ اندازی ها و مشکالتی است که سر راه این مؤسسات وجود دارد‪.‬‬

‫برخی از شرکت های فعال در فرایند مدیریت پسماند عبارت اند از‪:‬‬

‫پاکزی‪ – 11‬جارو‪ –12‬درشو‪ – 13‬مهر آفرین فردوس‪ – 14‬دوده فام‪ – 15‬پارس آب فناوران‪ – 16‬راهکار های مهندسی پاک‪-17‬‬
‫‪24‬‬
‫پترومادسان‪ – 18‬پارسیان طب پژوهش‪ –19‬سازگر‪ – 20‬رایکا گستر پالسما‪ – 21‬فالتک‪ – 22‬ویوا کود‪ – 23‬خزر الکتریک‬

‫نتیجه گیری‬

‫در این تحقیق سعی شد تا با مروری بر روند تولید زباله و تعریف فرایند مدیریت پسماند‪ ،‬راهکار ها و شرکت های فعال‬
‫در هر زمینه مدیریت پسماند را معرفی کنیم‪ .‬مشاهده شد که مدیریت پسماند فرایندی ‪ 6‬مرحله ای است که در بین آن ها‬
‫جمع آوری اولیه پسماند و انتقال آن به مراکز محلی و کوچک بازیافت (‪ )Collection‬و پردازش پسماند شامل جداسازی‪،‬‬
‫غربال و جمع آوری فلزات گرانبها(‪ )Processing and transformation‬نقش مهم تر و پر رنگ تری دارند و با سرمایه گذاری‬
‫در این بخش ها می توان به نتایج مطلوبی در این حوزه دست یافت‪ .‬همچنین دو شرکت که هر کدام در یکی از این بخش‬
‫ها فعالیت می کردند را بررسی کردیم و نشان دادیم که هر کدام برای بهبود عملکرد خود می توانند چه اقداماتی را انجام‬
‫دهند تا همپای جامعه جهانی شوند و در ادامه در آن حوزه پیشرو باشند‪ .‬گفتیم که به طور کلی با توجه به ظرفیت بخش‬
‫پسماند و بازیافت مواد زائد جامد‪ ،‬بخش خصوصی عالقه دارد که در این بخش سرمایه گذاری کند؛ اما مشکالت و قوانینی‬
‫که در برخی موارد مانع شکل گیری و رشد شرکت های این حوزه می شود‪ ،‬از حضور بخش خصوصی در این بخش‬
‫جلوگیری می کند‪ .‬می توان با بهبود مقررات و در نظر گرفتن تسهیالت برای شرکت ها و استارتآپ ها نو ورود به این‬
‫حوزه‪ ،‬بخش خصوصی را مشتاق به سرمایه گذاری در این صنعت پر ظرفیت و پر درآمد کرد‪.‬‬

‫‪16‬‬
 ‫پسماند‪7‬‬ ‫شکل ‪ – 7-1‬جمع بندی راهکار های داخلی شرکت های فناورانه در حوزه جمعآوری‬

‫پسماند‪7‬‬ ‫شکل ‪ – 7-1‬جمع بندی راهکار های داخلی شرکت های فناورانه در حوزه ی بازیافت و پردازش‬

‫‪17‬‬
 7‫پسماند‬ ‫ – جمع بندی راهکار های داخلی شرکت های فناورانه در حوزه بازیافت و پردازش‬7-2 ‫شکل‬

‫منابع‬

1- Urban engineering for sustainability, Sybil Derrible, )2019)

2- Hoornweg and Bhada-Tata )2012)

3- Trends in Solid Waste Management, the World Bank )2016)

4- Adapted from Figure 1-5 in Tchobanoglous, Theisen, and Vigil )1993)

5- Environmental Protection Agency )EPA), Facts and Figures on Materials, Wastes and Recycling )2018)

6- https://behroob.ir
،‫ از سلسله گزارش های اطلس توانمندی داخلی شرکت های فناور‬،‫ بررسی تجربیات داخلی شرکت های فناور در حوزه مدیریت پسماند‬-7
)1398( ،‫ محمد صادق محرمی‬،‫ مهدی کاکاوند‬،‫آرش زمانی‬

8- The world’s growing municipal solid waste, David Meng-Chuen Chen, Benjamin Leon Bodirsky, Tobias Krueger,
Abhijeet Mishra, Alexander Popp, 2020

18
9- www.azhand-cement.ir

10- https://instagram.com/azhandcement?igshid=NTc4MTIwNjQ2YQ==

11- https://pakzi.ir

12- http://jarooapp.ir

13- https://www.darshoo.ir

14- www.stripe.com

15- http://www.sadaf-cb.com

16- www.parsabfanavaran.com

17- http://www.ucesco.ir

18- http://petromud.com

19- https://parsianmedical.com

20- http://asa-atbeen.com

21- http://www.rgplasma.ir

22- http://falatec.ir

23- http://vivakoud.com

24- http://www.khze.com

25- Louis, Garrick E. 2004. “A Historical Context of Municipal Solid Waste Management in the United States.” Waste
Management & Researc

26- Koutamanis, Alexander, Boukje van Reijn, and Ellen van Bueren. 2018. “Urban Mining and Buildings: A Review of
Possibilities and Limitations.” Resources, Conservation and Recycling

19