Alanya Arkeoloji̇ Müzesi̇'nde Bulunan Bi̇zans Si̇kke Örnekleri̇ - Yl Tez

T.C.
VAN YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
SANAT TARİHİ ANABİLİM DALI
ALANYA ARKEOLOJİ MÜZESİ’NDE BULUNAN BİZANS SİKKE

ÖRNEKLERİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
HAZIRLAYAN
YAŞAR YAMAN
VAN – 2020
T.C.

SANAT TARİHİ ANABİLİM DALI

ÖRNEKLERİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
HAZIRLAYAN
YAŞAR YAMAN
DANIŞMAN
DR. ÖĞR. ÜYESİ OSMAN AYTEKİN
VAN – 2020
KABUL VE ONAY SAYFASI
Yaşar YAMAN tarafından hazırlanan “Alanya Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan

Bizans Sikke Örnekleri.” adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından OY BİRLİĞİ
/ OY ÇOKLUĞU ile Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sanat Tarihi Anabilim
Dalında YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir.
Danışman: Dr. Öğretim Üyesi Osman AYTEKİN (Başkan)

Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
...…………………
Bu tezin, kapsam ve kalite olarak Yüksek Lisans Tezi
olduğunu onaylıyorum/onaylamıyorum
Üye: Dr. Öğretim Üyesi Tahsin KORKUT
olduğunu onaylıyorum/onaylamıyorum …………………...
Üye: Dr. Öğretim Üyesi Nebi BUTASIM

Türk İslam Sanatları Anabilim Dalı, Bingöl Üniversitesi
…………………...
Yedek Üye: Dr. Öğretim Üyesi Mehmet TOP

olduğunu onaylıyorum/onaylamıyorum …………………...
Yedek Üye: Dr. Öğretim Üyesi Zekai Erdal

Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Mardin Artuklu Üniversitesi
…………………...
Tez Savunma Tarihi: 16/12/2020
Jüri tarafından kabul edilen bu tezin Yüksek Lisans Tezi

olması için gerekli şartları yerine getirdiğini ve imzaların
sahiplerine ait olduğunu onaylıyorum.
…………………….…….
Prof. Dr. Bekir KOÇLAR
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü
ETİK BEYAN SAYFASI
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tez Yazım

Kurallarına uygun olarak hazırladığım bu tez çalışmasında;
• Tez içinde sunduğum verileri, bilgileri ve dokümanları akademik ve etik kurallar

çerçevesinde elde ettiğimi,
• Tüm bilgi, belge, değerlendirme ve sonuçları bilimsel etik ve ahlak kurallarına
uygun olarak sunduğumu,
• Tez çalışmasında yararlandığım eserlerin tümüne uygun atıfta bulunarak kaynak
gösterdiğimi,
• Kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı,
• Bu tezde sunduğum çalışmanın özgün olduğunu
bildirir, aksi bir durumda aleyhime doğabilecek tüm hak kayıplarını

kabullendiğimi beyan ederim. (19.11.2020)
İmza
Yaşar YAMAN
(Yüksek Lisans Tezi)
Yaşar YAMAN

Aralık, 2020
ÖRNEKLERİ
ÖZET
Bu çalışmada “Alanya Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Bizans Sikke Örnekleri”
başlıklı tez konusu ele alınarak Alanya Arkeoloji Müzesi’ne satın alma ya da devir
yoluyla getirilen 56 adet Bizans sikke örneği envanter kayıtlarına bakılarak
incelenmiştir.
Alanya Arkeoloji Müzesi’nde incelenen sikke örnekleri 6.yüzyıl ile 10.yüzyıla
tarihlendirilmektedir. Başta İstanbul olmak üzere Anadolu’da siyasi varlığını
sürdürmüş Bizans İmparatorluğu’nun kültürel izlerini taşıyan Bizans sikkeleri
bizlere Bizans’ın siyasi gücünü ve ekonomik gücüne ait bilgiler sunmaktadır.
İncelenen Bizans sikkelerinin bir kısmını “Anonim Follisler” adı verilen bir
grup sikke örneği oluşturmaktadır. Müzede yer alan anonim follis örnekleri kendi
aralarında çeşitli sınıflara ayrılmıştır. Bunlar A, B, C ve I Grubu’nu oluşturan sikke
örnekleridir. İncelenen çalışma içerisinde 12 adet anonim follis grubuna ait sikke
örneği incelenmiştir. Katalog çalışması içerisinde ise toplamda 56 sikkenin ön yüz ve
arka yüz fotoğraflaması yapılmış ve böylece sikkelerin daha iyi incelenmesine
olanak sağlanmıştır.
Tezimin içerisinde Bizans sikkeleri ve Bizans sikkeleri içerinde değerlendirilen
katalog çalışmasının bir bölümünü oluşturan “Anonim Follisler” tanıtılıp
gruplandırılması yapılmıştır. Bir katalog çalışması şeklinde gerçekleştirilen
çalışmanın amacı Bizans sikkelerinin katalog yöntemiyle tanıtılıp değerlendirilmesi
amaçlanmaktadır. Çalışmada önce Alanya Arkeoloji Müzesi tanıtımı sağlanmıştır.
Daha sonra ise, Bizans İmparatorluğu hakkında kısa bilgi verilmiş ve daha sonra ise
sikkenin tanımı ve tarihçesi anlatılmıştır. Ayrıca Bizans sikke özellikleri sikkelerde
kullanılan yazı, imparatorlar ve sikkeler üzerinde geçen imparator ünvanları, sikke
III
birimleri, darphaneler hakkında kısa bilgi verilmiştir. Altıncı bölümde ise sikkelerin
katalog çalışması yapılmıştır. Katalog çalışması şeklinde yapılan tezin son
bölümünde ise sikkelerle ilgili bir değerlendirme çalışması yapılarak sikkelerin
basıldığı darphaneler, imparatorların unvanları, figür, geometrik bitkisel
düzenlemeler hakkında bilgi verilmiştir.
Anahtar Kelimeler : Alanya Arkeoloji Müzesi, Bizans sikkeleri, katalog çalışması,

Anonim Follisler, Sikke.
Sayfa Sayısı : XI+109
Tez Danışmanı : Dr. Öğr. Üyesi Osman AYTEKİN
IV
(M.Sc. Thesis)
Yaşar YAMAN
VAN YÜZÜNCÜ YIL UNIVERSITY

INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCES
December, 2020
THE BYZANTINE COİN THE SAMPLES İN ALANYA
ARCHEOLOGY MUSEUM
ABSTRACT
In this study, 56 pieces of Byzantine coin samples brought to the Alanya
Archeology Museum by purchase or transfer were examined by looking at the
inventory records by taking the thesis topic "Byzantine Coin Examples Found in
Alanya Archeology Museum".
The coin samples examined in the Alanya Archeology Museum are dated to the
6th century and the 10th century. The Byzantine coins, bearing the cultural traces of
the Byzantine Empire, which continued its political existence in Anatolia, especially
in Istanbul, provide us with information about Byzantium's political power and
economic power.
Some of the Byzantine coins analyzed are a group of coins called "Anonymous
Follis". Anonymous follis samples in the museum are divided into various classes
among themselves. These are examples of coins forming the A, B, C and I Groups.
In the studied study, samples of 12 anonymous coins belonging to the folllis group
were examined. In the catalog study, a total of 56 coins were photographed on the
obverse and back, thus allowing better examination of the coins.
In my thesis, "Anonymous Follis", which constitutes a part of the catalog study
evaluated in Byzantine coins and Byzantine coins, has been introduced and grouped.
The aim of the study, which is carried out as a catalog study, is to introduce and
evaluate Byzantine coins by the catalog method. In the study, firstly, Alanya
Archeology Museum was introduced. Afterwards, brief information about the
Byzantine Empire was given and then the definition and history of the coin was
explained. In addition, brief information was given about Byzantine coin features,
inscriptions used in coins, emperors and titles of emperors on coins, coin units,
V
mints. In the sixth chapter, the cataloging of the coins has been done. In the last part
of the thesis, which was made in the form of a catalog study, an evaluation study was
made on the coins and information was given about the mints where the coins were
minted, the titles of the emperors, figures, and geometric vegetal arrangements.
Key Words : Alanya Archeology Museum, Byzantine coins, Catalog work,
Anonymous Follis, Coin.
Number of Pages : XI +109
Thesis Advisor : Asis.Prof. Osman AYTEKİN
VI
İÇİNDEKİLER
ÖZET ..................................................................................................................................... III
ABSTRACT ............................................................................................................................ V
İÇİNDEKİLER .................................................................................................................... VII
KISALTMALAR ................................................................................................................... X
ÖNSÖZ .................................................................................................................................. XI
GİRİŞ ...................................................................................................................................... 1
A. Konunun Önemi ve Amacı ................................................................................................. 1
B. Kaynak ve Araştırmalar ...................................................................................................... 2
C. Metod ve Düzen .................................................................................................................. 2
1. ALANYA ARKEOLOJİ MÜZESİ ................................................................................... 5
2. ALANYA’NIN COĞRAFİK KONUMU ......................................................................... 6
3. ALANYA’NIN TARİHÇESİ ............................................................................................ 7
4. BİZANS İMPARATORLUĞU KISA TARİHİ ............................................................... 8
5. SİKKENİN TANIMI VE TARİHÇESİ ......................................................................... 12
5.1.Tanımı .......................................................................................................................... 12
5.2.Tarihçesi....................................................................................................................... 12
6. BİZANS DÖNEMİNDE SİKKE ..................................................................................... 14
6.1. Bizans Sikkeleri Metali ve Birimi ............................................................................... 14
6.2. Bizans Bakır ve Bronz Sikkeleri Ön Yüz Tipleri........................................................ 15
6.3. Bronz Bakır Sikkelerin Arka Yüzünde Yer Alan Darphane İşaretleri ........................ 18
6.4. Bizans Sikkelerinin Arka Yüzünde Yer Alan Değer İşaretleri ................................... 19
6.5. Bizans Sikkeleri Önyüzünde Kullanılan Yazı İle Hükümdarlık Unvanları ................ 20
6.6. Hükümdarların İmparatorluk Yılına Ait Sayılar ......................................................... 21
6.7. Bizans Sikkeleri Üzerinde Yer Alan İmparatorların Betimlenmesi ............................ 22
6.7.1. Tipleri ................................................................................................................... 22
6.7.2. Kostümler ............................................................................................................. 23
6.8. İmparatorluk İşaretleri ................................................................................................ 25
6.8.1. Taçlar ve Diademler ............................................................................................. 26
6.8.2. Haç ....................................................................................................................... 26
6.8.3. Haçlı Globus (Haçlı küre) ................................................................................... 27
6.9. Anonim Follisler (MS.979-1092) ............................................................................... 27
VII
6.10. Anonim Follislerin Arka Yüzünde Yer Alan Yazı ve Kısaltmalar ........................... 28
6.11. Histameonon (Çukur Follis)...................................................................................... 29
7. KATALOG ....................................................................................................................... 30
7.1. Anastasius Dönemine Ait Bizans Sikkeleri ................................................................ 31
7.2. Justinianus Dönemine Ait Bizans Sikkeleri ................................................................ 32
7.3. II. Justinus Dönemine Ait Bizans Sikkeleri ................................................................ 43
7.4. II. Tiberius Dönemine Ait Bizans Sikkeleri................................................................ 49
7.5. Mauricius Tiberius Dönemine Ait Bizans Sikkeleri ................................................... 51
7.6. Focas Dönemine Ait Bizans Sikkeleri ........................................................................ 52
7.7. Heraclius Dönemine Ait Bizans Sikkeleri .................................................................. 54
7.8. I. Romanus Dönemine Ait Bizans Sikkeleri ............................................................... 71
7.9. Anonim Follis A Grubu Bizans Sikkeleri ................................................................... 72
7.10. Anonim Follis B Grubu Bizans Sikkeleri ................................................................. 75
7.11. Anonim Follis C Grubu Bizans Sikkeleri ................................................................. 78
7.12. Anonim Follis I Grubu Bizans Sikkeleri................................................................... 83
7.13. IX. Konstantinos Dönemine Ait Bizans Sikkeleri .................................................... 84
7.14. X. Konstantinos Dönemine Ait Bizans Sikkeleri ...................................................... 85
7.15. II.Ioannes Commenos (John) Dönemine Ait Bizans Sikkeleri ................................. 86
8. DEĞERLENDİRME ....................................................................................................... 87
8.1.Darphaneler .................................................................................................................. 87
8.2. Malzeme...................................................................................................................... 88
8.3. Darp Tekniği ............................................................................................................... 88
8.4. Ölçü Birimi ve Ölçüler................................................................................................ 89
8.5. Sikkelerde Yer Alan Düzenlemeler ............................................................................ 89
8.5.1 Yazı ....................................................................................................................... 89
8.5.2.Figürlü Düzenlemeler ........................................................................................... 91
8.5.3.Geometrik Düzenlemeler ...................................................................................... 93
8.5.4.Bitkisel Düzenlemeler ........................................................................................... 94
8.5.5.Diğer Düzenlemeler .............................................................................................. 95
8.5.5.1. İsa Figürü ..................................................................................................... 95
8.5.5.2.Haç ................................................................................................................ 96
8.5.5.3.Haçlı Globus, ................................................................................................ 97
8.5.5.4. Labarum (Sancak) ........................................................................................ 97
VIII
9. SONUÇ ............................................................................................................................. 98
10. KAYNAKLAR ............................................................................................................. 100
12.KATALOG LİSTESİ.................................................................................................... 103
13. FOTOĞRAF LİSTESİ ................................................................................................ 105
14.ÇİZELGELER LİSTESİ.............................................................................................. 106
15.ÇiZİMLER VE HARİTALAR LİSTESİ .................................................................... 108
ÖZGEÇMİŞ
TEZ ORİJİNALLİK RAPORU
IX
KISALTMALAR
AE : Bronz
AG : Gümüş
AV : Altın
AY. : Arka Yüz
A.G.E : Adı Geçen Eser
A.G.M : Adı Geçen Makale
BKZ : Bakınız
ÇEV : Çeviren
ENV. NO : Envanter Numarası
FOT. : Fotoğraf
GR : Gram
İMP. : İmparator
İ.Ö. : İsa’dan Önce
İ.S. : İsa’dan Sonra
KAT. NO. : Katalog Numarası
MM : Milimetre
ÖY. : Ön yüz
V.B. : Ve benzeri
REF : Referans
X
ÖNSÖZ
Bu çalışmanın konusu oluşturan çalışmış olduğum “Alanya Arkeoloji

Müzesi’nde Bulunan Bizans Sikke Örnekleri’’ adlı tez çalışmamda müzeye değişik
zamanlarda kazandırılmış ve tamamı satın alma yoluyla müzeye getirilmiş olan
bronz/bakır Bizans Sikke örneklerinden oluşmaktadır.
Müzeler arkeolojik, etnografik, sikke ve benzeri malzemeler barındıran
kuruluşlardır. Müzede araştırmış olduğum önemli eserler arasında yer alan bir grup
eser olan sikkelerlerdir. Tanıtılması gerektiğini düşündüğüm Alanya Arkeoloji
Müzesinde bulunan Bizans Sikke Örneklerini tanıtmayı amaçladım.
Çalışmamda yardımlarını esirgemeyen başta değerli danışman hocam Dr.
Öğretim Üyesi Osman AYTEKİN’ e teşekkürlerimi ve saygılarımı sunarım.
Müzedeki çalışmalarımda değerli katkılarından dolayı Alanya Arkeoloji
Müzesi Sanat tarihi uzmanı Ferit COŞKUN ile müze müdürü sayın Seher
TÜRKMEN’ e ve tez çalışmamda bana yardımlarını esirgemeyen Van Yüzüncü Yıl
Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü doktora öğrencileri sayın Emre GÜNAY’a, sayın
Mustafa KAYA’ya ve sayın Gülcan ÖZBEK’e teşekkürlerimi sunarım.
Ayrıca katkılarından dolayı Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sanat Tarihi
Anabilim Dalı Başkanı sayın Gülsen Baş TERZİOĞLU’na ve değerli hocam Dr.
Öğr. Üyesi Tahsit KORKUT’a Bölümü değerli hocalarına teşekkürlerimi sunarım.
Değerli insan Babam’a…
Yaşar YAMAN
VAN-2020
XI
GİRİŞ
A. Konunun Önemi ve Amacı
Sikke; ticarette ve günlük alışverişte kullanılan ağırlığı ayarlanmış üzerinde

resim veya yazının basılı olduğu yuvarlak metal parçasından yapılmış ödeme
aracıdır.
Sikkeler bize ticaret ve alışveriş dışında üzerinde taşıdığı yazı, resim ve figür
ile o dönemde var olan devletin ya da imparatorluğun kültürel yapısı ile tarihi yapısı
aynı zamanda sosyal ve ekonomik yapısı hakkında bize detaylı fikirler sunmaktadır.
Sikkeler birçok bilginin ortaya çıkmasına yardımcı olan önemli kaynaktır.
Sikkeler devletin değerli kaynaklarını devletin en güçlü dönemlerine ait kesin
bilgilerin sunulmasına yardımcı olmaktadır.1
“Alanya Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Bizans Sikke Örnekleri” başlıklı tez
çalışmamda Bizans İmparatorluğu Dönemi’ne ait sikke örnekleri içerisinde Hristiyan
dini karakter özelliklerini barındırmaktadır. Bunların başında ise haç gelmektedir.
“Alanya Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Bizans Sikke Örnekleri” başlıklı tez
çalışması içerisinde Bizans sikke örneklerinde sikkeler bize o dönemin imparatorlar
tiplerini, monogramı, sikkelerin değer ve atölye işaretleri ile sikke basım
darphaneleri gibi kısaltmaları ile bazı bilgileri içermektedir.
Sikkelerin tarihe ışık tutmasından ötürü sikkeler üzerinde çalışılıp sikkeleri
tanıtmak ve ortaya çıkan sonuca göre bilime katkı sağlaması gerektiğini bir borç
bilmekteyim.
1
Mehmet Çayırdağ,“İlhanlılardan Argun ve Geyhatun’un Saltanatı Değişikliği Yılını Gösteren İki
Sikke”, Belleten Dergisi, LII, (202),87.
1
B. Kaynak ve Araştırmalar
Alman Nümizmat Kurt Regling’in açıklamasında sikke; Ödeme aracı olan

genellikle alışverişte ve ticarette kullanılan, ağırlığı ve içerisinde bulunan değeri
yüksek maden miktarını içerisinde bulunduran onun basımını sağlayan devlet
tarafından üzerinde yazı ve resim barındıran devletin işaretini taşıyan ufak metal
parçasına verilen isimdir. Sikkelerin incelenmesini sağlayan bilime nümizmatik
denir. Türkçede ise “Sikke Bilimi” olarak ifade edilmiştir.2
Sikkeleri düzenli bir şekilde inceleyen, nümizmatik bilimi ile uğraşan kişilere
nümizmat denmektedir.
Ülkemizde Bizans sikkeleri çalışmasının kısıtlı olmasından dolayı tezimin
konusunu oluşturan Bizans Sikkeleri ile ilgili yararlanmış olduğum önemli kaynaklar
içerisinde Oğuz Tekin’in “Yapı Kredi Koleksiyonu Bizans Sikkeleri” adlı sikke
koleksiyon kitabı, Zeliha Demiral Gökalp’in yazmış olduğu “Kütahya Müzesi’nde
Bulunan Bizans Sikkeleri” adlı kitabı ve Ahmet Yuka’nın “Kayseri Arkeoloji
Müzesin’nde Bulunan Bizans Sikkeleri” adlı yüksek lisans tez çalışması kaynakları
gelmektedir.
C. Metod ve Düzen
“Alanya Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Bizans Sikke Örnekleri” adlı tez

konusunun çalışılmasının sebebi Alanya Arkeoloji Müzesi’nde Arkaik, Helenistik,
Roma, Bizans dönemine ait çok sayıda eserin yer almasının yanı sıra Bizans sikke
koleksiyonunun yer aldığı müzede tez konumu oluşturan Bizans sikkelerinin
incelenip kronolojik olarak tanıtılması gerektiğinin düşünülmesidir.
Tez konusun belirlenmesinin ardından müze ile irtibata geçilmiş müze
yönetimi ile gerekli izinler alınmış olup uygun tarih belirlendikten sonra Alanya
Arkeoloji Müzesi’ne gidilmiştir. 2013’ten beri müze müdürlüğü görevini yürüten
sayın Seher TÜRKMEN’den izin alınmış ve bana envanter çalışmasında yardımcı
olması için sayın sanat tarihçi uzman Ferit COŞKUN ile sikkelerin envanter
2
Oğuz Tekin, Eski Çağda Para Antik Nümizmatiğe Giriş, İstanbul,1984,1.
2
kayıtlarının alınmış ve fotoğraf çalışması yapılmıştır. Daha sonra incelenecek olan
Bizans sikkelerinin ölçümleri ve ağırlığı tek tek kayıt altına alınmıştır.
Müzede ele alınan sikkelerin tamamı bakır ve bronz sikkelerden
oluşmaktadır.
Araştırmış olduğum tez konumu oluşturan Bizans sikkeleri dönem olarak ilk
İmparator Anastasius (491-518) Dönemi ile başlar ve son olarak X. Konstantinos
(1059-1067) Dönemi olarak son bulmaktadır. Ayrıca incelemiş olduğum 56 adet
sikkeden on iki adet sikke ise Anonim follis adı verilen grubu oluşturmaktadır. .
Bunlar sırasıyla A,B,C,I Grubu olarak sınıflandırılmaktadır. İki adet sikke ise çukur
follisten oluşmaktadır.
Tez çalışmamın konusu olan Bizans sikkeleri üzerine yazılmış eserlerin kısıtlı
sayıda olmasından ötürü çalışmamda bana kaynak teşkil eden yüksek lisans tezi3
,doktora tezi4, kitap5, özel katalog tanıtıcı koleksiyon6,vb. kaynaklardan
yararlanılmıştır.
Tezimin yazımında büyük ölçüde yararlanmış olduğum başta Alanya
Arkeoloji Müzesi envanter kataloğu bilgileri, Ankara’da satın almış olduğum başta
Zeliha Demiral Gökalp’in “Kütahya Müzesi Bizans Sikkeleri” adlı kitabından ve
bunun yanı sıra Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ferit Melen Kütüphanesi’nden ödünç
aldığım Oğuz Tekin’in “Yapı Kredi Koleksiyonu Bizans Sikkeleri”, adlı koleksiyon
kataloğundan yine aynı şekilde anonim follislerin çalışılmasında bana katkı sağlayan
Kenneth W.Harl’ın “Kazılarda Bulunan Sikkelerin Tanımlanması İçin Rehber” adlı
rehber kitabı ile internet kaynakları, Ankara Milli Kütüphanesi’nden araştırdığım
çeşitli kaynaklardan sikkeler ile daha önceden yazılmış tez kaynaklarından
faydalanılmış olup bu tür kaynaklar tezimin yazılmasında bana katkı sağlamıştır.
Giriş bölümünde sikkenin önemi belirtilip Bizans sikkeleri hakkında yapılan
araştırmalar ve yararlanmış olduğum kaynaklar verilmiş daha sonra ikinci bölümde
Alanya Arkeoloji Müzesi hakkında kısa bilgi verildikten sonra, Alanya’nın konumu
3
Ahmet Yuka, Kayseri Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Bizans Sikkeleri, Atatürk Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, 2012.
4
Zeliha Demirel Gökalp, Yalvaç Ve Isparta Arkeoloji Müzelerinde Bulunan Bizans Sikkeleri, (Anadolu
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi), Eskişehir,2007.
5
Zeliha Demirel Gökalp, Kütahya Müzesi Bizans Sikkeleri, Bilgin Kültür Sanat Yayınları,
Ankara,2017.
6
Oğuz Tekin, Yapı Kredi Koleksiyonu Bizans Sikkeleri, 1. Baskı, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık,
İstanbul,1999; Kenneth W. Harl, Kazılarda Bulunan Sikkelerin Tanımlanması İçin Rehber Bizans
M.S.498-1282, (Çev. Burçak Delikan), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2002.
3
ve tarihçesi hakkında kısa bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde Bizans
İmparatorluğu’nun tarihi hakkında kısa bilgi verilmiştir. Dördüncü bölümde sikkenin
tanımı ve tarihçesi yapılmıştır. Beşinci bölümde Bizans sikkeleri ve özellikleri,
sikkeler üzerinde yer alan darphane işareti, birim değerleri, imparatorluk işaretlerine,
sikkeler üzerinde yer alan hükümdarların betimlenmesi, hükümdarların iktidar yılına
ait sayılar, anonim follisler ve çukur follis hakkında bilgi verilmiştir. Altıncı bölümde
katalog çalışmasına yer verilen tezimde yedinci bölümde değerlendirme ve sonuç
yapılmıştır.
4
1. ALANYA ARKEOLOJİ MÜZESİ
1967 yılında açılan Alanya Arkeoloji Müzesi, Ankara Anadolu Medeniyetleri

Müzesi’nden getirilen Tunç Çağı, Urartu, Frig ve Lidya dönemlerine ait eserlerin
sergilendiği bir müzedir. Bölgedeki kazı çalışmalarından çıkarılan veya çeşitli
yollarla müzeye getirilen eserlerle birlikte müze büyümüş ve zenginleşmiştir.
Müzenin arkeoloji ve etnografya bölümleri bulunmaktadır.
Alanya Arkeoloji Müzesi’nde Arkaik, Klasik, Helenistik, Roma,
Bizans dönemlerine ait çok sayıda bronz, mermer, pişmiş toprak, cam ve mozaik
buluntularla beraber zengin kül kutuları ve müzeye satın alma ya da devir yoluyla
kazandırılan çok sayıda sikke koleksiyonu yer almaktadır. Bu eserlerin yanı sıra
Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait Türk-İslam eserleri bulunmaktadır. Etnografya
bölümünde yörük kilimleri, ala çuvallar, heybeler, giysiler, işleme örnekleri, silahlar,
günlük kullanım kapları, takılar, el yazmaları ve yazı takımları gibi objeler ile eski
bir Alanya evine ait günlük oda sergilenmektedir. Ayrıca, müzenin bahçesinde
Roma, Bizans ve İslami döneme ait taş eserler bulunmaktadır.7 2013 senesinde
müzenin müdürlüğü görevine getirilen ve günümüzde müze müdürlüğü görevini
sayın Seher TÜRKMEN yürütmektedir.
Resim 1-2: Alanya Arkeoloji Müzesi Genel Görünümü
7
Erişim:[https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/antalya/gezilecekyer/alanya-arkeoloji-muzesi]
(Erişim Tarihi:17.03.2020)
5
2. ALANYA’NIN COĞRAFİK KONUMU
Alanya kuzeyinde yer alan Toros Dağları ile güneyinde yer alan Akdeniz’in
bulunduğu küçük bir yarımada üzerinde kurulmuştur. Alanya, 36 30’ 07’’ - 36 36’
31’’ kuzey enlemi ile 31 38’ 40’’ - 32 32’ 02’’ doğu boylamı arasında yer
almaktadır.8
Harita 1: Alanya Uydudan Türkiye’de Konumu

Kaynak: Erişim:[https://earth.google.com/] (Erişim Tarihi:20.03.2020)
Harita 2: Alanya Uydudan Genel Görünümü

Kaynak: Erişim:[https://earth.google.com/] (Erişim Tarihi:20.03.2020)
İbrahim Acar, A. Kerim Atılgan, Dünden Bugüne Antalya Dergisi I, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
8
Yayınları, Antalya, 2010,256.
6
3. ALANYA’NIN TARİHÇESİ
Alanya’nın iskânı tarih öncesinden başlamaktadır. Yerli halk ile Truva

savaşından kaçanların kaynaşmasıyla yöre halkı oluşmuştur. Roma’nın ikiye
bölünmesi ile birlikte Korekesyon (Alanya) Bizans İmparatorluğuna geçmiştir. İsmi
de Güzeldağ anlamına gelen Kalonoros olarak değiştirilmiştir. Kalonoros yani
bugünkü adıyla Alanya’nın ilk kez ne zaman ve kimler tarafından kurulduğu henüz
bilinmemektedir. Kentin en eski adı Korakesium’ dur. Bizans devrinde Kalanoros
ismi verilmiştir.13.yy.da Anadolu Selçuklu devrinde Anadolu Selçuklu
Hükümdarlarından I. Alaaddin Keykubat’ın (1200–1237) kaleyi alması ile birlikte
şehrin ismi Alaiye olarak değişmiştir.1292 yılında Karamaoğulları Beyliği’ne geçen
Alaiye, daha sonra 1472 yılında Gedik Ahmet Paşa tarafından Osmanlı topraklarına
katılmıştır.
1935 yılında Atatürk’ün kenti ziyaret etmesiyle kente Alanya adını vermiştir.9
İbrahim Acar, A. Kerim Atılgan, Dünden Bugüne Antalya Dergisi, I, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
9
Yayınları, Antalya, 2010,256.
7
4. BİZANS İMPARATORLUĞU KISA TARİHİ
Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılmasından sonra kurulan Bizans

İmparatorluğu 330-1453 tarihleri arasında başta Balkan Yarımadası olmak üzere
Anadolu, Filistin, Suriye ve Mısır’da hüküm sürmüş bir imparatorluktur.10
Harita 3: İ.S.400 Bizans İmparatorluğu (Dionysios Stathakopoulos’ tan)
Bizans İmparatorluğu ya da Doğu Roma İmparatorluğuyla bilinen devlet dini

değerleriyle tamamen Hıristiyanlık dinine sahip Roma İmparatorluğu’dur. Modern
tarihçiler ise Bizans imparatorluğu olarak adlandırmıştır. İstanbul kentinin eski
bilinen ismi Byzantion’ dur. İ.S. 395’te Roma İmparatorluğu’nun Doğu ve Batı
Roma olarak ikiye ayrılmasıyla birlikte Tarihçilerin “Bizans İmparatorluğu” adını
verdiği devlet ortaya çıkmıştır.11
10
Işın Demirkent,“Bizans”, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, VI, Türk Diyanet Vakfı
Yayınları, İstanbul, 1992, 230.
11
Yıldız Ötüken, “Bizans Mimarlığı ve Sanatı”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, I, Yem Yayın,
İstanbul,1997, 252.
8
Devletin başkenti Roma İmparatorluğu’nun başkenti Roma’dan Byzantion’a
11 Mayıs 330 da taşınmasıyla birlikte stratejik ve yer itibariyle öneme sahip olan
Constantinapolis yeni başkent seçilmiştir.12
I.Theodosius (379-395) döneminde Hristiyan dini resmi din olarak
benimsenmiştir. I.Theodosius ‘un vefatıyla birlikte İ.S. 395’te imparatorluğun
parçalanıp bölünmesiyle ikiye ayrılmış imparatorluğun doğusu büyük oğlu
Arcadius’a küçük oğlu Honorius’a yönetimine bırakılmıştır. İmparatorluğun batı
yarısı 476 yılında ise Germen kralı Odoaker’in Batı Roma İmparatorluğu’nu
parçalanmasıyla son bulmuştur.13
Helen kültürünün her anlamda etkili olduğu Bizans İmparatorluğun’ da Roma
İmparatorluğu’nun hukuk ve siyasal sistemi ile Hristiyan dininin benimsenmesine
neden olmuştur. Yaşlı ve saray memuru olan Anastasius’ un en önemli
yeniliklerinden birisi İ.S. 498 ‘de çıkartmış olduğu para reformudur.14
Justinianus devri Bizans İmparatorluğu’nda sınırlarının en geniş olduğu
dönemdir. Justinianus devrinde çeşitli olaylar ve felaketlerin olmasına karşın bu
dönem Bizans’ın “İlk Altın Çağı” olmuştur.15
610 yılında tahta çıkan Herakleios 641 yılına kadar saltanat sürmüştür.7.
yüzyıl Bizans'ın tarihinde yaşadığı en karanlık dönemden birisidir.16 Bizans tahtına
çıkan (610-641) Herakleios’ un yönetimi aldığı dönemde devletin içerisinde
bulunduğu ekonomik durumdan ötürü çökmesi ve hazinenin bomboş kalmasıyla
birlikte para ile ücretli asker sistemi işlemez hale gelmiştir.17
Heraclius Bizans yönetiminde yeni düzenlemeler yapmıştır. Anadolu‘da
thema18 ismi verilen askeri bölgeleri oluşturmuş ve askeri bölgelerin başına ise
12
Oğuz Tekin, Yapı Kredi Koleksiyonu Bizans Sikkeleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1999,15.
13
Tekin, a.g.e.,16.
14
Tekin, a.g.e.,16.
15
Tekin, a.g.e.,17.
16
Paul Lemerle, “Bizans Tarihi”, (Çev. Galip Üstün), İletişim Yayınları, İstanbul, 1994,142.
17
Işın Demirkent “Herakleios”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı
Yayınları, (XVII), İstanbul,1988,210.
18
Grekçede tekili, τό θέμα/thema; çoğulu τα θέματα/themata olarak kullanılan thema terimi, idarî ve
askerî gücü bir arada tutan Στρατηγός/Strategos’un yönetimi altında VII. yüzyıldan XI. yüzyılın
ortalarına kadar Bizans İmparatorluğu’nun idarî, askerî ve sosyo-ekonomik yönetim birimini
karşılamaktadır. Bizans İmparatorluğu’nun hem themalarına hem de bu themaların kökenlerine dair
kaynaklardaki ilk atıf 687 yılına tarihlendirilen bir atıftır. (Bkz. Kecış-Güneş, 2018, 96).
9
strategos adı verilen komutanlar koymuştur. Bu dönemde Grekçe devletin resmi dili
haline gelmiştir.19
Herakleios hanedanlığının son bulmasıyla birlikte düzeni sağlamak amacıyla
yerine getirilen III. Leon 717’den 741’ e saltanatını sürdürmüştür.20 III. Leon’un
yerine oğlu olan ve tahta geçen IV. Leon, Atina'lı Eirene'yle evlenmiştir. Eirene, dul
kalınca, ilk başta, 780 ile 797 yılları arasında, oğlu olan VI. Konstantinos'un naibesi21
olarak saltanat sürdürmüştür. Eirene oğlunun gözlerini oydurmuş ve oğlunu tahttan
indirmiş ve kendisi, 797 ile 802 yılları arasında, kendi adına saltanat sürmüştür.
Eirene, Bizans İmparatoru olmuş ilk kadın olarak tarihte yerini almıştır.22
“Bizans’ın İkinci Altın Çağı” olarak kabul edilen dönem Makedonya
hanedanının (867-1056) döneminde başlamıştır.23 Makedonya Hanedanlığın son
dönemi ve Justinianos Devri, Bizans tarihinin en şanslı olduğu dönem olarak kabul
edilmektedir. Bu dönemde, Bizans orduları, çok sayıdaki düşmanlarını
durdurmuştur.24 Makedonya hanedanlığında söz sahibi olan I. Basileios (867-886)
yaklaşık 200 yıl süren Makedon Hanedanlığını kurmuştur. 25
Hanedanlığın sekizinci imparatoru olan I.John Tzimizkes (969-976) dönemi,
“Anonim Follislerin” basıldığı dönem olarak Bizans nümizmatik bilimi açısından
önemli bir yere sahip olunan dönemdir. Bizans sikkeleri özelliğini yansıtan follisler
yaklaşık 100 sene boyunca etkisini sürdürmüştür. Bu dönemde basılan follislerin
üzerinde hiçbir imparator portresine yer verilmemiş bir dönem olarak tarihe
geçmiştir. 26
İmparator I.John Tzimizkes (969-976 )’ ten sonra sonra yerine tahta geçen II.
Basileios (976–1025) ise tahtta 49 yıl 11 ay 5 gün kalmış ve Bizans tahtın da en uzun
kalan imparator unvanına sahip olmuştur.27
19
Oğuz Tekin, Yapı Kredi Koleksiyonu Bizans Sikkeleri, (Yapı Kredi Yayınları), İstanbul, 1999,18.
20
Lemerle, a.g.e.,166.
21
Sözlükte “birini temsil etmek, birine vekâlet etmek” anlamındaki nevb (niyâbe) mastarından türeyen
nâib (çoğulu nüvvâb), (dişili naibe);“bir makamın sorumluluğunu asıl sahibi yerine geçici bir zaman
için yüklenen kimse” demektir.(Bkz. Casim Avcı, Türk Diyanet İslam Ansiklopedisi,32, İstanbul,
2006, 311-312).
22
23
Tekin, a.g.e.,19.
24
25
Tekin, a.g.e.,19.
26
Oğuz Tekin, Yapı Kredi Koleksiyonu Bizans Sikkeleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul,1999,19.
27
Tekin, a.g.e.,20.
10
Makedonya hanedanlığından sonra kurulan Dukas Hanedanlığı (1059-1078)
imparatoru IV. Romanos Diogenes ile Selçuklu Sultanı Alp Arslan ile bugünkü Van
Gölü kuzeyinde yer alan Malazgirt Ovası’nda yapılan savaşta Bizans bozguna
uğratılmış ve Roman Diogenes esir düşmüştür (Mayıs 1071).28
Saldırılar sonucu ekonomik gücünü kaybeden Bizans İmparatorluğu’nun
başkenti olan Konstantinopolis kenti, V.Aleksis Doukas Murtzuphlos’ un tahta
olduğu dönemde Nisan 1204'te IV. Haçlı Seferi sırasında askerlerinin saldırısına
uğrayıp işgal edilmiştir.29
Latin ve haçlı İstilasının hâkim olduğu Kommenoslar hanedanlığı (1081-
1191) ve Angeloslar (1185-1204) Hanedanlığı zamanında yapılan seferler Bizans’ı
huzursuz etmiştir.30
Haçlı Seferleri ve Latin egemenliğinden sonrası, Bizans’ta 1261 yılı
ekonomik çöküntüye neden olmuş, toprakları küçülen ve parçalanan imparatorluk
Komnenosların gölgesi olacak biçimde bırakılmıştır. Konstantinopolis'te, saraylar ve
semtler yıkıntı durumuna gelmiştir. 31
Hanedanlığın sonuncusu olan Palaiogoslar ‘ın kurucusu olan VIII. Mikhael’
dir. Hanedanlığın son imparatoru XI.Konstantinos (1448-1453) döneminde Nisan
1453’te Osmanlı sultanı Fatih Sultan Mehmed tarafından Bizans İmparatorluğu’na
son verilmiş ve Konstantinoupolis Osmanlı Devleti’nin başkenti olmuştur.32
28
Tekin, a.g.e.,20.
29
Donald M. Nicol, Bizans’ın Son Yüzyılları 1261-1453, Çev. Bilge Umar, I. Baskı, Türkiye İş
Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2016,1.
30
Tekin, a.g.e.,20.
31
Lemerle, a.g.e,189.
32
Tekin, a.g.e.,21.
11
5. SİKKENİN TANIMI VE TARİHÇESİ
5.1.Tanımı
Sikke, ağırlığı ayarlanmış ve üzerinde, tasvir ve yazıtları yer alan yetkili idare
ya da devletin işaretini taşıyan, yetkili idare tarafından dar edilip tedavüle çıkardığı
yuvarlak metal şeklindeki paraya verilen isimdir.33
Yunanca olan “nomos” "kanun” anlamına gelen, nömisma adı verilen
Latincede ise “nummus” adı verilen isme sikke denmektedir. Sikke, üzerindeki
resim, işaret ve ve sembollerle bir değer taşımaktadır. Sikke ile uğraşan kişiye
nümizmat, sikke bilimine ise nümizmatik denmektedir. Nümizmatik sikkenin her
türü ve biçimiyle uğraşmaktadır.34
5.2.Tarihçesi
İnsanoğlunun yaşadığı ilk çağda paraya ihtiyaç duymamasından dolayı

günlük alışverişi ve ticareti “değiş tokuş ticareti” altında yapmaktaydı. Zamanla
değiştirmek istediği eşya ya da nesnenin aynısını başka birisinde bulamayınca bunun
sonucu olarak hayvanları takas usulü ile kullanmaya başlamıştır.
Belli bir süre kullanılan bu takas usulünü uygun görmediği için terk eden
insanoğlu bunun yerine çeşitli aletler kullanmaya başlamıştır. Bunun sonucu olarak
paraya benzeyen madeni aletler, kazanlar, kürekler, baltalar şişler, silahlar, süs
eşyaları, küpeler ve yüzükler gibi çeşitli aletleri kullanmaya başlamıştır.35
Sikkenin icadı ile ilk bilgiyi, M.Ö. 5. yüzyılda yaşamış ve "tarihin babası"
olarak bilinen Halikarnassoslu (Bodrum) Herodotos'tan alıyoruz. Herodotos, ilk kez
altın ve gümüş sikke basan ve kullananların Lydialılar olduğunu söylemektedir.
Herodotos'un "altın" dediği, gerçekte elektrondur; çünkü ilk sikkeler elektrondan
yapılmışlardır.36
33
Oğuz Tekin, Antik Nümismatik ve Anadolu (Arkaik ve Klasik Çağlar ), I. Baskı, Arkeoloji ve Sanat
Yayınları, İstanbul,2008,19.
34
Stefan Karwiese, Antik Nümismatiğe Giriş, Yayım: Nezih Başgelen, 2.Baskı, Arkeoloji ve Sanat
Yayınları, İstanbul,2014,12.
35
Mustafa Polat, Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’nde Bulunan XII. ve XV. Yüzyıllara Ait
Beylikler Dönemi Sikkeleri, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmış Yüksek
Lisans Tezi, Van, 2010, 5.
36
Oğuz Tekin, Eski Yunan ve Roma Tarihine Giriş, 1. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008, 82.
12
Sikkenin ilk olarak kimler tarafından nerede bulunduğuna bakacak olursak
sikke ilk olarak bugünkü Batı Anadolu’da İ.Ö. 7. yüzyılın ikinci yarısında Lydialılar
tarafından icat edildiği ve kullanıldığı bilinmektedir. Sikkeler Eski Çağda altın,
gümüş, bronz/bakır madenden basılmıştır. Sikkeler temel ihtiyaçlar olan, günlük
hayatta alışverişte ve ticarette devletin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla
kullanılmıştır. 37
Sikkenin icat edilmesinin nedenini iki görüşe bağlayabiliriz. Bunlardan
birincisi sikkenin o dönemin şartlarına bağlı olarak devletin savaş giderleri
(askerlerin ücreti, silah yapımı vb.) veya devlet çalışanlarının ücretlerinin ödenmesi,
devletin harcamaları (yol, köprü ve bina yapımı vb.) ve vergilerin toplanması gibi
hizmetlerin ödenmesini karşılamak amacıyla sikkenin kullanımın zorunluluk
olmasına neden olmuştur. İkinci görüşe göre insanların günlük ihtiyaçların
karşılanmasıyla ödemelerde standart bir ödeme aracına gereksinim duyulmasıdır.38
Yukarıdan yola çıkarak sikkelerin genel olarak insanoğlunun bir ihtiyacı
olarak çıktığı bunun sonucunda çeşitli aletleri kullanma yoluna gidilmesinin
gerekliliğini ortaya koyduğunu söyleyebiliriz.
Sikkelerin her ne kadar Lydia Krallığı içerisinde çıkmasının yanı sıra
sikkelere asıl öncülük eden Batı Anadolu coğrafyası içerinde varlığını sürdürmüş
olan İonia kentleri oluşturmaktadır. Bu kentlere günümüzdeki Yunanistan’dan
gelenlerin yerleştirildiği ve Helen ya da diğer adıyla Yunan kültürü etkisinde kalan
kolonilerin oluşturulduğunu söyleyebiliriz. Bundan dolayı Arkaik, Helen, Klasik ve
Hellenistik Çağlarda Akdeniz ve çevresinde basılan sikkelerin “Yunan Sikkeleri”
altında ele alındığını söyleyebiliriz.39
Sikkeler bize geçmişte yaşayan kültürlerin toplumların yaşantıları ile bizlere o
dönemin dini, sosyal, kültürel, ekonomik, askeri vs. yapıları ile bizleri aydınlattığı ve
imparatorların kimliğini yansıttığını söyleyebiliriz.
37
Ceren Ünal, İzmir İli ve İlçeleri (Bergama, Efes, Ödemiş Müzeleri Örnekleri İle I. Dönem Bizans
Sikkeleri) 5.yy.sonu-8.yy.Ortası, 1. Baskı, Manisa, 2012,1.
38
Tekin, a.g.e.,83.
39
Tekin, a.g.e.,20.
13
6. BİZANS DÖNEMİNDE SİKKE
Bizans erken döneminde ortaya çıkan Bizans sikkeleri Roma

İmparatorluğu’nun geç dönem sikke özelliklerinden etkilenmiştir.40
Bizans sikkelerinde tasvir geleneği azda olsa devam etmişse de etkilenmenin
zamanla Bizans sikke tiplerinin gelişmesine neden olduğunu söyleyebiliriz.41
Ünlü İngiliz tarihçi ve nümizmat olan Philip Grierson’ un yapmış olduğu
çalışma ile İ.S. 498 yılından başlayan ve 8. yüzyılın ortalarına kadar süren zaman
dilimini I. Dönem Bizans sikkeleri olarak sınıflandırmıştır.42
Bizans sikkeleri başlangıç noktası olarak İmparator I. Anastasius (491-518)
ile başlatılmıştır. 1960 yıllarında yayımlanan üç büyük kaynakta43 yine Bizans sikke
sisteminin I.Anastasius (491-518) döneminde başlatıldığı açıklanmıştır. Bizans
sikke geleneğinin I.Anastasius devrinde başlatılmasının en önemli sebebi I.
Anastasius İ.S. 498 senesinde yapmış olduğu sikke reformunun beraberinde getirdiği
bakır sikkelerde yenilik ve değişikliklerin görülmesidir. Yapılan yeniliklerin başında
ise “nummus” değerlerini gösteren sikke birimlerinin Yunan harfleriyle değiştirilmiş
olmasıdır.44
Bizans sikkeleri I.Anastasius (491-518) ile başlamakta ve XI. Konstantinos
(1448-1453) ‘un İstanbul’un fethiyle geçen süreye kadar dönemi kapsamaktadır.45
6.1. Bizans Sikkeleri Metali ve Birimi
Sikkeler fiyatlar ve değerlerle ilgili bilgi vermesiyle birlikte aynı zamanda da

politik bir nesne olma özelliğine taşımaktadır. Sikkeler aynı zamanda simgesel
imgeler ile yazılar taşıyan devletin siyasi ideoloji ve hükümdarın propagandasını
yansıtmaktadır. Sikkeler ayrıca vergilendirme sistemi ilişkisine ışık tutmaktadır.46
40
Ünal, a.g.e.,3.
41
Ünal, a.g.e.,3-4.
42
Ünal, a.g.e.,3-4.
43
Bkz.: Phlip Grierson, Catologue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks and Whittemore
Collections (Washington D.C 1973); Cecile Morrisson, Catalogue des monnaies byzantines de la
Bibliothegue Nationale, (Paris 1970); Wolfgang Hang , Moneta Imperii Byzantini, (Wien,1975).
44
Tekin, a.g.e.,28.
45
Tekin, a.g.e.,28.
46
John Haldon, Bizans Tarih Atlası, Çev. Ali Özdamar, 1. Baskı, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2007.
14
Bizans sikke sisteminde altın, gümüş ve bakır/bronz metalden yapılan
sikkeler bulunmaktadır. Bizans’ta basılan sikkelerin içerisinde yer alan metallerin
maden oranının dönemin ekonomik şartlarına bağlı olarak değişiklik gösterildiği
bilinmektedir. Bunun sonucunda sikke metalleri o dönemin ekonomik ve siyasi
olayların etkisiyle beraber çeşitli değişikliğe uğramıştır.47 Sikkelerde kullanılan
metaller çeşitli kısaltmalarla belirtilmiştir. Bunlar:
Altın AV
Gümüş AR
Bronz/Bakır AE
Tablo 1:Sikkelerde Kullanılan Metal ve Kısaltma Birimleri
Şeklinde tablo 1’de gösterilmiştir.
Bizans sikkelerinde 5. ve 12. yüzyıllar arasında basılan bronz ve bakır sikke
birimlerinden follis48 çeşitli birimlere ayrılmıştır. Bunlar:
Follis 40 nummi,
Yarım Follis 20 nummi
Dekanummium 10 nummi
Pentanummium 5 nummi.
Tablo 2:Follis ve Alt Birimleri
şeklinde yukarıda tablo 2’de gösterilmiştir.49
6.2. Bizans Bakır ve Bronz Sikkeleri Ön Yüz Tipleri
Bizans bakır ve bronz sikkeleri, follis ve bunun alt birimlerinde sikkelerin ön

yüzünde yer alan sikkelerin Iustinianus dönemine kadar olan zaman diliminde,
imparator sağa doğru, profilden diademli büstü yer almakta iken, M.S. 538/9'dan
itibaren, imparator portresi, genelde cepheden ve miğferli, konsüllük giysisi veya taç
giymiş vaziyette sikkeler üzerine bastırılmışlardır. İmparator II. Iustinus (565-578)
devrinde sikkelerde II. Justinus ve onun karısı Sophia birlikte tahtta oturur vaziyette
tasvir edilmişlerdir. Yine aynı şekilde İmparator Focas (602–610) ve karısı Leontia
birlikte sikkelerde yer almaktadır.
47
Ünal, a.g.e.,25.
48
Bkz.: Başlangıçta “cüzdan” anlamına gelen Latince bir kelime, ancak Bizans döneminde başlangıçta
40 nummi değerinde en büyük bakır madeni para cinsi olarak kullanılmıştır. (Philip Grierson,
Byzantine Coinage, Dumbarton Oaks Research Library and Collection Washington, D.C. 1999).
49
Ünal, a.g.e.,25-26.
15
Heraclius döneminde ise Heraclius'un (610-641) ve II. Constans ‘ın (641-
668) follislerinde, sıklıkla, imparator veya imparator ailesinden iki ya da üç figür
ayakta durur vaziyette sikkeler üzerinde tasvir edilmişlerdir.50
Sikkelerin ön yüzünde genellikle imparator büstü yer almaktadır. İmparatorlar
sikkelerde betimlenirken büstü profilden, 4/3 şekilde, ayakta durur vaziyette, tahtta
oturur vaziyette, iki ya da üç kişi ile tasvir edilmişlerdir. Sikkelerin ön yüzünde lejant
kısmı dediğimiz yerde imparatorun adının ve imparator unvan ve sıfatları yazılmıştır.
Yine aynı şekilde imparatorun giydiği kostüm, taç ve başlık, haçlı globus gibi
imparatorluk işaretlerine yer verilmiştir.
Sikkelerin arka yüzünde sikkenin birim değeri follis işareti olarak sikkenin
ortasında harflerle yazılmıştır. Sikke birimlerinde kullanılan harfler ise “M”, “K”,
“I”, “E” gibi çeşitli harfler kullanılmıştır. Birim işaretinin hemen yukarısında Hz.
İsa’nın çarmıha gerilişini sembolize eden haç görülmektedir. Sikkenin sol tarafında
yukarıdan aşağıya dikey şekilde yazılmış sene anlamında kullanılan “A/N/N/O”
yazısı yer almaktadır. Birim işaretinin sağında ise roma rakamlarıyla yazılı
imparatorluk hükümdarlık yıllarına ait sayılar yer almaktadır. Birim işaretinin hemen
altında sikkenin basılı olduğu ofis işareti yer almakta ofis işaretinin hemen altında bir
kesim çizgisi yer almaktadır. Kesim çizgisinin hemen altında sikkenin basıldığı
darphane darphanenin işareti yer alır. Örnek verecek olursak; Con, Kyz, ve Theup
gibi ibarelerdir.
50
Kenneth W. Harl, Kazılarda Bulunan Sikkelerin Tanımlanması İçin Rehber Bizans, Arkeoloji ve
Sanat Yayınları, Çev. Burçak Delikan, İstanbul, 2002,13.
16
Lejaant= DNIVTINI ANVS PP AVC yazısı
(Justinianus büstü cepheden)
PP =Perpetuus(ebedi)
AVC=Augustus (kutsal)
DN=Dominus Noster
(Efendimiz),Hükümdar
Taç ve Kostüm
unvanı miğfer
Hükümdarın sağ elinde Haçlı

globus
ANNO = "year
(Sene) M = 40 (nummia)
Follis işareti
XÇIII = 18.iktidar yılı

(Hükümdarın iktidar yılı
)
KYZ= Erdek Kapıdağ Yarımadası Darphane işareti

yeri işaretiişaret
Çizim 1: Örnek Bizans bronz sikkesi biçimi (Justinianus I dönemi) (Stefan

Karwiese,117).
17
6.3. Bronz Bakır Sikkelerin Arka Yüzünde Yer Alan Darphane İşaretleri
Sikkeler üzerinde sikkelerin nerede basıldığını gösteren darphane adı verilen

sikke basım merkezleri yer almaktadır.51
İncelenen sikkelerin basıldığı darphaneler Constantinopolis (İstanbul),
Nikomedia (İzmit) ,Kyzikos (Erdek-Kapıdağ Yarımadası), Antiokheia (Antakya),
Konstantia (Kıbrıs), Thessalonika (Selanik) gibi yerlerde bulunan darphanelerde
basılmıştır. Bizans döneminde basılan sikkelerin üzerinde darphane yerleri çeşitli
kısaltmalar yapılarak sikkeler üzerine işlenmiştir. Alanya Arkeoloji Müzesi’nde yer
alan Bizans dönemine ait bakır/bronz sikkelerin basıldığı darphaneler ve Bizans
sikkeler üzerinde kullanılan darphane kısaltmalarından bazıları şunlardır;
Antiokheia: Bugünkü Hatay ilimizin eski adı olan Antakya, Bizans’ta ki
adıyla bilinen Antiokheia 528'de yaşanan depremden sonra kentin ismi “Theopolis”
olarak değişmiştir. Bunun sonucunda kentin darphane işareti de değişmiştir.
Darphanenin sikke üzerinde kısaltması ANTIX, ANT, AN, THEUP” şeklindedir.52
Constantinopolis / Konstantinoupolis: Bizans İmparatorluğu’ nun başkenti
olan Konstantinapolis şehri bugünkü bilinen adıyla İstanbul Bizans sikkelerinin
basıldığı en önemli darphane merkezlerinden birisidir. Sikkeler üzerinde şehrin değer
işareti olarak “CON, CONOB” şeklinde gösterilmiştir. Justinan’ın bazı sikkelerinde
ise “P” şeklinde değer işareti kullanılmıştır.53
Konstantia: Kıbrıs’da bulunan darphanenin adıdır. Darphane işareti olarak
“KVHPOV ya da Kvnpr” şeklinde yazılmıştır.54
Kyzikos: Erdek-Kapıdağ Yarımadası olarak bilinen bölgede yer alan
darphanedir. Kısaltılmış hali “KYZ”, şeklindedir.55
Nikomedia: Bugünkü Kocaeli ilimizin eski adı olan İzmit şehrinde bulunan
darphanenin adıdır. Darphane kısaltma işareti olarak “NIKO, NIKOMI, NIKM, NIC,
NIK, NI” şeklinde kısaltmalar kullanılmaktadır.56
51
Ünal, a.g.e.,26.
52
Philip Grierson, Byzantıne Coıns, Unıversıty Of Calıfornia Press, Berkeley And Los Angeles,
Londra,1982,22.
53
Grierson, a.g.e.,22.
54
David R.Sear, Byzantıne Coıns And Their Values, Londra,1974,21.
55
Tekin, a.g.e.,41.
56
Tekin,a.g.e.,42.
18
Thessalonika: Bugünkü Yunanistan’da yer alan Selanik kentinde yer alan
darphanenin adıdır. Kısaltma hali “TES, THESSOB” şeklindedir.57
Harita 4: İ.S. 6. ve 7.yüzyıllarda Bizans darphaneleri (Philip Grierson’dan 4.)
6.4. Bizans Sikkelerinin Arka Yüzünde Yer Alan Değer İşaretleri
Bizans sikkelerinin arkasında yer alan değer işaretleri Yunan harfleri ile
gösterilmiştir. Yine aynı şekilde Roma rakamlarına da sikkelerin arkasında yer
verilmiştir. Sikkelerin arkasında yer alan birimlerde en büyük değer follis adı verilen
bakır sikkedir. 40 nummi değerinde olan follisin en büyük birimi sikkelerin
arkasında büyük Yunan ve Latin harfleriyle gösterilirdi. Sikkelerin arka yüzünde yer
alan follislerin değer işaretleri tablo 3’te gösterilmiştir.
M veya XXXX 40 nummi (=follis)
XXX 30 nummi (=follisin dörtte üçü)
K veya XX 20 nummi (=yarım follis)
I veya X 10 nummi (=decanummia)
E veya U 5 nummi (=pentanummia)
Tablo 3: Follis ve Follislerin Alt Birimleri
57
Tekin, a.g.e.,42.
19
Yukarıda tablo 3’te gösterildiği şekilde sikkelerin arka yüzlerinde
bastırılmıştır.58
Sikkelerin arka yüzünde birim işaretinin altında kaçıncı ofiste basıldığını
gösteren ofis işareti yer almaktadır. Ofis işaretleri çeşitli Yunan harfleriyle
yazılmaktadır. Sikkeler üzerinde yer alan (1’den 10 a kadar ) ofis işaretleri aşağıda
verilmiştir.
A= l S=6
B= 2 Z=7
r= 3 H=8
Δ= 4 Θ =9
E=5 I=10
Tablo 4:Sikkeler Üzerinde Yer Alan (1’den 10’a kadar ) Darphane Ofis İşareti
Yukarıda tablo 4’te gösterildiği gibi sikkeler üzerinde ofis işaretlerine yer
verilmiştir.59
6.5. Bizans Sikkeleri Önyüzünde Kullanılan Yazı İle Hükümdarlık Unvanları
Bizans Sikkeleri üzerinde yer alan yazıtlar kısa şekilde yazılmış olmakla
beraber sikke üzerindeki bu yazıtlar fazla çeşitliliğe sahip değildir.60
Bizans sikkelerinin üzerinde her sikkede olduğu gibi bazı yazıtlara yer
verilmiştir. Sikkeler üzerinde yer alan bu yazılara “lejand” denmektedir. “Okumak”
manasında kullanılan latince “legere” den gelmektedir.61
Bizans sikkelerinde yaygın olarak “Latince ile Yunanca” yazı kullanılmıştır.
Roma İmparatorluğu sikkelerinin ön yüzünde yer alan hükümdarların unvanları ve
sıfatlarında görülen özellikler Bizans sikkelerinde de görülmeye devam etmiştir.
Sikkelerin ön yüzünde İmparator'un adından önce DN (Dominus noster) ve
ardından PP AVC (Perpetuus Augustus) adı kullanılmıştır.
58
Harl, a.g.e.,17.
59
Wayne G. Sayless, Ancient Coin Collecting V, ( The Roman and Byzantıne Culture)”, Krause
Publications, Unıted States Of America,1998,5.
60
Warwick Wroth, Catalogue Of The İmperial Byzantine Coins İn The British Museum, Volume I,
Londra,1908,104.
61
Oğuz Tekin, Antik Numismatik ve Anadolu (Arkaik ve Klasik Çağlar), Yayım: Nezih Başgelen
,Arkeoloji ve Sanat Yayınları, (3), İstanbul,2008,29.
20
Aşağıda verilen tabloda bazı unvanların kısaltması ve Türkçe anlamı tabloda
verilmiştir (Tablo-5).
Unvan Kısaltması Unvan Türkçe Anlamı
DN Dominus Noster Efendimiz
PF Pius Felix Dindar tarihli
PP Perpetuus ebedi
AVG Augustus kutsal
Tablo 5: Bizans sikkeleri üzerinde yer alan hükümdar unvanları (Oğuz Tekin’den,
35).
Tablo 5’de yer alan hükümdarlık sıfat ve unvanlarının sikkeler üzerinde
hükümdarın adının tamamen yazılması söz konusu olmadığından hükümdarların
unvan ve sıfatlarının kısaltması sikkeler üzerinde yer almaktadır.62
6.6. Hükümdarların İmparatorluk Yılına Ait Sayılar
Bizans sikkeleri üzerinde yer alan imparatorların hükümdarların kaçıcı

hükümdarlık döneminde olduğunu göstermektedir. Bu sayılar sikkelerin arka
yüzünde follis biriminin gösterildiği birimin sağ tarafında yukarıdan aşağıya dikey
şekilde yazılmaktadır.
Sikkelerin arka yüzünde yer alan imparatorluk senelerini gösteren sayılar
aşağıda tablo 5’te gösterilmiştir.
I 1. İmparatorluk senesi
II 2. İmparatorluk senesi
III 3. İmparatorluk senesi
IIII 4. İmparatorluk senesi
Ч 5. İmparatorluk senesi
ς veya ЧI 6. İmparatorluk senesi
ςI veya ЧII 7. İmparatorluk senesi
ςII veya ЧIII 8. İmparatorluk senesi
ςIII veya ЧIIII 9. İmparatorluk senesi
X 10. İmparatorluk senesi
Tablo 6:Sikkeler Üzerinde Tasvir Edilen Hükümdarların İmparatorluk Yılları
62
Tekin, a.g.e., 35.
21
Sikkelerin arkalarında görülen bu işaretler 6.yüzyıldan 8.yüzyılın başlarına
kadar görülmektedir.63
6.7. Bizans Sikkeleri Üzerinde Yer Alan İmparatorların Betimlenmesi
6.7.1. Tipleri
Bizans Sikkeleri üzerinde yer alan imparatorların tanrının yeryüzündeki

temsilcisi olarak görülmesi imparatorların diğer insanlardan kendini üstün görmesine
ve bunun sonucu olarak sikkelerin ön yüzünde cepheden resmedilmelerine neden
olmuştur. Bizans sikkelerinin başladığı imparator dönemi olarak kabul edilen
Anastasius (491-518) dönemi ve sonrasında yerine tahta geçen imparator
I.Justinianus’un (518-527) altın sikkelerinde, imparatorların 4/3 profilden
resmedildiği görülmektedir.
Sikkeler üzerinde tam cepheden resmedilme imparator I.Justinianus
döneminde görülmektedir.64
Sikkeler üzerinde yer alan imparatorlar tasvir edilirken tek başına tam boy
vaziyette ya da tahtta ayakta veya oturur vaziyette iki ve üç kişi ile
betimlenmişlerdir. Örnek verecek olursak; II. Justinus ile karısı Sophia tahtta oturur
vaziyette betimlenmişlerdir. Diğer bir imparator Mavrikios Tiberius karısı
Konstantina ile birlikte aynı şekilde sikkeler üzerine bastırılmışlardır.
İmparatorlardan Heraclius dönemine ait sikkeler üzerinde oğulları Heraclius
Konstantinos ile Heraclius ve karısı Martina ile birlikte sikkeler üzerinde tasvir
edilmişlerdir.65
Sikkeler üzerinde yer alan imparatorlar tahtta üç kişi ile tasvir edildiği zaman
imparator ortada yer almaktadır. İmparatorun ortada yer almasının nedeni en önemli
ve yetkili kişi olmasından kaynaklanmaktadır. İmparatordan sonra en önemli kişi
imparatorun sağında betimlenirken, imparatordan sonra betimlenen üçüncü kişi ise
63
Tekin, a.g.e.,36.
64
Tekin, a.g.e.,29.
65
Ünal, a.g.e.,17.
22
imparatorun solunda tasvir edilmiştir. ( Örnek olarak ortada Heraklios ve oğullarıyla
birlikte).
6.7.2. Kostümler
Sikkeler üzerinde yer alan imparatorların kostümleriyle tasvir edildiği

bilinmektedir. Dönemin şartlarına bağlı olarak İmparatorlar sikkeler üzerinde askeri,
sivil ve resmi kıyafetleriyle resmedilirlerdi. Sikkeler üzerinde resmedilen khlamys,
loros, paludementum, tunik ve himation adı verilen kıyafetlerle imparatorlar sikkeler
üzerinde betimlenmişlerdir. Sikkelerde imparatorluk kıyafeti olan paludementum ise
zırhlı ve zırhsız paludementum olmak üzere iki çeşittir. Sikkeler üzerinde
Justinianus’un tasvir edildiği sikkelerde zırhlı paludementumlu betimlenmiştir.
Sikkeler üzerinde en çok imparatorun giydiği sivil elbise olarak bilinen
“khlamys” adı verilen imparator elbisesi sikke üzerinde betimlenmiştir.66
Khlamys imparatorların taç giyme törenlerinde kullandıkları üzerlerinde tam
boy şeklindeki giydikleri mor pelerin şeklinde elbisedir. Khlamys elbisesi
imparatorun sağ omuzuna, üzerinde çıkıntılı bulunan üç altın zincir veya boncuklu
tel asılı olan dairesel bir iğne şeklindeki fibula veya broşla tutturuldu. 67
Sikkeler üzerinde betimlenen İmparatorun giydiği diğer bir giysi olan loros
kostümüdür. Loros kıyafeti imparatorun sivil kıyafetidir.68 Aynı zamanda
İmparatorun geleneksel konsüllük kıyafeti olan loros uzun dar şekilde bir elbisedir.69
66
Tekin, a.g.e.,30.
67
Alfred R. Bellinger, Philip Grierson, Catalogue of the Byzantıne Coıns In the Dumbarton Oaks
Collectıon And In The Whıttemore Collectıon (Volume 3, Part I, Leo III To Michael III 717-867),
Dumbarton Oaks Resarch Library and Collection Washington D.C. 1973,117.
68
Tekin, a.g.e.,30.
69
Ünal, a.g.e.,19.
23
Çizim 2: Khlamys ve loros kostüm örnekleri (DOC 3/1, 1973, 118).
Sikkelerin üzerinde yer alan imparatorlar sikkelere elbise ve kostümleriyle

betimlenmiştir. İmparatorların tasvir edildiği sikkelerde askeri kostümler önemli bir
yer tutmaktadır. Askeri kostümlerin başında askeri zırhın üzerine giyilen düz, uzun
genellikle mor renkli olan sağ omuzun üzerine giyilen kostüm paludementum
gelmektedir.
24
Çizim 3: Bizans askeri paludementum kıyafetiyle (William Smith, A Dictionary of
Greek and Roman Antiquities, ‘den Harvard University, 1859, 238).
Sikkeler üzerinde yer alan imparatorlara ait diğer giysiler tunik ve himationdur.
Tunik: Kumaştan, yapılan daha ince genellikle giyilmesi rahat temizlenmesi
kolay olduğu için tunik ketenden yapılan daha düşük maliyete sahiptir. Tunikleri
giyinmek düşük statünün bir işareti olarak kabul edilmektedir. 70
Himation: vücuda çapraz şekilde örülen, vücudun etrafına sarılan, omuz ve
kolda desteklenmiş, büyük ve hacimli bir kumaş olan dikdörtgen anlamına
gelmektedir. Genellikle tunik üzerine giyilen himation, erkekler tarafından tek başına
giyilir, göğsün bir kısmını, omuzları ve bir kolu ortaya çıkarır.71
6.8. İmparatorluk İşaretleri
Sikkelerin ön yüzünde imparatorları simgeleyen çeşitli imparatorluk işaretleri

bulunmaktadır. Bunlar; taçlar, diademler, haçlı globus, mappa, labarum, asa, haç ve
imparatorun giydiği kostümlerdir.
70
Liza Cleland, Glenys Davies, Lloyd Llewellyn, Jones, Greek And Roman Dress From A to Z , New
York, 2007,200.
71
Cleland, Davies, Lleewellyn, a.g.e.,200.
25
6.8.1. Taçlar ve Diademler
Sikkeler üzerinde yer alan imparatorların başlarına taktıkları başlık yer

almaktadır. Sikkeler üzerinde iki tip başlık karşımıza çıkmaktadır. Bunlar Taç ile
diadem adı verilen başlık çeşididir.72
Çizim 4: Bizans İmparatorluk Taç ve Diademleri (DOC 3/1,1973,129).
6.8.2. Haç
Hz. İsa’nın çarmıha gerilmesinde Hristiyanlık dini ritüelinde önemli bir

sembol olarak kullanılan haç sikkelerin arka yüzünde ya imparator büstünün
yukarısında, ya imparatorun sağ tarafında ya solda tarafında sikkeler üzerinde
bastırılmışlardır.
72
Diadem: İmparatorluğu simgeleyen diadem, başı alın hizasında çevreleyen, üzerinde değerli taşlarla
süslü olan baş bandıdır (Bkz. Tekin, a.g.e.,213).
26
Sikkeler üzerinde yer alan haçın kelime anlamına bakacak olursak; haç
kelimesinin aslı Ermenice’ den gelmekte ve birbirini dikey olarak kesen iki çizgiden
oluşan şekil anlamına gelen kelime olarak istavroz, salîb anlamına gelmektedir.
İstavroz kelimesi kökenide Yunanca' dır.73
Sikkeler üzerinde dört çeşit haç kullanılmıştır. Bunlar; Düz sade Yunan Haçı,
Latin haçı, potent haçı74 patrik haçı ve basamaklı kaide üstünde haç tipi
görülmektedir.75
6.8.3. Haçlı Globus (Haçlı küre)
İmparatorluğun dünyanın hâkimiyetini elinde bulundurmasına işaret eden

imparatorun elinde betimlenen imparatorluk simgesidir.
Yine aynı şekilde sikkelerin üzerinde hükümdarın elinde yer alan “mappa”
adı verilen mendil bulunmaktadır. Sikkeler üzerinde “labarum” adı verilen çapraz
şekilde Hz. İsa’nın baş harflerini taşıyan sancak gibi çeşitli imparatorluk işaretleri
sikkeler üzerinde betimlenmiştir. Sikkeler üzerinde yer alan diğer adıyla “skepter”
adı verilen imparatorun elinde tuttuğu asanın yer aldığı sikkeler bulunmaktadır.
6.9. Anonim Follisler (MS.979-1092)
“Alanya Arkeoloji Müzesi’nde yer alan bir diğer sikke grubu olarak çalışmış
olduğum “Anonim Follisler” adını verdiğimiz 12 adet bronz/bakır sikke tez
çalışmasında incelenmiştir. Müzede incelemiş olduğum bu sikkelerin ön yüzünde
imparator portresi yerine Hristiyanların kutsal lideri Hz. İsa’nın portresine yer
verilmiştir. Hz. İsa sikkeler üzerinde genellikle cepheden profilden ya da ayaklarına
73
Kadir Albayrak, “Dinsel bir Tarih Olarak Kullanılan Haçın Tarihi”, Dini Araştırmalar Dergisi, VII,
(19), Ankara,2004,106.
74
Düz,sade (Yunan Haçı),Haç kollarının her bir kolunun eşit olduğu haç tipidir;
Latin haçı: Alt dikey kolun, yatay kollardan ve üst dikey koldan daha uzun olduğu bir haç tipidir;
Potent haç: Haçın her bir kolunun bitiminde kolu dikey ya da yatay kesen kısa bir çubuk bulunan haç
tipidir. Sikkeler üzerinde bu haç tipi basamaklar ve kaideler üzerinde karşımıza çıkmaktadır. 7. ve 8.
yüzyıllarda gümüş sikkelerde görülmektedir. (Bkz., Tuğba Taş-Fikret Özcan, Ms. 4.-7.Yüzyılar
Arasında Haç Motiflerinin Gelişimi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Dergisi, Isparta, 2015/1, (21), 255).
75
Tekin, a.g.e.,31.
27
kadar tasvir edilmiştir. Hz. İsa, follislerin ön yüzünde genellikle elleri takdis
pozisyonunda yukarı doğru kaldırmış vaziyettedir. Sol elinde ise incil tutmaktadır.
Sikkenin arka yüzünde ise “krallar kralı Yüce İsa ” anlamına gelen “ IhSus
Xristus Basıleu Basile” yazısı ya da haç çeşitlerine yer verilmiştir.
Bizans İmparatorlarından I. John Tzimiskes (969-976) tarafından ilk olarak
sikkeler üzerinde imparator portresinin kalktığı ve yerine Hz. İsa portresine yer
verildiği anonim follislerin üzerinde hiçbir imparator portresine yaklaşık yüzyıl
boyunca sikkeler üzerinde yer verilmemiştir.76
Anonim follisler üzerinde bulundurduğu çeşitli yazı, haç, süsleme gibi
özelliklerinden dolayı on beş sınıfa ayrılmıştır. Bunlar çeşitli harflerle
“A,B,C,D,E,F,G,H,I,J,K,L ve M” harfi gibi çeşitli varyasyonlarına ayrılmıştır.77
Sikkeler ile ilgili sınıflandırma çalışması ilk olarak Warwick William
Wrots’un yazdığı “British Museam Catalogue” adlı katalog kitabında yapılmıştır. 78
6.10. Anonim Follislerin Arka Yüzünde Yer Alan Yazı ve Kısaltmalar
İmparator tasvirinin görülmediği anonim follislerin ön yüzünde tamamen

Hristiyanlığın dini lideri olan Hz. İsa tasvirinin görüldüğü sikkelerin arka yüzünde
bazı yazılar görülmektedir. Anonim follislerin arka yüzünde yer aslan yazılar ve
kısaltmalara yer verilmiştir. Bunlar:
IC - XC İsa
IC –XC/ NIKA Tanrının annesi
IhSus Cristus bASILeu bASILe İsa, krallar kralı
Emmanovha Tanrı Bizimledir
Tablo 7: Anonim Follislerin Arka Yüzünde Yer Alan Yazı ve Kısaltmalar
gibi ifadelere yer verilmiştir.79
76
Tekin, a.g.e.,73.
77
Alfred R. Bellinger, Philip Grierson,“Catalogue of the Byzantıne Coıns In the Dumbarton Oaks
Collectıon And In The Whıttemore Collectıon“ (Volume 3, Part 2, Basil I to Nicephorus III, 867-1071
Dumbarton Oaks Resarch Library and Collection Washington D.C. 1973, 635.
78
Sayless, a.g.e.,17.
79
Tekin, a.g.e., 35.
28
6.11. Histameonon (Çukur Follis)
Alanya Arkeoloji Müzesi’nde çalışmış olduğum sikkeler arasında yer alan iki
adet “histamenon” adı verilen iki adet çukur follis yer almaktadır. Adından da
anlaşılacağı üzere çukur görünüme sahip olan ortası iç bükey- dış bükey şeklinde
follisler Bizans Geç Döneminde basılmış önemli örnekler olarak karşımıza
çıkmaktadır. Bizans Geç Döneminde ortaya çıkan bu follislerin ön yüzünde
İmparator büstü arka yüzünde ise Hz. Meryem tasvirine yer verilmiştir.
29
7. KATALOG
30
7.1. Anastasius Dönemine Ait Bizans Sikkeleri
KATALOG NO :1
MÜZE ENVANTER NO : 5112
FOTOĞRAF NO : Fot.1-A,1-B Çiz.
MÜZEYE GELİS ŞEKLİ : Satın alınma
MÜZEYE GELİS TARİHİ : 24.01.1979
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
MÜZEDEKİ YERİ : Depo
ÖLÇÜSÜ : 33mm
AĞIRLIĞI : Tespit edilemedi
DARP YERİ : Konstantinoupolis
DARP ETTİREN : Anastasius (491-518 )
YAZI KARAKTERİ : Yunan ve Latin
BUGÜNKÜ DURUMU : Aşınmış vaziyette
Ref. : DOC/1.s.416.
ÖN YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde lejantta [ANASTASIVS PP..]
yazmaktadır. İmparator portresi sağa dönük vaziyette 3/4 profilden, diademli zırhlı
gösterilmiştir.
ARKA YÜZ TANIM: Ortada büyük M, sağda ve solda yıldız (yıldızların altında ve
üzerinde nokta bulunmaktadır. M’nin altında ofis işareti E, kesimde “Con” darphane
işareti bulunmaktadır.
Fot. 1-A Fot. 1-B
31
7.2. Justinianus Dönemine Ait Bizans Sikkeleri
KATALOG NO :2

FOTOĞRAF NO : Fot.2-A, 2-B
MÜZEYE GELİS ŞEKLİ : T.Angay’dan Satın alınma
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Yarım Follis K
ÖLÇÜSÜ : 26 mm
AĞIRLIĞI : Belirtilmemiş
DARP YERİ : Tespit edilemedi
DARP ETTİREN : I.Justinianus (527-565)
BUGÜNKÜ DURUMU : Ön yüzü kesik
Ref. : DOC/1 s.433
ÖN YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde lejantta [DNIVSTIN……. ]
yazmaktadır. Cepheden Justinianus büstü, tüy sorguçlu miğferli, diademli ve zırhlı ve
kalkanlı, şekilde tasvir edilmiş sağ elinde haçlı globus tutmaktadır. Sağ boşlukta haç
tasviri bulunmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Büyük K, solda A/N/N/O, sağda IÇ.. Yukarıda haç, aşağıda
ofis işareti A bulunmaktadır.
Fot. 2-A Fot . 2-B
32
KATALOG NO :3
MÜZEYE GELİS ŞEKLİ : İlköğretim Müdürlüğünden Satın alınma
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 34mm
AĞIRLIĞI : 15,5gr
DARP YERİ : Antiokheia
BUGÜNKÜ DURUMU : Ön ve arka yüzü aşınmış,
Ref. : DOC/1 s.451
ÖN YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde büst cepheden, tüy sorguçlu miğfer
giymiş, zırhlı ve süvari betimli kalkanlı, ağ elinde haçlı globus tutan figür yer
lamaktadır Sağ boşlukta ise haç tasvirine yer verilmiştir.
ARKA YÜZ TANIM: M yukarıda haç. Solda A/N/N/O. Sağda tarih X/X/X/Ç
(36.Sene).aşağıda ofis işareti r (3.Ofis ) ,kesimde “Theup” darphane işareti
bulunmaktadır.
Fot. 3-A Fot. 3-B
33
KATALOG NO :4
MÜZEYE GELİS ŞEKLİ : İbrahim Atay’dan Satın alınma
MADDESİ : AE Bronz
ÖLÇÜSÜ : 27mm
AĞIRLIĞI : 6,5 gr
DARP ETTİREN : I. Justinianus (527-565)
BUGÜNKÜ DURUMU : Yıpranmış vaziyette.
Ref. : DOC/1 s.447
ÖN YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde lejantta DN IVSTINIANVS PP AVG
yazısı okunan sikkede figür tahta oturur vaziyettedir. Figür sağ elinde uzun asa, sol
elinde haçlı globus tutmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: K, sol boşlukta uzun Latin haçı, haçın sağ ve solunda dört
açıda T / H-E / U / O / P soldan aşağıya doğru yazı bulunmaktadır.
Fot. 4-A Fot. 4- B
34
KATALOG NO :5

MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : 10 Nummia-Decanummium ( Follis) I
ÖLÇÜSÜ : 21mm
AĞIRLIĞI : 4 gr
DARP YERİ : Antiokheia (Antakya).
BUGÜNKÜ DURUMU : Aşınmış durumda.
Ref. : DOC/1 s.452
ÖN YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde lejantta “[IVSTINI]ANVS PP. AVG”
yazısı bulunan sikkede figür büstü cepheden zırhlı, tüy sorguçlu miğferli, diademli.
sağ elinde haçlı globus tutmaktadır. Sikkenin sol boşluğunda haç tasvirine yer
verilen sikkede figürün . sol omuzunda süvari betimli kalkan tasviri bulunur.
ARKA YÜZ TANIM: I, solda A/N/N/O, yukarıda haç, sağda yıl rakamı X,X,IIII,
kesimde “HHUP” darphane işareti mevcuttur.
Fot. 5-A Fot. 5-B
35
KATALOG NO :6
MÜZE ENVANTER NO : 891 (1751)
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 29mm
AĞIRLIĞI : 9,5 gr
DARP YERİ : Kyzikos
BUGÜNKÜ DURUMU : Ön ve arka yüz silik vaziyette, yıpranmış.
ÖN YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde İmparator büstü cepheden. tüy
sorguçlu, miğfer giymiş, zırhlı ve süvari betimli, sağ elinde haçlı globus küre
tutmaktadır. Figürün sağ boşluğunda ise haç bulunmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: M. solda A/N/N/O, yukarıda haç, aşağıda off. I, sağda yıl II,
kesimde “KYZ” darphanesinin ibaresi mevcuttur.
Fot. 6-A Fot. 6-B
36
KATALOG NO :7

FOTOĞRAF NO : Fot.7-A,7-B
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 28,5 -30mm
BUGÜNKÜ DURUMU : Ön ve arka yüzü yıpranmış vaziyettedir
Ref. : DOC/1 s.426
ÖN YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde lejantta “[ DN……..VSPPAV]” yazısı
bulunan sikkede figür sağa doğru imparator portresi, zırhlı ve paludamentumlu
şekilde tasvir edilmiştir.
ARKA YÜZ TANIM: Ortada büyük M, solda yıldız, yukarıda haç, sağda yıldız,
M’nin altında ofis işareti kesimde “CON” darphane işaretine yer verilmiştir.
Fot. 7-A Fot. 7-B
37
KATALOG NO :8
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 32mm
DARP YERİ : Nikomedia
BUGÜNKÜ DURUMU : Sağlam vaziyettedir
Ref. : DOC/1 s.439
ÖN YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde Cepheden zırhlı imparator büstü,
lejantta ise “[ DNIVSTINIANVS …. ]” yazısı bulunmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Ortada büyük M, solda A/N/N/O, yukarıda haç, sağda X X I,
kesimde” Niko” darphane işaretine yer verilmiştir.
Fot. 8-A Fot. 8-B
38
KATALOG NO :9
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 32-35mm
BUGÜNKÜ DURUMU : Yıpranmış vaziyette.
Ref. : DOC/1 s.217
ÖN YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde büst cepheden zırhlı miğferli
Justinianus büstü. Sağ elinde haçlı globus tutmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde ortada büyük M, solunda
A/N/N/O, yukarıda haç, kesimde “Thyp” darphanenin işareti verilmiştir.
Fot. 9-A Fot. 9-B
39
KATALOG NO : 10

MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
DARP ETTİREN : Justinianus I (527-565)
BUGÜNKÜ DURUMU : Sağlam vaziyette.
Ref. : DOC/1 s.426
ÖN YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde lejantta “[DNIVSTINI ….. ANVS ]”

bulunan figür sağa doğru Justinianus portesi. Zırhlı diademli ve paludementumlu
kostümlüdür.
ARKA YÜZ TANIM: Ortada büyük M, solunda yıldız, yukarıda haç, sağında
yıldız, kesimde silik vaziyette….N” darphanenin işareti verilmiştir.
Fot. 10-A Fot. 10-B
40
KATALOG NO : 11

MADDESİ : AE Bronz
BUGÜNKÜ DURUMU : Büst silik vaziyettedir
Ref. : DOC/1 s.452
ÖN YÜZ TANIM: Lejantta “DNIVSTINIANVS….” Yazılı figür büst cepheden, tüy
sorguçlu, miğferli kalkanlı ve zırhlı, şekilde sağ elinde haçlı globus tatmaktadır. Sağ
boşukta ise haç bulunmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Ortada büyük K, yukarıda haç, sağda XX, kesimde P.
Fot. 11-A Fot. 11-B
41
KATALOG NO : 12

FOTOĞRAF NO : Fot. 12-A,12-B
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
BUGÜNKÜ DURUMU : Kesik vaziyettedir
ÖN YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde ..DNIVSTINI ……AVG. Sağa dönük
imparator portesi. Zırhlı ve paludamentumlu.
ARKA YÜZ TANIM: Ortada büyük M, solda yıldız, sağda yıldız, yukarıda haç
.kesimde.
Fot. 12-A Fot. 12-B
42
7.3. II. Justinus Dönemine Ait Bizans Sikkeleri
KATALOG NO : 13
MÜZEYE GELİS ŞEKLİ : İbrahim Atay’dan Satın alma
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 30mm
AĞIRLIĞI : 12gr
DARP ETTİREN : II.Justinus (565-578)
BUGÜNKÜ DURUMU : Arka yüzü kesik
ÖN YÜZ TANIM: Lejantta “DNIVTI NVSPAVC”yazısı yer alan sikkede İmparator
Justinus ve Sophia tahta oturur vaziyette, cepheden tasvir edilmişlerdir. Justinus sağ
elinde haçlı globus, Sophia sağ elinde haçlı asa tutmaktadır; her ikisinin başında
nimbus bulunmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: M, solda “A/N/N/O” yazısı, Yukarıda haç, sağda tarih,
aşağıda A, kesimde, “NIK” darphane işareti verilmiştir.
Fot. 13-A Fot. 13-B
43
KATALOG NO : 14
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 32 mm
AĞIRLIĞI : 15gr
Ref. : DOC/1 s.468
ÖN YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde tahtta oturan Justinus ve karısı Sophia
cepheden, aralarında uzun haçlı globus tutmakta ellerinde uzun asa bulunmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde M. sağda A/N/N/O, solda X.I,
Yukarıda haç, Aşağıda off. f. kesimde “THEUP” darphane işaretine yer verilmiştir.
Fot. 14-A Fot .14-B
44
KATALOG NO : 15
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Yarım Follis K (20 nummia)
ÖLÇÜSÜ : 20mm
AĞIRLIĞI : 5,2 gr
DARP YERİ : Thessalonika (Selanik)
DARP ETTİREN : Justinus II (565-578)
BUGÜNKÜ DURUMU : Ön yüzü aşınmış durumdadır
Ref. : DOC/1 s.465
ÖN YÜZ TANIM: Justinus ve Sophia tahtta oturur vaziyette durmakta, cepheden,
Justinus sağ elinde haçlı globus tutmakadırlar. Sophia sağ elinde haçlı asa tutmakta,
her ikisinin başında nimbus bulunmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: K, solda silik A/N/N/O, sağda yıl ?, yukarda haç, aşağıda
kesimde TES.
Fot. 15-A Fot. 15-B
45
KATALOG NO : 16

MÜZEYE GELİS ŞEKLİ : Satın alma
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 32mm
BUGÜNKÜ DURUMU : Aşınmış durumda silik vaziyette.
Ref. : DOC/1 s.462
ÖN YÜZ TANIM: Lejantta silik vaziyetette “[ DINIV……. ]”yazısı bulunan
sikkede figürler ellerinde haç tutmaktadırlar. Yan yana duran ayakta iki figür.
II.Justinus sağ elinde haçlı globus , Sophia sağ elinde haçlı asa tutmaktadırlar. Her
ikisinin başında nimbus bulunmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Ortada büyük M, solda A/N/N/O, Yukarıda haç, M’nin
altında ofis işareti Kesimde “Con” darphane işaretine yer verilmiştir.
Fot. 16-A Fot. 16-B
46
KATALOG NO : 17
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 29 mm
BUGÜNKÜ DURUMU : Yazılar okunmuyor.
Ref. : DOC/1 s.462
ÖN YÜZ TANIM: Yan yana ellerinde haç tutan oturan iki figür. II.Justinus ve karısı
Sophia tahta oturur vaziyette. Her ikisinin başında nimbus bulunmaktadır.

A/N/N/O, yukarda haç, M’nin altında ofis işareti B, sağda Ç, kesimde Con ibaresi
okunmaktadır.
Fot. 17-A Fot. 17-B
47
KATALOG NO : 18

MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 30-32 mm
DARP ETTİREN : Justinus II (565-578)
BUGÜNKÜ DURUMU : Ön yüz ve arka yüz silik.
ÖN YÜZ TANIM: İustinus II ve karısı yan yana ayakta ellerinde haç tutmaktadırlar.

A/N/N/O, yukarıda haç, M’nin altında ofis işareti B, kesimde “NIKO” darphane
işaretine yer verilmiştir.
Fot. 18-A Fot. 18-B
48
7.4. II. Tiberius Dönemine Ait Bizans Sikkeleri
KATALOG NO : 19

MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
DARP ETTİREN : II. Tiberius (578-582)
BUGÜNKÜ DURUMU : Sağlam vaziyette
Ref. : DOC/1 s.476
ÖN YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde lejantta“[
ONTiUCON…..sTAN..PPV]” yazısına yer verilen sikkede cepheden imparator
büstü. süslü yonca biçimli taçlı konsül kıyafetli elinde mappa tasvirine yer
verilmiştir.
ARKA YÜZ TANIM: Ortada büyük M, solunda “A/N/N/O” yazısı yukarıda haç,
sağda U/II, Kesimde “Theup” darphane işareti bulunmaktadır.
Fot. 19-A Fot. 19-B
49
KATALOG NO : 20

MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
DARP ETTİREN : II.Tiberius (578-582)
ÖN YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde lejantta “[OmTIbCO…TANPPA]”
yazısı cepheden imparator büstü.,süslü yonca biçimli taçlı, konsül kıyafetlidir.
ARKA YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde ortada büyük M, sağında

A/N/N/O, yukarıda haç, sağda U/IIII, kesimde “Theup” darphane işareti
bulunmaktadır.
Fot. 20-A Fot. 20-B
50
7.5. Mauricius Tiberius Dönemine Ait Bizans Sikkeleri
KATALOG NO : 21

MÜZEYE GELİS ŞEKLİ : İbrahim Atay’dan satın alma
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 31mm
AĞIRLIĞI : 11.3gr
DARP ETTİREN : Mauricius Tiberius (582-602)
Ref. : DOC/1 s.481
ÖN YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde DN MAVRIC TIBER PP AVG. Büst
cepheden, tüy sorguçlu, miğferli, zırhlı, süvari betimli, kalkanlı ve sağ elinde haçlı
globus tutmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde M. solda A/N/N/O, yukarıda haç,
sağda yıl rakamı Ç,II. aşağıda ofis f, kesimde “Con” darphane işareti bulunmaktadır.
Fot. 21-A Fot. 21-B
51
7.6. Focas Dönemine Ait Bizans Sikkeleri
KATALOG NO : 22
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis XXXX
ÖLÇÜSÜ : 29mm
DARP YERİ : Kyzikos (Erdek-Kapıdağ Yarımadası)
DARP ETTİREN : Focas (602-610)
BUGÜNKÜ DURUMU : Oksitlenmiş
Ref. : DOC/2 s.402
ÖN YÜZ TANIM: [ON FOCAS PERPAVC] Ön yüzde bir figür. Kostümlü, haçlı
taç giymekte sol elinde haç tutmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde ortada XXXX, yukarıda A/N/N/O,
sağda yıl rakamı Ç (6.iktidar yılı ), kesimde. “KYZ” darphane işareti bulunmaktadır.
Fot. 22-A Fot. 22-B
52
KATALOG NO : 23
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
DARP ETTİREN : Focas (602-610)
Ref. : DOC/1 s.403
ÖN YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde […..PERPAVC]. Solda ayakta erkek
figürü,taçlı ve kostümlü. Sağ elinde haçlı globus tutmakta. Sağ tarafta ayakta durur
vaziyette kadın figürü, sağ elinde haçlı asa tutmakta. Başları arasında haç
bulunmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde Arka yüzünde ortada büyük M,
solda A/N/N/O, yukarıda haç, sağda III, Kesimde “THEUP” darphane işareti
bulunmaktadır.
Fot. 23-A Fot. 23-B
53
7.7. Heraclius Dönemine Ait Bizans Sikkeleri
KATALOG NO : 24
KAZI NO : 17/11
FOTOĞRAF NO : Fot.22-A, 22-B.
BULUNDUĞU YER : Muzkent-Gazipaşa Nefelis
MÜZEYE GELİS ŞEKLİ : Celil Görgülüer’den Satın alınma
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 31mm
AĞIRLIĞI : 12.3gr
DARP YERİ : Kostantinoupolis
DARP ETTİREN : Heraclius (610-641)
BUGÜNKÜ DURUMU : Ön yüzü yazı okunmuyor
ÖN YÜZ TANIM: Lejantta “…..PERPAVC..” yazısı cepheden imparator büstü yer
almaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde monogram ortada büyük M,
solunda A/N/N/O ,yukarıda haç ,sağında II, M’nin altında A, kesimde “CM.”
darphane işareti bulunmaktadır.
Fot. 24-A Fot. 24-B
54
KATALOG NO : 25
KAZI NO : 17/11
FOTOĞRAF NO : Fot.23-A 23-B
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 27mm
AĞIRLIĞI : 11.1gr
BUGÜNKÜ DURUMU : Ön ve arka yüzü aşınmış
ÖN YÜZ TANIM: Başında haçlı taç bulunan cepheden imparator büstü…ER PP
AV.
ARKA YÜZ TANIM: Ortada büyük M, solda A/N/N/O, yukarda haç, sağda II,
M’nin altında ofis işareti r, kesimde “Con” darphane işareti yer alır.
Fot. 25-A Fot. 25-B
55
KATALOG NO : 26
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 29mm
BUGÜNKÜ DURUMU : Ön yüzünde imparator büstü silik vaziyettedir.
ÖN YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde Önden haçlı imparator

büstü……AS……..PERPAVC
ARKA YÜZ TANIM Büyük M, Sağında A/N/N/O, Solunda II, Ofis işareti B,
Yukarda haç, kesimde “CON” darphane işareti yer alır.
Fot. 25-A Fot. 25- B
56
KATALOG NO : 27
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
DARP YERİ : Okunamıyor
BUGÜNKÜ DURUMU : Ön yüzü aşınmış
ÖN YÜZ TANIM: İki figür ayakta ellerinde haç tutmaktadırlar.
ARKA YÜZ TANIM: Ortada büyük M, solda A/N/N/O, Yukarda *P, Sağda II/X.
Fot. 27-A Fot. 27-B
57
KATALOG NO : 28
MÜZEYE GELİS ŞEKLİ : İlköğretim Müdürlüğü’nden Satın alınma
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 26mm
AĞIRLIĞI : 8,5gr
ÖN YÜZ TANIM: Lejantta “ [ddhR……]”yazısı ,sola bakar vaziyette ayakta duran
bir erkek büstü yer almaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Çift baskı M,solda A/N/N/O, sağda ….,M nin altında ofis
işareti B.kesimde “Theup” darphane işareti bulunmaktadır.
Fot .28-A Fot. 28-B
58
KATALOG NO : 29
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Yarım follis K- 20 nummia
ÖLÇÜSÜ : 26mm
AĞIRLIĞI : 5,2 gr
DARP YERİ : Silik vaziyette
DARP ETTİREN : Heraclius 610-641
BUGÜNKÜ DURUMU : Aşınmış vaziyette
ÖN YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde lejantta “[DNHRa….. ]”yazısı yer
alan sikkede figür büstü cepheden, taçlı, kostümlü. Sağ elinde haçlı globus, sol
boşlukta haç bulunmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde Ortada K, solda “A/N/N/O” yazısı
tasvir edilen sikkede yukarı haç, sağda yıl III, Off. “B” işaretine yer verilmiştir.
Fot. 29-A Fot. 29-B
59
KATALOG NO : 30
FOTOĞRAF NO : Fot.30-A,30 B
MÜZEYE GELİS ŞEKLİ : İlköğretim Müd.den Satın alınma
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 30mm
AĞIRLIĞI : 11 gr
BUGÜNKÜ DURUMU : İmparator büstleri aşınmış
ÖN YÜZ TANIM: Solda ayakta birinci figür, askeri giysili, sağ elinde haç tutmakta;
sol eli belinde. Sağda ikinci figür ayakta, sağ elinde haçlı globus tutmaktadırlar.
ARKA YÜZ TANIM: Ortada M, solda silik vaziyette A/N/N/O, Yukarıda silik haç,
aşağıda ofis işareti f, sağda silik vaziyette sene I,IX, I, kesimde “CON” darphane
Fot. 30-A Fot. 30-B
60
KATALOG NO : 31
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 25mm
AĞIRLIĞI : 3,8 gr
DARP YERİ : Konstantia (Kıbrıs) KVNOP
BUGÜNKÜ DURUMU : Günümüze sağlam vaziyette ulaşmış
ÖN YÜZ TANIM: Üç figür, her biri ayakta durmakta, her biri haç ve her biri taçlı
sağ eliyle haçlı globus tutmaktadırlar.
ARKA YÜZ TANIM: Büyük M, A// N // N // O, solda; yıl X // Ч // II yukarıda
haç, aşağıda ofis işareti Γ; kesimde KYΠΡ;” Cyπρus”darphane işareti
bulunmaktadır.
Fot. 31-A Fot. 31-B
61
KATALOG NO : 32
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 27mm
AĞIRLIĞI : 8 gr
ÖN YÜZ TANIM: Erkek ve kadın figürü ayakta, sol tarafta yer alan erkek figürü
boydan, başında haç. Figür, sağ elinde uzun haç tutmakta. Sol eli belinde. Sağdaki
figür sola dönük. Başlarının arasında haç bulunmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Ortada M. solda silik vaziyette “A/N/N/O” yazısı yer alan
sikkenin, sağında yıl silik ?, vaziyette okunanamaktadır. Solda X,II, Yukarıda haç,
aşağıda, ofis işareti olarak A, kesimde “CON” darphane işareti bulunmaktadır.
Fot. 32-A Fot. 32-B
62
KATALOG NO : 33
KAZI NO : 17/11
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 33mm
AĞIRLIĞI : 10.8gr
BUGÜNKÜ DURUMU : Yazılar silik vaziyette
ÖN YÜZ TANIM: …S…..ERACON..PP.. Ayakta duran iki figür. Cepheden
Kostümlü şekilde betimlenmiş Aralarında haç motifi yer alır.
ARKA YÜZ TANIM: Monogram Ortada büyük M, solda silik vaziyette A/N/NO,
yukarıda silik haç, sağda II /I ,M’ nin altında ofis işareti r, kesimde “CON” darphane
Fot. 33-A Fot. 33-B
63
KATALOG NO : 34
KAZI NO : 17/11
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 30mm
AĞIRLIĞI : 12gr
BUGÜNKÜ DURUMU : İmparator büstü aşınmış
ÖN YÜZ TANIM: Lejantta….”OnHRAC..”yazısı. Cepheden, zırhlı imparator
büstü. Sağ elinde haç tutmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Monogram Ortada büyük M, solda A/N/N/O, yukarıda haç,
sağda I, M’nin altında r, kesimde “CON” darphane işareti bulunmaktadır.
Fot. 34-A Fot. 34-B
64
KATALOG NO : 35
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
BUGÜNKÜ DURUMU : Ön yüz silik
ÖN YÜZ TANIM: Ayakta cephede duran kostümlü iki figür. Heraklius ve karısı
Martina ellerinde haç tutmaktadırlar.
ARKA YÜZ TANIM: Ortada büyük M, solda A/N/N/O, yukarıda haç, sağda II,
M’nin altında ofis işareti r, kesimde “Con” darphane işareti bulunmaktadır.
Fot. 35-A Fot. 35-B
65
KATALOG NO : 36

KAZI NO : 17/11
BULUNDUĞU YER : Muzkent-Gazipaşa
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 31mm
AĞIRLIĞI : 12.3gr
BUGÜNKÜ DURUMU : Ön yüz aşınmış durumda
ÖN YÜZ TANIM: Silik vaziyette lejantta “NERACUXR…..” yazısı .Ayakta duran
iki figür.. Khlamys kostümlü başlarında haçlı taç. Sağdaki küçük figür ve elinde
küre. Sağda figürün arkası kısmen okunabilmektedir. Soldaki diğer figürün üst kısmı
aşınmış durumdadır.
ARKA YÜZ TANIM: Üst kısmı aşınmış bir monogram. Üst kısımda ikinci bir
baskıya ait bir yazı izleri…..PAVXC…….D.C. Ortada büyük M, solda A/N/N/O,
M’nin altında ofis işareti ,kesimde “Con” darphane işareti bulunmaktadır.
Fot. 36-A Fot. 36-B
66
KATALOG NO : 37
KAZI NO : 17/11
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 29 mm
AĞIRLIĞI : 13.6gr
BUGÜNKÜ DURUMU : Ön yüz aşınmış durumda.
ÖN YÜZ TANIM: lejantta “ddNNh….hER…” Karşılıklı ayakta duran iki figür
sağdaki figür daha büyük şekilde tasviir edilmiştir Her ikisi, ayakta durmaktadırlar.
Sağ ellerinde haçlı globus tutmakta. Küçük yazılar kısmen aşınmış durumdadır.
ARKA YÜZ TANIM: Monogram ortada büyük M, solda silik “A/N/N/O”,yazısı

görüeln sikkenin silik şekilde yukarıda haç tasvirine yer veilmiştir. Sağda aşınmış
okunamayan U, M’nin altında ofis işareti, kesimde “Con”. darphane işareti
bulunmaktadır.
Fot. 37-A Fot. 37-B
67
KATALOG NO : 38
KAZI NO : 17/11
FOTOĞRAF VE ÇİZİM NO : Fot.38-A,38-B
BULUNDUĞU YER : Muzkent-Gazipaşa
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 30mm
AĞIRLIĞI : 11.7gr
BUGÜNKÜ DURUMU : Ön ve arka yüz aşınmış durumda.
ÖN YÜZ TANIM: Lejantta “[ddNNHER…..]” yazısı bulunan sikkede, ayakta duran
iki figür bulunmaktadır. Her ikiside ayakta durmaktadır. Khlamys ve haçlı taç
giyimli olan fifürlerden sağdaki küçük figür elinde küre tutmaktadır Sağdaki figürün
arkası kısmen okunabilmektedir. Soldaki diğer figürün üst kısmı aşınmış durumdadır.
ARKA YÜZ TANIM: Aşırı derecede deformasyona uğramış, silik ortada büyük M,
solda silik A/N/N/O, kesimde “Con” darphane işareti bulunmaktadır.
Fot. 38-A Fot. 38-B
68
KATALOG NO : 39

KAZI NO : 17/11
FOTOĞRAF VE ÇİZİM NO : Fot. 39-A, 39-B
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 28mm
AĞIRLIĞI : 9.6gr
BUGÜNKÜ DURUMU : Yazılar okunmuyor, arka yüzü aşınmış
ÖN YÜZ TANIM: Dairesel bordür içerisinde Ayakta giyimli üç figür cepheden.
Ortada daha büyük figür, sağında ikinci figür, solunda ise aşınmış olduğu için
görülemeyen figür. Ellerinde haçlı küre taşır durumda. Nokta bordürle çevrili olan
sikkede her bir figür kostümlü şekilde tasvir edilmiştir.
ARKA YÜZ TANIM: Ortada büyük M, solda silik A/N/N/O, yukarıda haç, sağda
ÇI, M’nin altında ofis işareti A, kesimde “Con”. darphane işareti bulunmaktadır.
Fot. 39-A Fot. 39-B
69
KATALOG NO : 40
KAZI NO : 17/11
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis M
ÖLÇÜSÜ : 27 mm
AĞIRLIĞI : 12.7gr
DARP ETTİREN : Heracleius (610-642)
BUGÜNKÜ DURUMU : Kenarları kesiktir, aşınmış durumda figürler.
ÖN YÜZ TANIM: Cepheden giyinmiş iki figür sağ ellerinde haç taşımaktalar.
Aşınmış durumdadır.
ARKA YÜZ TANIM: Ortada büyük M, solda A/N/N/O, kesimde “NIK” darphane
Fot. 40-A Fot. 40-B
70
7.8. I. Romanus Dönemine Ait Bizans Sikkeleri
KATALOG NO : 41

FOTOĞRAF VE ÇİZİM NO : Fot.41-A 41-B
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis
ÖLÇÜSÜ : 28mm
AĞIRLIĞI : 4.84gr
DARP ETTİREN : I.Romanus (920-944)
BUGÜNKÜ DURUMU : Sağlam vaziyette figür ön yüz lejand aşınmış.
ÖN YÜZ TANIM: Lejantta silik vaziyette [+RWMAh’bASILEVSRWm]
Cepheden sakallı vaziyette, taçlı figür, kostümlü, sağ elinde asa, sol elinde haçlı küre
tutmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Dört satır : + RW /hEhθEWbA/SILEVSRW/MAIWh. yazısı
bulunmaktadır.
Fot. 41-A Fot. 41-B
71
7.9. Anonim Follis A Grubu Bizans Sikkeleri
KATALOG NO : 42
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Anonim follis A
ÖLÇÜSÜ : 28mm
DARP ETTİREN : Tespit edilemedi (1030-1035)
Ref. : DOC 3/2 s.451-454.
ÖN YÜZ TANIM: Figür pantakrator duruşta, sakallı, taç nimbuslu, taçta nokta
bezeme, kostümlü, sağ eli yukarı kaldırmış, sol eli ile kitap tutmakta. Kitapta nokta
bezeme bulunmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Sikkenin ortasında “+Ihs.. –XRISTY-ASILEY-…ASILE”
yazısı bulunmakta yazının altı bitkisel bezemelidir.
Fot. 42-A Fot. 42-B
72
KATALOG NO : 43
MADDESİ : AE Bronz
ÖLÇÜSÜ : 28mm
DARP ETTİREN : Tespit edilemedi (1030-1035)
Ref. : DOC 3/2 s.451-454.
ÖN YÜZ TANIM: Figür pantakrator duruşta, sakallı, taç nimbuslu, kostümlü, sağ
eli yukarıda, sol elinde kitap. Kitap kapağında nokta bezemelidir.
ARKA YÜZ TANIM: +IhSUS.. –XRISTUS-BASILEY-BASIL. yazısı altında ve
üstünde bitkisel bezemelidir
Fot. 43-A Fot. 43-B
73
KATALOG NO : 44
MADDESİ : AE Bronz
ÖLÇÜSÜ : 29 mm
AĞIRLIĞI : 8 gr
DEVRİ : Bizans (1035-1042)
DARP ETTİREN : Tespit edilemedi
Ref. : DOC 3/2 s.455.
ÖN YÜZ TANIM: Figür pantakrator duruşta. Haç nimbuslu, tunik ve himation

giyimli büstü. Sol elinde nokta bezemeli kitap bulunmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Arka yüzünde silik vaziyette, üç basamaklı kaide üzerinde
potent haç. Haç kolları arasında “S. AS-ILE/AS-ILE” yazısı bulunmaktadır.
Fot. 44-A Fot. 44-B
74
7.10. Anonim Follis B Grubu Bizans Sikkeleri
KATALOG NO : 45
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Anonim follis B
ÖLÇÜSÜ : 30mm
DARP ETTİREN : Tespit edilemedi(1035-1042)
BUGÜNKÜ DURUMU : Aşınmış durumdadır
Ref. : DOC 3/2 s.451-454.
ÖN YÜZ TANIM: Figür pantakrator duruşta, sakallı, taç nimbuslu, taç, kostümlü,
sağ eli yukarıda, sol eli ile kitap tutmakta. Kitap kapağında beş nokta bezeme, sağ ve
sol boşlukta: IC XC. monogramı bulunmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Üç basamaklı kaide üzerinde potent haç. Haç kolları arasında
“IS XC/ bAS ILE” yazısı bulunmaktadır.
Fot. 45-A Fot. 45-B
75
KATALOG NO : 46
FOTOĞRAF VE ÇİZİM NO : Fot.46-A, 46 B
MÜZEYE GELİS TARİHİ : Belirtilmemiş
MADDESİ : AE Bronz
ÖLÇÜSÜ : 30mm
Ref. : DOC 3/2 s.451-454.
ÖN YÜZ TANIM: [IC XC]. Figür pantakrator duruşta, arkasındataç nimbus,

kostümlü, sağ eli yukarıda, sol eli ile kitap tutmakta. Kapak beş nokta bezemelidir.
ARKA YÜZ TANIM: Üç basamaklı kaide üzerinde potent haç. Haç kolları arasında
“.S -XC, AS- ILE /AS-ILE” yazısı bulunmaktadır.
Fot. 46-A Fot. 46-B
76
KATALOG NO : 47
MADDESİ : AE Bronz
ÖLÇÜSÜ : 33mm
AĞIRLIĞI : 10,5gr
DARP YERİ : Belirtilmemiş
Ref. : DOC 3/2 s.455.
ÖN YÜZ TANIM: Lejantta “+EMMA NOVHA” yazısı bulunmaktadır. Pantakrator

duruşta figür, cepheden, taç nimbuslu, tacın sağında ve solunda nokta bezeme,
kostümlü,figürün sağ eli yukarıda, sol eli ile kitap tutmakta. Sağ ve sol boşlukta IC
XC. Monogramı bulunmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Üç basamaklı kaide üzerinde potent haç. Silik vaziyette baskı
hatalıdır.
Fot. 47-A Fot. 47-B
77
7.11. Anonim Follis C Grubu Bizans Sikkeleri
KATALOG NO : 48

MADDESİ : Bronz
DEĞERİ : Anonim follis C
ÖLÇÜSÜ : 31 mm
AĞIRLIĞI : 12.50 gr
DARP ETTİREN : Belirtilmemiş
Ref. : DOC 3/2 s.460
ÖN YÜZ TANIM: Antiphones duruşta figür, ayakta, sakallı, haç nimbuslu, figür
kostümlü, sağ eli yukarıda, sol elinde ise İncil tutmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Ortada mücevher taşla süslü sade Yunan haçı. Haç kolları
arasında “IC, XC , / NI,KA” yazısı bulunmaktadır.
Fot. 48-A Fot. 48-B
78
KATALOG NO : 49
MÜZEYE GELİS ŞEKLİ : İlköğretim Md. den Satın alınma
MADDESİ : AE Bronz
ÖLÇÜSÜ : 32 mm
AĞIRLIĞI : 8,5 gr
Ref. : DOC 3/2 s.451-454.
ÖN YÜZ TANIM: Antiphones duruşta figür, cepheden, sakallı, taç nimbuslu,

kostümlü sağ eli yukarıda,sol eli ile kitap tutmakta. Kapaktaki bezeme belirsizdir.
Fot. 49-A Fot. 49-B
79
KATALOG NO : 50
MADDESİ : AE Bronz
ÖLÇÜSÜ : 30mm
AĞIRLIĞI : 7 gr
BUGÜNKÜ DURUMU : Ön yüzü aşınmış durumdadır
Ref. : DOC 3/2 s.451-454.
ÖN YÜZ TANIM: Antiphones duruşta figür, ayakta, silik vaziyettedir.

Fot. 50 -A Fot. 50-B
80
KATALOG NO : 51
FOTOĞRAF VE ÇİZİM NO : Fot.51-A,51,B
MADDESİ : AE Bronz
ÖLÇÜSÜ : 28mm
AĞIRLIĞI : 7 gr
DARP YERİ : Tespit Edilemedi
DARP ETTİREN : Belirtilmemiş
BUGÜNKÜ DURUMU : Ön yüzü ve arka yüzü yıpranmış durumdadır
Ref. : DOC 3/2 s.451-454.
ÖN YÜZ TANIM: :Silik vaziyette aşınmış Antiphones duruşta figür bulunmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Silik vaziyette solanın sikkenin ortasında silik vaziyette sade
Yunan haçı. Haç kolları arasında ise “IC, XC , / NI,KA” yazısı bulunmaktadır.
81
KATALOG NO : 52
MADDESİ : AE Bronz
ÖLÇÜSÜ : 30mm
AĞIRLIĞI : 10,5 gr
BUGÜNKÜ DURUMU : Ön yüzü ve arka yüzü yıpranmış
Ref. : DOC 3/2 s.451-454.
ÖN YÜZ TANIM: Aşınmış silik vaziyette antiphones duruşta figür bulunmaktadır.

ARKA YÜZ TANIM: Silik vaziyette. Ortada mücevher taşla süslü sade Yunan haçı.
Haç kolları arasında “IC, XC , / NI,KA” yazısı bulunmaktadır.
82
7.12. Anonim Follis I Grubu Bizans Sikkeleri
KATALOG NO : 53
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Anonim I follis
ÖLÇÜSÜ : 24mm
BUGÜNKÜ DURUMU : Ön yüzü ve arka yüzü aşınmış
ÖN YÜZ TANIM: Figür pantakrator duruşta, taç nimbuslu, İsa himation ve tunik
giyimli, İsa sağ eli takdis pozisyonunda, sol elinde kitap tutmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: Arka yüzde yazı bulunmamakta ortada Latin haçı, haçın her
bir ucunda nokta bezemelidir.
83
7.13. IX. Konstantinos Dönemine Ait Bizans Sikkeleri
KATALOG NO : 54
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Histamenon (Çukur) follis
ÖLÇÜSÜ : 30mm
AĞIRLIĞI : 3,5gr
DEVRİ : Bizans
DARP ETTİREN : IX. Konstantinos (1042-1055)
BUGÜNKÜ DURUMU : Ön yüzü ve arka yüzü kesik.
ÖN YÜZ TANIM: Figür Pantakrator büstü. cepheden, kostümlü, haç nimbuslu, sağ
elinde asa , sol eli ile kitap tutmaktadır.
ARKA YÜZ TANIM: İmparator cepheden büstü, sakallı, taçlı, sağ elinde asa
tutmakta,, sol elinde haçlı globus tutmaktadır.
84
7.14. X. Konstantinos Dönemine Ait Bizans Sikkeleri
KATALOG NO : 55
MÜZEYE GELİS ŞEKLİ : İbrahim Atay’dan satın alınma
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ : Follis
ÖLÇÜSÜ : 26mm
AĞIRLIĞI : 7,2 gr
DARP ETTİREN : X. Konstantinos (1059-1067)
BUGÜNKÜ DURUMU : Aşınmış durumda
Ref. : DOC 3/2 s.464.
ÖN YÜZ TANIM: Sikke silik vaziyette +EMMA NOVHA. Figür, başında nimbus,
nimbusta nokta bezeme, kostümlü, sol elinde kitap. Sağ ve sol boşlukta IC/XC.
ARKA YÜZ TANIM: Solda figür ayakta cepheden, taçlı, sağdaki figür ayakta, taçlı,
aralarında labarum (sancak), üç basamaklı kaide üstünde. İki figürün elleri
göğsündedir.
85
7.15. II.Ioannes Commenos (John) Dönemine Ait Bizans Sikkeleri
KATALOG NO : 56
MÜZEYE GELİS ŞEKLİ : İbrahim Atay’dan Satın Alınma
MADDESİ : AE Bronz
DEĞERİ :Histamenon (çukur) follis
ÖLÇÜSÜ : 31mm
AĞIRLIĞI : 4 gr
DARP ETTİREN : II.Ioannes Commenos (John), (1118-1143)
BUGÜNKÜ DURUMU : Ön yüzü kesik kesiktir
ÖN YÜZ TANIM: Kesik vaziyette sikke, ortada figür. Taçlı ve kostümlü, sağ elinde
asa tutmakta. sol elinde kitap.
ARKA YÜZ TANIM: İki figür, Solda imparator. Sağda kadın figürü tarafından
taçlandırılmakta, iki figürde kostümlü şekilde sağ elinde haçlı globus tutmaktadır.
86
8. DEĞERLENDİRME
Alanya Arkeoloji Müzesi’nin deposunda muhafaza edilen 1400 adet Bizans

dönemine ait sikke bulunmaktadır. Bu sikke koleksiyonu içerisinde birbirinden farklı
56 adet Bizans sikke örneği incelenmiştir.
İncelenen sikke örneklerinden darphaneler, darp tekniği, malzeme, ölçü
birimi ve sikke üzerinde yer alan düzenlemeler gibi başlıklar halinde bir
değerlendirme yapılmıştır.
8.1.Darphaneler
Sikkelerin üretim aşamasında kullanılan teknolojik bilgiler, sikke darbını
gösteren gravürler, günümüze kalan kalıplar ve sikkeler üzerinde yapılan bilimsel
araştırmalar sayesinde sağlanmaktadır. Sikkeler darphane adı verilen atölyelerde
basılmıştırlar.80
Sikkelerin basıldığı darphaneler küçük mekânlardır. Darphaneler içerisinde
sikkelerin basımında kullanılan çeşitli aletler bulunmaktadır. Bunlar; tartı, kalıpçı
aletleri, kalıplar, çekiç, örs ve ocak bulunmaktadır.81
Fotoğraf 9: Temsili Bir Darphanenin İllüstrasyonu (Nihat ERDOĞAN’dan, 2016)
Bizans sikkeleri 30 civarında darphanede basılmıştır.82Bu dönemde sikke

basımında yer alan darphaneler Aleksandreia, Aleksandretta, Antiokheia, Cartegena,
80
Yuka. a.g.e.,40.
81
Emre Günay, Mardin Müzesi’ndeki Eyyübi Sikkeleri, (Hiper Yayın), İstanbul,2019,89.
87
Catanıa, Constantinopolis / Konstantinopolis (İstanbul), Jerusalem, Kartaca,
Khersonos, Konstantia, Kyzikos, Magnesia, Napoli (Neapolis), Nikaia, Nikomedia,
Nikosia, Seleukia, Syrakusai, Ravenna, Roma, Thessalonika (Selanik) gibi bazı
şehirlerde Bizans sikkeleri bastırılmıştır.
Çalışma kapsamında incelemiş olduğumuz sikkeler arasında darp yeri belli
olan en çok sikke Konstantinopolis baskılıdır. Sikkeler üzerinde yapmış olduğumuz
inceleme neticesinde “Konstantinopolis”,(Kat No: 1, 7, 10, 12, 16, 17, 21, 22, 23, 25,
26, 30, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 41, 54, 55, 56), “Antiokheia” (Kat No: 3, 4, 5,
9, 11, 14, 19, 20, 26, 28 ), “Nikomedia” (Kat No: 8, 13,18, 40), “Kyzikos” (Kat No:
6, 24),”Konstantia” (Kat No: 31), “Thessalonika” (Kat No:15 )’da darp edilmiştir.
İncelenen yaklaşık olarak on üç adet sikkenin (Kat No:2, 27,29, 42, 43, 44, 45, 46,
47, 48, 49, 50, 51 ) aşırı derecede deformasyona uğramasından dolayı darphanesi
tespit edilememiştir.
8.2. Malzeme
Bizans sikkelerinde; altın, gümüş, bakır ve bronz olmak üzere dört maden
cinsinden sikkeler kesilmiştir. İncelenen Bizans sikke örneklerinin tamamı bronz
cinsinde kesilmiştir. Bizans’ta kullanılan bronz veya bakır sikkelere “follis” adını
vermişlerdir.
8.3. Darp Tekniği
Sikkelerin basımında üç teknik özellik kullanılmıştır. Döküm tekniği, çekiç

ile darp ve mekanik darp yöntemiyle kullanılan tekniklerdir. Bizans sikkelerinde
daha çok çekiç ile darp tekniği ile kullanılmıştır.
82
Ceren Ünal, İzmir İli Ve İlçeleri (Bergama, Efes, Ödemiş Müzeleri) Örnekleri İle I. Dönem Bizans
Sikkeleri 5. Yüzyıl Sonu – 8. Yüzyıl Ortası, Manisa,2014,26.
88
Çizim 5: Çekiç İle Sikke Basım Düzeneği (Emre Günay’dan, 2019)
8.4. Ölçü Birimi ve Ölçüler
Bizans sikkelerinde ölçü birimi olarak altın “solidus”, gümüş; “sliqua ve

Miliarenses” (Yunanca Miliaresion), bronz veya bakır sikkelere ise “follis” adı
verilmekteydi. Follis birime eşit olan birim ise nummidir. 40 nummi follise eşittir.20
nummi ise yarım follis değerindedir. Bizans sikkelerinde sabit bir ölçü
bulunmamaktadır. Bizans follislerinin ağırlıkları ve çaplarında değişiklik
görülmektedir.
İncelenen bronz follislerin ağırlıkları 3,5 gr 15,5 gr. arasında çapları ise 20
mm. ile 35 mm arasında değişen ölçülerle bastırılmıştır.
8.5. Sikkelerde Yer Alan Düzenlemeler
8.5.1 Yazı
Sikkelerin üzerinde bulunan yazıya “lejand” denir. Lejandın terim anlamı

“okumak”tır. Latince “legere”den gelmektedir. Bizans sikkelerinde lejandlar bizlere
imparatorun unvanlarını aktarmaktadır.83
83
Mustafa Polat, Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’nde Bulunan XII. Ve XV.Yüzyıllara Ait
Beylikler Dönemi Sikkeleri,(Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış
Yüksek lisans Tezi), Van, 210,85.
89
Bizans sikkelerinde süslemede en önemli unsur yazıdır. Bizans sikkeleri
üzerinde yer alan bu yazılar sikkeler üzerine Latince ve Yunanca harflerle
bastırılmışlardır. Sikkeler ön yüzü ve arka yüzüne yazılan yazılar figürlerin
çevresinde bordürlerinde ve sikkelerin ön yüzünde ve arka yüzünde ise çeşitli
monogramlar ve kısaltmalar kullanılarak yazılmıştır. Bizans sikkeleri üzerinde
bulunan yazılar sikkeyi darp ettiren imparatorun adını, imparatorun unvanını,
sikkenin darp yılını, darp yerini, sikkenin kaçıncı ofiste basıldığını, imparatorun
kaçıncı hükümdarlık döneminde basıldığına dair bilgiler vermektedir. Bizans
sikkeleri Hristiyan karakterleri taşımaktadır. Sikkelerde Hristiyanların lideri Hz. İsa
portresine ve Hz. Meryem büstüne yer verilmiştir.
Bizans sikkelerinde hükümdarın unvan ve sıfatlarına yer verilmiştir.
İncelenen sikke örneklerinde 11 Bizans imparatorunun isimleri örnek lejand
örnekleri aşağıda verilmiştir:
• Anastasius (491-518 ) “ [ ANASTASIVS PP..]” şeklinde (Kat.No:1),
• I.Justinianus (527-565), “DNIVTINI ANVS PP AVG, [IVSTNI] ANV PP
AVG, [DINSTNI……ANVS],….DNIVSTNI…AVG, DNIVTIN………”
şeklinde (Kat.No:2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12),
• II.Justinus (565-578), “DNIVTI NSPAVC, [DINIV……….]”
şeklinde (Kat.No:13,14,16),
• II. Tiberius (578-582), “[ONTİUCON…STAN.PPV] OmTIbEO …..TAN
PPA]” şeklinde (Kat.No:19,20),
• Mauricius Tiberius (582-602), “DN MAVRIC TIBER PP AVG”şeklinde
(Kat.No:21),
• Focas (602-610), “[ON FOCAS PERPAVC]”şeklinde (Kat.No:22,24),
• Heraclius (610-641), “DdNNh….hER , NERACUR…… ….OnHRAC….
[ddhR……….]” şeklinde
(Kat.No:25,26,27,28,29,30,31,32,33,34,35,36,37,38,39),
• I.Romanus (920-944), “[+RWMAh’bASILEVSRWm]”şeklinde
(Kat.No:41),
• IX. Konstantinos (1042-1055), (Kat.No:54),
• X. Konstantinos (1059-1067), (Kat.No:55)
90
• II.İoannes. II.Ioannes Commenos (John), (1118-1143) (Kat.No:56) incelenen
sikke örneklerinde lejantta unvan ve isimler yazılmıştır.
İncelenen follislerin arka yüzünde Hristiyanlığın kutsal lideri
Hz.İsa’yı öven dini yazılar ve monogramlar İsa figürünün ön yüzünde
monogramlar, follislerin arka yüzünde ise kısaltma unvanlar şeklinde
yazılmıştır.
İncelenen örnekler arasında IC,XC/ NI,KA yazısı görülmektedir. “İsa
kazanır, İsa’nın Zaferi” anlamına gelen bu yazı anonim C sınıfı follislerin
arka yüzünde (Kat.No:48,49,50,51,52) şeklinde gösterilmiştir.
İncelenen diğer örneklerde ise Ihsus Xrıstus BASILEU bASILE yazısı
geçmektedir. “İsa krallar kralı” anlamına gelen bu yazı; Anonim A Grubu
Follislerinde (Kat.No:42,43,44), Anonim B Grubu Follislerinde
(Kat.No:45,46,47) follislerin arka yüzüne işlenmiştir.
8.5.2.Figürlü Düzenlemeler
İncelenen Bizans sikkeleri örneklerinde yer alan figürlerinin Roma

İmparatorluğu sikke figürlerinden etkilendiği görülmektedir.
Bizans sikkelerinde Bizans İmparatorluğu’nda sayısız başarılar kazanmış
imparatorlar büstlerine yer verilmiştir. Bizans sikkelerinde figürler büst, portre,
ayakta ve tahta oturur vaziyette tasvir edilmişlerdir.
Birinci tipte, İmparator cepheden büst göğüs hizasına kadar büst şeklinde
imparator süslü yonca biçimli taçlı, konsül kıyafetli şekilde tasvir edilmiştir.
Hükümdarın yüzü, tacı ve kıyafeti belirgin şekilde görülmektedir. Hükümdarın sağ
elinde genellikle haç tuttuğu görülmektedir (Kat No 20).
Resim 11:Bizans Sikkesinde İmparator Büstünün Kullanımı MS 578-582 (Kat No

20)
91
İmparator Büstünün Görüldüğü Sikkeler
I. Justinianus (527-565) (Kat No: 2,3, 5,6, 8, 9,11), II. Tiberius (578-582),
(Kat No: 19,20) , Mauricius Tiberius (582-602), (Kat No:21) ,Focas (602-610), (Kat
No: 24,25,26), Heraclius (610-641) (Kat No:29,34), I.Romanus (920-944) (Kat
No:41). İkinci tipte, İmparator portresi sağa dönük şekilde, 3/4 profilden, diademli,
zırhlı şekilde tasvir edilmiştir. İmparatorun yüz hatları belirgindir (Kat. No:1).
Resim 12: Bizans Sikkesinde Hükümdar Portresinin Kullanımı (MS 491-518 ) (Kat.
No: 1)
İmparator portresinin görüldüğü sikkeler: Anastasius (491-518 ) (Kat. No:1),
I.Justinianus (527-565) (Kat No:7,10,12).
Üçüncü tipte, İmparator ortağıyla birlikte bir tahtın üzerine oturur vaziyette
tasvir edildiği sikkelerdir. Tahtta oturan II. Justinus ve karısı Sophia cepheden,
aralarında uzun haçlı globus tutmakta ellerinde uzun asa ile tasvir edilmişlerdir (Kat.
No: 14).
Resim 13: Bizans Sikkesinde İmparator ve İmparatoriçenin Kullanımı MS 565-578

(Kat. No: 14)
92
İmparatorun tek başına veya ortağıyla birlikte tahta oturur vaziyette tasvir
edildiği sikke örnekleri: I.Justinianus (527-565) (Kat No:4) tek başına, II.Justinus
(565-578), (Kat No:13,14,15,16,17,18), Focas (602-610) (Kat No:23) sikke
örneklerinde ise ortaklarıyla tasvir edilmiştir.
Dördüncü tipte, Boydan tasvir edilen ayakta imparator ve ortağının tasvir
edildiği örnektir. Bu tip sikkelerde iki veya üç figür yer almaktadır. İki figürün tasvir
edildiği sikkelerde imparator sağda yer almaktadır. Üç figürün yer aldığı sikkelerde
ise imparator ortada yer alırken, ikinci figür imparatorun sağında, üçüncü figür ise
imparatorun solunda yer almaktadır.84
Üç figür, her biri ayakta durmakta, her üç figür arasında uzun haç ve her biri
taçlı sağ eliyle haçlı globus tutmakta (Kat No 31).
Resim 14: Bizans Sikkesinde Üç Figürün Kullanımı MS 610-641 (Kat. No: 31)
İmparatorların Ayakta Tasvir Edildiği Sikke Örnekleri
İncelenen sikkelerde daha çok bu tür örneklere Heraclius (610-641) (Kat. No:
25, 26, 27, 28, 30, 31, 32, 33, 35, 36, 37, 38, 39, 40), sikkelerinde rastlanmaktadır.
Ayakta tasvir edilen bir diğer örnek ise Konstantinos (1059-1067) devrinde basılan
sikke örneğidir (Kat. No:55) .
8.5.3.Geometrik Düzenlemeler
84
Demirel Gökalp ,a.g.e.,37.
93
İncelenen Bizans sikke örneklerinde geometrik süslemenin sınırlı sayıda
olması dikkat çekmektedir. Follislerin üzerinde geometrik süslemenin başında yıldız
süsleme gelmektedir. Yıldız süslemenin bulunduğu follis örnekleri (Kat.
No:1.7.10.12) gelmektedir. İncelenen Bizans sikkelerinde geometrik süsleme olarak
daha çok kontur uygulaması görülmektedir. Kontur, sikkenin yüzeyini sınırlandırıp
düzenlemelere çerçeve teşkil eden, yüzeyde ana motif olarak da kullanılan
uygulamalardır.85 Bizans sikkelerinde görülen kontur uygulaması dairevi şeklindedir.
Dairesel konturlar, sikkelerin tümünde ortak süsleme anlayışının izlenebildiği
bir uygulamadır. Sikke biçiminden dolayı sikkelerde daha çok dairevi konturlar
kullanılmıştır. Daire işlevsel olarak yazıları ve süslemeleri sınırlandıran bir unsur ya
da sikke yüzeylerini hareketlendiren ve estetik görünüm sağlayan motif olarak
kullanılmıştır.86
Bizans follislerinde, daha çok görülen dairesel bordür şeklinde düz silme
şeklinde sikke örnekler (Kat. No:1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 14, 17, 19, 20, 21, 22,
24, 25, 26, 29, 39) bulunmaktadır.
İncelenen sikkeler arasında follislerde nokta bezemeler bulunmaktadır. Bu
nokta bezeme incil kitabının dış süslemesi olarak kullanıldığı gibi imparator tacında
ya da follisin arka yüzünde haçın etrafında nokta bezeme olarak kullanıldığı da
görülmektedir. Nokta bezemenin kullanıldığı sikke örnekleri (Kat. No:42, 43, 44, 45,
46, 47, 53, 55) bulunmaktadır.
8.5.4. Bitkisel Düzenlemeler
Bitkisel süslemenin doğuşu; bitki elemanlarının süsleme sanatına birdenbire

girdiği, ya da natüralist taklit eğilimlerinin bir sonucu olarak kabul edilmiştir.87
Bitkisel süslemelere Bizans sikke örneklerinde de rastlanılmaktadır.
Follislerin arka yüzünde bu tür süslemelere rastlanılmaktadır.
İncelenen sikke örnekleri arasında bitkisel süsleme görülmektedir. Özellikle
follislerin arka yüzünde bitkisel bezemelere yer verildiği görülmektedir (Kat.
No:42,43).
85
Günay, a.g.e.,208
86
Günay, a.g.e.,208.
87
Günay,a.g.e.,227.
94
8.5.5.Diğer Düzenlemeler
Bizans sikkelerinde kullanılan dini semboller arasında sikkeler üzerinde

kullanılan İsa figürü, haç, haçlı globus (haçlı küre) , labarum (sancak) gibi dinsel
unsurlar gelmektedir. İncelenen sikke örnekleri bu başlıklar altında aşağıda
verilmiştir.
8.5.5.1 İsa Figürü
Bizans sikkelerinde figürlü süslemelerde Hz.isa’nın ayakta tasvir edildiği

sikkeleri oluşturmaktadır.
İsa’nın ayakta betimlenmesi ilk kez imparator I. Aleksios döneminde görülür
ve II. Theodoros ile son bulmaktadır.88
İsa, Antiphonetes: Sikkeler üzerinde İsa figürü dizlerine kadar tasvir edildiği
sikke örnekleridir. İsa, sakallı haç nimbuslu, tunik ve himation giyimlidir. Sağ elini
takdis pozisyonunda yukarı kaldırmış, sol elinde incil tutmaktadır.89
Antiphones duruşta İsa, ayakta, sakallı, haç nimbuslu, figür kostümlü, sağ eli
takdis pozisyonunda yukarıda, sol elinde ise İncil tutmakta (Kat No 48).
Resim 15: Bizans Sikkesinde İsa Antiphones Duruş MS 1042-1050 (Kat No 48)
İncelenen follis örneklerinde Antiphones duruşun tasvir edildiği sikke
(Kat.No:48,49,50,51,52) numarasıyla gösterilmiştir.
88
89
95
İsa (Pantakrator): Sikkeler üzerinde en sık görülen betimlemesi
“Pantokrator” tasviridir.90
Pantakrator duruşta İsa tasviri. sakallı cepheden, haç nimbuslu, kostümlü, sol
elinde ise nokta bezemeli incili tutmaktadır (Kat No 44).
İncelenen follis örneklerinde Pantakrator duruşun tasvir edildiği sikke
örnekleri (Kat.No:42,43,44,45,46,53) bulunmaktadır.
Resim 16: Bizans Sikkesinde İsa Pantakrator Duruş MS 1035-1042 (Kat No 44)
8.5.5.2 Haç
Hristiyanlık dininde Hz. İsa’nın çarmıha gerilmesi kutsal kabul edilmektedir.

Bizans sikkelerinde resmedilen dinsel unsurların başında haç gelmektedir. Bizans
sikkeleri üzerinde ana tip olarak 4 çeşit haç tipi bulunmaktadır. Ancak bunların
varyasyonlarının sayısı çoktur. Dört ana tip haç çeşitleri şunlardır: 1-Sade Haç, 2-
Patrik Haçı, 3-Latin Haçı, 4-Potent Haç. 91
İncelenen follis örneklerinin arka yüzünde dini sembol olarak haç motifi
işlenmiştir. İncelenen follis örneklerinde haç tipi olarak sade (Yunan) Haçı ve Üç
basamaklı kaide üzerinde yükselen Potent Haç ve Latin Haç motifi görülmektedir.
İncelenen follislerde sade Yunan haçının görüldüğü sikke örnekleri daha çok anonim
follislerin arka yüzünde (Kat.No:48,49,50,51,52) şeklinde görülmektedir. Üç
basamaklı kaide üzerine yükselen potent haç örnekleri (Kat.No:44,45,46,47) katalog
numarası ile görülürken bu haç tasviri anonim follislerin arka yüzünde kullanılmıştır.
90
91
96
Latin haçının kullanıldığı sikke örnekleri (Kat.No:4,53) numaralı sikke örneklerinde
görülmektedir.
8.5.5.3 Haçlı Globus,
Haçlı Gobus diğer adıyla haçlı küre Hristiyan dininde İmparatorun

yeryüzünün hâkimini sembol eden bu küre follisler üzerinde imparatorların ellerinde
tasvir edilmiştir. İncelenen sikke örneklerinde (Kat. No:2, 3, 4, 5, 6, 9, 11, 13, 14, 15,
16, 21, 26, 30, 34, 31, 37, 54, 56) haçlı globus tasvirine yer verilmiştir.
8.5.5.4. Labarum (Sancak)
Labarum üzerine kristogram işlenmiş askeri sancaktır.92İncelenen follis

örneğinde (Kat. No:55) labarum sancak görülmektedir.
Resim 17: Bizans Sikkesinde Labarum Sancak Örneği (1059-1067) Kat No 55.
92
Gökalp, a.g.e.,30.
97
9. SONUÇ
Bizans sikkeleri, ticari araç olarak kullanılmasının yanı sıra İmparatorluğun

gücünü yansıtan bir simgedir. Bizans İmparatorluğu zamanında ticaret aracılığıyla
farklı noktalarda kullanılan metaller, imparatorluğun gücünü ve ihtişamını faklı
bölgelere kadar ulaştırılmasına olanak sağlamıştır.
Bu çalışmada incelenen sikke örneklerinden;1’i Anastasius (491-518 ) ,11,i
I.Justinianus (527-565), 3’ü II.Justinus (565-578), 2’si II. Tiberius (578-582), 1’i
Mauricius Tiberius (582-602), 2’si Focas (602-610),15’i Heraclius (610-641),1’i
I.Romanus (920-944),1’i IX. Konstantinos (1042-1055), 1’i X. Konstantinos (1059-
1067), 1’i II.Ioannes Commenos (John), (1118-1143) tarafından darp ettirilmiştir.
İncelenen sikkeler; Konstantinopolis (İstanbul), Antiocheia (Antakya),
Nikomedia (İzmit), Kyzikos (Erdek-Kapıdağ Yarımadası), Kontantia (Kıbrıs), ve
Thessalonika (Selanik), gibi Bizans İmparatorluğu’nda yer alan şehirlerde darp
ettirilmiştir. Sikkeler bakır ve bronzdur. Darp edilen sikkelerin tamamı bakır ve
bronz cinsi madenden oluşmaktadır. Bu durum Bizans İmparatorluğunun içinde
bulunduğu ekonomik şartlara bağlı olarak değişkenlik gösterdiğinin kanıtıdır.
Daha çok dönemin şartlarına bağlı olarak Bizans sikkeleri çekiç ile dövme
tekniği kullanılarak darp edilmiştir. Sikkeler follis cinsinde kesilmiş olsa da bunların
ağırlık, çap ölçüleri değişkenlik göstermektedir.
Sikkelerin üzerinde yer alan düzenlemeler; yazılar, geometrik düzenlemeler,
bitkisel ve figürlü düzenlemeler olarak sınıflandırılmıştır. Bunlar arasında yazı en
önemli düzenleme olarak karşımıza çıkmaktadır. Bizans sikkelerinde kullanılan yazı
karakteri olarak Latin ve Grek alfabesinden harfler kullanılmıştır. Yazının içeriğini;
sikkeyi darp ettiren imparatorun adı ve unvanı, sikkenin darp edildiği tarihi, sikkenin
darp yeri ve Hristiyanlık dini ibareleri oluşturmaktadır.
Yazılardan sonra kullanım itibariyle en çok kullanılan önemli unsur figürdür.
Bizans sikkelerinde en çok kullanılan figür unsuru insan tasviridir. Figürlerde
imparatorluğu simgeleyen dünyanın hâkimi olduğunu ve imparatorluğun gücünü
elinde bulunduran yeryüzünün hâkimi olduğunu simgeleyen haçlı globus (haçlı küre
) tasvirine yer verilmiştir. İncelenen insan figürünün çoğu cepheden profilden, büst
şeklinde, ayakta veya bir taht üzerinde otururken tasvir edilmiştir. Figür olarak
98
kullanılan en önemli dini tasvir Hz. İsa tasvirdir. Hz. İsa tasviri daha çok anonim
follislerin ön yüzünde görülmektedir. Bizans sikke örneklerinde görülen diğer bir
düzenleme ise geometrik ve bitkisel süslemelerin yer verildiği düzenlemeler
olmuştur.
Bizans sikkeleri üzerinde görülen düzenlemeler Roma İmparatorluğu’nun
kültürel izlerini taşımakla beraber Bizans İmparatorluğu’nun kültürel özelliklerini
yansıtmakta ve içerisinde bulunan karakteristik özellikleri ile önemli bir yere sahip
olmaktadır.
Sonuç olarak Bizans sikkelerinde imparatorlara yönelik basılan sikkelerin
özellikleri bakımından süsleme, darp yeri, basım yerleri açısından değişiklik
göstermektedir. Alanya Arkeoloji Müzesi’nde ele alınan 56 adet sikke; 6.yüzyıl ile
10.yüzyıl arasına tarihlenen sikkeler incelenmiş ve başta İstanbul olmak üzere
Anadolu ve Anadolu dışındaki çeşitli merkezlerinde darp edilmiş olan, Bizans
sikkeleri tüm yönleriyle değerlendirilmiş ve bu çalışmada sergilenmiştir. Yapılan bu
çalışmada başta Sanat Tarihi olmak üzere Arkeoloji ve Nümizmatik ve diğer bilim
dalları öncülük teşkil etmektedir.
99
10. KAYNAKLAR
Acar, İ., Atılgan, A. (2010). Dünden Bugüne Antalya Dergisi I, Antalya: İl Kültür
ve Turizm Müdürlüğü Yayınları,1-488.
Albayrak, K. (2004). “Dinsel bir Tarih Olarak Kullanılan Haçın Tarihi”. Ankara
Dini Araştırmalar Dergisi,7(19), Ankara:105-129.
Cleland, L., Davies, G., Lloyd Llewellyn, Jones, (2007). Greek And Roman Dress
From A to Z. New York.
Çayırdağ, M. (1988). “İlhanlılardan Argun ve Geyhatun’un Saltanatı Değişikliği
Yılını Gösteren İki Sikke”. Belleten Dergisi, 52(202), Ankara, 87-89.
Demirel Gökalp, Z. (2017). Kütahya Müzesi Bizans Sikkeleri. Ankara: Bilgin Kültür
Sanat Yayınları.
Demirel Gökalp, Z. (2007). Yalvaç ve Isparta Arkeoloji Müzelerinde Bulunan
Bizans Sikkeleri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Anadolu Üniversitesi, Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
Demirkent, I. (1992). “Bizans”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (VI,
230-244), İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
Demirkent, I. (1988). “Herakleios”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.
(XVII, 210-215), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Grierson, P. (1982). Byzantıne Coıns. Londra, Unıversıty Of Calıfornia Press,
Berkeley And Los Angeles.
G. Sayless, W. (1998). Ancient Coin Collecting V, (The Roman and Byzantıne
Culture). Krause Publications, Unıted States Of America.
Haldon, J. (2007). Bizans Tarih Atlası. (Çev. A. Özdamar), İstanbul: Kitap
Yayınevi, 1. Baskı.
Karwiese, S. (2014). Antik Nümismatiğe Giriş. (Yayımlayan: Nezih Başgelen)
(İkinci Baskı), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Kenneth W. Harl, (2002). Kazılarda Bulunan Sikkelerin Tanımlanması İçin
Rehber, (Bizans M.S.498-1282), (Çev: Burçak Delikan). İstanbul: Arkeoloji ve
Sanat Yayınları.
Lemerle, P. (1994). Bizans Tarihi. (Çev: G. Üstün). İstanbul: İletişim Yayınları.
M. Nicol, D. (2016). Bizans’ın Son Yüzyılları 1261-1453. (Çev. B. Umar). (Birinci
Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
100
Ötüken, Y. (1997). “Bizans Mimarlığı ve Sanatı”. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, I.
İstanbul: Yem Yayın (Yapı Endüstri Merkezi Yayınları).
Polat, M. (2010). Samsun Arkeoloji Ve Etnografya Müzesi’nde Bulunan XII. ve
XV. Yüzyıllara Ait Beylikler Dönemi Sikkeleri, Yüksek Lisans Tezi, Van Yüzüncü
Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
R.Sear, D. (1974). Byzantıne Coıns And Their Values,Londra.
R. Bellinger, A., Grierson, P. (1973). Catalogue of the Byzantıne Coıns In the
Dumbarton Oaks Collectıon And In The Whıttemore Collectıon. Washington D.C
Volume 3, Part I, Leo III To Michael III 717-867), Dumbarton Oaks Resarch Library
and Collection Washington D.C. 117.1-882.
R. Bellinger A., Grierson,P. (1973). Catalogue of the Byzantıne Coıns In the
Dumbarton Oaks Collectıon And In The Whıttemore Collectıon (Volume 3, Part 2,
Basil I to Nicephorus III, 867-1071). Dumbarton Oaks Resarch Library and
Collection Washington D.C. 635.1-887.
Takieddin Ahmet el Makrizi, (1946). Eski ve İslami Paralar. (Çev. İ. Hakkı
Konyalı). İstanbul.
Tekin, O. (1984). Eski Çağda Para Antik Nümizmatiğe Giriş. İstanbul.
Tekin, O. (1999). Yapı Kredi Koleksiyonu Bizans Sikkeleri. İstanbul: Yapı Kredi
Kültür Sanat Yayıncılık.
Tekin, O. (2008). Antik Nümismatik Ve Anadolu (Arkaik ve Klasik Çağlar).
(Birinci Baskı), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Ünal, C. (2012). İzmir İli ve İlçeleri (Bergama, Efes, Ödemiş Müzeleri Örnekleri
İle I. Dönem Bizans Sikkeleri) 5.yy. Sonu-8.yy.Ortası. (Birinci Baskı). Manisa.
Yuka, A. (2012). Kayseri Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Bizans Sikkeleri. Yüksek
Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Tekin, O. (2008). Eski Yunan Ve Roma Tarihine Giriş. (Birinci Baskı). İstanbul:
İletişim Yayınları.
Wroth, W. (1908). Catalogue Of The İmperial Byzantine Coins İn The British
Museum, Volume I. Londra.
101
İnternet Kaynakları
https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/antalya/gezilecekyer/alanya-arkeoloji-
muzesi (Erişim Tarihi:17.03.2020)
https://earth.google.com/Alanya’nın Uydudan Türkiye’de Konumu
(Erişim Tarihi: 20.03.2020)
102
12.KATALOG LİSTESİ
Katolog No Müze Envanter No Sayfa No
Katolog No: 8.1.1 5112 Envanter nolu sikke ..................................................... 30

Katolog No: 8.1.2. 741 Envanter nolu sikke…………… ……………..........31
Katolog No: 8.1.3. 798 Envanter nolu sikke….… ..……..………………....32
Katolog No: 8.1.4. 876 Envanter nolu sikke…. …….….…….………..……33
Katolog No: 8.1.5. 888 Envanter nolu sikke….….….…...…… ………..….34
Katolog No: 8.1.6. 891 Envanter nolu sikke…..…..……….….……….......35
Katolog No: 8.1.7. 5106 Envanter nolu sikke ..................................................... 36
Katolog No: 8.1.11. 5123 Envanter nolu sikke…….…… …..…….….………40
Katolog No: 8.1.12. 5117 Envanter nolu sikke….….… .……….………….…41
Katolog No: 8.1.13. 878 Envanter nolu sikke…….… ….……..………….…42
Katolog No: 8.1.14. 881 Envanter nolu sikke… ….………..……………..…43
Katolog No: 8.1.15. 886 Envanter nolu sikke….…………...……. .…….…..44
Katolog No: 8.1.16. 5098 Envanter nolu sikke……….… ….….…………..…45
Katolog No: 8.1.17. 5100 Envanter nolu sikke……..…… .……………….….46
Katolog No: 8.1.18 5102 Envanter nolu sikke…….…..… .……………….….47
Katolog No: 8.1.19. 5111 Envanter nolu sikke….…. …..……………………..48
Katolog No: 8.1.20. 5116 Envanter nolu sikke… ….…..……………………..49
Katolog No: 8.1.21. 873 Envanter nolu sikke… ………...…………………..50
Katolog No: 8.1.22. 539 Envanter nolu sikke…………...…… ……………..51
Katolog No: 8.1.23. 5095 Envanter nolu sikke… …………...……………......52
Katolog No: 8.1.24. 10554 Envanter nolu sikke……… ……..…..………….....53
Katolog No: 8.1.25. 10551 Envanter nolu sikke…… .………..…..………...…..54
Katolog No: 8.1.26. 541 Envanter nolu sikke ……………..…..………….....55
Katolog No: 8.1.27. 5103 Envanter nolu sikke…………….…… ……….…...56
103
Katolog No: 8.1.28. 800 Envanter nolu sikke…………… .……..…..……….57
Katolog No: 8.1.29. 889 Envanter nolu sikke…….. …….………..….….......58
Katolog No: 8.1.30. 817 Envanter nolu sikke……. …….…………….…......59
Katolog No: 8.1.31. 877 Envanter nolu sikke… ………………………........60
Katolog No: 8.1.32. 887 Envanter nolu sikke……….…………..…. ….……61
Katolog No: 8.1.33. 10555 Envanter nolu sikke…...…….… ……………….....62
Katolog No: 8.1.34. 10557 Envanter nolu sikke………….………………........63
Katolog No: 8.1.35. 5104 Envanter nolu sikke……… .……………..…….....64
Katolog No: 8.1.36. 10538 Envanter nolu sikke………………………….........65
Katolog No: 8.1.37. 10542 Envanter nolu sikke……. ……………………........66
Katolog No: 8.1.41. 403 Envanter nolu sikke… ……….………..……….....70
Katolog No: 8.1.42. 540 Envanter nolu sikke. .…..………………………....71
Katolog No: 8.1.43. 548 Envanter nolu sikke……..…..….….. …………….72
Katolog No: 8.1.44. 401 Envanter nolu sikke……..……… ….………….....73
Katolog No: 8.1.45. 544 Envanter nolu sikke…..… ………………………...74
Katolog No: 8.1.46. 742 Envanter nolu sikke…..……………………….......75
Katolog No: 8.1.47. 874 Envanter nolu sikke… ……....…………..………..76
Katolog No: 8.1.48. 400 Envanter nolu sikke.……..…..…………… ..........77
Katolog No: 8.1.49. 797 Envanter nolu sikke……………. …………..….....78
Katolog No: 8.1.50. 883 Envanter nolu sikke……... .……...…………..…....79
Katolog No: 8.1.51. 884 (1) Envanter nolu sikke…… ..………………………...80
Katolog No: 8.1.52. 885 Envanter nolu sikke……. ………………………....81
Katolog No: 8.1.53. 407 Envanter nolu sikke…. ...…………...….……..…...82
Katolog No: 8.1.54. 871 Envanter nolu sikke……..…….…....….… ……....83
Katolog No: 8.1.55. 880 Envanter nolu sikke….…… ..……..………………84
Katolog No: 8.1.56. 870 Envanter nolu sikke…. …….…….….…………....85
104
13. FOTOĞRAF LİSTESİ
Fot.No İmparator Envanter No Sayfa No
Fot.1-A-B Anastasius Dönemi 5112 Env. no’lu sikkesi…… ……………30

Fot.2-A-B I.Justinianus Dönemi 741 Env. no’lu sikkesi… …………..…..31
Fot.3 -A-B I.Justinianus Dönemi 798 Env. no’lu sikkesi… ……………....32
Fot.4 -A-B I.Justinianus Dönemi 876 Env. no’lu sikkesi… …..…………..33
Fot.5 -A-B I.Justinianus Dönemi 888 Env. no’lu sikkesi… ………..…..…34
Fot.6 -A-B I.Justinianus Dönemi 891 Env. no’lu sikkesi ………….……...35
Fot.7 -A-B I.Justinianus Dönemi 5106 Env. no’lu sikkesi…………......... ...36
Fot.8. -A-B I.Justinianus Dönemi 5122 Env. no’lu sikkesi……… …………37
Fot.9. -A-B I.Justinianus Dönemi 5109 Env. no’lu sikkesi…. ……………...38
Fot.10. -A-B I.Justinianus Dönemi 5120 Env. no’lu sikkesi… …………....…39
Fot.11.-A-B I.Justinianus Dönemi 5123 Env. no’lu sikkesi… ….…...............40
Fot.12. -A-B I.Justinianus Dönemi 5117 Env. no’lu sikkesi…….…. .….........41
Fot.13. -A-B II.Justinus Dönemi 878 Env. no’lu sikkesi… ……..………...42
Fot.14. -A-B II.Justinus Dönemi 881 Env. no’lu sikkesi…………..……..43
Fot.15. -A-B II.Justinus Dönemi 886 Env. no’lu sikkesi………….…..….44
Fot.16. -A-B II.Justinus Dönemi 5098 Env. no’lu sikkesi………….……...45
Fot.17. -A-B II.Justinus Dönemi 5100 Env. no’lu sikkesi…………………46
Fot.18. -A-B II.Justinus Dönemi 5102 Env. no’lu sikkesi………..……......47
Fot.19. -A-B II.Tiberius Dönemi 5111 Env. no’lu sikkesi………………....48
Fot.20. -A-B II. Tiberius Dönemi 5116 Env. no’lu sikkesi…….…..........….49
Fot.21. -A-B Mauricius Tiberius 873 Env. no’lu sikkesi....………..…......50
Fot.22. -A-B Focas Dönemi 539 Env. no’lu sikkesi……........………51
Fot.23. -A-B Focas Dönemi 5095 Env. no’lu sikkesi………...……….52
Fot.24. -A-B Heraclius Dönemi 10554 Env.no’lu sikkesi……….……...….53
Fot.25. -A-B Heraclius Dönemi 10551 Env.no’lu sikkesi………....…….....54
Fot.26. -A-B Heraclius Dönemi 541 Env. no’lu sikkesi…….…..……….55
Fot.27. -A-B Heraclius Dönemi 5103 Env. no’lu sikkesi……….……..….56
Fot.28. -A-B Heraclius Dönemi 800 Env. no’lu sikkesi………………….57
105
Fot.29. -A-B Heraclius Dönemi 889 Env. no’lu sikkesi………….……..58
Fot.30. -A-B Heraclius Dönemi 817 Env. no’lu sikkesi………….……..59
Fot.31. -A-B Heraclius Dönemi 877 Env. no’lu sikkesi…………….…..60
Fot.32. -A-B Heraclius Dönemi 887 Env. no’lu sikkesi…….…………..61
Fot.33. -A-B Heraclius Dönemi 10555 Env. no’lu sikkesi…………….…..62
Fot.34. -A-B Heraclius Dönemi 10557 Env. no’lu sikkesi…………….......63
Fot.35. -A-B Heraclius Dönemi 5104 Env.no’lu sikkesi…………………64
Fot.36. -A-B Heraclius Dönemi 10538 Env. no’lu sikkesi………..…….....65
Fot.37. -A-B Heraclius Dönemi 10542 Env. no’lu sikkesi………..…….....66
Fot.38. -A-B Heraclius Dönemi 10547 Env. no’lu sikkesi………..………..67
Fot.39. -A-B Heraclius Dönemi 10549 Env. no’lu sikkesi………..………..68
Fot.40. -A-B Heraclius Dönemi 10559 Env. no’lu sikkesi…… .…..……….69
Fot.41. -A-B I.Romanus Dönemi 403 Env. no’lu sikkesi…… .…..……….70
Fot.42. -A-B Anonim follis A2 grubu 540 Env. no’lu sikkesi… ……..……….71
Fot.43. -A-B Anonim follis A2 grubu 548 Env. no’lu sikkesi… ………….......72
Fot.44. -A-B Anonim follis A2 grubu 401 Env. no’lu sikkesi… ………….......73
Fot.45. -A-B Anonim follis B grubu 544 Env. no’lu sikkesi. ………………...74
Fot.46. -A-B Anonim follis B grubu 742 Env. no’lu sikkesi. ………………...75
Fot.47. -A-B Anonim follis B grubu 874 Env. no’lu sikkesi……………..… .76
Fot.48. -A-B Anonim follis C grubu 400 Env. no’lu sikkesi…… .………..….77
Fot.49. -A-B Anonim follis C grubu 797 Env. no’lu sikkesi… ………..…….78
Fot.50. -A-B Anonim follis C grubu 883 Env. no’lu sikkesi… …………..….79
Fot.51. -A-B Anonim follis C grubu 884 (1) Env. no’lu sikkesi… ………….…..80
Fot.52. -A-B Anonim follis C grubu 885 Env. no’lu sikkesi… . …….............81
Fot.53. -A-B Anonim follis I Grubu 407 Env. no’lu sikkesi… . …….............82
Fot.54. -A-B IX. Konstantinos Dönemi 871 Env. no’lu sikkesi… . …….............83
Fot.55. -A-B X. Konstantinos Dönemi 880 Env. no’lu sikkesi… ………….…..84
Fot.56.-A-B II.İoannes Dönemi 870 Env. no’lu sikkesi……………….85
106
14.ÇİZELGELER LİSTESİ
Çizelge Sayfa No
Çizelge 1:Sikkelerde Kullanılan Metal ve Kısaltmaları…… ……………………….15

Çizelge 2:Follis Birimleri………………………… ………………………………...15
Çizelge 3:Follis ve follisin Alt Birimleri………… …………………………………19
Çizelge 4:Sikkeler Üzerinde Yer Alan Ofis İşaretleri…………………… ………….20
Çizelge 5: Sikkeler Üzerinde Yer Alan Hükümdar Unvanları ……… ……………...21
Çizelge 6: Sikkeler Üzerinde Tasvir Edilen Hükümdarların İmparatorluk Yılları… 21
Çizelge 7:Anonim Follislerin Arka Yüzünde Yer Alan Yazı ve Kısaltmalar…… …. 28
107
15.ÇiZİMLER VE HARİTALAR LİSTESİ
Çizimler Sayfa No
Çizim 1: Örnek Bizans bronz sikkesi biçimi…… …………………………………..17

Çizim 2: Khlamys ve Loros Kostüm Örnekleri……………………… ……………..24
Çizim 3: Bizans Askeri Paludementum Kıyafetiyle…… …………………………...25
Çizim 4: Bizans İmparatorluk Taç ve Diademleri……… …………………………..26
Çizim 5: Çekiç İle Sikke Basım Düzeneği…… …………………………………….89
Haritalar Sayfa No
Harita 1: Alanya Uydudan Türkiye’de Konumu…………… ………………………..6
Harita 2: Alanya Uydudan Genel Görünümü………… ……………………………...6
Harita 3: İ.S.400 Bizans İmparatorluğu……… ………………………………………8
Harita 4: İ.S. 6. ve 7.Yüzyıllarda Bizans Darphaneleri…………… ………………..19
108
SÖZLÜK
Æ : (AE) Latince aes’den türemiş, altın ya da gümüş içermeyen Bakır ya

da bronz birimler için kullanılan kısaltma.
Anno: Latince “senesinde, yılında” anlamına gelmektedir. Sikkenin arka tarafında
yer alır.
Anonim Follisler: I. İoannes Tzimiskes zamanında basılan ve yaklaşık yüzyıl
tedavülde kalan, ön yüzünde Hz. İsa, arka yüzünde 4 satır yazı olan sikkelerdir. X.
Konstantinos döneminde Hz. İsa yerine imparator portresi konmuştur. 10. ve 11.
yüzyıllarda basılan ve üzerinde imparatorun adı bulunmayan bakır/bronz sikkeler
Antiphonetes İsa: Hz. İsa’nın dizlerine kadar gösterildiği duruş.
Arka Yüz: Sikkelerde ikinci derecede önemli olan yüz. Üst kalıpla basılan taraftır.
Genellikle sikkelerin değer ölçüleri bu yüzde yer alır.
Basileus: Yunanca “kral” demektir.
Dekanummium: 10 nummi değerinde bakır sikke.
Diadem: İnci ya da mücevher ile süslü, başı alın hizasından çevreleyen imparatorluk
tacı. Hükümdarlık simgesi.
Follis: 40 nummi değerinde bakır sikke.
Globus: İktidar sembolü dünyayı simgeleyen küre.
Haçlı Globus : (Globus Cruciger) Dünya egemenliğini simgeleyen, üzerinde ufak bir
haçın yer aldığı küre.
Hale (Nimbus ): Hıristiyanlıkta kutsallığı sembolize eden dairedir.
Himation: Manto ya da Khiton üzerine giyilen kadın ve erkek kostüm. Kalın
kumaştan yapılmış uzun pelerin.
Kesim: Sikkenin alt kısmında zemin çizgisinin altındaki boşluk, bazen kesim çizgisi
ile ayrılmıştır.
Labarum: Dini törenlerde kullanılan sancak.
Lejant: Sikke üzerindeki yazıdır.
Nomisma: (Latince Nummus) Kanun anlamındaki nomos sözcüğünden, türetilmiş

sikke, para anlamına gelen ifade.
Nummi: Follisin 1/40’ına eşit bakır sikke değer birimi.

Ofis: Ana darphanenin şubesi, ana darphaneye bağlı atölye.
Ofis İşareti: Sikkenin arka yüzünde hangi atölyede basıldığını Yunan harfleri ile
gösterilen işaret.
Ön Yüz: Sikkelerde esas tipin yer aldığı kısım. Bu yüz bir sikkede birinci derecede
önemli olan yüzdür.
Pantokrator : “Dünyanın Hakimi” anlamına gelen İsa’nın sıfatlarından biri.
Pentanummia: 5 nummi değerinde bakır/bronz sikke
Sikke: El araçlarıyla basılan madeni paraya denir. Değeri devletin resmi damgası ile
teminat altına alınmış, belli bir şekli ve ağırlığı olan madeni değiş-tokuş aracıdır.
Scyphate: İç bükey ya da dış bükey şeklinde çukur sikke.
Tip: Sikke üzerinde bulunan ve esas olarak tanımlanan figür ya da şekile verilen
isim.
Taç: Madenden yapılmış imparatorun taktıkları başlık.
Taht: İmparatorların oturduğu yüksekçe kaide üstünde duran koltuk.
Yarım Follis: 20 nummi değerinde bakır/bronz sikke.
ÖZGEÇMİŞ
Kişisel Bilgiler
Soyadı, Adı :Yaman Yaşar

Uyruğu : T.C.
Doğum Tarihi ve Yeri :
E-mail :
Eğitim
Derece Eğitim Birimi Mezuniyet Tarihi
Yüksek Lisans
Lisans
Lisans Sanat Tarihi 2016
İş Deneyimi
Yıl Yer Görev

………… ……………. ………………….
Yabancı Dil
İngilizce
Yaptığı Tezler
Hobiler
LİSANSÜSTÜ TEZ ORİJİNALLİK RAPORU
20/11/2020
Tez Başlığı / Konusu:
Alanya Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Bizans Sikke Örnekleri
Yukarıda başlığı/konusu belirlenen tez çalışmamın Kapak sayfası, Giriş, Ana bölümler ve Sonuç
bölümlerinden oluşan toplam 111 sayfalık kısmına ilişkin, 20/11/2020 tarihinde şahsım/tez danışmanım
tarafından TURNİTİN intihal tespit programından aşağıda belirtilen filtreleme uygulanarak alınmış olan
orijinallik raporuna göre, tezimin benzerlik oranı % 15 (onbeş) dir.
Uygulanan Filtreler Aşağıda Verilmiştir:
- Kabul ve onay sayfası hariç,
- Teşekkür hariç,
- İçindekiler hariç,
- Simge ve kısaltmalar hariç,
- Gereç ve yöntemler hariç,
- Kaynakça hariç,
- Alıntılar hariç,
- Tezden çıkan yayınlar hariç,
- 7 kelimeden daha az örtüşme içeren metin kısımları hariç (Limit match size to 7 words)
Yüzüncü Yıl Üniversitesi Lisansüstü Tez Orijinallik Raporu Alınması ve Kullanılmasına İlişkin
Yönergeyi İnceledim ve bu yönergede belirtilen azami benzerlik oranlarına göre tez çalışmamın herhangi bir
intihal İçemediğini; aksinin tespit edileceği muhtemel durumda doğabilecek her türlü hukuki sorumluluğu
kabul ettiğimi ve yukarıda vermiş olduğum bilgilerin doğru olduğunu beyan ederim.
Gereğini bilgilerinize arz ederim.
20/11/2020
Yaşar YAMAN
Adı Soyadı : Yaşar YAMAN
Öğrenci No : 179211042
Anabilim Dalı :SanatTarihi Anabilim Dalı
Programı :Sanat Tarihi
Statüsü : Y. Lisans x Doktora □
DANIŞMAN ENSTİTÜ ONAYI

Dr. Öğretim Üyesi Osman AYTEKİN UYGUNDUR
20/11/2020 08/01/2021
Prof. Dr. Bekir KOÇLAR
Enstitü Müdürü

Alanya Arkeoloji̇ Müzesi̇'nde Bulunan Bi̇zans Si̇kke Örnekleri̇ - Yl Tez

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Alanya Arkeoloji̇ Müzesi̇'nde Bulunan Bi̇zans Si̇kke Örnekleri̇ - Yl Tez

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

VAN YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİ

ALANYA ARKEOLOJİ MÜZESİ’NDE BULUNAN BİZANS SİKKE

YÜKSEK LİSANS TEZİ

VAN YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİ

ALANYA ARKEOLOJİ MÜZESİ’NDE BULUNAN BİZANS SİKKE

YÜKSEK LİSANS TEZİ

DR. ÖĞR. ÜYESİ OSMAN AYTEKİN

Yaşar YAMAN tarafından hazırlanan “Alanya Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan

Danışman: Dr. Öğretim Üyesi Osman AYTEKİN (Başkan)

Üye: Dr. Öğretim Üyesi Nebi BUTASIM

Yedek Üye: Dr. Öğretim Üyesi Mehmet TOP

Yedek Üye: Dr. Öğretim Üyesi Zekai Erdal

Tez Savunma Tarihi: 16/12/2020

Jüri tarafından kabul edilen bu tezin Yüksek Lisans Tezi

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tez Yazım

• Tez içinde sunduğum verileri, bilgileri ve dokümanları akademik ve etik kurallar

bildirir, aksi bir durumda aleyhime doğabilecek tüm hak kayıplarını

VAN YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİ

Anahtar Kelimeler : Alanya Arkeoloji Müzesi, Bizans sikkeleri, katalog çalışması,

VAN YÜZÜNCÜ YIL UNIVERSITY

TEZ ORİJİNALLİK RAPORU

Bu çalışmanın konusu oluşturan çalışmış olduğum “Alanya Arkeoloji

A. Konunun Önemi ve Amacı

Sikke; ticarette ve günlük alışverişte kullanılan ağırlığı ayarlanmış üzerinde

Alman Nümizmat Kurt Regling’in açıklamasında sikke; Ödeme aracı olan

“Alanya Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Bizans Sikke Örnekleri” adlı tez

1967 yılında açılan Alanya Arkeoloji Müzesi, Ankara Anadolu Medeniyetleri

Resim 1-2: Alanya Arkeoloji Müzesi Genel Görünümü

Harita 1: Alanya Uydudan Türkiye’de Konumu

Harita 2: Alanya Uydudan Genel Görünümü

Yayınları, Antalya, 2010,256.

Alanya’nın iskânı tarih öncesinden başlamaktadır. Yerli halk ile Truva

Yayınları, Antalya, 2010,256.

Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılmasından sonra kurulan Bizans

Harita 3: İ.S.400 Bizans İmparatorluğu (Dionysios Stathakopoulos’ tan)

Bizans İmparatorluğu ya da Doğu Roma İmparatorluğuyla bilinen devlet dini

İnsanoğlunun yaşadığı ilk çağda paraya ihtiyaç duymamasından dolayı

Bizans erken döneminde ortaya çıkan Bizans sikkeleri Roma

6.1. Bizans Sikkeleri Metali ve Birimi

Sikkeler fiyatlar ve değerlerle ilgili bilgi vermesiyle birlikte aynı zamanda da

Bizans bakır ve bronz sikkeleri, follis ve bunun alt birimlerinde sikkelerin ön

Hükümdarın sağ elinde Haçlı

XÇIII = 18.iktidar yılı

KYZ= Erdek Kapıdağ Yarımadası Darphane işareti

Çizim 1: Örnek Bizans bronz sikkesi biçimi (Justinianus I dönemi) (Stefan

Sikkeler üzerinde sikkelerin nerede basıldığını gösteren darphane adı verilen

Harita 4: İ.S. 6. ve 7.yüzyıllarda Bizans darphaneleri (Philip Grierson’dan 4.)

6.4. Bizans Sikkelerinin Arka Yüzünde Yer Alan Değer İşaretleri

6.5. Bizans Sikkeleri Önyüzünde Kullanılan Yazı İle Hükümdarlık Unvanları

Bizans sikkeleri üzerinde yer alan imparatorların hükümdarların kaçıcı

6.7. Bizans Sikkeleri Üzerinde Yer Alan İmparatorların Betimlenmesi

Bizans Sikkeleri üzerinde yer alan imparatorların tanrının yeryüzündeki

Sikkeler üzerinde yer alan imparatorların kostümleriyle tasvir edildiği

Sikkelerin üzerinde yer alan imparatorlar sikkelere elbise ve kostümleriyle

6.8. İmparatorluk İşaretleri

Sikkelerin ön yüzünde imparatorları simgeleyen çeşitli imparatorluk işaretleri

Sikkeler üzerinde yer alan imparatorların başlarına taktıkları başlık yer

Çizim 4: Bizans İmparatorluk Taç ve Diademleri (DOC 3/1,1973,129).

Hz. İsa’nın çarmıha gerilmesinde Hristiyanlık dini ritüelinde önemli bir

6.8.3. Haçlı Globus (Haçlı küre)

İmparatorluğun dünyanın hâkimiyetini elinde bulundurmasına işaret eden

6.9. Anonim Follisler (MS.979-1092)