Κεφάλαιο 2: Αναπαραγωγή του Ανθρώπου

Tuesday, June 2, 2020 7:16 PM

Σπερματογένεση
(= Η διαδικασία ωρίμανσης των γεννητικών κυττάρων του άντρα)
(διάρκεια: 2 μήνες - Αρχίζει κατά την εφηβεία)

Σπερματογόνια (αδρανή στα σπερματικά σωληνάρια των όρχεων, αρχίζουν να αυξάνονται κατά την εφηβεία)
↓
Πρωτογενή Σπερματοκύτταρα (2n)
↓ (1η μειωτική διαίρεση)
Δευτερογενή Σπερματοκύτταρα (x2) (n)
↓ (2η μειωτική διαίρεση)
Σπερματίδες (x4) (n)
↓ (Σπερμιογένεση)
Ώριμα Σπερματοζωάρια (x4) (n)

• Προσοχή: Η Σπερμιογένεση αποτελεί το τελευταίο στάδιο της Σπερματογένεσης.

• Όταν ολοκληρωθεί η σπερμιογένεση, τα ώριμα σπερματοζωάρια εισέρχονται στον αυλό των σπερματικών
σωληναρίων, τον οποίο επενδύουν κύτταρα του Sertoli. Αυτά στηρίζουν και τρέφουν τα σπερματοζωάρια.
• Τα σπερματοζωάρια μετακινούνται παθητικά από τα σπερματικά σωληνάρια στην επιδιδυμίδα, όπου
πραγματοποιείται η αποθήκευση και η λειτουργική ωρίμανση των σπερματοζωαρίων.
○ Επιδιδυμίδα = επιμηκυνσμένος, ελικοειδής αγωγός στο οπίσθιο άκρο των όρχεων. Συνέχεια της αποτελεί ο
σπερματικός πόρος.
• Τα ώριμα σπερματοζωάρια αποτελούνται από την κεφαλή και την ουρά, δομές που συνδέονται μεταξύ τους με
τον αυχένα.
○ Κεφαλή = Ογκώδης, περιλαμβάνει τον πυρήνα. Τα άνω 2/3 της καλύπτονται από το ακρόσωμα.
 Ακρόσωμα = Κυπελλοειδές οργανίδιο που περιέχει ένζυμα τα οποία διευκολύνουν τη διείσδυση του
σπερματοζωαρίου στο ωοθυλάκιο κατά τη γονιμοποίηση.
○ Ουρά = προάγει την κινητικότητα του σπερματοζωαρίου, καταναλώνοντας ενέργεια που προέρχεται από
διάσπαση του ΑΤΡ. Αποτελείται από τρία τμήματα (μέσο [περιέχει μιτοχόνδρια], κύριο, τελικό).
• Στη σπερματογένεση κεντρικό ρόλο έχει το χρωμόσωμα Υ.
• Τα σπερματοζωάρια μεταφέρονται μέσα στο σπέρμα.
○ Σπέρμα = σπερματοζωάρια + εκκρίματα συνοδών γεννητικών αδένων (σπερματοδόχοι αδένες, προστάτης,
βολβοουρηθραίοι αδένες)
• Τα σπερματοζωάρια αμέσως μετά την εκσπερμάτιση δεν είναι ικανά να γονιμοποιήσουν το ωάριο. Υπόκεινται σε
ωρίμανση (περίοδος προσαρμογής) υποβοηθούμενη από το γεννητικό σύστημα του θήλεος.
○ Διάρκεια: 7 ώρες περίπου.
○ Απομάκρυνση γλυκοπρωτεϊνικού καλύμματος και σπερματικών πρωτεϊνών από το ακρόσωμα.
○ Δημιουργία διάκενων στο ακρόσωμα κατά την επαφή με τον ακτινωτό στέφανο του ωοθυλακίου.
○ Απελευθέρωση ενζύμων (π.χ. υαλουρονιδάση, ακροσίνη) που διευκολύνουν τη γονιμοποίηση.
• Τα σπερματοζωάρια συνήθως επιζούν 24-48 ώρες στο γεννητικό σύστημα του θήλεος.

Ωογένεση
(= Η διαδικασία ωρίμανσης των γεννητικών κυττάρων της γυναίκας)

Ωογόνιο
↓ Μίτωση, μεγέθυνση
Πρωτογενές Ωοκύτταρο (2n)
↓ 1η μειωτική διαίρεση
Δευτερογενές Ωοκύτταρο + 1ο πολικό σωμάτιο (n + n)
↓ Γονιμοποίηση, ολοκλήρωση 2ης μειωτικής διαίρεσης
Γονιμοποιημένο Ωοκύτταρο + 2ο πολικό σωμάτιο (n + n)

• Τα ωογόνια πολλαπλασιάζονται με μιτώσεις κατά την πρώιμη εμβρυική ζωή. Τον 5ο εμβρυικό μήνα φτάνουν τα 7
εκατομμύρια, μετά όμως αρχίζουν και εκφυλίζονται. Στη γέννηση είναι περίπου 700 χιλιάδες.
• Κατά τη γέννηση όλα τα πρωτογενή ωοκύτταρα έχουν εισέλθει στην Πρόφαση Ι. Παραμένουν σε αυτό το στάδιο
(Θυλακική φάση) μέχρι την ήβη, οπότε και εισέρχονται ένα-ένα κάθε μήνα στην Ωοθυλακική Φάση
(ολοκλήρωση Μείωσης Ι και είσοδος στη Μείωση ΙΙ έως το στάδιο της μετάφασης)

Εμβρυολογία ΙΑ1023 Σελίδα 1

 (ολοκλήρωση Μείωσης Ι και είσοδος στη Μείωση ΙΙ έως το στάδιο της μετάφασης)
• Το πρωτογενές ωοκύτταρο περιβάλλεται από κυβικά θυλακικά κύτταρα, οπότε και αποκαλείται Αρχέγονο ή
Άωρο Ωοθυλάκιο. Τα θυλακικά κύτταρα μετατρέπονται σε κυλινδρικά και ταυτόχρονα εκκρίνουν τον αναστολέα
ωρίμανσης ωοκυττάρων, μεταρέποντας το ωοθυλάκιο σε Πρωτογενές Ωοθυλάκιο.
• Κατά την Ωοθυλακιορρηξία τα θυλακικά κύτταρα διαιρούνται έντονα και δημιουργούν μία πολύστιβη στιβάδα
γύρω από το ωοκύτταρο. Σύντομα ανάμεσά τους εμφανίζονται διαστήματα γεμάτα ωοθυλακικό υγρό τα οποία
συνενώνονται για να σχηματίσουν τελικά μια μεγάλη κοιλότητα, το άντρο. Μετά το σχηματισμό του άντρου το
ωοθυλάκιο ονομάζεται Δευτερογενές Ωοθυλάκιο.
• Κάθε μήνα αναπτύσσονται περισσότερα του ενός ωοθυλάκια (5-12). Μόνο ένα από αυτά θα γονιμοποιηθεί, ενώ
τα υπόλοιπα θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για παραγωγή ορμονών.
• Τα στάδια ανάπτυξης του ωοκυττάρου και των θυλακικών κυττάρων είναι συντονισμένα.

Ωοθηκικός Κύκλος
(= το σύνολο των κυκλικών αλλαγών που προκαλούν στις ωοθήκες οι FSH, LH)
• Ανάπτυξη Ωοθυλακίου
○ Ανάμεσα στο ωοκύτταρο και τα θυλακικά κύτταρα παρεμβάλλεται η διαφανής ζώνη.
 Διαφανής ζώνη = δακτύλιος άμορφου μη κυτταρικού γλυκοπρωτεϊνικού υλικού
○ Τα θυλακικά κύτταρα πολλαπλασιάζονται
○ Το ωοθυλάκιο περιβάλλεται από μία κάψα συνδετικού ιστού, τη θήκη του ωοθυλακίου.
• Ωοθυλακιορρηξία
○ Τα θυλακικά κύτταρα διαιρούνται έντονα και δημιουργούν μία πολύστιβη στιβάδα γύρω από το
ωοκύτταρο. Σύντομα ανάμεσά τους εμφανίζονται διαστήματα γεμάτα ωοθυλακικό υγρό τα οποία
συνενώνονται για να σχηματίσουν τελικά μια μεγάλη κοιλότητα, το άντρο. Μετά το σχηματισμό του άντρου
το ωοθυλάκιο ονομάζεται Δευτερογενές Ωοθυλάκιο.
○ Το πρωτογενές ωοκύτταρο απωθείται στη μία πλευρά του δευτερογενούς ωοθυλακίου περιβαλλόμενο από
τον Ωοφόρο Δίσκο ή Ωοφόρο Λοφίδιο.
 Ωοφόρο Λοφίδιο (Ωοφόρος Δίσκος) = ομάδα θυλακικών κυττάρων που περιβάλλει το ωοκύτταρο

Εμβρυολογία ΙΑ1023 Σελίδα 2

  Ωοφόρο Λοφίδιο (Ωοφόρος Δίσκος) = ομάδα θυλακικών κυττάρων που περιβάλλει το ωοκύτταρο
και προβάλλει μέσα στο διευρυμένο άντρο.
○ Καθώς το ωοθυλάκιο συνεχίζει να αναπτύσσεται, δημιουργεί μία προβολή στην επιφάνεια της ωοθήκης,
σχηματίζοντας τελικά το στίγμα, το οποίο κατά την ωοθυλακιορρηξία ρήγνυται.
 Στίγμα = μικρή ανάγγεια προεκβολή με σχήμα θηλής στο λεπτό προεξέχον τοίχωμα της ωοθήκης.
○ Εξαιτίας της Ωχρινοποιητικής Αιχμής (Αιχμή LH) το στίγμα διατείνεται και δημιουργείται ένα κυστίδιο το
οποίο τελικά ρήγνυται εκτινάσσοντας το δευτερογενές ωοκύτταρο μαζί με ωοθυλακικό υγρό στον κώδωνα
του ωαγωγού.
 Στη ρήξη συμμετέχει και υαλουρονικό οξύ που τοποθετείται ανάμεσα στα κύτταρα του ακτινωτού
στεφάνου.
○ Το εξωθούμενο ωοκύτταρο:
 περιβάλλεται 1. από τη διαφανή ζώνη 2. από τον ακτινωτό στέφανο.
□ Ακτινωτός Στέφανος = μία ή περισσότερες στιβάδες κυττάρων σε ακτινωτή διάταξη
 Αποτελεί το σύμπλεγμα Ωοκύτταρο-Ωοφόρο Λοφίδιο.
 Μετακινείται κατά μήκος της σάλπιγγας λόγω 1. Κροσσών 2. Περισταλτικών κινήσεων Ωαγωγού
○ Το χώρο του ωοθυλακίου καταλαμβάνει αρχικά αίμα (ερυθρό σωμάτιο).
○ Υπό την επίδραση της LH το ερυθρό σωμάτιο μετατρέπεται σε Ωχρό σωμάτιο, το οποίο εκκρίναι
προγεστερόνη και μερικά οιστρογόνα.
 Τύχη Ωχρού Σωματίου
□ Αν το ωοκύτταρο γονιμοποιηθεί:
 Αύξηση μεγέθους και σχηματισμός ωχρού σωματίου της κύησης
 Επαγόμενο από hCG, παράγει προγεστερόνη μέχρι να αναλάβει ο πλακούντας.
□ Αν το ωοκύτταρο δε γονιμοποιηθεί:
 Αύξηση για 10-12 μέρες, έπειτα απόπτωση γιατί σταματά η παραγωγή FSH, LH
 Μετατροπή σε λευκό σωμάτιο (Ωχρινόλυση)

FSH = Ωοθυλακιοτρόπος Ορμόνη | LH = Ωχρινοτρόπος Ορμόνη | HCG = Ανθρώπινη Χοριακή Γοναδοτροπίνη

Εμβρυολογία ΙΑ1023 Σελίδα 3

Καταμήνιος ή Εμμηνορρυσιακός Κύκλος
(= Η περίοδος κατά την οποία λαμβάνει χώρα η ωρίμανση του ωοκυττάρου, η ωορρηξία του και η είσοδό τους στον
ωαγωγό.)
(= Το σύνολο των κυκλικών αλλαγών που προκαλούν στο ενδομήτριο τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη που
παράγονται από τα ωοθυλάκια και το ωχρό σωμάτιο.)
• Διάρκεια: ≈28 ημέρες (23-35)
• 1η μέρα = 1η μέρα εμμήνου ρύσεως
• Φάσεις του Εμμηνορρυσιακού Κύκλου:
1. Αιμορραγική Φάση (4-5 ημέρες)
 Αποπίπτει το ενδομήτριο και αποβάλλεται μαζί με αίμα + βλέννη διαμέσου του κόλπου
2. Παραγωγική Φάση (≈ 9 ημέρες)
 Συνυπάρχει με την ανάπτυξη των ωοθυλακίων.
 Το ενδομήτριο παχύνεται
 Οι αδένες αυξάνουν σε αριθμό
3. Ωχρινική/Προγεστερονική/Εκκριτική Φάση (≈13 ημέρες)
 Συνυπάρχει με τη δημιουργία, λειτουργία και αύξηση του ωχρού σωματίου
 Το ενδομήτριο παχύνεται κι άλλο
 Δημιουργούνται αιμόκολποι + άμεσες αρτηριοφλεβικές αναστομώσεις.
4. Ισχαιμική Φάση (Αν δεν γίνει γονιμοποίηση)
 Το ενδομήτριο αποκτά ωχρή όψη
 Η έκκριση ορμονών ελαττώνεται
 Φλεβική στάση: τα αγγειακά τοιχώματα νεκρώνονται και ρήγνυνται, δημιουργώντας λίμνες αίματος,
στις οποίες οφείλεται η αιμορραγία της εμμήνου ρύσεως.
4. Φάση Κύησης (Αν γίνει γονιμοποίηση)
 Σταματούν οι καταμήνιες μεταβολές (επίσης και κατά τη διάρκεια του θηλασμού).
• Τα αντισυλληπτικά περιέχουν συνήθως μεγάλη ποσότητα οιστρογόνων (Δημιουργούν πολλές μικρές αιχμές
αντικαθιστώντας την ωχρινοποιητική, που δεν επαρκούν για να προκληθεί ωοθυλακιορηξία) ή/και ουσίες που
καθιστούν το περιβάλλον αφιλόξενο για σπερματοζωάρια.
• Ο τράχηλος δεν παρουσιάζει καταμήνιες μεταβολές, όμως υπό την επίδραση ορμονών μπορεί να διευκολύνει τη
διέλευση σπερματοζωαρίων.
• Η διέλευση των σπερματοζωαρίων επηρεάζεται επίσης και από το pH:
○ Αλκαλικό = διευκόλυνση - ενδομήτριο
○ Όξινο = Εμπόδιση - κολεός (π.χ. λόγω προγεστερόνης, οπότε η βλέννη γίνεται παχύρρευστη)

Εμβρυολογία ΙΑ1023 Σελίδα 4