For pptx:

Higaonon
-“mga tao ng buhay na bundok”
-“higa”(buhay),”goan”(bundok),”onon”(tao)
-dati Higadnon(mga naninirahan sa tabing-dagat)
-tagapamahala ng bundok at kagubatan
-mapayapa
Hinabol – tela mula sa hinabing abaka

-hindi na umiiral ang animistiko dahil karamhan ay Kristiyano na

-Tampudas hu Balagun - kasunduan ng berdeng sanga ng baging
- Daw Nang Ka Tasa Ha Lana- maingat na pagkakaisa ng pag-ibig at kapayapaan

For Paper:
Higaonon
Ang Higaonon ay tribong nomadic, naglalakbay sa iba’t ibang kabundokan upang
maghanap ng matabang lupa para sa mabungang ani. Ang pangalang Higaonon ay
nangangahulugang "mga tao ng buhay na bundok." Nagmula ito sa mga salitang “higa”
na nangangahulugang buhay, ang salitang “goan”, na nangangahulugang bundok at
ang salitang “onon” na nangangahulugang mga tao. Ang orihinal na tawag sa kanila ay
Higadnon (mga naninirahan sa tabing-dagat) ngunit napalitan ng Higaonon nang sila’y
napilitang lumipat sa mga kabundukan pagdating ng mga Espanyol (Canoy &
Suminguit, 2011). Sa kasalukuyan, naninirahan sila sa kagubatan ng North-Central
Mindanao. Nakakalat sila sa limang probinsya: Bukidnon, Agusan del Sur, Agusan del
Norte, Lanao del Norte at Misamis Oriental (Dumas, 2022).
Ang kanilang paraan ng pamumuhay ay nakatuon sa pamamahala sa mga
kagubatan na kanilang tinitirahan. Ang tribong Higanaon ay binubuo ng walong angkan
na nakasentro sa walong pangunahing ilog ng kanilang "Ancestral Domain". Ang tribo
ay nahahati sa mapayapa at mandirigma na mga angkan. Ngunit, sa kasalukuyan ang
lahat ng mga grupo ay umiiral sa kapayapaan sa isa't isa. Sila ay mapagmahal at
mapayapa. Nasasalamin ang kapayapaang ito sa kanilang tradisyonal na tela na
Hinabol. Ito ay mula sa hinabing abaka na ginawa ng mga kababaihan ng Higaonon.
Ang Hinabol ay makukulay, may iba’t ibang kapal, at may natatanging disenyo. Pinipili
ng mga manghahabi ang mga tradisyonal na kulay ayon sa kung paano at ano ang
kanilang nararamdaman sa partikular na araw. Ang pinakamagagandang Hinabol na
tela ay hinabi sa kamuyot. Ginagamit ito upang dalhin ang kanilang mga bolo at
ginagawa rin bilang pag-aalay sa kanilang Diyos at sa kapayapaan sa ibang mga lokal
na tribo(de Jong, 2010).
Ayon sa Philippine National Commission on Culture and the Arts (NCCA), hindi
na umiiral ang animistikong Higaonon, dahil karamihan sa mga pamayanang ito ay
Kristiyano na. Ang kanilang istrukturang pampulitika ay herarkiya, na may pinunong
datu sa itaas, at ilang iba pang mas mabaang datu. Bawat isa ay namamahala sa isang
tungkulin tulad ng kalusugan, agrikultura o paglutas ng tunggalian(Dumas, 2022)..
Ang kultura ng tribong Higanaon ay mapayapa. Sila ay nagsasagawa ng isang
sinaunang ritwal na tinatawag na “Tampudas hu Balagun”, o ang kasunduan ng
berdeng sanga ng baging, isang simbolikong at tradisyunal na pagputol ng baging.
Karamihan sa mga miyembro ng grupong ito ng tribo ay Kristiyano, ngunit ang
pagsasalaysay ng mga nakatatandang henerasyon ng mga kuwento tungkol sa
kanilang tradisyonal at katutubong relihiyon ay karaniwang gawain(Cajetes-Saranza,
2016). Kapag sila ay bininyagan ang Higaonon ay pinahihintulutan na panatilihin ang
dalawang pangalan, isang Kristiyano at isang pangalan ng Higaonon.
Ang sistema ng pamamahala ng Higaonon ay patunay na pag-aari nila ang
lupaing inaangkin nila at talagang ipinagpatuloy ang mga tradisyong ito ng mga
nakababatang henerasyon. Ang kanilang mga saloobin sa pamumuhay ay laging
nakaugat sa kanilang “Bunkatol Ha Bulawan Daw Nang Ka Tasa Ha Lana” o “maingat
na pagkakaisa ng pag-ibig at kapayapaan.” Ito ay isang code of conduct na
nagbubuklod sa buong komunidad ng Higaonon. Sa loob ng maraming dekada ang
mga Higaonon ay walang sawang nakibaka para sa kanilang kalayaan bilang isang
tribo(Acabo, 2019). Ang kanilang mga karapatan sa integridad ng kultura at karapatan
sa sariling pagpapasya ay priyoridad ng kanilang tribo. Napanatili rin nila ang mga
kasanayan at kaalaman na magpoprotekta sa mga kagubatan nila.

References:

Acabo, J. G. (2019, June). Higaonon Tribe Justice System. SMCC Higher Education
Research Journal (Criminal Justice). Retrieved March 7, 2023, from
https://ejournals.ph/article.php?id=15958

Cajetas-Saranza, R. (2016). Higaonon Oral Literature: A Cultural Heritage.

semanticscholar.org. Retrieved March 7, 2023, from
 https://pdfs.semanticscholar.org/517b/4588c9fbcdaa32e034eed1e8adb753e9db7b
.pdf

de Jong, R. (2010, March 25). The last tribes of Mindanao, the Higaonon, people of the
Living Mountains. ThingsAsian. Retrieved March 7, 2023, from
http://thingsasian.com/story/last-tribes-mindanao-higaonon-people-living-
mountains#:~:text=The%20culture%20of%20Higanaon%20tribe,traditonal
%20cutting%20of%20the%20vine

Dumas, M. L. G. (2022). INDIGENOUS PEOPLES’ MOVEMENT-BUILDING AND

NEOLIBERALISM: A Focus on the Higaonon people in Misamis Oriental,
Philippines. etd.ceu.edu. Retrieved March 7, 2023, from
https://www.etd.ceu.edu/2022/dumas_mary-louise.pdf

Provincial Government of Bukidnon. (2012, December 13). Higaunons.

bukidnon.gov.ph. Retrieved March 7, 2023, from
https://bukidnon.gov.ph/2012/12/13/higaunons/