WAT IS EUROPEES RECHT?.............................................................................................................................

2
DEEL I HET JURIDISCH KADER VAN HET EUROPEES INTEGRATIEPROCES: HISTORISCHE EVOLUTIE..............3
HOOFDSTUK 1 DE START VAN HET EUROPEES INTEGRATIEPROCES...............................................................................3
Afdeling 1 De eerste initiatieven tot Europese samenwerking...................................................................3
§1 Marshall-plan, OEES, OESO, Benelux, De Raad van Europa................................................................................3
§2 Internationale organisaties................................................................................................................................3
Afdeling 2 Oprichting van de Europese gemeenschappen..........................................................................3
§1 De verklaring van Schuman en de Europese gemeenschap voor kolen en staat (EGKS)....................................3
§2 De Europese Defensiegemeenschap (EDG), Europese Politieke Gemeenschap (EPG), Euratom........................3
§3 EEG.................................................................................................................................................................... 4
HOOFDSTUK 2 VERDIEPING VAN HET EUROPEES INTEGRATIEPROCES............................................................................4
Afdeling 1 Van Europese gemeenschappen naar Europese Unie...............................................................4
§1 De Europese Akte: van Gemeenschappelijke Markt naar Interne Markt...........................................................4
§2 Samenwerking buiten het kader van de Europese Gemeenschappen...............................................................5
Afdeling 2 Het verdrag betreffende de EU (verdrag van Maastricht – 1992/1993)...................................5
Afdeling 3 Het verdrag van Amsterdam (1997/1999).................................................................................5
Afdeling 4 Het verdrag van Nice (2000/2003)............................................................................................5
Afdeling 5 De Europese conventie en het verdrag tot vaststelling van een grondwet voor Europa..........6
Afdeling 6 Het verdrag van Lissabon...........................................................................................................6
Afdeling 7 EU Handvest van de Grondrechten............................................................................................6
§1 Achtergrond.......................................................................................................................................................6
§2 Arrest Akerberg-Fransson (C-617/10)................................................................................................................6
§3 Arrest Pelckmans t Van Gastel (c-483/12).........................................................................................................7
Afdeling 8 Post-Lissabon: impact van de eurocrisis....................................................................................7
§1 Achtergrond.......................................................................................................................................................7
§2 Aanpak eurocrisis...............................................................................................................................................7
§3 De eurocrisis voor het HJEU...............................................................................................................................7
HOOFDSTUK 3 DE UITBREIDING VAN DE EUROPESE UNIE..........................................................................................8
Afdeling 1 Juridisch kader van het EU-uitbreidingsproces..........................................................................8
Afdeling 2 Evolutie van het EU-uitbreidingsproces.....................................................................................8
Afdeling 3 Brexit..........................................................................................................................................9
§1 Achtergrond.......................................................................................................................................................9
§2 Brexit-proces.....................................................................................................................................................9
§3 De Ierse kwestie.................................................................................................................................................9

DEEL II DE EUROPESE UNIE ALS EEN AUTONOME EN GEDIFFERENTIEERDE RECHTSORDE............................9

HOOFDSTUK 1 DE EU ALS EEN AUTONOME RECHTSORDE..........................................................................................9
Afdeling 1 Zaak 26/62, Van Gend en Loos (1963).......................................................................................9
Afdeling 2 Zaak 6/64, Costa t Enel............................................................................................................10
- Feiten.....................................................................................................................................................10
Afdeling 3 EU-recht vs nationaal recht......................................................................................................10
Afdeling 4 Conclusies ivm autonomie van de EU-rechtsorde....................................................................11
HOOFDSTUK 2 DE EU ALS GEDIFFERENTIEERDE RECHTSORDE...................................................................................11
Afdeling 1 Differentiatie............................................................................................................................11
Afdeling 2 Schengenzone..........................................................................................................................11
Afdeling 3 Nauwere samenwerking..........................................................................................................11
HOOFDSTUK 3 DE EU ALS RECHTSORDE GEBASEERD OP GEMEENSCHAPPELIJKE WAARDEN.............................................12
Afdeling 1 Wat is rechtsstatelijkheid?......................................................................................................12
Afdeling 2 Een nieuw EU-kader voor het versterken van de rechtsstaat..................................................13
Afdeling 3 Polen als testcase.....................................................................................................................13
Afdeling 4 Zaak C-2016-18 PPU, LM.........................................................................................................13
Afdeling 5 Zaak C-64-16, Juizes Portugueses............................................................................................14
Afdeling 6 Zaak C-619/18, Commissie t Polen..........................................................................................14
 Afdeling 7 Zaak C-896/19, Repubblika t Il-Prim Ministru..........................................................................14
Afdeling 8 Zaken C-156/21 (Hongarije vs EP/Raad) en C-157/21 (Polen vs EP/Raad).............................15
Afdeling 9 Conclusie..................................................................................................................................15
DEEL III DE INSTELLINGEN VAN DE UNIE................................................................................................... 15
HOOFDSTUK 1 HET EUROPEES PARLEMENT (ART. 13 -14 EN 223 – 234 VWEU).....................................................15
HOOFDSTUK 2 DE EUROPESE RAAD (ART. 15 VEU EN 235 – 236 VWEU)..............................................................16
HOOFDSTUK 3 DE RAAD (ART. 16 VEU EN 237 – 243 VWEU).............................................................................17
HOOFDSTUK 4 DE COMMISSIE (ART. 17 VEU EN 244 – 250 VWEU).....................................................................17
HOOFDSTUK 5 HET HOF VAN JUSTITIE VAN DE EU (ART. 251 – 281 VWEU)............................................................18
HOOFDSTUK 6 DE EUROPESE CENTRALE BANK (ART. 282 – 284 VWEU).................................................................20
HOOFDSTUK 7 DE REKENKAMER (ART. 285 – 287 VWEU)...................................................................................20
HOOFDSTUK 8 ANDERE ORGANEN EN INSTANTIES VAN DE EU NIET VERMELD IN ART. 13, 1E LID VEU.............................20
DEEL IV BRONNEN VAN EU-RECHT............................................................................................................ 20
HOOFDSTUK 1 PRIMAIRE RECHTSBRONNEN..........................................................................................................21
HOOFDSTUK 2 SECUNDAIRE RECHTSBRONNEN......................................................................................................21
Afdeling 1 Verordening.............................................................................................................................21
Afdeling 2 Richtlijn....................................................................................................................................21
Afdeling 3 Besluit (vroeger ‘beschikking’).................................................................................................23
Afdeling 4 Aanbevelingen en adviezen.....................................................................................................23
Afdeling 5 ‘ad hoc’ handelingen................................................................................................................23
Afdeling 6 Internationale akkoorden........................................................................................................23
DEEL V WETGEVINGSPROCEDURES.......................................................................................................... 23
HOOFDSTUK 1 TYPES RECHTSHANDELINGEN.........................................................................................................23
HOOFDSTUK 2 WETGEVINGSPROCEDURES............................................................................................................24
DEEL VI ENKELE BASISPRINCIPES VAN HET EU-RECHT...............................................................................24
HOOFDSTUK 1 HET ATTRIBUTIEBEGINSEL.............................................................................................................24
Afdeling 1 Bevoegdheidscategorieën........................................................................................................24
Afdeling 2 Keuze van de rechtsgrond........................................................................................................25
HOOFDSTUK 2 DE BEGINSELEN VAN SUBSIDIARITEIT EN EVENREDIGHEID.....................................................................26
HOOFDSTUK 3 HET BEGINSEL VAN LOYALE SAMENWERKING....................................................................................27
Hoofdstuk 4 Het gelijkheidsbeginsel........................................................................................................27
HOOFDSTUK 5 HET BEGINSEL VAN WEDERZIJDSE ERKENNING...................................................................................29
GLOSSARIUM............................................................................................................................................... 30

Wat is Europees recht?

- Recht vd EU
o Autonome rechtsorde met eigen rechtsbronnen en principes
o Gegrond op heht VEU + VWEU
 Geconsolideerde verdragen
o Art. 47 VEU: de unie bezit rechtspersoonlijkheid
 De EU kan in eigen naam optreden (o ambt onderhandelen + sluiten v int.
Overeenkomsten)
Deel I Het juridisch kader van het Europees integratieproces:
historische evolutie
Hoofdstuk 1 De start van het Europees integratieproces
Afdeling 1 De eerste initiatieven tot Europese samenwerking
§1 Marshall-plan, OEES, OESO, Benelux, De Raad van Europa
- Marshall-plan
o Organisatie voor Eu. Eco. Samenwerking (OEES: 1948 – 1961)
- Benelux (1944)
- 1948: Congres van den Haag
o Voorzitter: W.Churchill
o Raad v Eu. (1949)
o Intergouvernementele organisatie met eigen institutionele structuur

§2 Internationale organisaties
Intergouvernementeel
LS als belangrijkste actor
Beslissingen bij consensus of unanimiteit
Bronnen v int. Recht (verdragen, conventies…)
Rechtsgevolgen in nationale rechtsorde worden
bepaald door nationaal grondwettelijk recht (cf.
monisme vs dualisme)
Supranationaal
Instellingen die onafhankelijk vd LS opereren
Beslissingen bij meerderheid
Autonome rechtsorde met eigen rechtbronnen
Directe werking en voorrang

Raad van Eu. EU

46 LS 27 LS
1949 1950’s
Conventies (bv. EVRM, FCNM) Verdragen v Rome + amendementen
Belangrijkste instellingen Belangrijkste instellingen
- Comité v ministers - Eu. Raad
- Parlementaire assemblée - Commissie
- Commissaris voor mensenrechten - Raad
- Eu. Hof voor de rechten vd mens - Eu. Parlement
- Hof van justitie
Afdeling 2 Oprichting van de Europese gemeenschappen
§1 De verklaring van Schuman en de Europese gemeenschap voor kolen en staat (EGKS)
- Verklaring v Schuman (1950)
- Verdrag v Parijs (1951/1952) – EGKS
o Fr., Du., Be., Ne., Luxemburg, It.
o Gesloten voor een periode v 50 j (tot 2002)
- Supranationale org.
o Hoge autoriteit
o Gemeenschappelijke vergadering
o Raad v Ministers
o Hof v justitie

§2 De Europese Defensiegemeenschap (EDG), Europese Politieke Gemeenschap (EPG),

Euratom
- 1950: Pleven plan
 - Verdrag tot oprichting EGD en EPG (1952)
o Ratificatie verworpen in Fr. Parlement
- Conferentie v Messina (1955)
o Sectorale (Monnet) vs algemene (Beyen) eco. Integratie
- Verdrag tot oprichting vd Eu. Eco. Gemeenschap (EEG) en Eu. Gemeenschap voor
Atoomenergie (EURATOM) – Rome (1957/1958)

§3 EEG
- Art. 2 EEG-verdrag
- Vrijhandelszone
o Afschaffing douaneheffing + quota mbt goederen v LS
- Douane-unie
o Vrijhandelszone
o Gemeenschappelijk extern douanetarief
- Gemeenschappelijke/interne markt
o Vrij verkeer v productiefactoren
o Gemeenschappelijk beleid in diverse sectoren
o De afschaffing v alle belemmeringen vh intracommunautaire handelsverkeer
teneinde de nationale markten te verenigen tot 1 enkele markt die de
omstandigheden ve binnenlandse markt zoveel mogelijk benadert (arrest Schul,
15/81)
o Overgangsperiode v 12j (3x4)
- Eco. En monetaire unie
o Gemeenschappelijke munt

Hoofdstuk 2 Verdieping van het Europees integratieproces

- Verdieping
o V Eu. Gemeenschappen nr EU
 Europese akte (1986/1987)
 Verdrag van Maastricht (1992/1993)
 Verdrag Amsterdam (1997/1999)
 Verdrag v Nice (2000/2003)
 Verdrag v Lissabon (2007/2009)
- Verbreding
o 6 -> 28 -1 LS
 7 toetredingsgolven
 Brexit

Afdeling 1 Van Europese gemeenschappen naar Europese Unie

§1 De Europese Akte: van Gemeenschappelijke Markt naar Interne Markt
- Achtergrond
o Periode van ‘eurosclerose’
o 1985: J. Delors en Witboek ter voltooiing van de interne markt (‘1992 programma’)
- Verdragswijziging
o Interne markt als ruimte zonder binnengrenzen
o QMV voor harmonisatierichtlijnen (art. 114 VWEU)
o Bevoegdheidsuitbreiding EEG
 Onderzoek en ontwikkeling; milieu, etc.
 o Institutionele aanpassingen
 Europese Raad, grotere rol EP, Gerecht v. Eerste Aanleg

§2 Samenwerking buiten het kader van de Europese Gemeenschappen

- Buitenlands- en veiligheidsbeleid
o Fouchet plan (1961)
o Rapport Davignon (1970)
 Eu. Politieke samenwerking (EPS)
- Justitie en binnenlandse zaken
o EEX-verdrag (1969): politiële en justitiële samenwerking in strafzaken
o Schengenakkoorden (1985/1990) + Dublin conventie (1990)
- Eco. + monetaire integratie
o Rapport Werner (1970)
 Eu. Wisselkoersmechanisme
 European currency unit (ECU) (1978)

Afdeling 2 Het verdrag betreffende de EU (verdrag van Maastricht – 1992/1993)

- 3 pijlers

EU
(Gemeenschappelijke beginselen)
EGKS GBVB JBZ
E(E)g
EURATOM
Communautair Nt-communutaire
Supranationaal Intergouvernementeel
- Eco. + monetaire unie
o Maastrichtcriteria
o Euro ingevoerd als betaalmiddel in 1999/2002
o Nt alle EU-LS maken deel uit vd eurozone
- Eu. Burgerschap
o Recht om vrij op het grondgebied vd EU te rijzen + te verblijven
o Actief + passief kiesrecht bij Eu. + lokale verkiezingen
o Diplomatieke en consulaire bescherming ih buitenland
o Interactie met EU-instellingen (oa ombudsman, toegang tot doc.)

Afdeling 3 Het verdrag van Amsterdam (1997/1999)

- Aanpassing en consolidatie pijlerstructuur
o Visa, asiel, migratie nr 1 pijler
o Communautarisering v schengen acquis
o 3e pijler: politiële + justitiële samenwerking in strafzaken
- Beperkte materiële wijzigingen
o Rechtsgrond non-discriminatie geslacht, ras, godsdienst, leeftijd, handicap, seksuele
geaardheid
o Invoeging art. 7 VEU
o Invoeging constructieve onthouding GBVB
o Nauwere samenwerking
- Hernummering vd verdragen
- Institutionele aanpassing voor uitbreiding onvoldoende
 o Amsterdam left-overs

Afdeling 4 Het verdrag van Nice (2000/2003)

- Protocol betreffende de uitbreiding vd EU

Afdeling 5 De Europese conventie en het verdrag tot vaststelling van een grondwet voor
Europa
- Verklaring betreffende de toekomst vd EU
o Vereenvoudigde verdragen
o Nauwkeurige bevoegdheidsafbakening
o Statuut Handvest vd grondrechten
o Rol v nationale parlementen

Afdeling 6 Het verdrag van Lissabon

- Achtergrond
o Verklaring van Laken (2001), Europese Conventie en Grondwettelijk Verdrag (2004)
o Negatieve referenda Frankrijk, Nederland (2005)
o Mandaat voor ‘hervormingsverdrag’ (2007)
- Verdragswijzigingen
o Geconsolideerde versie van het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU) en het
Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie (VWEU)
 i.p.v. EG – en EU-Verdrag
 Zie concordantietabellen voor gewijzigde nummering!
- Belangrijkste aanpassingen
o Afschaffen pijlerstructuur + enkelvoudige rechtsPH
 Art. 1 VEU + art. 47 VEU
 Art. 24 VEU
- Democratisering vd EU-besluitvorming
o Uitbreiding beslissingsmacht Eu. Parlement
o Rol vd nationale parlementen bij subsidiariteitstoets
o Burgerinitiatief
- Coherentie vh EU extern beleid
o Institutionele innovaties
- Handvest vd grondrechten juridisch bindend

Afdeling 7 EU Handvest van de Grondrechten

§1 Achtergrond
- Gn bepalingen over grondrechten id verdragen v Rome
o Grondrechten welk erkend als ‘algemene rechtsbeginselen’ afgeleid uit de
‘gemeenschappelijke grondwettelijke tradities v LS’n’ in RS HvJ
 Reactie op kritiek Du. GWH (Solange I)
- Advies 2/94: gn bevoegdheid om toe te treden tot het EVRM
- 2000: ondertekening ve EU Handvest vd Grondrechten
o Up to date grondrechtencatalogus (‘bill of rights of the EU’)
- Verdrag v Lissabon maakt het EU Handvest juridisch bindend (art. 6(1) VEU)

§2 Arrest Akerberg-Fransson (C-617/10)

- Feiten
 o Zweedse visverkoper verstrekt onjuiste info over zijn belastingaangiftes en krijgt
hiervoor een boete
o Zweeds OM straf strafprocedure
- Rechtsvraag
o Is art. 50 (ne bis in idem) vh EU Handvest v toepassing?
- Uitspraak HvJ
o Ja, binnen het toepassingsgebied vh EU-recht (oa BTW-richtlijn + art. 325 VWEU)

§3 Arrest Pelckmans t Van Gastel (c-483/12)

- Feiten
o Conflict tussen 2 tuincentra over de Be. Openingsurenwet
 Oa verplichte wekelijkse sluitingsdag voor kleinhandelaren
- Rechtsvraag
o Is de Be. Openingsurenwet in strijd met het gelijkheids- en non-discriminatiebeginsel
zoals vastgelegd art. 20 en 21 in vh EU Handvest vd grondrechten?
- Uitspraak HvJ
o De Be. Openingsurenwet valt buiten het toepassingsgebied vh EU recht
 EU-richtlijnen over oneerlijk handelspraktijken nt van toepassing
 Zie grenzen zoals vastgelegd in art. 51(2) vh EU Handvest

Afdeling 8 Post-Lissabon: impact van de eurocrisis

§1 Achtergrond
- Maastrichtcriteria voor toetreding tot de EMU (art. 140 VWEU)
- Pact voor stabiliteit en groei (1997)
o Doel: discipline in overheidsfinanciën garanderen na toetreding tot eurozone
o ‘Buitensprorigtekortprocedure’ (art. 126 VWEU)
- 2009: Griekse regering maakt bekend dat het overheidstekort 12.6% vh BBP bedraagt ipv
5.6%
o Griekse waardepapier bij banken daalt in waarde + Griekse rentepremie stijgt
o Hogere rentepremie voor andere landen met hoge staatsschuld (Portugal, Es., It.,
Be.)

§2 Aanpak eurocrisis
- Oprichting noodfondsen
o 1e ad hoc fondsen, nadien een permanent noodfonds
o Verdrag tot oprichting ve Eu. Stabilisatiemechanisme
- Preventieve maatregelen
o Sixpack
 Versterking stabiliteits- en groeipact (oa inzake sancties)
o Twopack
 Versterkte monitoring begroting LS’n (oa Eu. Semester)
o Begrotingspact (fiscal compact)
 Oa verplichte schuldenrem in nationale grondwetten
o Bankenunie
 Gemeenschappelijk bankentoezicht eurozone

§3 De eurocrisis voor het HJEU

- Zaak Pringle (c-370/12)
o Invoering Eu. Stabiliteitsmechanisme
 o Vw’n vereenvoudigde herzieningsprocedure verdrag (art. 48 VEU)?
 Invoeging v art. 136(3) VWEU
o Compatibiliteit met ‘no-bail out’ clausule (art. 125(1) VWEU)?
o Uitspraak HvJ
 Doel v art. 125(1) VWEU
 Begrotingsdiscipline vd EU LS’n garanderen ter vrijwaring vd
financiële stabiliteit
 Financiële bijstand is compatibel met art. 125(1) VWEU indien:
 LS zelf verantwoordelijk voor schulden tegenover SE’s
 Steun is gebaseerd op principe v conditionaliteit
 Steun beoogt de financiële stabiliteit vd eurozone

Hoofdstuk 3 De uitbreiding van de Europese Unie

Afdeling 1 Juridisch kader van het EU-uitbreidingsproces
- Art. 49 VEU
- Zaak 93/78, Mattheus v Doego
o “Dat de bepalingen van [Art. 49 VEU] voor de toelating van nieuwe lidstaten een
nauwkeuring omlijnde procedure vastleggen, waarbij de voorwaarden voor de
toelating moeten worden uitgewerkt door de in het artikel zelf genoemde
autoriteiten […] zonder dat het mogelijk is de inhoud ervan vooraf door tussenkomst
van de rechter vast te stellen.”
o => grote flexibiliteit bij vastleggen vw’n
- Kopenhagencriteria
o Politieke criteria
 Stabiele instellingen die de democratie, de rechtsstaat, de mensenrechten en
het respect voor en de bescherming v minderheden garanderen
o Eco. Criteria
 Een functionerende markteco. Met het vermogen om de concurrentiedruk
en de marktkrachten binnen de Unie het hoofd te bieden
o Juridische criteria
 In staat zijn om de verplichtingen vh lidmaatschap op zich te nemen, wat
mede inhoudt dat zij de doelstellingen ve politieke, eco. En monetaire unie
onderschrijven
- Toetredingsprocedure
o Toetredingsaanvraag
o Advies Eu. Commissie
o Erkenning als kandidaat-LS door Eu. Raad
o Raad opent toetredingsonderhandelingen
o Einde toetredingsonderhandelingen
o Advies commissie + instemming EP + besluit Raad
o Toetredingsakkoord ondertekend
o EU-toetreding

Afdeling 2 Evolutie van het EU-uitbreidingsproces

- EU-Turkije
o 1963: Ankara Akkoord
o 1970: additioneel akkoord
o 1987: officieel verzoek toetreding
 o 1989: negatief advies Eu. Commissie
o 1996: douane-unie treedt in werking
o 1999: Turkije wordt erkend als ‘kandidaat-LS’
o 2005: start toetredingsonderhandelingen
 Opschorting hoofdstukken tgv probleem Cyprus
- Kandidaten
o Turkije, N-Macedonië, Montenegro, Albanië, Servië, Oekraïne, Moldavië, Bosnië-
Herzegovina, Georgië

Afdeling 3 Brexit
§1 Achtergrond
- EEG-toetreding UK in 1973 na initieel lidmaatschap vd EVA
o Na dubbel veto (1963/1967) door Fr. (C.De Gaulle)
o Referendum over lidmaatschap in 1975 (67.2% pro)
- UK remains sceptical about far-reaching integration
o M. Thatcher – ‘ i want my money back’ (1979)
o opt-outs: EMU, Schengen, Ruimte v Vrijheid, Veiligheid en Recht, Handvest vd
Grondrechten
o Interne politiek: opkomst UKIP en verkiezingsbelofte D. Cameron (2015)
- Nieuwe regeling voor het UK binnen de EU (2016)
- Brexit-referendum (2016)
o 52% stemt voor uittrede

§2 Brexit-proces
- Gefaseerde aanpak
o Uittredingsakkoord gebaseerd op art. 50 VEU
o Nieuw juridisch kader: te sluiten na Brexit!
- Uittredingsakkoord + politieke verklaring
- 2020: UK de jure uit de EU; start overgangsperiode tot 2020
- 2021: handels- en samenwerkingsakkoord

§3 De Ierse kwestie
- Achtergrond
o Protestantse ‘unionisten’ vs katholieke ‘nationalisten’
o Goede Vrijdagakkoord (1998)
o Brexit en grenscontroles?

Deel II De Europese Unie als een autonome en gedifferentieerde

rechtsorde
Hoofdstuk 1 De EU als een autonome rechtsorde
Afdeling 1 Zaak 26/62, Van Gend en Loos (1963)
- De EEG (nu EU) vormt in he volkenrecht een nieuwe rechtsorde ten bate waarvan de staten,
zij het op een beperkt terrein, hun soevereiniteit hebben begrensd en waarbinnen nt slechts
deze LS’n maar ook hun onderdanen gerechtigd zijn
- Feiten
o Ne. Transportfirma wordt geconfronteerd met hogere importtarieven in Ne.
o In strijd met art 12 EEG-verdrag?
- Rechtsvraag
 o Kunnen particulieren rechtstreeks rechten putten uit het Eu. Recht?
 Cf. klassieke visie op relatie int. Recht – nationaal recht!
- Argumenten
o Vraag v intern recht
 Raakt de uitlegging ve Art. vh EEG-verdrag nt
 Slechts beantwoordbaar adhv normen uit de Ne. Rechtsorde door de GW +
RS (uitsluitend voor de Ne. Rechter)
o Commissie vd EEG
 Uitwerking vh verdrag op het interne recht vd LS wordt bepaald door het
verdrag zelf (nt door eigen nationaal recht) => vraag betreffende de
uitlegging vh verdrag
- Uitspraak HvJ
o Analyse vd ‘geest, inhoud en bewoordingen’ vh verdrag
 Meer dan een overeenkomst die wederzijdse verplichtingen schept tussen
de verdragsluitende partijen (voor staten + burgers)
 Preambule vh verdrag
 Institutionele structuur
 Prejudiciële procedure
 Rol vh HvJ om interpretatie en toepassing vh recht te verzekeren
 => EU als autonome rechtsorde met mogelijkheid tot directe werking vd
verdragsbepalingen!
 Indien deze bepalingen duidelijk en onvoorwaardelijk zijn

Afdeling 2 Zaak 6/64, Costa t Enel

- Feiten
o Mr Costa is aandeelhouder in een privaat elektriciteitsbedrijf en weigert zijn
elektriciteitsrekening te betalen als protest tegen nationalisering vd It.
elektriciteitssector
- Rechtsvraag
o Wat is de verhouding tussen It. wetgeving en het Eu. Recht?
- HvJ
o Het verdragsrecht, dat uit een autonome bron voortvloeit, kan ogv zijn bijzonder
karakter nt door enig voorschrift v nationaal recht opzij worden gezet, zonder zijn
gemeenschapsrechtelijk karakter te verliezen en zonder dat de rechtsgrond vd EU
zelf daardoor wordt aangetast
o De verdragen en het recht dat de EU ogv de verdragen vaststelt, hebben voorrang
boven het recht vd LS

Afdeling 3 EU-recht vs nationaal recht

- HvJ, zaak 10/70, Internationale Handelsgeselsschaft
o De geldigheid v handelingen vd instellingen mag alleen aan het gemeenschapsrecht
worden getoetst
o Voorrang aan Eu. Recht is absoluut, ook tov nationaal GWrecht
- Du. GWH
o Voorrang Eu. Recht is relatief
 Zie oa ‘solange I en II’, ultra vires controle en theorie v ‘constitutionele
kernwaa’den'
 Zie de zaak Weiss ivm bevoegdheden ECB
 - Zie arrest Kadi en Al Barakaat, C-402/05 P
o Uitvoering bindende resolutie VN-V, mogelijkheid tot juridische toetsing aan
grondrechten vd EU?
o Gerecht v 1e aanleg
 Bindende resoluties vd VN-V ontsnappen aan rechterlijke controle vh
Gerecht (uitz.: just cogens)
o HvJ
 Int. Verplichtingen kunnen gn afbreuk doen ad constitutionele
basisbeginselen vd EU-verdragen, waaronder het beginsel dat alle EU-
maatregelen de grondrechten moeten eerbiedigen, wat een vw is voor hun
wettigheid, die door het HvJ dient gecontroleerd te worden

Afdeling 4 Conclusies ivm autonomie van de EU-rechtsorde

- De EU is een rechtsgemeenschap met eigen regelregels en kenmerken
o Cf. directe werking en voorrang
- Interpretatie van het EU recht op basis van de EU-Verdragen
- Enkel het Hof van Justitie is bevoegd om zich uit te spreken over de interpretatie en
toepassing van het EU recht
o Zie advies 2/13 (toetreding tot EVRM) (bindend!)
o Zie zaak C-284/16, Achmea vs. advies 1/17 (CETA)

Hoofdstuk 2 De EU als gedifferentieerde rechtsorde

Afdeling 1 Differentiatie
- Nt alle EU-LS’n passen onmiddellijk alle EU-wetgeving toe
o Bv. Overgangsperiodes na toetreding nieuwe LS’n
- Opt-outs ingeschreven id verdragen
o Bv. Imv eurozone (De.) of Schengenzone (Ierland)
- Nauwere samenwerking tussen beperkt aantal LS’n (indien nt mogelijk is om samen overeen
te komen)
o Bv. EU-vordering 1259/2010 inzake toepasselijk recht inzake echtscheiding en
scheiding v tafel en bed

Afdeling 2 Schengenzone
- Achtergrond
o Schengenconventie (1985) sinds 1999 deel vh EU acquis
o Afschaffen fysieke grenscontroles ad binnengrenzen + gezamenlijk beleid tav de
buitengrenzen
o Controle buitengrenzen blijft nationale bevoegdheid, wel gesteund door Fronotex
(EU-agentschap, 2004)
- Wat kan en wat kan nt onder de Schengenregels
o Tijdelijke grenscontroles mogelijk wegens redenen v openbare orden en veiligheid
(max. 2j)
o Identiteitscontroles vs grenscontroles
 Vergelijk arrest Melki en Abdeli en arrest Adil t. Minister voor Immigratie,
Integratie en Asiel
 Mag nt structureel gedurende een periode zijn waarbij men iedereen
tegenhoudt
  Ook verboden indien uitgevoerd door privémaatschappijen (zie arrest
Touring Tours)

Afdeling 3 Nauwere samenwerking

- Zie Art. 20 VEU en 326-334 VWEU
- Voorwaarden
o Ten minste 9 deelnemende lidstaten
o Ter verwezenlijking van EU-doelstellingen en belangen en ter versterking van het
integratieproces (nt onttrekken aan verplichtingen)
o Indien deze doelstellingen niet binnen een redelijke termijn door de EU in haar
geheel kan worden verwezenlijkt
o Mag niet in strijd zijn met geldende Europese regelgeving, in het bijzonder wat
betreft de interne markt
o Niet mogelijk voor domeinen waar EU exclusief is bevoegd
o Na machtiging door de Raad (QMV) op voorstel van de Commissie en goedkeuring
door het Europees Parlement
o Open voor niet-deelnemende lidstaten die later aansluiten
- Art. 42 (6) en 46 VEU: permanente gestructureerde samenwerking (PESCO) inzake militaire
aangelegenheden

Hoofdstuk 3 De EU als rechtsorde gebaseerd op gemeenschappelijke waarden

Afdeling 1 Wat is rechtsstatelijkheid?
- Legaliteit
o Wetgeving wordt vastgesteld obv een transparant, democratisch en pluralistisch
proces
- Rechtszekerheid
o Regels zijn duidelijk en voorspelbaar en worden nt met terugwerkende kracht
gewijzigd
- Verbod op willekeur UM
- Toegang tot RS door onafhankelijke en onpartijdige rechters (effectieve rechtsbescherming)
- Gelijkheid voor de wet
o Rule of law <-> rule by law
Afdeling 2 Een nieuw EU-kader voor het versterken van de rechtsstaat

Afdeling 3 Polen als testcase

- Achtergrond
o 2015: aanpassing ad wet inzake het constitutioneel hof + aantal andere nieuwe
wetten
o 2016: Eu. Commissie geeft mandaat aan F. Timmermans om dialoog met Polen op te
starten en mogelijke oplossingen te zoeken (Fase I)
- 2016
o Commissie neemt een advies aan over de rechtsstaat in Polen (fase II)
- 3 rechtsstaataanbevelingen (fase III)
o 2016, 2016, 2017
- Met reden omkleed voorstel vd Eu. Commissie ogv art. 7, 1e lid VEU inzake rechtsstaat in
Polen, COM (2017) 835 final

Afdeling 4 Zaak C-2016-18 PPU, LM

- Feiten
o Poolse vraag tot overlevering v LM, verdacht v drugsfeiten, aan Ierland obv het Eu.
Aanhoudingsbevel
o Kan Ierse rechter LM overlevering rekening houdende met de situatie vd rechtsstaat
in Polen (zoals blijkt het opstarten v art. 7 VEU procedure)?
 - 35.
o Het unierecht steunt op de fundamentele premisse dat elke LS met alle andere LS
een reeks = waarden deelt
 Impliceert + rechtvaardigt onderlinge vertrouwen tussen de LS’n om de
waarden te respecteren + erkennen
- Beginsel v wederzijds vertrouwen is nt onbegrensd!
o Art. 7, 2e lid VEU Leid automatisch tot opschorting Eu. Arrestatiebevel
o Art. 7, 1e lid VEU Vereist dat de uitvoerende rechterlijke autoriteit controleert of
recht op eerlijk proces v verdachte wordt gegarandeerd

Afdeling 5 Zaak C-64-16, Juizes Portugueses

- Feiten
o Verlaging salarissen voor rechters in overeenstemming met rechtsstaat?
- Arrest
o Bevoegdheid HvJ op grond van Art. 19 VEU, lid 1, 2°!
 Art. 19 VEU vertrouwt het rechterlijk toezicht op de eerbiediging van de EU-
rechtsorde niet alleen toe aan het Hof van Justitie maar ook aan de rechters
van de lidstaten
o LS moeten ‘daadwerkelijke rechtsbescherming’ voor alle domeinen die vallen onder
het Unierecht
 Vereist onafhankelijkheid van de rechters
 Onafzetbaarheid en adequate bezoldiging als belangrijke waarborg
o In casu geen probleem wegens algemeen karakter en proportionaliteit van de
maatregel

Afdeling 6 Zaak C-619/18, Commissie t Polen

- Vereiste v onafhankelijkheid vd rechterlijke instanties omvat 2 aspecten
o Extern aspect
 Gn inmenging of instructies v buitenaf; gn hiërarchisch verband
o Intern aspect
 Het houden v gelijke afstand tov de partijen bij het geding

Afdeling 7 Zaak C-896/19, Repubblika t Il-Prim Ministru

- Achtergrond
o Dispuut ivm benoemingsprocedure voor rechters in Malta, zoals geregeld in de
Maltese grondwet
o Bevoegdheid minister-president om de benoeming v kandidaat-rechters voor te
leggen ad president
o Kandidaten moeten onafhankelijk zijn; commissie voor rechterlijke benoemingen
beoordeelt kandidaten en adviseert minister-president
- Rechtsvraag
o Is Maltese stelsel voor benoeming v rechters in overeenstemming met het Unierecht
(art. 19, 1e lid, 2° VEU – art. 47 HV)?
- HvJ
o Cf. belang en criteria voor onafhankelijk en onpartijdigheid onder Unierecht
 Essentieel voor prejudiciële dialoog (art. 267 VWEU)
 Essentieel voor grondrecht op daadwerkelijke rechtsbescherming en eerlijk
proces (art. 47 HV)
 Link met respect voor de rechtsstaat (art. 2 VEU)
  Criteria: zie Com. Vs Polen (C-619/18)
o Principe v non-agressie!
o Evolutie v benoemingsprocedure in Malta
 Commissie voor rechterlijke benoemingen (sinds 2016) draagt bij tot
objectieve beoordeling v kandidaat-rechters (als commissie zelf
onafhankelijk is samengesteld)
 Speelruimte minister-president is beperkt – oa motiveringsplicht

Afdeling 8 Zaken C-156/21 (Hongarije vs EP/Raad) en C-157/21 (Polen vs EP/Raad)

- Achtergrond
o HU + PL betwisten de rechtsgeldigheid van VO 2020/2092
 Bevoegdheid om VO aan te nemen in het licht v art. 7 VEU
 Definitie vh begrip ‘rechtsstaat’ ih Unierecht
- Arrest
o VO is gebaseerd op art. 322 VWEU– financiële middelen vd EU
o Verschil met art. 7 VEU!
o Rechtsstaat is gn vaag politiek concept

Afdeling 9 Conclusie
- Unie gebaseerd op rechten voor waarden – Art. 2 VEU
- Politieke controle via Art. 7 VEU (+ Verordening 2020/2092)
- Juridische controle via HvJ, voor zover nationale maatregelen vallen binnen
toepassingsgebied van het Unierecht
- Onafhankelijkheid rechterlijke macht als kernelement van respect voor de rechtsstaat
o Rol van Art. 19, lid 1, 2e alinea VEU + Art. 47 HV in combinatie met Art. 2 VEU!

Deel III De instellingen van de Unie

- Art. 13 VEU

Europese Raad
Art. 15 VEU, art. 235 – 236 VWEU
Hof van justitie Commissie Europees Economisch
Art. 19 VEU, art. 251 – Art. 17 VEU, art. 244 – 250 VWEU en sociaal Comité
281 VWEU Art. 301 -304 VWEU
Raad Europees Parlement Comité van de Regio’s
Art. 16 VEU, art. 237 – Art. 14 VEU, art. 223 – Art. 305 – 307 VWEU
243 VWEU 234 VWEU
Rekenkamer Europese Centrale Europese
Art. 285 – 287 VWEU Bank Investeringsbank
Art. 282 – 284 VWEU Art. 309 VWEU
Hoofdstuk 1 Het Europees Parlement (art. 13 -14 en 223 – 234 VWEU)
- Samenstelling
o Sinds 1979 rechtstreeks verkozen voor periode van 5 jaar
o Maximum 751 leden
- Besluitvorming
o Meerderheid van uitgebrachte stemmen
o Uitz. Meerderheid van leden
 Vb. amendementen begroting of standpunt Raad
o Uitz. 2/3 uitgebrachte stemmen + meerderheid leden
  Vb. motie van wantrouwen tav Commissie (controle)
- Fracties en partijen
o Politieke fracties
 Minimaal 25 leden
 Vertegenwoordiging van min. ¼ lidstaten
 ‘Niet-ingeschrevenen’ behoren tot geen enkele fractie
 Belangrijk i.v.m. samenstelling parlementaire commissies en rapporteurs
o Politieke partijen
 Formeel samenwerkingsverband tussen verwante politieke partijen uit
verschillende lidstaten
- Bevoegdheden
o Wetgevende bevoegdheden
 Rol in gewone en bijzondere besluitvormingsprocedures
o Controlerende bevoegdheden
 Mede-verantwoordelijk (met Raad) voor budget (314 VWEU)
 Motie van afkeuring Commissie (Art. 234 VWEU)
 Rol in aanstelling Commissie
 Bespreking bijeenkomsten Europese Raad
 Petities van burgers
 Etc.

Hoofdstuk 2 De Europese Raad (art. 15 VEU en 235 – 236 VWEU)

- Achtergrond
o Nt in oorspronkelijke basisverdragen
o De facto bijeenkomsten sinds 1974 (initiatief V.G.d’Estaing)
o Voor eerst vermeld in Europese Akte en pas sinds verdrag v Lissabon erkend als
volwaardige instelling vd EU
- Samenstelling
o De Europese Raad bestaat uit de staatshoofden en regeringsleiders van de lidstaten,
zijn voorzitter en de voorzitter van de Commissie. De Hoge Vertegenwoordiger van
de Unie voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid neemt deel aan de
werkzaamheden van de Europese Raad.
- Besluitvorming
o Consensus
 Uitz. Gekwalificeerde meerderheid (bv. Verkiezing voorzitter)
- Bevoegdheden
o Geven van ‘impulsen voor de ontwikkeling van de Unie’ en algemene beleidslijnen en
prioriteiten definiëren
o Geen wetgevingstaken!
o Specifieke institutionele functies
 Benoeming Commissie, directie ECB, schorsen LS
 Rol in herzieningsprocedure van de verdragen
- Voorzitter Eu. Raad (C. Michel)
o Verkiezingen
 Bij gekwalificeerde meerderheid gekozen door de leden vd Eu. Raad voor
periode v 2.5j
o Taken
 Leidt de Europese Raad en bevordert de cohesie en consensus
  Vertegenwoordigt de EU inzake GBVB-materies “op zijn niveau”
 Cf. bevoegdheidsverdeling EU externe vertegenwoordiging!

Hoofdstuk 3 De Raad (art. 16 VEU en 237 – 243 VWEU)

- Samenstelling
o Een vertegenwoordiger van elke lidstaat op ministerieel niveau
o 10 Raadsformaties
 Soms informele bijeenkomsten (Eurogroep, Gymnich)
o Toerend voorzitterschip
 Uitz.: Raad Buitenlandse Zaken
- Besluitvorming
o Gekwalificeerde meerderheid de regel
o Eenparigheid voor bepaalde domeinen
 Oa soc. Zekerheid, fiscaliteit
o Noodremprocedure
- Gekwalificeerde meerderheid
o 55% vd leden
 Min. 15 LS
 72% indien nt op voorstel commissie
o 65% vd bevolking
o Blokkeringsminderheid min. 4 leden
- Comité van Permanente Vertegenwoordigers
o COREPER I en II
o A- en B-punten
- Comitologie
o Comités met experts uit de lidstaten
 Bvb. Vaststellen van visquota’s in het kader van het gemeenschappelijk
visserijbeleid
- Bevoegdheden
o Wetgeving en begroting
o Beleidsbepalende en coördinerende taken
o Sluiten van internationale akkoorden

Hoofdstuk 4 De Commissie (art. 17 VEU en 244 – 250 VWEU)

- Samenstelling
o “Op grond van hun algemene bekwaamheid en Europese inzet gekozen uit personen
die alle waarborgen op onafhankelijkheid bieden”
o Europese Raad draagt eerst bij gekwalificeerde meerderheid kandidaat-voorzitter
voor
 “Rekening houdende met het Europees Parlement en na passende
raadplegingen”
 EP keurt goed bij gewone meerderheid
o De Raad en Commissievoorzitter stellen lijst op die als College ter goedkeuring aan
EP wordt voorgelegd
 Belang v EP-hoorzittingen
 o Na goedkeuring door EP, door Europese Raad bij gekwalificeerde meerderheid
goedgekeurd
o Vanaf 2014 is het aantal leden van de Commissie 2/3 van het aantal lidstaten … tenzij
de Europese Raad met eenparigheid van stemmen besluit dit aantal te wijzigen
 Besluit Eu. Raad 2013
 Tegemoetkoming aan Ierland nalv negatief ratificatiereferendum verdrag v
Lissabon
- Ambtstermijn van 5 jaar
- Versterkte rol voor de voorzitter (U. von Der Leyen)
- Hoge vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid (J.B.Fontelles)
o 3-dubbele functie
 Mandataris van de Raad voor uitvoering GBVB
 Vice-voorzitter Commissie
 Voorzitter van de Raad Buitenlandse zaken
 -> Zorgt voor samenhang EU extern beleid
o Aanstellingsprocedure
 Aangesteld door de Europese Raad (QMV) met instemming van de
Commissievoorzitter
 Aangesteld door het Europees Parlement en de Europese Raad als lid van de
Commissie
- Besluitvorming bij consensus (of meerderheid)
- Bevoegdheden
o Initiator van EU-besluitvorming
o Beperkte wetgevende bevoegdheden
 Gedelegeerde en/of uitvoeringshandelingen
o Onderhandelingen met derde landen
o Externe vertegenwoordiging, behalve GBVB
o Adviezen en aanbevelingen
o Toezicht op toepassing EU recht
 LS’n
 Ondernemingen

Hoofdstuk 5 Het hof van justitie van de EU (art. 251 – 281 VWEU)
- Hof van Justitie
o 27 rechters en 11 advocaten-generaal
 Kamers van 3, 5 or 15 rechters of plenair
o Benoemd voor periode van 6 jaar, verlengbaar
- Gerecht (°1989)
o 54 rechters; geen advocaten-generaal
- Art. 344 VWEU
o De lidstaten verbinden zich, een geschil betreffende de uitlegging of de toepassing
van de Verdragen niet op andere wijze te doen beslechten dan in de Verdragen is
voorgeschreven.
o Vb. Zaak C-459/03, Commissie t. Ierland (Mox plant)
- Relatie HvJ - Gerecht
o HvJ
 Prejudiciële vragen
 Directe procedures tegen lidstaten
  Lidstaat t. Raad/EP
 Inter-institutionele conflicten
 Gn beroep mogelijk tegen beslissingen
o Gerecht
 Alle directe procedures tegen instellingen
 Met uitzondering van: (Art. 51 Statuut van het Hof):
 Lidstaat t. Raad/EP
 Inter-institutionele conflicten
- Hogere voorziening
o Gerecht --> Hof van Justitie
o Binnen de twee maanden na betekening van de bestreden beslissing
o Voor partijen die geheel/gedeeltelijk in ongelijk zijn gesteld + lidstaten/instellingen
die niet zijn tussengekomen in geding voor Gerecht
o Geen schorsende werking
 Mogelijkheid tot voorlopige maatregelen (art. 279 VWEU)
o Alleen betreffende rechtsvragen
 Onbevoegdheid
 Onregelmatigheden in procedure
 Schending van het EU recht
- Kort geding (art. 279 VWEU)
o Mogelijkheid tot het nemen van ‘voorlopige maatregelen’
o Doel: de volledige doeltreffendheid van de eindbeslissing waarborgen
o Het Hof is bevoegd om “alle voorlopige maatregelen vast te stellen die het
noodzakelijk acht”
 Inclusief de mogelijkheid tot opleggen ve dwangsom!
o Bij beschikking van de (vice-)voorzitter op basis van 2 cumulatieve voorwaarden:
 Indien is aangetoond dat de voorlopige maatregelen op het eerste gezicht
‘feitelijk en rechtens gerechtvaardigd zijn’ (fumus boni juris)
 Spoedeisend zijn in de zin dat het noodzakelijk is ter voorkoming van
ernstige schade aan de belangen van de verzoeker
o Zie: Beschikking in zaak C-441/17 R, Commissie t. Polen (Puszcza Białowieska)
- Rechtstreekse procedures

VWEU Comm. LS Raad/EP Particulier

258 E V / /
259 / E/V / /
263 E/V E E/V E
265 E/V E E/V E
268 V / V E
- Lidstaat is verplicht om maatregelen te nemen welke nodig zijn ter uitvoering van het arrest
van het Hof
o Arrest heeft ‘declaratoir karakter’
o Cf. plicht van loyale samenwerking
o Strijdig nationaal recht wordt NIET nietig verklaard door veroordeling HvJ!
- Arrest Waterkeyn
o Nationale rechters moeten rekening houden met uitspraak HvJ
- Commissie t. lidstaat 
o Forfaitaire som (boete)/ dwangsom
 - Prejudiciële procedure
o Doel: uniforme interpretatie en toepassing EU recht
o Wisselwerking nationale rechter – Hof van Justitie
 Grote autonomie voor nationale rechter
 Beslist of en hoe een vraag moet worden gesteld
 Verplicht tot stellen van prejudiciële vraag bij twijfel over toepassing
EU-recht in laatste aanleg (tenzij ‘acte clair’ of ‘acte éclairé’)
 Enkel HvJ kan ongeldigheid van EU-wetgeving vaststellen!
 Hof van Justitie kan vragen herformuleren maar bezit niet de bevoegdheid
om nationale regels te toetsen aan de EU-regels
- Nationale rechterlijke instantie
o Zaak C-394/11, Belov
o Feiten
 Bulgaarse Commissie ter bescherming tegen discriminatie verzoekt uitleg
over EU non-discriminatierichtlijn 2004/53
o Arrest
 Enkel ‘nationale rechterlijke instanties’ kunnen prejudiciële vragen stellen
 Gebaseerd op specifieke aard en functie
 Wettelijke grondslag, verplichte rechtsmacht, uitspraak na procedure
op tegenspraak, onafhankelijkheid etc.

Hoofdstuk 6 De Europese Centrale Bank (art. 282 – 284 VWEU)

- Zetel in Frankfurt
- Monetair beleid voor de eurozone
- Bankentoezicht

Hoofdstuk 7 De Rekenkamer (art. 285 – 287 VWEU)

- Controle van de EU-rekeningen
- Opstellen van jaarverslagen

Hoofdstuk 8 Andere organen en instanties van de EU niet vermeld in art. 13, 1e lid
VEU
- Europees Economisch en Sociaal Comité
o 353 leden, benoemd voor 5 jaar
o Vertegenwoordigers van werkgevers, werknemers, belangengroepen (o.a. boeren,
consumenten)
- Comité van de Regio’s
o 353 leden, benoemd voor 5 jaar
o Vertegenwoordigers van lokale en regionale overheden
- Eurogroep
- Europese investeringsbank
- Ombudsman
- Europese dienst voor extern optreden
- Agentschappen
o bv. Frontex

Deel IV Bronnen van EU-recht

Primaire bronnen
 Secundaire bronnen
Int. Akkoorden
Autonome rechtshandelingen (art. 288 VWEU)
- Wetgevingshandelingen
- Gedelegeerde en uitvoeringshandelingen
Hoofdstuk 1 Primaire rechtsbronnen
- Aangenomen door de lidstaten als ‘grondwettelijke autoriteit’
- Omvat:
o Basisverdragen en wijzigingen (VEU en VWEU)
o EU Handvest van de grondrechten
o Protocollen gehecht aan Verdragen
o Toetredingsverdragen met nieuwe lidstaten
- Enkel interpretatie door Hof van Justitie, geen geldigheidscontrole

Hoofdstuk 2 Secundaire rechtsbronnen

Afdeling 1 Verordening
- Kenmerken
o Algemene strekking
o Verbindend in alle onderdelen
o Rechtstreeks toepasselijk in elke lidstaat
- Rechtsgevolgen
o Maakt rechtstreeks (i.e. zonder omzetting) deel uit van de nationale rechtsorde
o Horizontale en verticale directe werking mogelijk, indien bepalingen duidelijk en
onvoorwaardelijk zijn

Afdeling 2 Richtlijn
- Kenmerken
o Verbindend voor lidstaten en ten aanzien van het resultaat
o Nationale instanties kiezen vorm en middelen
o Omzetting in nationaal recht verplicht (binnen bepaalde termijn)
- Rechtsgevolgen
o Harmonisatie van wetgeving
o Verticale maar geen horizontale directe werking!
- Zaak 41/74, Van Duyn
o Feiten
 Een vrouw met de Nederlandse nationaliteit (Mevr. Van Duyn) wil in Londen
werken als secretaresse bij de ‘Church of Scientology’
 Mevr. Van Duyn wordt echter de toegang tot het Verenigd Koninkrijk
geweigerd; volgens de Britse autoriteiten zijn de activiteiten van de Church
of Scientology ‘sociaal schadelijk’
o Juridische vraag
 Is de weigeringsbeslissing van het VK in overeenstemming met Richtlijn
64/221 van de Raad over de coördinatie van de voor vreemdelingen
geldende bijzondere maatregelen ten aanzien van verplaatsing en verblijf,
die gerechtvaardigd zijn uit openbare orde, openbare veiligheid en
volksgezondheid ?
  Artikel 3 (1) van deze richtlijn voorziet dat “maatregelen van
openbare orde moeten uitsluitend berusten op het persoonlijk
gedrag van de betrokkene”
o Directe werking richtlijn?
 Verenigd Koninkrijk
 “Er moet worden aangenomen dat de Raad, door geen verordening
maar een richtlijn vast te stellen, heeft gewild dat de richtlijn anders
zou werken dan een verordening en dus niet rechtstreeks
toepasselijk zou zijn”.
 Hof van Justitie
 “Het zou onverenigbaar zijn met de dwingende werking die in [Art.
188 VWEU] aan de richtlijn wordt toegekend […] indien men in
beginsel zou uitsluiten dat een daarbij opgelegde verplichting kan
worden ingeroepen door personen op wie zij betrekking heeft.” (r.o.
12)
 Het ‘nuttig effect’ (effet utile) van de richtlijn!
 “In ieder afzonderlijk geval moet worden onderzocht of aard, opzet en
bewoordingen van het betrokken voorschrift medebrengen dat het in de
rechtsbetrekkingen tussen de LS’n en particulieren tot directe gevolgen kan
leiden”
 Voorwaarden
 De ingeroepen bepalingen moet duidelijk en onvoorwaardelijk zijn
 Omzettingsperiode is verstreken
 Geen (of foute) omzetting in nationale wetgeving
- Zaak C-91/92, Faccini Dori
o Feiten
 F. Dori sluit een overeenkomst voor een schriftelijke cursus Engels in het
centraal station van Milaan
 F. Dori annuleert na een paar dagen de overeenkomst per aangetekende
brief
 Richtlijn 85/577/EEG inzake buiten verkoopruimten gesloten
overeenkomsten was niet in Italiaanse wetgeving omgezet (hoewel
omzettingstermijn was verstreken)
 Richtlijn 85/577/EG voorziet minimumtermijn van 7 dagen om buiten
verkoopruimten gesloten overeenkomsten kosteloos te annuleren
o Rechtsvraag
 Kan F. Dori zich rechtstreeks op de bepalingen van Richtlijn 85/577/EEG
beroepen?
o Uitspraak
 Een richtlijn kan uit zichzelf geen verplichtingen aan particulieren opleggen
 Fundamenteel onderscheid met Verordeningen!
 Quid rechtsbescherming voor particulieren?
 Plicht tot richtlijnconforme interpretatie voor nationale rechters
(‘indirecte werking’)
o Relevante nationale wetgeving nodig
o Geen contra legem interpretatie mogelijk
- Zaak C-6/90, Francovich ea
 o
Feiten
 Richtlijn 80/987 m.b.t. minimumbescherming van werknemers bij insolventie
van de werkgever is niet omgezet in Italië ook al is de omzettingstermijn
verstreken
 Francovich e.a. eisen terugbetaling achterstallig loon na failliet van hun
werkgever
o Rechtsvraag
 Kunnen Francovich e.a. schadeloosstelling eisen van de Italiaanse overheid?
- Voorwaarden AH
o Voldoende gekwalificeerde schending van het Europees recht
 O.a. niet tijdig omzetten van de richtlijn
o Richtlijn omvat toekenning van rechten aan particulieren
 Inhoud van die rechten moet kunnen worden vastgesteld op basis van de
bepalingen van die richtlijn
o Causaal verband tussen de schending en de geleden schade

Afdeling 3 Besluit (vroeger ‘beschikking’)

- Kenmerken
o Verbindend in alle onderdelen
o Alleen verbindend voor adressaten, indien vermeld
- Rechtsgevolgen
o Mogelijkheid om bindende beslissingen te nemen in individuele situaties
- Vb’n
o Besluit tav onderneming
o Besluit tav lidstaat
o Besluit tot sluiten v akkoord

Afdeling 4 Aanbevelingen en adviezen

- Niet bindende rechtshandeling (cf. zaak Grimaldi)
- ‘soft law’ – hulpmiddel bij interpretatie van nationale wetgeving aangenomen ter uitvoering
van EU-wetgeving

Afdeling 5 ‘ad hoc’ handelingen

- Resolutie
- Mededeling, richtsnoer, gedragscode
- Groenboek
- Witboek

Afdeling 6 Internationale akkoorden

- Voor procedure: Art. 218 VWEU
- Bindend voor de Unie en de lidstaten
- Integraal deel van de EU-rechtsorde
- Voorbeeld i.v.m. hiërarchie van bronnen
o Zaak C-228/06, Soysal
 Standstillclausule Additioneel Protocol bij AA met Turkije > Verordening
539/2001 (visumplicht)
o Directe werking van internationale akkoorden
 Vb. Zaak 265/03, Simutenkov
Deel V Wetgevingsprocedures
Hoofdstuk 1 Types rechtshandelingen
- Wetgevingshandelingen
o Volgens een wetgevingsprocedure (gewone of bijzondere) vastgestelde
rechtshandelingen
- Nt-wetgevingshandelingen
o Gedelegeerde handeling
 Een handeling van de Commissie die eerdere wetgevingshandeling aanvult of
wijzigt (op niet-essentiële punten)
o Uitvoeringshandeling
 Een handeling van de Commissie (of Raad) die uitvoering geeft aan een
andere bindende handeling

Hoofdstuk 2 Wetgevingsprocedures
- Gewone wetgevingsprocedure
o Initiatief Europese Commissie
o Raad en Europees Parlement moeten akkoord gaan
o Maximum 3 lezingen
- Bijzondere wetgevingsprocedure
o Raadplegingsprocedure
o Goedkeuringsprocedure

Deel VI Enkele basisprincipes van het EU-recht

Hoofdstuk 1 Het attributiebeginsel
- Art. 5 VEU

Afdeling 1 Bevoegdheidscategorieën
- Exclusieve bevoegdheden (art. 3 VWEU)
o Enkel de EU kan wetgevend optreden, LS’n kunnen enkel uitvoeringsmaatregelen
nemen
- Gedeelde bevoegdheden (art. 4 VWEU)
o Zowel de EU als de LS’n kunnen wetgevend optreden, in principe kunnen de LS’n
enkel optreden voor zover de EU haar bevoegdheden nog nt heeft uitgeoefend (=
pre-emption beginsel)
- Aanvullende bevoegdheden (art. 6 VWEU)
o De EU is bevoegd om het optreden vd LS’n te ondersteunen, te coördineren of aan te
vullen
- Sui generis bevoegdheden (art. 5 + 24 VWEU)
o Coördinatie v sociaal-eco. Beleid vd LS’n
o GBVB
- Zaak 22/70, Comm. t Raad
o Feiten
 Commissie verzoekt nietigverklaring van de beslissing van de Raad m.b.t. “de
onderhandeling over en sluiten van de Europese Overeenkomst betreffende
de arbeidsvoorwaarden voor de bemanning van motorvoertuigen voor het
internationale wegvervoer (AETR)”, door de lidstaten van de EEG
  Verordening 543/69 inzake rij- en rusttijden van de bemanning van
voertuigen in het wegvervoer
o Rechtsvraag
 Zijn de lidstaten dan wel de EEG bevoegd m.b.t. de onderhandelingen over
en het sluiten van het AETR-akkoord?
- Flexibiliteitsclausule (art. 352 VWEU)
o Indien een optreden van de Unie in het kader van de beleidsgebieden van de
Verdragen nodig blijkt om een van de doelstellingen van de Verdragen te
verwezenlijken zonder dat deze Verdragen in de daartoe vereiste bevoegdheden
voorzien […]
o Eenparigheid in Raad na voorstel Commissie en goedkeuring Europees parlement
o Niet van toepassing op vlak van GBVB
o Grenzen: cf. Advies 2/94 (toetreding EVRM)

Afdeling 2 Keuze van de rechtsgrond

- Keuze is van constitutioneel belang
o Bepaalt de aard en omvang van de EU-bevoegdheid
o Bepaalt procedures en rechtsinstrumenten
- Bv
o Bevoegdheid inzake richtlijn betreffende reclame en sponsering van
tabaksproducten?
 Art. 114 VWEU
 Art. 168, 5e lid VWEU
- Basisprincipes - RS HvJ
o Keuze is gebaseerd op “objectieve gegevens die voor rechterlijke toetsing vatbaar
zijn”
 Doel en de inhoud van de handeling
o Zwaartepunt-test en ‘absorptiedoctrine’
 Hoofddoelstelling bepaalt de rechtsgrond
o Uitzonderlijk meervoudige rechtsgrondslag
 Indien een handeling verschillende doelstellingen nastreeft die onlosmakelijk
met elkaar verbonden zijn zonder dat de ene ondergeschikt is aan de andere
 Indien de besluitvormingsprocedures compatibel zijn
- Zaak c-300/89, Comm. t Raad (Titaandioxide)
o Feiten
 Beroep tot nietigverklaring van Richtlijn 89/428/EEG m.b.t. harmonisering
van programma’s ter vermindering en opheffing van verontreiniging door
afval afkomstig van de titaandioxide-industrie
 Richtlijn was aangenomen door de Raad op grond van art. 192 VWEU) inzake
milieubescherming
o Rechtsvraag
 Keuze van de rechtsgrondslag?
 Art. 114 VWEU: harmonisatiemaatregel interne markt
o Samenwerkingsprocedure
 Art. 192 VWEU: bescherming van het milieu
o Eenparigheid in Raad na raadpleging EP
- Zaak C-130/10, EP t Raad
o Feiten
  Europees Parlement vraagt nietigverklaring van verordening 1286/2009 van
de Raad m.b.t. beperkende maatregelen ten aanzien van personen en
entiteiten die banden hebben met Osama bin Laden, Al Q’aida en de Taliban
 Deze verordening was aangenomen op grond van Artikel 215, lid 2 VWEU
(sancties in kader GBVB)
o Rechtsvraag
 Keuze van de juiste rechtsgrond?
 Artikel 215, lid 2 VWEU: beperkende maatregelen in kader GBVB
o QMV Raad, enkel kennisgeving EP (ter uitvoering van GBVB
besluit)
 Artikel 75 VWEU: beperkende maatregelen in de strijd tegen
terrorisme (titel V: Ruimte van Vrijheid, Veiligheid en Recht)
o Gewone wetgevingsprocedure
o Uitspraak HvJ
 Redenering van het arrest Titaniumdioxide blijft ook gelden na de
inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon
 Combinatie tussen Art. 75 en 215 (2) VWEU is procedureel onverenigbaar
 Keuze rechtsgrondslag?
 Vergelijking sanctieregime pre- en post-Lissabon
 Doel van de bestreden verordening is de implementatie van een VN-
resolutie
 Keuze van de auteurs van het Verdrag van Lissabon om het EP een
beperkte rol toe te kennen in het kader van het GBVB

Hoofdstuk 2 De beginselen van subsidiariteit en evenredigheid

- Art. 5 (3) VEU
o Krachtens het subsidiariteitsbeginsel treedt de Unie op de gebieden die niet onder
haar exclusieve bevoegdheid vallen, slechts op indien en voor zover de doelstellingen
van het overwogen optreden niet voldoende door de lidstaten op centraal, regionaal
of lokaal niveau kunnen worden verwezenlijkt, maar vanwege de omvang of de
gevolgen van het overwogen optreden beter door de Unie kunnen worden bereikt.
o Prioritaire controle door nationale parlementen (gele en oranje kaart procedures)
 Zie Art. 6 en 7 van Protocol Nr. 2
- Art. 5(4) VEU
o Krachtens het evenredigheidsbeginsel gaan de inhoud en de vorm van het optreden
van de Unie niet verder dan wat nodig is om de doelstellingen van de Verdragen te
verwezenlijken.
o Evenredigheidsbeginsel geldt ook voor toetsing van de handelingen van de lidstaten
(bvb. m.b.t. uitzonderingen op verdragsvrijheden)
- Zaak C-358/14, Polen t EP en Raad
o Feiten
 Richtlijn 2014/40 omvat bepalingen inzake de productie, presentatie en
verkoop van tabaksproducten
 O.a. verkoop van mentholhoudende sigaretten verboden vanaf 2020
en nieuwe regels inzake e-sigaretten
 Polen (en Roemenië) betwistten de rechtsgeldigheid van deze richtlijn in het
licht van de principes van subsidiariteit en evenredigheid
o Uitspraak HvJ
  De Uniewetgever beschikt over ‘een ruime discretionaire bevoegdheid’ op
gebieden waarin van hem politieke, economische en sociale keuzes worden
verlangd en waarin hij ingewikkelde beoordelingen moet maken. Derhalve is
een op dit gebied vastgestelde maatregel slechts onrechtmatig wanneer hij
‘kennelijk ongeschikt’ is ter bereiking van het door de bevoegde
instellingen nagestreefde doel.

Hoofdstuk 3 Het beginsel van loyale samenwerking

- Art. 4(3) VEU
- Art. 13(2) VEU
- Vb’n
o Niet-contractuele aansprakelijkheid van lidstaten (arrest Francovich)
o Samenwerking met de Europese Commissie inzake inbreukprocedures (Mox zaak)
o Plicht om strijdige nationale regels buiten toepassing te laten
o Plicht om arresten Hof van Justitie na te leven (Waterkeyn zaak)
o Internationaal optreden van de lidstaten mag uniform optreden van de Unie niet
ondermijnen

Hoofdstuk 4 Het gelijkheidsbeginsel

- Principe van non-discriminatie
o Zelfde behandeling van soortgelijke situaties
o Verschillende behandeling van verschillende situaties
- Vormen van discriminatie
o Directe discriminatie
 Onderscheid op grond van verboden onderscheidingscriterium (vb.
nationaliteit – Art. 18 VWEU)
o Indirecte discriminatie
 Onderscheid op grond van niet-verboden onderscheidingscriterium maar
met discriminerende effecten (vb. woonplaatsvereiste)
- Vb 1 – toegang Musea
o Zaak C-45/93, Commissie t. Spanje (Musea I)
 Spaanse regeling waarbij Spaanse onderdanen gratis toegang hebben tot
nationale musea
o Zaak C-388/01, Commissie t. Italië (Musea II)
 Italiaanse regeling waarbij lokale overheden gratis toegang verlenen aan
personen die hun woonplaats hebben in de gemeente of regio waarin het
museum gevestigd is.
- Vb 2 – toegang hoger onderwijs
o Zaken 293/83, Gravier en 24/86, Blaizot
 Additioneel inschrijvingsgeld voor onderdanen van andere lidstaten als
verboden discriminatie op grond van nationaliteit
o Zaak C-73/08, Bressol
 Feiten
 Franse Gemeenschap beperkt inschrijving aantal ‘niet-ingezeten
studenten’ voor 9 medische en paramedische opleidingen
 Rechtsvraag
 Is dit verenigbaar met beginsel van non-discriminatie op grond van
nationaliteit (Art. 18 VWEU)?
  Uitspraak Hof van Justitie
 Indirecte discriminatie op grond van nationaliteit
 Mogelijke rechtvaardiging wegens volksgezondheid
o Nationale rechter moet nagaan of dergelijk risico bestaat
o Nationale autoriteiten moeten bewijs leveren
o Beperking moet noodzakelijk en evenredig zijn
- Arrest Bidar (C-209/03)
o Feiten
 Franse student gaat in 1998 naar het VK en volgt er zijn laatste 3 jaar
middelbaar onderwijs. In 2001 schrijft hij zich in aan de universiteit in Londen
en doet aanvraag tot studielening, dit wordt hem geweigerd omdat hij niet in
het VK is gevestigd.
 Als student kan men niet de status van in het VK gevestigd persoon
verkrijgen
o Rechtsvraag
 Is de Britse regeling in overeenstemming met Art. 18 VWEU?
o Uitspraak HvJ
 EU recht is van toepassing t.g.v. uitoefening burgerschapsrechten
 Indirecte discriminatie tenzij het onderscheid gebaseerd is op objectieve
overwegingen die losstaan van de nationaliteit en evenredig zijn aan
nagestreefde legitieme doelstelling
 Eis van ‘integratie in de samenleving’ is legitiem
 Britse regeling inzake vereiste van ‘vestiging’ is disproportioneel
- Arrest Angonese (C-281/98)
o Feiten
 Bankinstelling vereist dat sollicitanten in het bezit zijn van een
tweetaligheidsattest (Duits/Italiaans) afgeleverd in de provincie Bolzano
 Mr. Angonese heeft dit attest tijdens zijn studies in Oostenrijk behaald en
komt niet in aanmerking voor de sollicitatie
o Rechtsvraag
 Is artikel 45 VWEU (non-discriminatie op grond van nationaliteit in kader van
vrij verkeer van werknemers) van toepassing?
- Arrest Feryn (C-54/07)
o Feiten
 Publieke verklaringen directeur firma Feryn
 Procedure Centrum voor gelijkheid van kansen en racismebestrijding t. Feryn
voor arbeidsrechtsbank
o Rechtsvragen
 Is er sprake van discriminatie?
 Moet er een identificeerbare klager zijn ?
o Hof van Justitie
 Doel van de richtlijn
 Bewijslast
 Sancties
- Arrest Achbita (C-157/5)
o Feiten
  Samira Achbita wordt ontslagen omdat ze een islamitische hoofddoek wil
dragen op de werkvloer
 Bedrijf verbiedt het zichtbaar dragen van enig politiek, filosofisch of religieus
teken
o Rechtsvraag
 Vormt het verbod om een hoofdoek te dragen een vorm van discriminatie?
o Hof van Justitie
 Directe vs. indirecte discriminatie
 Proportionaliteitstoets
- Omgekeerde discriminatie
o Eigen onderdanen of nationale situaties worden minder gunstig behandeld dan
onderdanen of situaties van andere lidstaten
o Rechtstreeks gevolg van het attributiebeginsel
o Niet verboden onder EU-recht
o Probleem van omgekeerde discriminatie moet in het kader van het interne
rechtsstelsel van de lidstaat worden opgelost
- Zaak C-212/06 (Vlaamse zorgverzekering)
o Feiten
 Vlaams decreet stelt systeem van zorgverzekering in voor personen die
wonen in Vlaanderen of Brussel
 Na opmerkingen Europese Commissie krijgen ook personen die in
Vlaanderen/Brussel werken en in een andere lidstaat wonen, toegang tot het
systeem van de Vlaamse zorgverzekering
o Rechtsvraag
 Wat met personen die in Vlaanderen/Brussel werken en in een Wallonië
wonen?
o Uitspraak HvJ
 Situaties die geen enkel aanknopingspunt hebben met het recht van de Unie
en waarvan alle relevante elementen binnen de interne sfeer van één
lidstaat liggen vallen in principe buiten het toepassingsgebied van de EU
interne markt regels.
 Onderscheid tussen ‘zuiver interne’ versus ‘grensoverschrijdende’
situaties voor wat betreft toepassing van de EU interne markt regels
 Omgekeerde discriminatie ten gevolge van interactie tussen Europees en
nationaal recht

Hoofdstuk 5 Het beginsel van wederzijdse erkenning

- Zaak Cassis de Dijon (120/78)
o Feiten
 Cassis de Dijon: 15-20 % alcohol
 Duitse wetgeving: likeur > 25 % alcohol
 Maatregel van gelijke werking? (Art. 34 VWEU)
o Arrest
 “bij gebreke aan een gemeenschappelijke regeling […] staat het aan de
lidstaten om […] regelingen te treffen”
 “Belemmeringen van het intracommunautaire handelsverkeer […] moeten
worden aanvaard voor zover dwingende behoeften […] ze noodzakelijk
maken”.
 
In casu: Duitse wetgeving is een disproportionele belemmering van het vrij
verkeer van goederen om de doelstelling van volksgezondheid en
consumentenbescherming te bereiken
- Enkele basisregels – vriji verkeer van goederen
o Principe van wederzijdse erkenning
 Producten moeten in principe worden toegelaten wanneer zij in de lidstaat
van oorsprong zijn geproduceerd en in handel gebracht volgens in dat land
geldige procédés en voorschriften
o Uitzonderingsgronden
 Artikel 36 VWEU + ‘rule of reason’ indien maatregelen zonder onderscheid
van toepassing zijn
 Beperkende maatregelen moeten ‘noodzakelijk’ en ‘proportioneel’ zijn
 Vb. opblaaspoppenzaak (zaak 121/85)
 NIET: indien er een harmonisatierichtlijn is genomen op grond van Art. 114
VWEU!

Glossarium
Acquis (communautaire) Betreft de gemeenschappelijke onderbouw v
rechten en plichten die alle LS’n uit hoofde vd
EU bindt. Het is voortdurend in ontwikkeling.
Kandidaat-LS’n moeten het acquis
communautaire aanvaarden vooraleer zij
toetreden tot de EU
Associatieovereenkomst Bijzondere int. Overeenkomst voorzien in art.
217 VWEU gesloten door de EU met een 3e
staat, vaak gemengd
Attributiebeginsel Fundamenteel beginsel vd EU-rechtsorde
beschreven in art. 5 VEU. de EU heeft enkel die
bevoegdheden die haar toegekend zijn onder
de Verdragen. Andere bevoegdheden behoren
aan andere LS’n toe
Besluit 1 vd bindende rechtshandelingen vd EU
Blokkeringsmiddel Aangezien de drempel voor een gekwalificeerde
meerderheid hoger ligt dan 50% kan een
minderheid v LS’n een bepaalde beslissing
blokkeren. Art. 16(4) VEU Min. 4 LS’n moet
bestaan, zo nt wordt de gekwalificeerde
meerderheid alsnog geacht te worden bereikt
Directe werking Fundamenteel beginsel vd EU rechtsorde,
geïntroduceerd door het Hof in Van Gend en
Loos. EU-rechtshandelingen hebben onder
bepaalde vw’n directe werking, wat toelaat dat
er rechtstreeks beroep op wordt gedaan voor
de nationale rechter
Douane-unie Bestaat uit de afschaffing v alle douanerechten
en beperkingen tussen de leden, alsook de
vaststelling v een gemeenschappelijk
douanetarief v toepassing op goederen v
herkomst uit 3e landen
Eurogroep Informele instantie die bestaat uit de ministers

Europees semester
Europese Economische Ruimte
Europese Vrijhandelsassociatie
Europese Raad
Exclusieve bevoegdheid
Gedeelde bevoegdheid
Gedelegeerde handeling
Gekwalificeerde meerderheid
v financiën vd landen die deel uitmaken vd
eurozone. De eurogroep vergadert maandelijks
met de eurocommissaris voor eco. En
monetaire zaken en met de voorzitter vd ECB en
beoogt de coördinatie vh eco. Beleid binnen de
eurozone te versterken en de financiële
stabiliteit vd eurolanden te bevorderen
Cyclus voor de coördinatie vh beleid inzake
eco., begroting, werkgelegenheden en sociale
zaken id EU
Obv het EER-akkoord v 1992 tussen de EG (nu
EU) en 3 landen v Europese
Vrijhandelsassociatie (IJsland, Noorwegen,
Liechtenstein) worden de EU-principes en
rechtsregels die de interne markt beheersen
(vrij verkeer v goederen, personen, diensten,
kapitaal) alsook het EU-mededingingsbeleid en
nog tal v andere EU-beleidsdomeinen toegepast
In 1960 opgerichte vrijhandelszone als
alternatief voor en reactie op de EEG. Heel wat
voormalige EVA-landen zijn inmiddels
toegetreden tot de EU (UK,DE,PO,ZW,FI,AT). Op
heden bestaat de EVA nog uit Noorwegen
IJsland, Liechtenstein en Zwitserland
Instelling vd EU. Nt te verwarren met de Raad v
Europa. De ER is een bijeenkomst vd staats- en
regeringsleiders vd LS’n, die de nodige impulsen
geeft voor de ontwikkeling vd EU en de
algemene beleidslijnen vaststelt
Categorie v bevoegdheden ad EU toegekend,
beschreven in art. 3 VWEU. Deze
bevoegdheden kunnen nt meer uitgeoefend
worden door de LS’n, enkel door de EU
Categorie v bevoegdheden ad EU toegekend,
beschreven in art. 4 VWEU. Hieronder vallen de
meeste EU-bevoegdheden. Deze bevoegdheden
worden zowel door de EU als door de LS’n
uitgeoefend
Type v bindende handelingen beschreven in art.
290 VWEU. Is zelf gn EU wetgevende handeling,
maar kan een EU wetgevende handeling
aanpassen op nt-essentiële elementen. Kan
uitgevoerd worden door een
uitvoeringshandeling. Neemt de vorm aan ve
verordening, richtlijn of besluit
Meerderheidsdrempel die id regel v toepassing
is (overeenkomstig art. 16(3) VEU) wnr de Raad
stemt. Door het verdrag v Lissabon bepaalt op
min. 55% vd LS’n die min. 65% vd EU-bevolking
vertegenwoordigen. Deze regel geldt vanaf
01/01/2014 tot en met 31/03/2017 kan

Gemeenschappelijk Buitenlands en
Veiligheidsbeleid
Gemengde overeenkomst
Gewone wetgevingsprocedure
Groenboek
Handvest vd grondrechten
Hoge vertegenwoordiger (vd Unie voor
buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid)
Impliciete bevoegdheid
evenwel de oude gekwalificeerde
meerderheidsregel uit het Nice-verdrag nog
toegepast worden
GBVB is ingesteld door het verdag v Maastricht.
Het voorziet id vaststelling op termijn ve
gemeenschappelijk defensiebeleid waaruit
mettertijd een gemeenschappelijke defensie
zou kunnen ontstaan. De doelstellingen vh
GBVB zijn vastgesteld in art. 24 VEU en worden
nagestreefd door middel v eigen
rechtsinstrumenten, zoals gemeenschappelijke
optredens en standpunten die met
eenparigheid v stemmen door de Raad worden
aangenomen. Sinds de inwerkingtreding vh
verdrag v Lissabon maakt het GBVB deel uit vh
ruimere externe optreden vd EU
Int. Overeenkomst tussen de EU en een 3 e staat.
Omdat de overeenkomst ook betrekking heeft
op gedeelde bevoegdheden, zijn ook de EU-LS’n
partij bij deze overeenkomst, dit maakt ze
gemengd
Belangrijkste wetgevingsprocedure, tot voor het
verdrag v Lissabon ook wel de co-
decisieprocedure genoemd. Beschreven in art.
294 VWEU: de Commissie doet een
wetgevingsvoorstel, waarbij Raad en Parlement
overeenstemming moeten bereiken over de
finale tekst. De Raad beslist hierbij met
gekwalificeerde meerderheid
Een door de Eu. Commissie opgesteld doc. Dat
de Eu. Discussie wil bevorderen omtrent de
aanpak ve bepaalde problematiek. Op deze
manier verzamelt de Eu. Commissie de nodige
info om wetgevingsvoorstellen te kunnen
opstellen
Catalogus v grondrechten die sinds het verdrag
v Lissabon de status heeft v primair recht. Is v
toepassing op de EU-instellingen en ook op de
EU-LS’n voor zover zij het EU-recht toepassen
1 vd 5 ondervoorzitters vd Eu. Commissie en zit
de Raad Buitenlandse zaken voor. Hij werkt
mee aan de ontw. Vh gemeenschappelijk
buitenlands en veiligheidsbeleid en legt dit het
ten uitvoer als mandataris vd Raad. Hij is
verantwoordelijk voor de externe betrekkingen
n ede coördinatie vd overige aspecten h externe
opstreden vd Unie alsook het
gemeenschappelijk veiligheids- en
defensiebeleid
Nuancering vh attributiebeginsel. Ook wnr er gn
expliciete EU-bevoegdheid voorzien is het

Interne markt
Kopenhagen criteria
(Beginsel v) loyale samenwerking
Nauwere samenwerking
OESO
Prejudiciële procedure
Primair recht
Proportionaliteit
primair recht, kan de EU bevoegd zijn op te
treden. Dit is het geval wnr een expliciet
voorziene (bevoegdheid of) doelstelling vd EU
het bestaan impliceert ve (2e) bevoegdheid die
redelijkerwijze noodzakelijk is om deze (1e
bevoegdheid of) doelstelling te verwezenlijken
Omvat het vrij verkeer v goederen, personen,
diensten, kapitaal
3 criteria waaraan elke 3e staat die lid wil
worden vd EU moet aan voldoen: politiek
(democratie, rechtsstaat, mensenrechten), eco.
(Functionerende markteco.), EU-acquis
(volledige overname EU-acquis). Vastgesteld
tijdens de Eu. Raad v Kopenhagen (1993) met
het oog op de toetreding vd Centraal en Oost-
Eu. Staten
Algemene verplichting voor EU-LS’n en EU-
instellingen, vastgelegd in art. 4(3) VEU en art.
13(2) VEU
Wnr de vereist meerderheid onder de LS’n nt
gehaald wordt voor een bep. initiatief, kan een
beperkte groep v min. 9 LS’n dit initiatief alsnog
verderzetten binnen het EU rechtskader. Het
voorstel tot nauwere samenwerking (buiten het
GBVB) wordt formeel door de Commissie
ingediend en door de Raad goedgekeurd met
gekwalificeerde meerderheid
Org. Voor eco. Samenwerking en ontw.
Opvolger vd in 1948 org. Voor Eu. Eco.
Samenwerking (OEES)
1 vd belangrijkste technieken v EU-
rechtsbescherming. Indien er voor een
nationale rechterlijke instantie een vraag rijst
over hetzij de interpretatie vh Unierecht, hetzij
de geldigheid ve EU-rechtshandeling dan kan of
moet deze geding schorsen en een vraag
hieromtrent stellen aan het HvJ (prejudiciële
vraag). Het antwoord vh HvJ (prejudicieel
arrest) is bindend voor de nationale rechter die
de prejudiciële vraag heeft gesteld. Het is aan
deze rechter om het antwoord vh HvJ in het
geschil dat voor hem hangend is toe te passen
en hieruit de nodige conclusies te trekken
Omvat de oprichtingsverdragen (Rome en
Maastricht), de verdragen ter wijziging vd
oprichtingsverdragen, het Handvest vd
grondrechten en de toetredingsverdragen. Het
primair recht omvat de hoogste normen in
hiërarchie der rechtsnormen
Fundamenteel beginsel vd EU-rechtsorde
beschreven in art. 5 VEU, ook wel
 evenredigheidsbeginsel genoemd. De EU oefent
haar bevoegdheden op proportionele wijze uit:
haar optreden gaat nt verder dan wat nodig is
om de doelstellingen te verwezenlijken
Raad vd Eu. Unie Belangrijkste besluitvormingsorgaan vd EU. In
de Raad vergaderen de ministers vd LS’n. De
Raad is dus de instelling die de LS’n
vertegenwoordigt. Het voorzitterschap vd Raad
ligt per toerbeurt v 18m in handen ve groep v 3
LS’n
Raad v Europa Intergouvernementele org. Met 47 leden,
vooral actief op het gebied v bescherming v
mensenrechten. Is een aparte int. Org. En
maakt dus gn deel uit vd EU
Richtlijn 1 vd bindende rechtshandelingen vd EU,
tezamen met de verordening en het besluit. Is
gericht tot de LS’n die op hun beurt de richtlijn
moeten omzetten in nationaal recht
Schengen-akkoorden Oorspronkelijk intergouvernementele initiatief
(1985) tussen de landen vd Benelux, Fr. En Du.
Met als doel de fysieke personen- en
goederencontroles aan de binnengrenzen vd
betrokken landen LS’n op te heffen. Tegelijk
werden de controles ad buitengrenzen vd
Schengenzone verscherpt en
gemeenschappelijke regels opgelegd voor de
toekenning van visa aan derdelanders die
minder dan 3m op het grondgebied vd
betrokken landen verblijven. Het Schengen-
acquis werd met het verdrag v Amsterdam id
EU-rechtsorde opgenomen
Secundair recht Afgeleid vh primair recht (daarom soms ook het
afgeleide recht) en omvat de unilaterale
handelingen vd EU (verordeningen, richtlijnen,
besluiten) en int. Overeenkomsten gesloten
door de EU
Subsidiariteit Fundamenteel beginsel vd EU rechtsorde
beschreven in art. 5 VEU. De EU oefent haar (nt-
exclusieve) bevoegdheden slechts uit, indien en
voor zover de doelstellingen vh beoogde
optreden nt door de LS’n afzonderlijk kunnen
verwezenlijkt worden
Trialoog Informele, bijeenkomst over
wetgevingsvoorstellen, waaraan wordt
deelgenomen door vertegenwoordigers vh EP,
de Raad en de Commissie
Toetredingsverdrag Int. Verdrag waarbij een 3e staat toetreed tot de
EU. Wordt gesloten tussen de bestaande LS’n
en te toetredende 3e staat. De EU zelf is hierbij
gn partij, maar de Raad en het Parlement
moeten de toetreding wel formeel goedkeuren
Uitvoeringshandeling Een type v bindende handeling beschreven in
art. 291 VWEU. Dient ter uniforme uitvoering ve
wetgevingsafdeling of gedelegeerde handeling.
Neemt de vorm aan ve verordening, richtlijn of
besluit
Verordening 1 vd bindende rechtshandelingen vd EU,
tezamen met de richtlijn en het besluit. Heeft
een algemene strekking en is rechtstreeks
toepasbaar in de nationale rechtsordes dienst
dus nt omgezet te worden door LS’n
Voorrang Fundamenteel beginsel vd EU rechtsorde,
geïntroduceerd door het Hof in Costa v Enel.
EU-recht (nt enkel primair recht) heeft voorrang
op strijdig nationaal recht (dus inclusief
nationaal GWrecht)
Vrijhandelszone Zone waarin alle douanerechten en
beperkingen tussen de leden zijn afgeschaft,
echter gn gemeenschappelijk buitentarief
Wetgevingshandeling Overeenkomstig art. 289(3) VWEU een
bindende rechtshandeling die volgens 1 vd
wetgevingsprocedures is aangenomen. Kan
aangepast worden door een gedelegeerde
handeling en uitgevoerd worden door een
uitvoeringshandeling. Neemt de vorm aan ve
verordening, richtlijn of besluit
Witboek Een door de Commissie opgesteld doc. Waarin
zijn gedetailleerde voorstellen voor Eu.
Maatregelen doet (meestal in navolging ve
groenboek). Het bekendste vb. is het in 1985
aangenomen witboek ter voltooiing vd interne
markt