Mariken van Nieumeghen

Samenvatting:
De jonge Mariken woont bij haar oom Gijsbrecht. Op een dag stuurt Gijsbrecht Mariken erop uit naar
Nijmegen om boodschappen te doen. Onderweg vraagt ze bij haar tante onderdak. Maar deze
slingert haar allerlei onredelijke beschuldigingen naar het hoofd waarna Mariken overstuur het huis
van haar tante verlaat. In volledige wanhoop roept ze de duivel op en deze verschijnt in de vorm van
een man genaamd Moenen. Hij biedt haar rijkdom en de zeven kunsten aan, als ze met hem mee
gaat naar Antwerpen en haar naam veranderd in Emmeken. Dit doet ze en zeven jaar lang leven de
twee samen en pleegden ze veel misdaden. Maar dan wil Emmeken terug naar Nijmegen, waar ze tot
inkeer komt door het spel van Masscheroen. Moenen wordt zo boos dat hij haar van heel hoog uit de
lucht laat vallen. Haar oom die daar ook is herkent Mariken en neemt haar mee naar de Paus in
Keulen. Daar biecht ze en krijgt ze als boetedoening drie ijzeren ringen om, die pas af gaan als alles
haar vergeven is. Hierna gaat Mariken een tijdje een klooster in en haalt een engel ‘s nachts de
ringen van haar af.

Inhoud:
Vrouwen in de middeleeuwen:

Het leven als vrouw in de middeleeuwen was geen pretje. Je had geen rechten, werd uitgehuwelijkt
aan een man die je nauwelijks tot niet kende, beviel van kinderen waarvan je niet wist of ze in leven
bleven of al na 3 weken stierven, en je werkte alleen maar thuis of hoogstens nog op het land om
graan te oogsten.

Het verschil tussen mannen en vrouwen in de middeleeuwen was erg groot. Mannen werkten en
vrouwen werden onderdanig aan hun man, de man waar ze waarschijnlijk al niet zelf voor gekozen
hadden, maar uitgehuwelijkt mee waren. De enige functie van de vrouw was het huishouden
bijhouden, voortplanten en voor de kinderen zorgen. De man had veel meer rechten en
mogelijkheden en had dus ook meer vrijheid.

Hoewel vrouwen erg ondergeschikt waren aan de man, was het wel ten strengste verboden om een
vrije vrouw aan te randen of te verkrachten. Wanneer iemand een vrije vrouw aanrandde, kreeg
diegene de doodstraf. De aangerande vrouw gold voortaan als “verdorven”. Een verdorven vrouw
gold als waardeloos en werd vermeden.

Om ervoor te zorgen dat een vrouw niet aangerand werd, had ze een man ter bescherming nodig.
Ook uit haar eigen belang trouwde ze dus snel met een man. Het is erg gevaarlijk om als vrouw alleen
over straat te gaan als het donker is. Ook in Mariken van Nieumeghen zie je dit terug. Haar oom vindt
het niet verstandig dat ze alleen ’s avonds in het donker over straat terug naar huis loopt. Daarom
zegt hij tegen Mariken dat ze bij haar tante moet overnachten, omdat hij bang is dat ze anders
aangerand/verkracht wordt. Hierin is de vrouw dus minderwaardig.

De 7 vrije kunsten:

De duivel beloofde Mariken de 7 vrije kunsten te leren. De zeven vrije kunsten waren zeven vakken
die deel uitmaakten van het studieprogramma in antieke en middeleeuwse Europese scholen. De
vrije kunsten worden weer onderverdeeld in 2 delen: het Trivium en het Quadrivium. Het trivium
bestond uit de taalvakken en het Quadrivium uit de rekenvakken.

Trivium:

1. Grammatica: taalkunde
2. Retorica: effectief spreken
3. Dialectica/logica: logisch redeneren

Quadrivium:

1. Arithmetica: leer van abstracte getallen

2. Geometria: meetkunde
3. Astronomia: stereometrie
4. Musica: harmonieleer

Wanneer je de zeven vrije kunsten beheerst wordt je als onafhankelijk beschouwd en bezit je het
totaal aan wetenschappelijke kennis, niet veel mensen hadden dat in die tijd.

In Mariken van Nieumeghen beheerst Mariken, nadat de duivel dat haar geleerd heeft, de zeven
kunsten. Ze leest een gedicht voor wat ze zelf geschreven heeft. hiermee laat ze horen dat ze in ieder
geval één van de zeven kunsten beheerst, namelijk retorica; het effectief spreken.

Verwerkingsopdracht:
Een bijzonder motief in het boekje Mariken van Nieumeghen is het Faustmotief. Een Faustmotief is
een motief waarbij iemand (door de duivel of iets/iemand anders) wordt verleid iets slechts te doen
in ruil voor macht, aanzien of welvaart. In de 16 e eeuw was er een grote fascinatie voor kennis en
zwarte magie. In Mariken van Nieumeghen wordt Mariken verleid door het leren van de zeven vrije
kunsten. In ruil voor dat Mariken loyaal is naar Moenen, leert hij haar de zeven vrije kunsten. Dit is
een typisch voorbeeld van een Faustmotief.

https://literairecanon.be/nl/werken/mariken-van-nieumeghen/faustmotief

https://www.jeugdbibliotheek.nl/12-18-jaar/lezen-voor-de-lijst/15-18-jaar/niveau-4/mariken-van-
nieumeghen/templatetitel-opdracht-niveau-4-betekenis.html

https://nl.wikibooks.org/wiki/Sociale_geschiedenis_van_de_vroege_middeleeuwen/
Vrouwen#Aanranding

https://biografieportaal.nl/recensie/een-land-vol-vrouwen-een-ander-beeld-van-vrouwen-in-de-
middeleeuwen/

https://pedrodebruyckere.blog/2010/08/14/de-toekomst-van-het-onderwijs-ligt-in-de-
middeleeuwen-septem-artes-liberales/