1.

Grzybicze zapalenie zatok

Najczęściej kropidlakowe.

Postacie grzybiczego zapalenia zatok:

- aspergilloma - guz grzybiczy - rozwijający się zwykle w 1 zatoce (z reguły
szczękowej) i wzrastający bez naciekania tkanki kostnej
- zapalenie przewlekłe - powoli postępujące
- zapalenie ostre piorunujące - szybko zajmuje oczodół i mózgowie
- zapalenie endemiczne ziarniniakowe - w Afryce Południowej

Obraz w RTG:
- zgrubienia błony śluzowej zatok
- bezpostaciowe zwapnienia w świetle zatok (cecha charakterystyczna, ale nie
patognomoniczna)

2. Torbiel, płyn, mucocele w zatoce na RTG

Torbiel w zatoce na obrazie RTG jest zacienieniem o charakterze wyniosłości kopułowatej

lub półokrągłej na szczycie której znajduje się cienki rąbek osteosklerotyczny. Objaw ten jest
określany jako ,,objaw zachodzącego słońca’’.

Płyn w zatoce na obrazie RTG jest zacienieniem dolnej części zatoki układającym się do
poziomu. Jeżeli treść płynowa jest gęsta, np. ropna to w obrębie zacienienia mogą być
widoczne banieczki gazu (okrągławe przejaśnienia), a brzegi zacienienia mogą przybierać
kształt menisku wklęsłego.

Mucocele na zdjęciu RTG jest zacienieniem i przybiera postać gładko obrysowanego

okrągławego uwypuklenia bez otoczki osteosklerotycznej. Objaw ten również jest określany
jako ,,objaw zachodzącego słońca’’.

3. Polipy

Polipy tworzą się na skutek gromadzenia się płynu w głębszych warstwach błony śluzowej
zatok lub jamy nosowej. Są widoczne jako gładko obrysowane uwypuklenia błony śluzowej o
wysyceniu tkanek miękkich. Mnogie mogą polipy prowadzą do całkowitego zacienienia nosa
i zatok.

4. Antrolity

Uwapniony złóg, który powstaje w następstwie odkładania się soli wapnia wokół jądra w
zatoce lub jamie nosowej. Takim zalążkiem może być skrzep krwi, pasmo śluzu, ropa -
wtedy takie złogi nosza nazwe prawdziwych, endogennych.
Egzogenne przyczyny formowania złogów to ciała obce.
Na RTG:
Przybiera postać niezbyt regularnego zacienienia o różnym kształcie i wielkości, nierzadko z
istniejącymi objawami radiologicznymi przewlekłego stanu zapalnego
 5. Zapalenia zatok szczękowych

Ostre - do 4 tygodni. Na obrazie radiologicznym zatoka może być niepowietrzna

(zacienienie) ze względu na zalegający w świetle zatoki płyn.

Przewlekłe - od 12 tygodni. Na obrazie radiologicznym widoczne pogrubienie błony

śluzowej. Ściany kostne mogą ulec pogrubieniu z nieregularnymi obrysami.

6. Torbiel zawiązkowa

Torbiel rozwojowa powstaje z nabłonka szkliwnego brzegu siecznego lub powierzchni

żującej zawiązka zęba.
W oparciu o lokalizację wyróżnia się torbiele centralne, okołokoronowe, boczne,
okołokorzeniowe i okalające.

Torbiel zawiązkową można również podzielić na:

- torbiel zawiązkową bez zęba
- torbiel zawiązkową z zawiązkiem zęba częściowo wykształconym
- torbiel zawiązkową z całkowicie ukształtowanym zębem

Obraz radiologiczny:
- okrągłe przejaśnienie, we wnętrzu którego znajduje się korona zęba
- zmiana jest otoczona osteosklerotyczną obwódką, która dochodzi do połączenia
szkliwno-kostniwnego
- w przypadku zakażenia torbieli brakuje sklerotycznego rąbka
- środek zmiany lokalizuje się powyżej brzegu siecznego lub powierzchni żującej
zawiązka
- niekiedy torbiele rozwijają się bocznie i wówczas przejaśnienie znajduje się obok
korony zawiązka, a nie pod nią
- duże torbiele górnych 3 trzonowców wchodzą do zatoki szczękowej (obraz
wschodzącego słońca)

7. Torbiel erupcyjna

Można przyjąć, że jest to szczególna postać torbieli zawiązkowej pojawiającej się w

tkankach miękkich poza kością. Na zdjęciu RTG jest to przejaśnienie pomiędzy torebką
torbieli, a koroną wyrzynającego się zawiązka

8. Torbiel przyzębna boczna

Zmiana występuje przy zębach żywych z prawidłową szparą ozębnową.

Obraz RTG:
- dobrze odgraniczone przejaśnienie
- zlokalizowana śródkostnie pomiędzy korzeniami zębów żywych lub bocznie w
stosunku do korzenia
- pojawia się na wysokości wierzchołka korzenia do brzegu wyrostka zębodołowego
- wyraźny rąbek osteosklerotyczny
- zwykle nie przekracza 1 cm
 9. Torbiel kanału przysiecznego / nosowo-podniebiennego

Torbiel rozwojowa. rozwija się z resztek nabłonka przewodu nosowo-podniebiennego.

Zęby sąsiadujące są żywe.

Obraz RTG:
- dobrze odgraniczone jednorodne przejaśnienie
- obecny wyraźny osteosklerotyczny rąbek wokół przejaśnienia,
- kształt okrągławy lub owalny
- kolec nosowy przedni rzutuje się na światło torbieli w niektórych projekcjach
radiograficznych, nadając jej kształt sercowaty lub gruszkowaty
- rzutujący się na światło torbieli obraz kostnej przegroda nosa może sprawiać, że
zmiana wydaje się dwukomorowa
- powiększająca się torbiel powoduje rozbieżne ustawienie korzeni zębów siecznych
centralnych, niekiedy ich resorpcję

10. Defekt Stafnego / Jama Stafnego

Nie jest torbielą, natomiast na zdjęciach RTG może być mylnie za takową uznany.
Jest to jama na językowej powierzchni żuchwy, której etiologia nie jest do końca
wyjaśniona. Kiedyś uznawano, że jest to wina ucisku ślinianki, ale obecnie przyjmuje się, że
za rozwój ubytku w językowej powierzchni żuchwy odpowiada ucisk tętnicy twarzowej,
szczególnie u osób, które cierpią na nadciśnienie tętnicze.

Obraz RTG:
- Typowy obraz na zdjęciach wewnątrzustnych i pantomograficznych to okrągłe lub
owalne dobrze odgraniczone jednokomorowe przejaśnienie
- Typowa lokalizacja to obszar między pierwszym zębem trzonowym a kątem żuchwy,
poniżej przebiegu kanału żuchwy

11. Torbiel korzeniowa

Torbiel korzeniowa jest kolejnym etapem rozwoju przewlekłego zapalenia ziarninowego.

Torebka włóknista torbieli jest połączona z ozębną, a osteosklerotyczna otoczka wykazuje
ciągłość z blaszką zbitą zębodołu.

Na zdjęciach rentgenowskich: jest dużym, okrągłym lub owalnym przejaśnieniem otoczonym

osteosklerotycznym rąbkiem, który łączy się z blaszką zbitą zębodołu. Obwódki
osteosklerotycznej może jednak brakować, gdy torbiel ulegnie zakażeniu. Centrum zmiany
jest związane z wierzchołkiem korzenia przyczynowego, chociaż zdarzają się także torbiele
korzeniowe boczne.
 12. Ostre zapalenie kości

Objawy:

- ból - przetoki ropne

- obrzęk - szczękościsk
- powiększenie regionalnych węzłów - parestezje
chłonnych - gorączka i ogólne złe
- asymetria obrysu twarzy samopoczucie

Na RTG brak objawów.

13. Przewlekłe zapalenie kości

Objawy RTG:
- we wczesnym stadium zatarcie beleczek istoty gąbczastej
- nieostro odgraniczone ogniska rozpadu tkanki kostnej jak gdyby ,,wyjedzone
przez mole’’ - między nimi obszary prawidłowej kości
- Martwaki - obumarłe fragmenty tkanki kostnej dające obraz zacienienia
Wydzielanie martwaka prowadzi do obrazu zacienienia otoczonego pasmem przejaśnienia
zwanego trumienką.
- Cebulkowate odczyny okostnowe
- Festonowate odczyny okostnowe

14. Zapalenie kości suche

Stan zębopochodny najczęściej u dzieci w żuchwie. Do objawów radiologicznych należy

pogrubienie warstwy zbitej i jej zwiększone wysycenie (sklerotyzacja).

15. Martwica kości

Martwica kości może występować samoistnie. Po leczeniu energią promienistą

(osteoradionecros). Podobny obraz daje martwica kości i szpiku kostnego po bifosfonianach.

Objawy RTG radiologicznej martwicy kości:

- nieostro odgraniczone ogniska niszczenia tkanki kostnej gąbczastej i zbitej - obraz
kości „stoczonej przez korniki” lub „zjedzonej przez mole”
- współistnienie obszarów przejaśnień i zacienień w tkance kostnej
- w zaawansowanych stadiach sekwestracja martwaków
- brak cech gojenia się zmian
- uszkodzenia tkanek twardych zębów w postaci ubytków koron i okolic szyjek zębów
- złamania patologiczne
- zahamowanie rozwoju zawiązków zębów objętych napromienianiem
 16. Podział zmian okołowierzchołkowych

Zapalenia tkanek okw dzieli się na:

- ostre
- surowicze
- ropne - ropień okw, podokostnowe, podśluzówkowy
- przewlekłe
- włókniste
- ropne
- ziarninowe
- sklerotyczne zapalenie kości

17. Przewlekłe zmiany tkanek okołowierzchołkowych

Na zdjęciu rentgenowskim rozpoznaje się nierównomierne poszerzenie szpary ozębnej

wierzchołkowej, ubytek blaszki zbitej zębodołu, hipercementozę oraz obwódkę
sklerotyczną w tkance kostnej sąsiadującej ze zmianą.

18. Zjawisko paralaksy

Zjawisko paralaksy to pozorne przemieszczanie się obiektów przy zmianie punktu

obserwacji. W diagnostyce radiologicznej odnosi się to do pozornego przemieszczenia
obrazu radiologicznego zęba zatrzymanego w płaszczyźnie poziomej lub pionowej

W zapamiętaniu kierunku pozornego przemieszczenia obrazu rtg przy zmianie pozycji lampy
rtg pomaga angielski akronim SLOB - same lingual, opposite buccal) co w wolnym
tłumaczeniu na język polski mogłoby oznaczać: jednakowo - językowo, przeciwnie -
przedsionkowo.

19. Wskaźnik Ganssa - wskaźnik przestrzeni zatrzonowcowej

Metoda polega na wyznaczeniu płaszczyzny zgryzu pochodzącej wzdłuż guzków

pierwszego przedtrzonowce i guzka mezjalnego drugiego trzonowca, a następnie
wyznaczeniu prostopadłej do niej linii przechodzącej wzdłuż dystalnej powierzchni
dystalnego guzka drugiego trzonowca, a przednim brzegiem gałęzi żuchwy mierzona wzdłuż
wyznaczonej płaszczyzny zgyzu nazywana dostępną przestrzenia zatrzonowcową, a jej
stosunek do szerokości zęba zatrzymanego stanowi wskaźnik Ganssa.

20. Klasyfikacja Wintera

Klasyfikacja zębów trzecich trzonowych dolnych określająca ich położenie względem długiej
osi zęba drugiego trzonowego. Można w niej wyróżnić 4 ułożenia. Szeregując od trudności
jakie sprawiają podczas ekstrakcji (od najłatwiejszej do najtrudniejszej) można wyróżnić
ułożenia:
- mezjalnokątowe
- poziome
- pionowe
- dystalnokątowe
 21. Klasyfikacja Pell’a Gregory’ego

Jest to klasyfikacja odnosząca się do zębów trzecich dolnych trzonowych. Jest pomocna w
przewidywaniu stopnia trudności zabiegu.

Klasy od I do III wyróżnione są na podstawie pokrycia zęba trzonowego kością przedniego

brzegu gałęzi żuchwy. Klasy A,B,C określają stosunek zatrzymanego trzeciego zęba
trzonowego (zarówno dolnego jak i górnego) do zębów sąsiednich

Klasa I - korona leży w całości do przodu od przedniego brzegu gałęzi żuchwy

Klasa II - ząb jest przemieszczony ku tyłowi i jego korona w połowie jest przykryta przez
kość gałęzi żuchwy
Klasa III - ząb leży w całości wewnątrz gałęzi żuchwy

Klasa A - powierzchnia zgryzowa zęba trzeciego trzonowego znajduje się na poziomie

płaszczyzny zgryzu drugiego zęba trzonowego
Klasa B - powierzchnia zgryzowa zęba zatrzymanego leży między powierzchnią zgryzową
drugiego zęba trzonowego a jego szyjką
Klasa C - powierzchnia zgryzowa zatrzymanego zęba znajduje się dowierzchołkowo w
stosunku do szyjki drugiego zęba trzonowego

22. Technika izometrii Cieszyńskiego

W technice tej detektor ustawiany jest jak najbliżej badanego zęba. Około 2-3 mm detektora
musi wystawać poza brzegi sieczne lub guzki koron, co ma na celu uzyskanie obrazu całej
korony na otrzymanym zdjęciu. Promień centralny lampy rentgenowskiej pada pod kątem
prostym do dwusiecznej kąta pomiędzy osią długą detektora promieniowania a osią długą
badanego zęba.

Zalety: Wady:
- brak potrzeby dodatkowego - brak powtarzalności zdjęć
sprzętu - podatność na błędy techniczne
- uzyskanie zdjęcia rzeczywistych - niemożliwość zastosowania u
rozmiarów pacjentów niewspółpracujących
- łatwość wykonania

23. Technika kąta prostego

Za pomocą pozycjonera kierujemy promień centralny RTG tak, aby padał pod kątem
prostym do osi długiej zęba oraz osi długiej detektora, które są do siebie równoległe.

Zalety: Wady:
- powtarzalność zdjęć - konieczność posiadania
pozycjonera
- niewielkie powiększenie obrazu
- brak możliwości ustawienia
detektora zawsze równolegle