Professional Documents
Culture Documents
Kemik Iligi
Kemik Iligi
Kemik Iligi
Erciyes Üniversitesi T›p Fakültesi, ‹ç Hastal›klar› Anabilim Dal›, Hematoloji Bilim Dal›
Kemik ili¤i nakli (K‹T), bir çok hematolojik has- KEM‹K ‹L‹⁄‹ VEYA PER‹FER‹K KÖK HÜCRE
tal›¤›n etkili tedavisi için son baflvurulan bir tedavi TOPLANMASI (HARVESTING)
yöntemi olarak gelifltirilmifltir. Bu alandaki en Kemik ili¤i kaynakl› kök hücreler; genel aneste-
önemli geliflmeler; hematopoetik kök hücre kay- zi alt›nda pelvis kemi¤inden aspirasyon ile elde edi-
naklar›, haz›rlama rejimindeki yeni uygulamalar, lir. Normalde periferik kanda dolaflan kök hücre
monoklonal antikorlar›n kullan›m› ve nonmyeloab- say›s› transplantasyon için yetersiz say›dad›r. Ke-
latif haz›rlama rejimlerinin uygulanmas›d›r. Bu ge- moterapi ve/veya büyüme faktörlerinin kullan›l-
liflmeler, K‹T‘e ba¤l› komplikasyonlar› ve ölüm ora- mas› (G-CSF, GM-CSF) periferik kanda dolaflan
n›n› önemli derecede azaltm›flt›r progenitör hücre say›s›n› yaklafl›k 100 kat art›r›r.
Otolog veya allojenik kemik ili¤i nakli, seçilmifl Kemoterapi sadece otolog nakil planlanan hasta-
olgularda yap›lmaktad›r. Endikasyon iyi belirlene- larda kullan›l›r. Sa¤l›kl› dönorlerde ise sadece he-
bildi¤i takdirde, kemik ili¤i nakli ile tedavide bafla- matopoetik büyüme faktörleri ile kök hücre mobili-
r›l› sonuçlar al›nabilmektedir (1-6). zasyonu yap›labilir. Otolog kök hücre nakli için ge-
nellikle: >2.5x106/ kg CD 34+ kök hücre yeterlidir.
KEM‹K ‹L‹⁄‹ NAKL‹ T‹PLER‹ Allogenik kök hücre nakli için >6x106/ kg CD 34+
kök hücre gereklidir (9).
1- Otolog kemik ili¤i nakli (OK‹T)
2- Singeneik kemik ili¤i nakli (SK‹T) KEM‹K ‹L‹⁄‹ VEYA KÖK HÜCREN‹N VER‹L-
3- Allojenik kemik ili¤i nakli (AK‹T) MES‹
5- Nonmyeloablatif transplantasyon (Mini K‹T)
Haz›rlama tedavisi ile kemik ili¤i malignitesi ve-
ya vücuttaki tümör yükü ortadan kald›r›lm›fl olan
HEMATOPOET‹K KÖK HÜCRE KAYNA⁄I
hastaya kendi (otolog) veya HLA uygun donörün
1- Kemik ili¤i (allojenik) kök hücresi verilir. 1-4 haftal›k a¤›r pan-
2- Periferik kök hücre sitopeni ard›ndan lökosit ve trombosit engraftman›
3- Kordon kan› görülür.
31
ÜNAL A. Kemik ‹li¤i Nakli: Kime, Ne zaman, Niçin?
K‹T merkezlerinde rutin olarak uygulanan, ulu- Otolog ve Allojenik nakil için en önemli kriter-
sal çal›flmalara veya enstitü çal›flma protokolüne lerden birisi, hastan›n yafl›d›r.
ihtiyaç göstermeyen nakillerdir. Rutin olarak yap›- Otolog nakil için <65 yafl
lan nakillerin sonuçlar›, standart kemoterapi alan Allojenik nakil için
hastalardan daha iyidir. Rutin K‹T uygulamas›; her (HLA Uygun kardefli olanlar) <60 yafl
merkezde yap›labilir. Ancak bu bu uygulaman›n Akraba olmayan donörü olan hastalarda, Allo-
tüm hastalarda optimal tedavi yöntemi oldu¤u söy- jenik nakil için <45 yafl s›n›r olarak konulmufltur.
lenemez.
Son y›llarda yafl faktöründe baz› de¤ifliklikler
Klinik Araflt›rma Protokolü (CRP) olmufl ve özellikle nonmyeloablatif haz›rlama re-
jimleri uygulamaya girdikten sonra, allojenik K‹T,
Bu kategoriye giren transplantasyon uygulama- daha ileri yafllarda yap›lmaya bafllanm›flt›r (7).
lar›n›n hastalardaki sonuçlar› kesin olarak de¤er-
lendirilememifltir. Belirli tan›sal kriterlere sahip A. HEMATOLOJ‹K HASTALIKLAR
hastalara göre planlanan tedavi (K‹T) protokolü-
dür. Tek enstitü, ulusal veya uluslararas› çok mer- 1. AKUT MYELOBLAST‹K LÖSEM‹ (AML)
kezli araflt›rmalar olarak uygulanabilir.
AML de birinci remisyonda, otolog veya allo K‹T
‹leri Araflt›rma Protokolü: Pilot Çal›flma (De- yap›labilir. Ancak bu uygulama, tek vakalar fleklin-
velopmental-D): de veya klinik araflt›rma protokolü içerisinde yap›l-
mal›d›r. ‹ki siklus kemoterapiye ra¤men, tam re-
Herhangi bir transplantasyon protokolü ile ilgi-
misyon elde edilemeyen hastalara, HLA uygun kar-
li ulusal veya uluslararas› bir deneyim yoksa, bu
defl veya HLA uygun akraba olmayan donör ile al-
protokol (‹leri araflt›rma protokolü: Pilot çal›flma)
lojenik K‹T yap›labilir. Erken relaps olan hastalar
olarak adland›r›l›r. Böyle araflt›rmalar tek vakalar
ile ikincil kemoterapi sonras› veya geç remisyona
veya pilot araflt›rmalar olarak yap›l›rlar ve K‹T ko-
giren vakalara, allojeneik K‹T uygulanabilir. Re-
nusunda tecrübeli, deneyimli araflt›r›c›lar ve kli-
misyondaki AML vakalar›na, akraba olmayan dö-
nikler taraf›ndan uygulanmal›d›r.
norden K‹T uygulamas›, ancak klinik araflt›rma
protokolü içerisinde yap›lmal›d›r.
Kemik ‹li¤i Nakli Tavsiye Edilmeyen Grup :
(Not Recommended -NR) AML; ‹lk remisyon veya erken relaps veya geç
remisyondaki vakalara; otolog K‹T uygulanabilir.
Bu grup; standart olarak K‹T yap›lmas› tavsiye
‹lk remisyonda ve sitogenetik olarak iyi prognostik
edilmeyen hastal›klar› (farkl› evre ve durumlar›n›)
tip AML vakalar›nda Allogenik K‹T sonuçlar› cesa-
içine al›r. Genelde erken evre hastal›klar› kapsar.
ret k›r›c› olmufltur.
Bu hastalarda K‹T’e ba¤l› morbidite, mortalite
oranlar› daha fazlad›r, veya çok ileri evre vakalar-
AKUT LENFOBLASTIK LÖSEMI (ALL)
d›r ve K‹T’in baflar› flans› çok azd›r.
ALL’de seçilmifl hasta grubuna, özellikle kötü
KEM‹K ‹L‹⁄‹ NAKL‹ END‹KASYONU prognostik tip [yafll›, Ph Kromozom (+)] hastalara,
birinci remisyonda ve HLA uygun kardefl donöru
1996 da EBMT taraf›ndan, Allojenik ve Otolog
varsa allogenik K‹T yap›labilir. Otolog K‹T ise uy-
kemik ili¤i nakli (K‹T) uygulamalar›; hastan›n yafl›-
gun bir alternatif olabilir. Her iki uygulama da; tek
na, tan›s›na, evresine ve kök hücre kayna¤›na göre
vakalar fleklinde veya klinik araflt›rma protokolü
kategorize edilmifltir.
içerisinde yap›lmal›d›r.
1996 daki yay›ndan sonra, birçok yeni endikas-
Standart risk ALL’de ilk remisyonda iken rölaps
yonlar tan›mlanm›fl, eski endikasyon flemalar› mo-
olur ve kemoterapi ile ikinci remisyona girerse al-
difiye edilmifltir. 1998’de otolog ve allojenik K‹T en-
lojenik K‹T yap›labilir. ALL’li hastalarda (AML gibi)
dikasyonlar› güncellefltirilmifl ve yeniden bir s›n›f-
iki siklus kemoterapiye ra¤men remisyon elde edi-
lama yap›lm›flt›r. Endikasyonlar, çocuk ve eriflkin-
lemezse, ve HLA uygun kardefl varsa Allogenik K‹T
lere göre ayr› ayr› de¤erlendirilmifltir (1-6).
uygulanabilir. HLA uygun akraba olmayan verici
bulunabilirse yine K‹T yap›labilir. yüksek doz kemoterapi klinik araflt›rma protokolü
içerisinde yap›labilir.
KRONIK MYELOSITER LÖSEMI (KML)
Mantle Cell lenfomada standart kemoterapi ile
60 yafl alt› KML’ li hastalarda, Rutin olarak HLA iyi sonuçlar al›namad›¤›ndan otolog K‹T yap›lmas›
uygun kardeflten Allojeneik K‹T yap›labilir. ‹deal tavsiye edilmektedir.
olarak K‹T, teflhisten sonraki bir y›l içerisinde ve
kronik fazda iken yap›lmal›d›r. ‹leri evre KML’de; HODGKIN HASTALI⁄I (HL)
tek vakalar fleklinde nakil yap›labilir. ‹nterferon ile
Kemoterapi sonras› nüks olan Hodgkin hastala-
major veya tam sitogenetik remisyon elde edilen ve
r›na otolog K‹T yap›labilir. ‹leri evre Hodgkin has-
HLA uygun donöru olan hastalarda K‹T uygulama
tal›¤› tan›s› ile kemoterapi ve radyoterapi alan ve
zaman› konusunda kesin bir görüfl birli¤i yoktur.
tam remisyon elde edilemeyen hastalara otolog K‹T
Akraba olmayan dönoru olan hastalarda, klinik
yap›labilir. Allojenik K‹T sonuçlar›, otolog K‹T so-
araflt›rma protokolü içerisinde K‹T yap›labilir. Alt-
nuçlar›ndan daha iyi de¤ildir, ancak HLA uygun
m›flbefl yafla kadar olan kronik fazda hastalarda
kardefl donörü olan ve otolog K‹T sonras› nüks
otolog K‹T yap›labilir. ‹leri evre vakalarda, klinik
olan hastalara allojeneik K‹T yap›labilir.
çal›flma protokolü içerisinde otolog K‹T yap›labilir.
MULTIPL MYELOMA
KML DIfiI MYELOPROLIFERATIF HASTA-
LIKLAR (MPH) Multipl myelomal›, 65 yafl›n alt›nda ve ilk teda-
viye cevap veren hastalarda otolog kemik ili¤i nak-
Primer Polisitemi, esansiyel trombositemi veya
li en uygun seçimdir. Allojenik K‹T, 55 yafl›na ka-
primer myelofibrozis’in tedavisinde otolog veya Al-
dar olan, tedaviye cevaps›z veya ikincil tedavi uy-
logenik K‹T konusunda yeterli deneyim bulunma-
gulanan, HLA uygun kardefli olan hastalara uygu-
maktad›r. Bu kategorideki yüksek risk grubuna gi-
lanabilir. Akraba olmayan donör ile allojenik K‹T
ren hastalar için e¤er HLA uygun kardefl varsa, kli-
uygulamalar›, ancak pilot çaliflma olarak yap›labi-
nik araflt›rma protokolü içerisinde allojeneik K‹T
lir.
yap›labilir. Otolog K‹T veya alternatif donör kulla-
n›larak allojenik K‹T uygulamas›, ancak ileri arafl-
AM‹LO‹DOZ‹S
t›rma protokolü içerisinde yap›labilir.
AL Amiloidozisli vakalarda, Otolog K‹T yap›l-
KRONIK LENFOSITER LÖSEMI (KLL) maktad›r. Bu tedavi ile baz› hastalarda kesin fayda
elde edilmifltir. Ancak bu tedavinin klinik araflt›r-
55 yafl›n alt›nda HLA uygun kardefl donörü
ma protokolü içerisinde yap›lmas› tavsiye edilmek-
olan KLL’li (seçilmifl) hastalarda allojeneik K‹T, kli-
tedir. Allojenik K‹T; Seçilmifl vakalarda, ileri arafl-
nik araflt›rma protokolü içerisinde yap›labilir. Bu
t›rma protokolü içerisinde, pilot çal›flma olarak ya-
hastalar, kötü prognostik özellikleri tafl›mal› ve
p›labilir.
transplant öncesi klasik tedaviye cevap vermelidir.
KLL de otolog K‹T, yeni araflt›r›lan bir tedavi yönte-
MYELOD‹SPLAST‹K SENDROM (MDS)
midir. Ancak Klinik araflt›rma protokolü içerisinde
uygulanabilir. Altm›fl yafl›n alt›ndaki hastalarda, Allojenik K‹T; kemoterapi sonras› tam remisyo-
tam remisyon sonras› veya (standart tedavi ile ) çok na girmifl MDS ve özellikle sekonder AML’de; HLA
iyi k›smi remisyona giren hastalarda alternatif te- uygun kardefli olan ve 55 yafl›n alt›ndaki hastalar-
davi olarak düflünülmelidir. da iyi bir tedavi seçene¤idir ve uzun süreli hasta-
l›ks›z yaflam sa¤lar. HLA uygun akraba olmayan
HODGKIN DIfiI LENFOMA (HDL) donörü olanlarda 45 yafl›na kadar allojenik K‹T ya-
p›labilir. MDS’ de otolog K‹T ancak kemoterapi ile
Ilaca duyarl› nüks görülen intermediate veya
tam remisyona giren hastalara klinik araflt›rma
high grade lenfomalarda otolog K‹T yap›lmas› öne-
protokolü içerisinde uygulanabilir.
rilmektedir. Eriflkin hastalardan intermediate veya
high grade lenfoma mevcut ve (shipp indexine gö-
C‹DD‹ APLAST‹K ANEM‹
re) iki veya daha fazla kötü prognostik özellik var-
sa otolog K‹T endikasyonu vard›r. Bu hastalarda Edinsel Ciddi Aplastik Anemili 45 yafl alt›ndaki
hastalarda, HLA Uygun kardefli varsa, ilk tedavi jenik veya otolog K‹T yap›labilir. Otolog K‹T, T hüc-
seçene¤i allojenik kemik ili¤i naklidir. Akraba ol- re deplesyonu ile yap›lmal›d›r.
mayan donörden K‹T yap›lmamal›d›r, çünkü
önemli derecede morbidite ve mortaliteye sahiptir. SOL‹D TÜMÖRLERDE OTOLOG VE ALLOJE-
Ancak ‹leri Araflt›rma protokolü içerisinde denene- N‹K KEM‹K ‹L‹⁄‹ NAKL‹
bilir. Yafll› hastalar veya HLA uygun kardefl donö-
Yap›lan araflt›rmalarda, solid tümörler için oto-
rü olmayan Aplastik Anemili hastalarda bafllang›ç
log ve Allojeneik K‹T’in Standart endikasyonlarda
tedavi immünosupresif tedavi olmal›d›r.
yer almad›¤› görülmüfltür. Klinik araflt›rma fleklin-
de otolog K‹T yap›labilir.
OTO‹MMÜN HASTALIKLAR
Meme kanseri, en çok K‹T endikasyonu konu-
Ciddi otoimmün hastal›klarda (Multipl Skleroz,
lan solid tümörlerdendir. Metastatik meme kanse-
SLE, Romatizmal Artrit, Vaskülit, Refrakter ITP
rinde ileri araflt›rma olarak otolog K‹T yer alm›flt›r.
(splenektomi yap›lm›fl), seçilmifl vakalarda, ‹leri
araflt›rma protokolü içerisinde veya Pilot Çal›flma Nüks Germ Hücreli Tümörlerde, ileri araflt›rma
olarak ve uygun haz›rlama rejimi kullan›larak allo- protokolü içerisinde otolog K‹T yap›lmaktad›r.
Küçük Hücreli Akci¤er Kanserinde; faz II çal›fl- 3. Gratwohl A, Hermans J, Baldomero H et. al. Indicati-
malar› içerisinde otolog K‹T yap›lmaktad›r. ons for haematopoietic precursor cell transplants in
Europe. J Haematol 92: 35-43, 1996
Over Kanserinde ise; özellikle cerrahi ve kemo- 4. Link H, Schmitz N, Gratwohl A , Goldman JM. Stan-
terapi sonras› minimal residual hastal›k mevcut dart for specialist units undertaking blood and mar-
row stem cell transplants-recommendation from the
ise otolog K‹T endikasyonu vard›r.
Accreditation Sub-committee of EBMT. Bone Marrow
Seçilmifl solid tümör vakalar›nda, HLA uygun Transplant 16: 733-763, 1995.
kardefl donörü varsa, ileri araflt›rma protokolü içe- 5. Gratwohl A, Hermans J, Baldomero H et al. Risk as-
sesment for patients with chronic myeloid leukemia
risinde (pilot çal›flma olarak) ve özel enstitülerde before allogeneic blood or marrow transplantation.
allojenik K‹T yap›labilir. Lancet 352: 1087-1092, 1998.
Renal hücreli kanserlerde ise, nonmyeloablatif 6. Anderlini P, Körgling M, Dale D. Et al. Allogeneic blo-
od stem cell transplantation. Concideration for do-
allojenik kemik ili¤i nakli ile baflar›l› sonuç al›nan nörs. Blood 90: 903-908, 1997.
çal›flmalar bildirilmifltir. 1,2,7,10 7. Slavin S, Nagler A, Naparstek E et al. Nonmyeloabla-
tive stem cell transplantation and cell therapy as an
alternative to conventional bone marrow transplanta-
KAYNAKLAR tion with lethal cytoreduction for the treatment of ma-
lignant and nonmalignant hematologic diseases. Blo-
1. Schmitz N, Gratwohl A, Goldman J. Allogeneic and od 91: 756-763, 1998.
autologous transplantation for haematological dise-
ases, solid tumors and immune disorders: Current 8. Thomas ED, Buckner CD, Clift RA, et al. Bone Mar-
practice in Europe in 1996 and propoals for an ope- row transplantation. New Engl J Med 1975: 292, 832.
rational classification. Accreditation Sub-committee 9. Kessinger A, Armitage JO. Harvesting marrow for au-
of EBMT. Bone Marrow Transplant 17: 471-477, tologous bone marrow transplantation from patients
1996. with malignancies. Bone marrow transplant 1987: 2,
2. Goldman J Schmitz N, Diethammer D, Gratwohl A. 15.
For the accreditation Sub-committee of EBMT. Alloge- 10. Verdonck LF, Dekker AW, Lokhorst HM. Allogeneic
neic and autologous transplantation for haematologi- versus autologous bone marrow transplantation for
cal diseases, solid tumors and immune disorders: refractory and recurrent low-grade nonHodgkin’s
Current practice in Europe in 1997. Bone Marrow lymphoma. Blood 1997: 90 (10):4201-4205.
Transplant 21: 1-7, 1998.