Professional Documents
Culture Documents
Felipe Correa: Μιχαήλ Bakunin
Felipe Correa: Μιχαήλ Bakunin
στον Μπακούνιν
Felipe Correa
Το άρθρο αυτό -που εξήχθη σχεδόν πλήρως από το βιβλίο μου Teoria
Bakuniniana do Estado [Μπακουνική Θεωρία του Κράτους] - έχει στόχο να
παρουσιάσει μια σύντομη συζήτηση για τη θεωρία των κοινωνικών τάξεων και
της γραφειοκρατίας έτσι όπως διατυπώθηκε από τον Μιχαήλ Μπακούνιν στην
αναρχική περίοδο της ζωής του.
Ποια είναι τα κριτήρια που καθορίζουν τις κοινωνικές τάξεις; Ποιες είναι οι
κοινωνικές τάξεις; Υπάρχουν κυρίαρχες και καταπιεσμένες τάξεις; Πώς μπορεί
να οριστεί η ταξική πάλη; Τι είναι η γραφειοκρατία; Πώς σχετίζεται με άλλα
κοινωνικά στρώματα; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα στα οποία το κείμενο
προσπαθεί να απαντήσει.
Λαμβάνοντας υπόψη τον δέκατο ένατο αιώνα, αναλύονται από τον Μπακούνιν,
οι άρχουσες τάξεις -ή οι «προνομιούχες τάξεις" / "ανώτερες τάξεις», όπως ο
ίδιος τις αποκαλεί γενικά- συμπεριλαμβανομένων: της αριστοκρατίας /
ιδιοκτητών (ιδιοκτήτες γης), της αστικής τάξης (ιδιοκτήτες του μέσων
παραγωγής και του κεφαλαίου), της γραφειοκρατίας (ιδιοκτήτες των μέσων της
διοίκησης - εξαναγκασμός και έλεγχος) και των κληρικών (ιδιοκτήτες των μέσων
παραγωγής γνώσης). Οι κυριαρχούμενες τάξεις περιλαμβάνουν: το
προλεταριάτο των πόλεων και της υπαίθρου (μισθωτοί εργαζόμενοι), των τους
αγρότες (γεωργοί ή μικροϊδιοκτήτες) και περιθωριοποιημένους (άνεργοι,
ζητιάνοι, άποροι, αναλφάβητοι, κλέφτες κλπ). Προφανώς, υπάρχουν
κατηγοριοποιήσεις στις τάξεις, αλλά και «γκρίζες ζώνες» που τοποθετούνται
ανάμεσα σε αυτές τις μεγάλες ταξικές διαστρωματώσεις.
Παρά το γεγονός ότι αυτό το απόσπασμα δεν περιλαμβάνει όλα τα κριτήρια που
χρησιμοποιούνται από τον συγγραφέα για τον ορισμό των τάξεων, δείχνει ότι οι
συγκεκριμένες κοινωνικές τάξεις σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο μπορούν να
μειωθούν σε δύο ομάδες, οι οποίες βρίσκονται μόνιμα σε σύγκρουση.
Ονομάζονται εδώ «πολιτικές τάξεις» και «εργατικές τάξεις», αλλά θα
μπορούσαν να ονομαστούν, πιο εύστοχα, κυρίαρχες τάξεις και κυριαρχούμενες
τάξεις, τάξεις καταπιεστών και τάξεις καταπιεσμένων, ανώτερες τάξεις και
κατώτερες τάξεις, προνομιούχες τάξεις και στερημένες τάξεις.
Η βάση αυτής της μείωσης δεν είναι η κεντρικότητα αυτών των
κατηγοριοποιήσεων σε μια δοσμένη ιστορική στιγμή ούτε η προοπτική της για
τη μελλοντική εξέλιξη, αλλά τα συμφέροντα της τάξης και ο ρόλος αυτών των
τάξεων κατά τη διαδικασία της ταξικής πάλης γενικότερα. Μια τέτοια μόνιμη
σύγκρουση στηρίζεται στη δομική θέση των παραγόντων, αλλά ενισχύεται από
τη συνείδησή τους και τις ενέργειές τους, αποτελώντας την μπακουνική έννοια
της ταξικής πάλης.
Όπως τονίστηκε και από τον Γκαστόν Λεβάλ (Gaston Leval) για τον Μπακούνιν,
η πολιτική κυριαρχία του κράτους συνεπάγεται ταξική κυριαρχία, όχι μόνο μέσα
από την άμεση σχέση με τις κυρίαρχες τάξεις σε γενικές γραμμές, αλλά επειδή
διαθέτει τη δομική ικανότητα να αναπαράγει μια άλλη κυρίαρχη τάξη: τη
γραφειοκρατία.
Η γραφειοκρατία είναι μια κοινωνική τάξη με μια πολιτική βάση που αποτελείται
από μια προνομιούχα μειοψηφία που έχει την κυριότητα των μέσων
διαχείρισης, ελέγχου και εξαναγκασμού του κράτους. Είναι, όπως δείχθηκε από
τον Μπακούνιν, «ένα σώμα πολιτικών, προνομιούχων στην πραγματικότητα,
χωρίς δικαίωμα, το οποίο διατίθεται αποκλειστικά για τη διεκπαιρέωση των
δημοσίων υποθέσεων της χώρας, καταλήγοντας στο σχηματισμό ενός είδους
αριστοκρατίας ή πολιτικής ολιγαρχίας».
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι ότι ο συγγραφέας αναγνωρίζει ότι, στη
δυναμική της, αυτό συμβαίνει μερικές φορές ότι το κράτος υπερασπίζεται τα
συμφέροντα των εκτοπισμένων σε σχέση με τους προνομιουχους: υπάρχουν
περίοδοι κατά τις οποίες «η κυβέρνηση γίνεται ακόμα πιο εχθρική προς τις
προνομιούχες τάξεις, παρά στους ανθρώπους". Το «ένστικτο επιβίωσης» της
καταλήγει να αναγκάζεται, σε ορισμένες περιπτώσεις, να έρθει σε αντίθεση με
τη λογική της ταξικής κυριαρχίας, έστω και αν, «οι περίοδοι αυτές δεν διαρκούν
πολύ, από την κυβέρνηση, όποια και αν είναι, δεν μπορεί να ζήσει χωρίς τάξεις
και χωρίς αυτά και η κυβέρνηση».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ