Civil Aviation Security Regulation 2073

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 24

g]kfn ;/sf/

;+:s[lt, ko{6g tyf gful/s p8\8og dGqfnosf]


;"rgf

gful/s p8\8og ;'/Iff lgodfjnL, @)&#


u}/ ;}lgs xjfO{ p8fg -l;len PlePzg_ P]g, @)!% sf] bkmf # n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L g]kfn
;/sf/n]] b]xfosf lgodx¿ agfPsf] 5 .
kl/R5]b–!
k|f/lDes

!= ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ oL lgodx¿sf] gfd ægful/s p8\8og ;'/Iff lgodfjnL, @)&#Æ /x]sf]
5.
-@_ of] lgodfjnL t'?Gt k|f/De x'g]5 .
@= kl/efiff M ljifo jf k|;Ën] csf]{ cy{ gnfu]df o; lgodfjnLdf,–
-s_ æcgcfO8G6LkmfO8 Jofu]hÆ eGgfn] ;fdfg wgLsf] klxrfg geO{ a]jfl/;L cj:yfdf
5f]l8Psf] Jofu]h 6\ofu eP jf gePsf] Jofu]h ;Demg' k5{ .
-v_ æcgPsDkgfO8 xf]N8 Jofu]hÆ eGgfn] ofq' r9]s} jfo'ofgaf6 k7fpg g;sL sfuf]{sf]
¿kdf csf]{ jfo'ofgaf6 k7fOPsf] Jofu]h ;Demg' k5{ .
-u_ æcgSn]D8 Jofu]hÆ eGgfn] xjfO{ dfu{af6 ljdfg:yndf cfOk'u]sf]] / s;}n] klg
cfˆgf] egL bfaL gu/]sf] Jofu]h ;Demg' k5{ .
-3_ æcglws[t x:tIf]k -cgnkm'n OG6/lkmo/]G;_Æ eGgfn] gful/s p8\8ogsf] ;'/Iff
lj?4 x'g] h'g;'s} sfo{ ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] To:tf] sfo{sf] pBf]unfO{ ;d]t
hgfpF5 .
-ª_ æPsDkgfO8 xf]N8 Jofu]hÆ eGgfn] ofq' r9]s} jfo'ofgaf6 cf];fl/g] ofq'sf] Jofu]h
;Demg' k5{ .
-r_ æP]gÆ eGgfn] u}/ ;}lgs xjfO{ p8fg -l;len PlePzg_ P]g, @)!% ;Demg' k5{ .
-5_ æ6«fG;km/ ofq' jf Jofu]hÆ eGgfn] Pp6f jfo'ofgaf6 cf]nL{ ljdfg:ynaf6} csf]{
jfo'ofgdf k|:yfg ug]{ ofq' jf k7fOg] Jofu]h ;Demg' k5{ .
-h_ æ6«flGh6 ofq'Æ eGgfn] s'g} p8fgaf6 cjt/0f u/L cjt/0f u/]sf] ljdfg:ynaf6
;f]xL p8fg x'Fb} k|:yfg ug]{ ofq' ;Demg' k5{ .
-em_ ægful/s p8\8og -l;len PlePzg_Æ eGgfn] ofq', jfo'ofg, jfo'ofg sd{rf/L,
ljdfg:yn ;~rfngdf ;+nUg ljleGg lgsfosf sd{rf/L, Sof6l/ª ;]jf pknAw
u/fpg] sd{rf/L, ;'/IffsdL{ jf cfuGt's ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] ljdfg:yn
;~rfngdf k|of]u ePsf cfjZos ef}lts k"jf{wf/, oGq jf pks/0fnfO{ ;d]t
hgfpF5 .
-`_ ægful/s p8\8og sfof{noÆ eGgfn] k|flws/0fsf] ljdfg:yn l:yt sfof{no ;Demg'
k5{ .
-6_ ægful/s p8\8og ;'/Iff -l;len PlePzg ;]So'l/6L_Æ eGgfn] cglws[t x:tIf]kaf6
gful/s p8\8ogsf] ;+/If0f ug]{ sfo{ ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] ;'/Iffsf] nflu ul/g]

1
sfo{, cjnDag ul/g] pkfo -d]h;{_, dfgj ;+zfwg / ef}lts ;fwgsf] ;+of]hgnfO{
;d]t hgfpF5 .
-7_ ægful/s p8\8og ;'/Iff clwsf/LÆ eGgfn] lgod & adf]lhdsf] gful/s p8\8og
;'/Iffsf] pko'Qm clwsf/L -Pk|f]lk|o6 cyf]l/6L km/ l;len PlePzg ;]So'l/6L_ sf]
¿kdf sfd ug{] clwsf/L ;Demg' k5{ .
-8_ ælgif]lwt ;fdfgÆ eGgfn] gful/s p8\8ogsf] ;'/Iff k|lts"n x'g] u/L k|of]u x'g ;Sg]
xftxltof/, lj:kmf]6s kbfy{ jf cGo ;fdfg ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] jfo'ofgaf6
cf];f/ k;f/ ug{ lgif]w ul/Psf] cGo s'g} ;fdfgnfO{ ;d]t hgfpF5 .
-9_ æk|flws/0fÆ eGgfn] g]kfn gful/s p88\og k|flws/0f P]g, @)%# adf]lhd :yflkt
g]kfn gful/s p8\8og k|flws/0f ;Demg' k5{ .
-0f_ æJofu]hÆ eGgfn] jfo';]jf ;~rfng ;+:yfn] cfˆgf] jfo'ofgdf n}hfg d~h'/ u/]sf]
ofq' jf jfo'ofg sd{rf/Lsf] JolQmut k|of]hgsf] ;fdfg ;Demg' k5{ .
-t_ æljdfg:yn ;'/Iff ;ldltÆ eGgfn]] lgod !) adf]lhdsf]] ljdfg:yn ;'/Iff ;ldlt
;Demg' k5{ .
-y_ æ;ldltÆ eGgfn]] lgod # adf]lhdsf] /fli6«o gful/s p8\8og ;'/Iff ;ldlt ;Demg'
k5{ .
-b_ æ;'/Iff vfgtnf;L -l:qmlgª_Æ eGgfn] ofq', jfo'ofg sd{rf/L, ljdfg:ynsf sd{rf/L
tyf cfuGt'ssf] ;fydf /x]sf] jf lghx¿n] n}hfg vf]h]sf] Jofu]hsf] hfFr ug]{ sfo{
;Demg' k5{ .
-w_ æ;'/Iff hfFrÆ eGgfn] ofq', jfo'ofg sd{rf/L, ljdfg:ynsf sd{rf/L tyf cfuGt'ssf]
;fydf /x]sf] jf ;fdfgdf n'sfO{ l5kfO{ n}hfg vf]lhPsf] xftxltof/, lj:kmf]6s kbfy{
jf c1fgtfj; n}hfg vf]lhPsf] cGo lgif]lwt ;fdfg kQf nufpg] k|of]hgsf] lgldQ
;fdfgsf] hfFr ug]{ sfo{ ;Demg' k5{ .
-g_ æxf]N8 Jofu]hÆ eGgfn] jfo'ofgsf] ;fdfg /fVg] :yfg -Po/qmfˆ6 xf]N8_ df /flvg]
Jofu]h ;Demg' k5{ .
-k_ æx\of08 Jofu]hÆ eGgfn] ofq' tyf jfo'ofg sd{rf/Ln] nufPsf n'uf tyf n'ufsf]
vNtLdf /x]sf ;fdfg afx]s lghn] jfo'ofgdf cfkm";Fu} n}hfg] ;a} ;fdfg ;Demg'
k5{ .

kl/R5]b–@
;ldltsf] u7g tyf sfd, st{Jo / clwsf/

#= ;ldltsf] u7g M -!_ gful/s p8\8ognfO{ ;'/lIft agfpg tyf /fli6«o:t/df xjfO{ ;'/Iff ;dGjo ug{
Ps /fli6«o gful/s p8\8og ;'/Iff ;ldlt /xg]5 .
-@_ ;ldltsf] u7g b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ ;+:s[lt, ko{6g tyf gful/s p8\8og dGqL jf /fHodGqL –cWoIf
-v_ dxfGofoflwjQmf jf lghn] tf]s]sf] gfoa dxfGofoflwjQmf –;b:o
-u_ ;lrj, cy{ dGqfno –;b:o

2
-3_ ;lrj, sfg"g, Gofo tyf ;+;bLo dfldnf dGqfno –;b:o
-ª_ ;lrj, u[x dGqfno –;b:o
-r_ ;lrj, /Iff dGqfno –;b:o
-5_ ;lrj, ;+:s[lt, ko{6g tyf gful/s p8\8og dGqfno –;b:o
-h_ anflws[t, g]kfnL ;]gf, hËL c8\8f –;b:o
-em_ k|x/L dxflg/LIfs, g]kfn k|x/L –;b:o
-`_ ;z:q k|x/L dxflg/LIfs, ;z:q k|x/L an, g]kfn –;b:o
-6_ d'Vo cg';Gwfg lgb]{zs, /fli6«o cg';Gwfg ljefu –;b:o
-7_ k|flws/0fsf] dxflgb]{zs –;b:o–;lrj
-#_ ;ldltsf] ;lrjfno k|flws/0fdf /xg]5 .
$= ;ldltsf] a}7s ;DaGwL sfo{ljlw M -!_ ;ldltsf] a}7s jif{sf] Ps k6sdf g36fO{ cfjZostf cg';f/
a:g]5 .
-@_ ;ldltsf] cWoIfn] tf]s]sf] ldlt, ;do / :yfgdf ;ldltsf] ;b:o–;lrjn] ;ldltsf] a}7s
af]nfpg]5 .
-#_ ;ldltsf] s'n ;b:o ;ª\Vofsf] krf; k|ltzt eGbf a9L ;b:ox¿ pkl:yt ePdf
;ldltsf] a}7ssf] nflu u0fk"/s ;ª\Vof k'u]sf] dflgg]5 .
-$_ ;ldltsf] a}7ssf] cWoIftf ;ldltsf] cWoIfn] ug{]5 / lghsf] cg'kl:yltdf a}7sdf
pkl:yt ;b:ox¿n] cfkm"x¿dWo]af6 5fg]sf] ;b:on] ug{]5 .
-%_ ;ldltsf] a}7sdf ax'dtsf] /fo dfGo x'g]5 / dt a/fa/ ePdf a}7ssf] cWoIftf ug{]
JolQmn] lg0ff{os dt lbg]5 .
-^_ ;ldltn]] cfjZostf cg';f/ gful/s p8\8og ;'/Iff ;DaGwL ljz]if1nfO{ ;ldltsf]
a}7sdf efu lng cfdGq0f ug{ ;Sg]5 .
-&_ ;ldltsf] a}7ssf] lg0f{o ;ldltsf] ;b:o–;lrjn] k|dfl0ft u/L /fVg]5 .
-*_ ;ldltsf] a}7s ;DaGwL cGo sfo{ljlw ;ldlt cfkm}n] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
%= ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ gful/s p8\8og ;'/Iffsf ;DaGwdf cjnDag ug{' kg{] /fli6«o gLlt tyf
sfg"gdf ug{' kg{] ;'wf/sf] ljifodf g]kfn ;/sf/nfO{ ;'emfj lbg],
-v_ gful/s p8\8og ;'/Iff lj?4sf vt/f -y]|6_ sf] k|s[lt tyf If]qsf] cfwf/df
/fli6«o gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmd sfof{Gjog ug{ gful/s p8\8og
;DaGwL ljleGg lgsfo aLr ;'/Iff ;dGjo ug]{,
-u_ gful/s p8\8og ;'/Iff lj?4sf ;Defljt vt/fsf] ;fdgf ug{ cjnDag
ug{' kg{] ;'/IffTds Joj:yfsf ;DaGwdf gful/s p8\8og ;'/Iff clwsf/L
tyf ;Da4 cGo lgsfonfO{ lgb]{zg lbg],
-3_ gful/s p8\8og ;'/Iff k|ljlwsf] :t/f]Gglt ug{ jf cltl/Qm ;'/Iff ug{
cfjZos b]lvPdf ;DalGwt lgsfonfO{ lgb{]zg lbg],
-ª_ ljdfg:ynsf] lgdf{0f, ;'wf/ tyf lj:tf/ ubf{ ckgfpg' kg{] ;'/IffTds
k|fjwfgx¿sf] sfof{Gjogsf] ;'lglZrttf ug{],
-r_ /fli6«o gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmd, ;'/Iff u'0f:t/ lgoGq0f sfo{qmd,
/fli6«o xjfO{ ;'/Iff tfnLd sfo{qmd, ljdfg:yn ;'/Iff sfo{qmd tyf gful/s

3
p8\8og ;'/Iff ;DaGwL cfjZos Dofg'cn, gful/s p8\8og ;'/Iff:t/Lo
sfo{;~rfng sfo{ljlw :jLs[t u/L sfof{Gjog ug{], u/fpg],
-5_ gful/s p8\8og ;'/Iffsf ;DaGwdf cGt/f{li6«o gful/s p8\8og ;Ë7gåf/f
nfu" ul/Psf Pg]S;–!& tyf cGo Pg]S;sf ;DalGwt k|fjwfgx¿
sfof{Gjogsf] nflu cfjZos Joj:yf ldnfpg],
-h_ gful/s p8\8og ;'/Iff ;DaGwL tfnLd k|fKt ;'/IffsdL{nfO{ vfgtnf;Lsf]
sfo{df ;+nUg u/fpg ;DalGwt lgsfonfO{ lgb]{zg lbg],
-em_ gful/s p8\8og ;'/Iff ;DaGwdf P]g tyf o; lgodfjnLsf] Joj:yf kfngf
eP gePsf] ;do ;dodf lg/LIf0f / cg'udg ug{] tyf To;/L lg/LIf0f /
cg'udg ubf{ s;}n] ;f] Joj:yf kfngf ug{df l9nf;':tL jf x]nr]S|ofOF u/]sf]
b]lvPdf cfjZos sf/afxLsf] nflu ;DalGwt lgsfodf n]vL k7fpg] .

kl/R5]b–#
/fli6«o gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmd ;DaGwL Joj:yf

^= /fli6«o gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmd agfO{ nfu" ug{] M -!_ gful/s p8\8ognfO{ cglws[t
x:tIf]kaf6 ;+/If0f ug{ ;ldltn] /fli6«o gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmd agfO{ nfu" ug{]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] /fli6«o gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmddf ;dfj]z ug'{ kg]{
ljifox¿ cg';"rL–! df pNn]v eP adf]lhd x'g]5g\ .
&= gful/s p8\8og ;'/Iff clwsf/Lsf] ¿kdf sfd ug{] M k|flws/0fsf] dxflgb{]zsn] gful/s p8\8og
;'/Iff clwsf/Lsf] ¿kdf sfd ug]{5 .
*= gful/s p8\8og ;'/Iff clwsf/Lsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ o; lgodfjnLdf cGoq n]lvPsf
sfd, st{Jo / clwsf/sf] cltl/Qm gful/s p8\8og ;'/Iff cflwsf/Lsf]] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo
adf]lhd x'g]5 M–
-s_ ljdfg:yn ;'/Iff ;ldltaf6 k|fKt ;'emfj ;d]tsf] cfwf/df /fli6«o gful/s
p8\8og ;'/Iff sfo{qmd, ;'/Iff u'0f:t/ lgoGq0f sfo{qmd, /fli6«o xjfO{
;'/Iff tfnLd sfo{qmd, ljdfg:yn ;'/Iff sfo{qmd nufot gful/s p8\8og
;'/Iff ;DaGwL Dofg'cn tyf gful/s p8\8og ;'/Iff :t/Lo sfo{;~rfng
sfo{ljlw tof/ u/L :jLs[ltsf nflu ;ldltdf k]; ug],{
-v_ /fli6«o gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmdsf] af/]df gful/s p8\8og ;'/Iff;Fu
;DalGwt JolQm tyf lgsfonfO{ hfgsf/L u/fpg],
-u_ gful/s p8\8og ;'/Iff ;DaGwL ljifodf ljleGg lgsfoaLr ;dGjo tyf
;xof]u cfbfg k|bfg ug{],
-3_ jfo';]jf ;~rfng ;+:yf tyf cGo lgsfon] agfPsf] gful/s p8\8og
;'/Iffsf sfo{qmd :jLs[t u/L sfof{Gjog u/fpg],
-ª_ gful/s p8\8og ;'/Iff ;DaGwL sfg"gdf ug{' kg{] ;'wf/sf] ;DaGwdf
;ldltnfO{ ;'emfj lbg],
-r_ gful/s p8\8og ;'/Iff ;DaGwL k|rlnt sfg"g, /fli6«o gful/s p8\8og
;'/Iff sfo{qmd, ljdfg:yn ;'/Iff sfo{qmd, cGt/f{li6«o gful/s p8\8og

4
;Ë7gaf6 nfu" ul/Psf dfkb08 tyf jfo';]jf ;~rfng ;+:yfsf] ;'/Iff
sfo{qmdsf] sfof{Gjogsf] ;'lglZrt ug{ cfjZos lg/LIf0f, hfFr, k/LIf0f
tyf ;'/Iff ;j]{ ug{], u/fpg],
-5_ gful/s p8\8og ;'/Iff ;DaGwdf ul/Psf lg/LIf0f, hfFr, k/LIf0f tyf ;'/Iff
;j]{af6 b]lvPsf q'l6x¿ ;Rofpg ;Da4 lgsfonfO{ lgb]{zg lbg],
-h_ gful/s p8\8og tyf ljdfg:yn ;'/Iffsf] nflu cfjZos kg]{ ejg, ;'/Iff
pks/0f, OGwg nufotsf k"jf{wf/ tyf ;'ljwfsf] Joj:yf ug]{, u/fpg],
-em_ gful/s p8\8og ;'/Iff lj?4sf] vt/fsf] cg'kftdf ;'/IffTds sfo{qmd
kof{Kt eP jf gePsf] ;DaGwdf cg'udg tyf d"NofÍg ug]{, u/fpg],
-`_ cGo /fi6«sf]] gful/s p8\8og ;'/Iff lj?4 vt/fsf] hfgsf/L k|fKt ePdf
;DalGwt /fi6«nfO{ oyf;Dej l56f] hfgsf/L u/fpg],
-6_ gful/s p8\8og ;'/Iff lj?4 s'g} vt/f b]lvPdf To;sf] hfgsf/L tTsfn
k|flws/0f ;~rfns ;ldltsf kbflwsf/L, ;ldltsf cWoIf tyf ;b:onfO{ /
;DalGwt dGqfnosf] ;lrjnfO{ u/fpg],
-7_ gful/s p8\8og ;'/Iff ;DaGwL ;"rgf, vt/f, ;Gb]z tyf sfuhftsf]
uf]kgLotf sfod /fVg] Joj:yf ldnfpg],
-8_ s'g} sd{rf/L jf sfdbf/nfO{ s'g} sf/0fn] ljdfg:yndf sfddf nufpg gx'g]
b]lvPdf ;DalGwt lgsfo jf JolQmnfO{ To;sf] af/]df hfgsf/L lbg],
-9_ jfo';]jf ;~rfng ;+:yf, gful/s p8\8og sfof{no tyf ljdfg:yndf /xg]
eG;f/, ;'/Iff lgsfo, cWofudg nufot ;a} lgsfosf] gful/s p8\8og
;'/Iff ;DaGwL lhDd]jf/L tf]Sg] / tf]lsPsf] lhDd]jf/L kfng u/], gu/]sf]
cg'udg ug{], u/fpg],
-0f_ ljdfg:ynsf] lgdf{0f, k'glg{df{0f, lj:tf/ jf ljdfg:yndf s'g} ejg, ;]jf
;'ljwf yk jf lj:tf/ ug{' cl3 ljdfg:yn ;'/Iffsf] k"0f{ k|Tofe"ltsf] lgldQ
cfjZos ;'/Iff of]hgf :jLs[t u/L sfof{Gjog u/fpg],
-t_ cGo d'n's;Fu x'g] xjfO{ ;Demf}tfdf gful/s p8\8og ;'/Iffsf k|fjwfg
;dfj]z ug{ l;kmfl/; ug{],
-y_ gful/s p8\8og ;'/Iff ;DaGwL cfjZos tfnLd tyf k|df0fLs/0f
-;l6{lkms]zg_ sf]if{ ;~rfngsf] nflu ;DalGwt lgsfo tyf ;+:yfnfO{ n]vL
k7fpg],
-b_ gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmd k]; gug{] jf sfof{Gjog gug]{ jfo';]jf
;~rfng ;+:yfnfO{ g]kfndf jfo'ofg ;~rfngsf] cg'dlt k|bfg gug{ jf
cg'dlt /f]Ssf ug{ ;DalGwt lgsfonfO{ n]vL k7fpg],
-w_ gful/s p8\8og ;'/Iff lj?4df cglws[t x:tIf]k ePdf To; ;DaGwdf
ul/Psf sfd sf/afxL / k'gM To:tf lqmofsnfk bf]xf]l/g glbg ul/Psf
k|of; ;d]tsf] af/]df cGt/f{li6«o gful/s p8\8og ;Ë7gnfO{ hfgsf/L
u/fpg] .

5
-@_ gful/s p8\8og ;'/Iff cflwsf/Ln] gful/s p8\8og ;'/Iff ;DaGwdf ;DalGwt lgsfo,
jfo';]jf ;~rfng ;+:yf jf sd{rf/LnfO{ cfjZos lgb{]zg lbg ;Sg]5 / To:tf] lgb{]zgsf] kfngf ug{'
To:tf] lgsfo, jfo';]jf ;~rfng ;+:yf jf sd{rf/Lsf] st{Jo x'g]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd lbOPsf] lgb{]zg s'g} sd{rf/Ln] kfngf gu/L gful/s p8\8og
;'/Iffdf afwf k'¥ofPdf jf afwf k'Ug hfg] b]lvPdf gful/s p8\8og ;'/Iff clwsf/Ln] To:tf]
sd{rf/LnfO{ ljdfg:ynsf] lhDd]jf/Laf6 x6fpg ;DalGwt lgsfodf n]vL k7fpg]5 .

kl/R5]b–$
ljdfg:yn ;'/Iff ;DaGwL Joj:yf

(= ljdfg:yn ;'/Iff sfo{qmd ;DaGwL Joj:yf M -!_ /fli6«o gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmdnfO{
k|efjsf/L ¿kdf sfof{Gjog ug{sf] nflu k|To]s gful/s p8\8og sfof{non] ljdfg:yn ;'/Iff
sfo{qmd tof/ u/L :jLs[ltsf] nflu gful/s p8\8og ;'/Iff clwsf/L ;dIf k]; ug'{ kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ljdfg:yn gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmddf ;dfj]z ug{' kg{]
ljifox¿ cg';"rL–@ df pNn]v eP adf]lhd x'g]5g\ .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd k|fKt sfo{qmd pko'Qm eP gePsf] hfFrL cfjZostf cg'';f/
kl/dfh{g ug{ nufO{ gful/s p8\8og ;'/Iff clwsf/Ln] cfjZos zt{ ;d]t tf]sL To:tf] sfo{qmd
:jLs[t ug{]5 .
!)= ljdfg:yn ;'/Iff ;ldlt M -!_ /fli6«o gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmd tyf ;ldltsf] lg0f{o
k|efjsf/L ¿kdf sfof{Gjog u/fpg] sfd ;d]tsf] nflu k|To]s ljdfg:yndf Ps ljdfg:yn ;'/Iff
;ldlt /xg]5 .
-@_ ljdfg:yn ;'/Iff ;ldltsf] u7g b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ gful/s p8\8og sfof{nosf] k|d'v –cWoIf
-v_ ;DalGwt lhNnf k|zf;g sfof{nosf] clws[t:t/sf] k|ltlglw – ;b:o
-u_ ;DalGwt lhNnf k|x/L sfof{nosf] sDtLdf k|x/L lg/LIfs:t/sf] – ;b:o
k|ltlglw
-3_ ;DalGwt lhNnf l:yt g]kfnL ;]gfsf] sDtLdf clws[t:t/sf]
k|ltlglw –;b:o
-ª_ ;DalGwt lhNnf l:yt ;z:q k|x/L an, g]kfnsf] sDtLdf
clws[t:t/sf] k|ltlglw –;b:o
-r_ ;DalGwt lhNnfsf] /fli6«o cg';Gwfg sfof{nosf] clws[t –;b:o
-5_ ljdfg:ynl:yt ;'/Iff k|x/L sfof{nosf] k|d'v –;b:o
-h_ ljdfg:yn ;'/Iffsf] nflu vl6Psf] g]kfnL ;]gf jf ;z:q k|x/L
an, g]kfnsf] k|d'v –;b:o
-em_ ljdfg:yn /x]sf] gu/kflnsf jf ufpF ljsf; ;ldltsf]
k|ltlglw –;b:o
-`_ ;DalGwt ljdfg:yndf jfo';]jf ;~rfng ug]{ ;a} jfo';]jf
;~rfng ;+:yfsf ljdfg:yn k|d'vx¿ – ;b:o
-6_ ljdfg:yn ;'/Iff ;ldltsf] cWoIfn] tf]s]sf] gful/s

6
p8\8og sfof{nosf] clws[t –;b:o–;lrj .
-#_ pklgod -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cGt/f{li6«o ljdfg:yn ;'/Iff ;ldltdf
b]xfosf ;b:ox¿ /xg]5g\ M–
-s_ cGt/f{li6«o ljdfg:ynl:yt gful/s p8\8og sfof{nosf]
k|d'v –cWoIf
-v_ cGt/f{li6«o ljdfg:ynl:yt cWofudg sfof{nosf] k|d'v –;b:o
-u_ cGt/f{li6«o ljdfg:ynl:yt eG;f/ sfof{nosf] k|d'v –;b:o
-3_ cGt/f{li6«o ljdfg:ynl:yt g]kfnL ;]gfsf] OlGhlgol/Ë
lgb]{zgfnosf] k|d'v –;b:o
-ª_ cGt/f{li6«o ljdfg:ynl:yt ;'/Iff k|x/L sfof{nosf] k|d'v –;b:o
-r_ cGt/f{li6«o ljdfg:ynl:yt /fli6«o cg';Gwfg ljefu, lgu/fgL
pkzfvfsf] k|d'v –;b:o
-5_ cGt/f{li6«o ljdfg:yn gful/s p8\8og sfof{nosf
ljdfg:yn ;~rfng ljefu, p8fg ;~rfng ljefu, k|fljlws
;]jf ljefu / 6ld{gn Dofg]hd]G6 l8lehgsf k|d'vx¿ –;b:o
-h_ cGt/f{li6«o ljdfg:ynl:yt g]kfn jfo';]jf lgudsf k|d'v –;b:o
-em_ dxf;lrj, cGt/f{li6«o jfo';]jf ;ª\u7g -jfg{_ –;b:o
-`_ dxf;lrj, cfGtl/s jfo';]jf ;ª\u7g –;b:o
-6_ cGt/f{li6«o ljdfg:yn gful/s p8\8og sfof{no,
xjfO{ ;'/Iff dxfzfvfsf k|d'v –;b:o–;lrj
!!= ljdfg:yn ;'/Iff ;ldltsf] a}7s M -!_ ljdfg:yn ;'/Iff ;ldltsf] a}7s jif{df rf/ k6sdf g36fO{
cfjZostf cg';f/ a:g]5 .
-@_ ljdfg:yn ;'/Iff ;ldltsf] cWoIfn] tf]s]sf] ldlt, ;do / :yfgdf ;f] ;ldltsf] ;b:o–
;lrjn] ljdfg:yn ;'/Iff ;ldltsf] a}7s af]nfpg]5 .
-#_ ljdfg:yn ;'/Iff ;ldltsf s'n ;b:o ;ª\Vofsf] krf; k|ltzt eGbf a9L ;b:ox¿
pkl:yt ePdf ;f] ;ldltsf] a}7ssf] nflu u0fk"/s ;ª\Vof k'u]sf] dflgg]5 .
-$_ ljdfg:yn ;'/Iff ;ldltsf] a}7ssf] cWoIftf ;f] ;ldltsf] cWoIfn] ug{]5 / lghsf]
cg'kl:yltdf a}7sdf pkl:yt ;b:ox¿n] cfkm"x¿ dWo]af6 5fg]sf] ;b:on] ug{]5 .
-%_ ljdfg:yn ;'/Iff ;ldltsf] a}7sdf ax'dtsf] /fo dfGo x'g]5 / dt a/fa/ ePdf
a}7ssf] cWoIftf ug{] JolQmn] lg0ff{os dt lbg]5 .
-^_ ljdfg:yn ;'/Iff ;ldltn]] cfjZostf cg';f/ gful/s p8\8og ;'/Iff ;DaGwL
ljz]if1nfO{ ;f] ;ldltsf] a}7sdf efu lng cfdGq0f ug{ ;Sg]5 .
-&_ ljdfg:yn ;'/Iff ;ldltsf] a}7ssf] lg0f{o ;f] ;ldltsf] ;b:o–;lrjn] k|dfl0ft u/L
/fVg]5 .
-*_ ljdfg:yn ;'/Iff ;ldltsf] a}7s ;DaGwL cGo sfo{ljlw ;f] ;ldlt cfkm}n] lgwf{/0f u/]
adf]lhd x'g]5 .
!@= ljdfg:yn ;'/Iff ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ ljdfg:yn ;'/Iff ;ldltsf] sfd, st{Jo /
clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–

7
-s_ ljdfg:yn ;'/Iff sfo{qmdsf] sfof{Gjog ug{], u/fpg],
-v_ /fli6«o gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmd tyf ljdfg:yn ;'/Iff sfo{qmd
sfof{Gjogsf] nflu ljleGg lgsfo aLr ;dGjo ug]{,
-u_ v08 -v_ adf]lhdsf] sfo{qmd sfof{Gjog eP gePsf] ;DaGwdf lg/LIf0f
tyf cg'udg ug]{,
-3_ /fli6«o gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmd tyf cGt/f{li6«o gful/s p8\8og
;Ëu7gsf] ;'/Iff Dofg'cnsf] cwLgdf ljdfg:yn ;'/Iff k|s[of tyf To;sf]
sfof{Gjogsf] d"NofÍg ug{],
-ª_ ljdfg:yndf ;'/Iffsf] b[li6af6 ;+j]bgzLn b]lvPsf 7fpF jf lgif]lwt If]qsf]
ljj/0f tof/ u/L cBfjlws u/L /fVg] tyf To:tf] 7fpF / If]qsf] ;'/Iff tyf
;'/Iffsf] nflu k|of]u ul/Psf oGq pks/0fsf] ;do ;dodf hfFr u/L rfn'
cj:yfdf /fVg],
-r_ ljdfg:yndf nfu" ul/Psf ;'/IffTds k|fjwfg h'g;'s} k|sf/sf gful/s
p8\8og ;'/Iff lj?4sf vt/fnfO{ ;fdgf ug{ ;Ifd ePsf] ;'lglZrt ug]{,
-5_ ljdfg:ynsf] ;'/IffTds Joj:yfsf] k|efjsfl/tf tyf sdL sdhf]/Lsf]
d"NofÍg ug{ ;do ;dodf ;'/Iff ;j]{, k/LIf0f tyf lg/LIf0f u/L jf ug{
nufO{ ;f] sf] k|ltj]bg lng],
-h_ ljdfg:yn ;'/Iff ;DaGwL cj:yf / eljiodf ug{' kg{] Joj:yfsf] ;DaGwdf
sfo{of]hgf ;lxtsf] jflif{s k|ltj]bg tof/ u/L k|To]s jif{ k|flws/0fdf
k7fpg],
-em_ ljdfg:ynsf] ;'/Iff tyf ljdfg:yn ;~rfng;Fu ;DalGwt sd{rf/Lsf]
nflu cfjZos tfnLdsf] Joj:yf ug]{,
-`_ ljdfg:ynsf] lgdf{0f, k'glg{df{0f jf lj:tf/ ;DaGwL of]hgf agfpFbf
ljdfg:yn ;'/Iffsf] k"0f{ k|Tofe"ltsf] nflu ;'/Iffsf] cfjZos Joj:yf ;d]t
;dfj]z ug{ nufpg] .
-@_ ljdfg:yn ;'/Iff ;ldltn] rfx]df cfkm\gf] sfo{ ;Dkfbgdf ;xof]u ug{ ;f] ;ldltsf
;b:ox¿ dWo]af6 ljdfg:yn ;'/Iff pk;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd ul7t pk;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ ljdfg:yn ;'/Iff
;ldltn] To:tf] pk;ldlt u7g ubf{ lgwf{/0f u/] adf]flhd x'g]5 .
!#= ljdfg:yn ;'/Iff clwsf/L tf]Sg] M -!_ gful/s p8\8og sfof{nosf k|d'vn] ;DalGwt ljdfg:yndf
sfo{/t ljdfg:yn ;'/Iff ;~rfng ;DaGwL k|fljlws 1fg ePsf] s'g} sd{rf/LnfO{ To:tf]
ljdfg:ynsf] ;'/Iff clwsf/L tf]Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cGt/f{li6«o ljdfg:ynsf] xsdf To:tf]
ljdfg:ynl:yt gful/s p8\8og sfof{nosf] xjfO{ ;'/Iff dxfzfvf k|d'vn] ;f] ljdfg:ynsf] ;'/Iff
clwsf/Lsf] ¿kdf sfd ug{]5 .
!$= ljdfg:yn ;'/Iff clwsf/Lsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ ljdfg:yn ;'/Iff clwsf/Lsf] sfd, st{Jo
/ clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ ljdfg:yn ;'/Iff sfo{qmdsf] sfof{Gjog ug{], u/fpg]

8
-v_ ljdfg:yn ;'/Iff sfo{qmdsf] sfof{Gjog cj:yfsf] af/]df cfjZostf
cg';f/ ;'/Iff ;j]{, cl86, lg/LIf0f, cEof; jf k/LIf0f sfo{ ug{], u/fpg],
-u_ ljdfg:ynsf] sfo{ ;~rfngsf ;DaGwdf sfo{ljlw tof/ u/L ljdfg:yn
;'/Iff ;ldltaf6 :jLs[t u/fO{ nfu" ug]{,
-3_ ljdfg:yn ;'/Iffdf /x]sf jf cfpg;Sg] ;'/Iff vt/f tyf cGo ;d:of
;dfwfg ug{sf] nflu ljdfg:yn ;'/Iff sfo{qmddf ;'wf/ ug{' kg{] b]lvPdf
gful/s p8\8og sfof{nosf k|d'v ;dIf l;kmfl/; ug{],
-ª_ ljdfg:yndf ;'/Iff Joj:yf kof{Kt eP jf gePsf] ;DaGwdf ;'kl/j]If0f
ug]{,
-r_ ljdfg:yn ;'/Iffsf] nflu ljdfg:yn l:yt cGo lgsfo lar ;dGjo sfod
ug]{,
-5_ cfktsfnLg cj:yfdf ljdfg:yndf ;'/IffsdL{, clUg lgoGqs /
hLjgf]4f/sdL{ tTsfn kl/rfng x'g;Sg] k|aGw ldnfpg],
-h_ ljdfg:yndf sfo{/t ;Dk"0f{ lgsfosf sd{rf/LnfO{ ljdfg:ynsf] ;'/Iff
;DaGwdf ;r]t / rgfvf] agfO{ /fVg cfjZos k/fdz{ tyf cled'vLs/0f
ug{],
-em_ ljdfg:yn ;'/Iff sfo{qmddf ;+nUg sd{rf/LnfO{ cfjZos kg]{ tfnLd
lbnfpg kxn ug]{,
-`_ ljdfg:ynsf] lgdf{0f, k'glg{df{0f lj:tf/ tyf ;'wf/ ubf{ cjnDag ug{' kg{]
;'/IffTds k|fjwfgsf] ;DaGwdf gful/s p8\8og sfof{no k|d'v ;dIf
l;kmfl/; ug]{,
-6_ ljdfg:ynnfO{ c;/ kfg]{ ;'/Iff vt/f, cglws[t x:tIf]k, vfgtnf;Lsf]
qmddf km]nf k/]sf lgif]lwt ;fdfgsf] ljj/0f tyf ljdfg:yn ;'/Iff ;DaGwL
36gf jf b'3{6gfsf] clen]v /fVg],
-7_ s'g} jfo'ofgsf] cglws[t x:tIf]k ePdf ;f] ;DaGwL ;a} ;"rgfx¿ PsLs[t
u/L gful/s p8\8og sfof{nosf k|d'vnfO{ hfgsf/L u/fpg],
-8_ ljdfg:ynleq s'g} lsl;dsf] x'n x'Hht, gf/fafhL jf x8tfn x'g glbg
cfjZos Joj:yf ug{] ,
-9_ ljdfg:yndf pRr ;'/Iff Joj:yf sfod /fVg of] lgodfjnL, gful/s
p8\8og ;'/Iff sfo{qmd tyf ljdfg:yn ;'/Iff sfo{qmdsf] k|lts"n gx'g]
u/L cfjZos cGo sfo{x¿ ug]{, u/fpg],
-0f_ cfjZostf cg';f/ ljdfg:ynsf] lgif]lwt If]q, jfo';]jfsf XofË/ nufot
ljdfg:ynsf] ;a} If]qdf k|j]z ug{] / To;sf] lg/LIf0f ug{],
-t_ ;DalGwt jfo';]jf ;~rfng ;+:yfsf] cg'dlt lnO{ To:tf] ;+:yfsf]
jfo'ofgleq k|j]z ug{],
-y_ gful/s p8\8og ;'/Iffsf] lhDd]jf/L lgjf{x ug]{ qmddf ljdfg:ynl:yt s'g}
sd{rf/Laf6 q'l6 ePdf To:tf] q'l6 ;Rofpg / q'l6sf] k|s[lt x]/L q'l6 ug{]nfO{
;r]t u/fpg sfof{no k|d'vnfO{ n]vL k7fpg],

9
-b_ ljdfg:yn l:yt s'g} sd{rf/Laf6 ;'/Iffdf uDeL/ q'l6 ePsf] kfOPdf To:tf]
q'l6 ug]{ sd{rf/L pk/ ljefuLo sf/afxLsf] nflu ;DalGwt lgsfodf n]vL
k7fpg gful/s p8\8og sfof{no k|d'v ;dIf l;kmfl/; ug{],
-w_ ljdfg:yn l:yt lgsfosf s'g} sd{rf/LnfO{ sfddf nufO{ /fVbf ;'/Iff
Joj:yfdf uDeL/ cfFr cfpg] b]lvPdf lghnfO{ t'?Gt ;f] lhDd]jf/Laf6
x6fpg ;DalGwt lgsfonfO{ n]vL k7fpg gful/s p8\8og sfof{no k|d'v
;dIf l;kmfl/; ug{],
-g_ ljdfg:yndf k|j]z ug{] JolQm jf NofOPsf ;fdfgsf] ;'/Iff vfgtnf;L
-l:qmlgª_ sfo{sf] lgoldt ¿kdf lg/LIf0f / k/LIf0f ug]{,
-k_ xjfO{ ofq' afx]s cGo JolQmnfO{ ljdfg:yndf k|j]zsf] nflu k|j]z
cg'dltkq hf/L ug{] .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd gful/s p8\8og sfof{nosf]] k|d'vn] ljdfg:yn ;'/Iff clwsf/Lsf]
¿kdf sfd u/]sf] cj:yfdf lghn] ;f] pklgodsf] v08 -3_, -`_, -7_, -y_ jf -w_ adf]lhd gful/s
p8\8og sfof{no k|d'vnfO{ k]; ug{] l;kmfl/; ljdfg:yn ;'/Iff ;ldltdf k]; ug{' kg{]5 .

kl/R5]b–%
jfo';]jf ;'/Iff sfo{qmd ;DaGwL Joj:yf

!%= jfo';]jf ;'/Iff sfo{qmd agfO{ nfu" ug{' kg{] M -!_ jfo';]jf ;~rfng ;+:yf / xjfO{ p8fg ;DaGwL
k|lzIf0f ;+:yfn] /fli6«o gful/s p88\og ;'/Iff sfo{qmdnfO{ ;xof]u k'Ug] u/L cf–cfkm\gf] jfo';]jf
;~rfng ;'/Iff sfo{qmd tyf tfnLd sfo{qmd agfO{ :jLs[ltsf] nflu gful/s p88\og ;'/Iff
clwsf/L ;dIf k]; ug{' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;'/Iff sfo{qmd tyf tfnLd sfo{qmddf ;dfj]z ug{' kg{]
ljifox¿ cg';"rL–# df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd k|fKt ePsf] jfo';]jf ;~rfng ;'/Iff sfo{qmd gful/s p8\8og
;'/Iff clwsf/Ln] pko'Qm eP gePsf] hfFrL cfjZostf cg';f/ kl/dfh{g ug{ nufO{ :jLs[t ug{'
kg]{5 .
!^= jfo';]jf ;~rfng ;'/Iff clwsf/L ;DaGwL Joj:yf M -!_ k|To]s jfo';]jf ;~rfng ;+:yf / xjfO{
p8fg ;DaGwL k|lzIf0f ;+:yfn] xjfO{ ;'/Iff ;DaGwL tfnLd k|fKt JolQmnfO{ To:tf] ;+:yfsf] jfo';]jf
;~rfng ;'/Iff clwsf/Lsf] ¿kdf lgo'lQm ug'{ kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd lgo'Qm jfo';]jf ;~rfng ;'/Iff clwsf/Lsf] sfd, st{Jo /
clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ jfo';]jf ;~rfng ;'/Iff sfo{qmd jf sfof{Gjog ;DaGwL ;'lglZrttfsf]
nflu ;'/Iff ;j]{ tyf lg/LIf0f ug]{,
-v_ jfo';]jf ;~rfng ;'/Iffsf] nflu gful/s p8\8og sfof{nosf k|d'v,
ljdfg:yn ;'/Iff clwsf/L tyf cGo ;Da4 lgsfo;Fu ;dGjo ug]{,
-u_ jfo'ofg lj?4 x'g ;Sg] ;Defljt vt/fsf] cBfjlws hfgsf/L /fVg] /
To:tf] ljifodf gful/s p8\8og sfof{nosf] k|d'v, ljdfg:yn ;'/Iff
clwsf/L / jfo';]jf ;~rfng ;+:yfsf] k|d'v sfo{sf/LnfO{ hfgsf/L u/fpg],

10
-3_ jfo';]jf ;~rfng ;'/Iff sfo{qmdsf] sfof{Gjog l:yltsf] ;DaGwdf cg'udg
tyf d"NofÍg ug{],
-ª_ jfo';]jf ;~rfng ;'/Iff sfo{qmdsf] k|efjsf/L sfof{Gjogdf ;+nUg
sd{rf/Lsf] nflu cfjZos tfnLdsf] Joj:yf ug]{ .

kl/R5]b–^
gful/s p8\8og ;'/Iffsf] u'0f:t/ lgoGq0f ;DaGwL Joj:yf

!&= gful/s p8\8og ;'/Iff u'0f:t/ lgoGq0f ;DaGwL Joj:yf M -!_ k|flws/0fn] /fli6«o gful/s p8\8og
;'/Iff sfo{qmddf tf]lsPsf] ;'/Iff u'0f:t/ sfod /fVg tyf To:tf] sfo{qmdsf] sfof{Gjogdf ;+nUg
sd{rf/Lsf] sfd k|efjsf/L agfpg /fli6«o gful/s p8\8og ;'/Iff u'0f:t/ lgoGq0f sfo{qmd agfO{
nfu" ug'{ kg]{5 .
-@_ k|flws/0fn] /fli6«o gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmdsf] kfngf eP gePsf] lgoldt ¿kdf
lg/LIf0f tyf cg'udg ug'{ kg]{5 .
-#_ k|flws/0fn] gful/s p8\8og ;'/Iff u'0f:t/ sfod eP gePsf] olsg ug{ / gful/s
p8\8ogsf yk ;'/IffTds k|fjwfgx¿sf] klxrfg ug{ lg/LIfs jf cl86/ tf]sL lghx¿af6 lgoldt
¿kdf ;'/Iff ;j]{, k/LIf0f, lg/LIf0f, hfFr tyf cg';Gwfg u/fpg' kg]{5 .
!*= sd{rf/Lsf] rfn rngsf] af/]df hfgsf/L lng' kg{] M -!_ ljdfg:yn ;'/Iff clwsf/Ln] ljdfg:yn
;'/Iff sfo{qmd sfof{Gjogdf ;+nUg JolQm tyf ljdfg:yndf vl6Psf ljleGg lgsfosf
sd{rf/Lx¿sf] rfnrngsf] af/]df hfgsf/L lng' kg]{5 .
-@_ ljdfg:yn ;'/Iff clwsf/Ln] pklgod -!_ adf]lhdsf] hfgsf/L k|To]s b'O{ jif{df
cBfjlws +ug'{ kg]{5 .
-#_ nfdf] cjlwsf] labfdf a;L jf ljb]zdf uO{ kmls{Psf sd{rf/LnfO{ ljdfg:yn ;'/Iff
sfo{qmdsf] lhDd]jf/L lbg' k"j{ pklgod -!_ adf]lhdsf] hfgsf/L lng' kg]{5 .
!(= tfnLd k|fKt sd{rf/LnfO{ sfddf nufpg] M -!_ ljdfg:yn ;'/Iff clwsf/Ln] ;ldltåf/f lgwf{/0f eP
adf]lhdsf] tfnLd k|fKt sd{rf/LnfO{ dfq ljdfg:yndf ;'/Iff vfgtnf;L ;DaGwL sfddf nufpg'
kg]{5 .
-@_ gful/s p8\8og ;'/Iffsf] sfo{df ;+nUg k|To]s sfof{non] cfˆgf sd{rf/Låf/f pklgod
-!_ adf]lhdsf] tfnLd lnP glnPsf] Joxf]/f cBfjlws u/L /fVg' kg{]5 .
-#_ gful/s p8\8og ;'/Iff Joj:yfsf] k|s[ofsf] ;j{], k/LIf0f, lg/LIf0f, hfFr tyf cg';Gwfg
ug]{ jf gful/s p8\8og ;'/Iffdf ;+nUg x'g] JolQmn] ;ldltn] lgwf{/0f u/] adf]lhdsf] tfnLd k|fKt
u/]sf] x'g' kg]{5 .
@)= gful/s p8\8og ;'/Iff u'0f:t/ ;DaGwL cGo Joj:yf M -!_ gful/s p8\8og ;'/Iff clwsf/Ln]
gful/s p8\8og ;'/Iffdf cfO{kg]{ cglws[t x:tIf]k x'g glbg /fli6«o gful/s p8\8og ;'/Iff u'0f:t/
lgoGq0f sfo{qmdsf] ;do ;dodf d"NofÍg u/L, u/fO{ ;f] adf]lhd cfjZos s'/fx¿ ;'wf/ u/L
To;sf] sfof{Gjog ug{ ;DalGwt lgsfo tyf ;+:yf;Fu ;dGjo ug{' kg{]5 .
-@_ gful/s p8\8og ;'/Iff ;DaGwdf ;j]{, k/LIf0f, lg/LIf0f, hfFr tyf cg';Gwfg ug]{
kbflwsf/Ln] cfjZos kg]{ sfuhft, ljj/0f Pjd\ hfgsf/L gful/s p8\8og sfof{no, jfo';]jf

11
;~rfng ;+:yf, ljdfg:yn ;'/Iff clwsf/L nufot ljdfg:yn l:yt ;a} lgsfon] pknAw u/fpg'
kg]{5 .
-#_ gful/s p8\8og ;'/Iff ug]]{ sfo{df o; lgodfjnL adf]lhdsf] lhDd]jf/L kfPsf lgsfo
jf clwsf/Ln] jfo';]jf ;~rfng ;+:yfsf sd{rf/L, ofq', ;f] sfdsf nflu v6fOPsf] sd{rf/L jf cGo
;|f]taf6 k|fKt ;"rgfx¿sf] ljZn]if0f ug{ tyf uf]kgLotf sfod /fVg uf]Ko k|ltj]bg k4lt nfu" ug'{
kg]{5 .
kl/R5]b–&
JolQm tyf ;fdfgsf] ;'/Iff hfFr ;DaGwL Joj:yf

@!= cglws[t k|j]z lgoGq0f ug{] M -!_ ljdfg:ynsf] ;'/Iffdf vl6Psf] ;'/IffsdL{n] ljdfg:ynsf] lgif]lwt
If]qleq cglws[t JolQmsf] k|j]z x'g g;Sg] Joj:yf ldnfpg' kg{]5 .
-@_ ljdfg:ynsf] ;'/Iffdf vl6Psf] ;'/IffsdL{n] ljdfg:ynsf] lgif]lwt If]qdf k|j]z ug{ P]g
adf]lhd clwsf/ k|fKt JolQmnfO{ To:tf] If]qdf k|j]z lbg' cl3 k|j]z ug{] JolQmsf] ljj/0f tyf lghn]
;jf/L ;fwgsf] k|of]u u/]sf]df To:tf] ;jf/L ;fwgsf] ljj/0f ;lxtsf] clen]v /fVg] Joj:yf ug{'
kg{]5 .
-#_ ljdfg:ynsf] ;'/Iffdf k|lts"n k|efj gkg]{ ePdf dfq ;'/IffsdL{n] ofq' jf ljdfg:yndf
vl6Psf] sd{rf/L afx]s cGo JolQmnfO{ ljdfg:ynsf] lgif]lwt If]qdf k|j]z ug{ cg'dlt k|bfg ug'{
kg]{5 .
@@= jfo'ofgsf] ;'/Iff ;DaGwL Joj:yf M jfo';]jf ;~rfng ;+:yfn] jfo'ofg ;'/Iffsf] ;DaGwdf b]xfosf]
Joj:yf ldnfpg' kg{]5 M–
-s_ jfo'ofg p8fg ug{' cl3 lgif]lwt ;fdfg n'sfO{ l5kfO{ gnu]sf] ;'lglZrt ug{
jfo'ofgdf ofq' r9\g' / ;fdfg /fVg' k"j{ jfo'ofgsf] ;'/Iff hfFr ug{],
-v_ jfo'ofg cjt/0f eP kl5 jfo'ofgaf6 cf]n{g] ofq'nfO{ jfo'ofgleq s'g}
;fdfg 5f8\g glbg],
-u_ jfo'ofgsf] rfns sIf -sslk6_ leq cglws[t JolQm k|j]z ug{ glbg],
-3_ jfo'ofgleq ;DalGwt ofq' tyf sd{rf/L afx]s cGo cglws[t JolQmnfO{
k|j]z ug{ glbg] .
@#= ofq', JolQm jf ;fdfgsf] ;'/Iff hfFr ug{] M -!_ ;'/IffsdL{n] jfo'ofg jf ljdfg:ynsf] lgif]lwt If]qleq
ofq' jf s'g} JolQmnfO{ k|j]z ug{ lbg' cl3 ofq' jf To:tf JolQmsf] z/L/ / lghsf] x\of08 Jofu]h tyf
Jofu]hsf] ;'/Iff hfFr ug{' kg{]5 .
-@_ ;'/IffsdL{n] 6«fG;km/ ofq', jfo'ofgaf6 cf]n{g] cg'dlt k|bfg ul/Psf 6«flGh6 ofq' /
lghx¿sf] x\of08 Jofu]h tyf Jofu]hsf] ;d]t pklgod -!_ adf]lhd ;'/Iff hfFr ug{' kg{]5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd ;'/Iff hfFr u/L ;s]sf] ofq' jf s'g} JolQm;Fu ;'/Iff hfFr gePsf]
ofq' jf s'g} JolQmsf] e]6 ePdf jf e]6 ePsf] zÍf nfu]df To:tf] ofq' jf JolQmsf] o; lgod
adf]lhd k'gM ;'/Iff hfFr ug{' kg{]5 .
-$_ pklgod -!_ adf]lhd ;'/Iff hfFr ul/;s]sf] s'g} x\of08 Jofu]h, Jofu]h jf ;fdfg;Fu
;'/Iff hfFr gu/]sf] ;fdfg ldl;Pdf jf ldl;Psf] zÍf nfu]df To:tf] ;fdfgsf] ;d]t o; lgod
adf]lhd k'gM ;'/Iff hfFr ug{' kg{]5 .

12
@$= 6«flGh6df /x]sf ofq'sf] nflu 5'§} sIfsf] Joj:yf ug{] M 6«flGh6df /x]sf ofq'nfO{ jfo'ofgaf6 cf]ln{O{
ljdfg:ynsf] 6ld{gn ejgdf cfpg lbg] Joj:yf ePdf gful/s p88\og sfof{non] To:tf 6«flGh6
ofq'nfO{ ;'/Iff hfFr glnPsf] s'g} ofq' ;Fu e]6 gx'g] jf ;'/Iff hfFr gu/]sf] ;fdfg ldl;g g;Sg]] u/L
ljdf:yndf 5'§} sIfsf] Joj:yf ug{' kg{]5 .
@%= xf]N8 Jofu]hsf] vfgtnf;L lng] M -!_ ;'/IffsdL{n] jfo'ofgdf nf]8 ug'{ k"j{ k|To]s xf]N8 Jofu]hsf]
;'/Iff vfgtnf;L lng' kg{]5 .
-@_ ;'/IffsdL{n] pklgod -!_ adf]lhd ;'/Iff vfgtnf;L lnPsf] xf]N8 Jofu]h jfo'ofgdf nf]8
gu/];Dd cglws[t x:tIf]k x'g gkfpg] Joj:yf ldnfpg' kg{]5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd ;'/Iff vfgtnf;L ul/Psf] xf]N8 Jofu]hsf] ;'/Iffdf s'g} cj/f]w
ePsf] zÍf nfu]df To:tf] xf]N8 Jofu]h jfo'ofgdf nf]8 ug'{ k"j{ k'gM ;'/Iff vfgtnf;L ug{' kg{]5 .
-$_ ;'? k|:yfg ljdfg:yndf ;'/Iff vfgtnf;L eO{ / ;'/Iff vfgtnf;L eP b]lv cglws[t
x:tIf]k x'gaf6 lg/Gt/ ;+/If0f ul/Psf] eGg] ;'lglZrt ePsf] cj:yfdf afx]s 6«fG;km/ ofq'sf] xf]N8
Jofu]hsf] ;d]t pklgod -!_ adf]lhd ;'/Iff vfgtnf;L lng' kg{]5 .
@^= xf]N8 Jofu]h 9'jfgL ;DaGwL Joj:yf M -!_ jfo';]jf ;~rfns ;+:yfn] k|To]s PsDkgfO8 xf]N8 Jofu]h
jf cgPsDkgfO8 xf]N8 Jofu]hsf] klxrfg u/L To:tf Jofu]hsf] cBfjlws clen]v /fv]/ dfq
jfo'ofgaf6 k7fpg' kg{]5 .
-@_ jfo';]jf ;~rfns ;+:yfn] k|:yfg ug]{ jfo'ofgdf gr9]sf ofq'sf xf]N8 Jofu]h ;f]
jfo'ofgdf nf]8 gug{] Joj:yf ldnfpg' kg{]5 .
-#_ pklgod -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cgPsDkgfO8 xf]N8 Jofu]hsf] xsdf
To:tf Jofu]hsf] kof{Kt k|df0f ;lxt klxrfg ePkl5 lgod @% adf]lhd ;'/Iff vfgtnf;L u/]/ dfq
To:tf] Jofu]h jfo'ofgdf nf]8 ug{' kg{]5 .
-$_ klxrfg gePsf xf]N8 Jofu]hsf] ;'/IffTds Joj:yfsf] ;DaGwdf k|flws/0faf6 lgwf{l/t
k|lqmof cjnDag ug{' kg{]5 .
@&= cgcfO8G6LkmfO8 Jofu]h ;DaGwL Joj:yf M -!_ ljdfg:yndf cgcfO8G6LkmfO8 Jofu]h km]nf k/]df
ljdfg:ynsf ;'/IffsdL{n] To:tf] Jofu]hnfO{ ;'/Iff ;fjwfgLsf ;fy cnUu} /fvL gful/s p8\8og
sfof{nosf k|ltlglwsf] /f]xj/df ;'/Iff hfFr ug{' kg{]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ;'/Iff hfFr u/]kl5 cgcfO8G6LkmfO8 Jofu]hdf lgif]lwt ;fdfg jf
;'/Iff vt/f ePsf] jf k|rlnt sfg"g adf]lhd lgif]lwt cGo j:t' jf ;fdfg /x]sf] kfOPdf ljdfg:yn
;'/IffsdL{n] To:tf] Jofu]h sAhfdf lnO{ cfjZostf cg';f/ gi6 ug{ jf ;DalGwt wgLsf] klxrfg
u/L k|rlnt sfg"g adf]lhd sf/afxLsf] nflu ;DalGwt lgsfosf] lhDdf nufpg]5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd ;'/Iff hfFr u/]kl5 gful/s p8\8og sfof{non] ;DalGwt wgLsf]
klxrfg ug{ tyf To:tf] Jofu]h n}hfg nfu]sf] jf ljdfg:yndf NofPsf] jfo'ofg tyf JolQmsf]
klxrfgsf] nflu ljdfg:yndf cfjZos ;"rgf hf/L u/L ljdfg:ynsf jfo';]jf ;~rfng ;+:yfnfO{
;d]t hfgsf/L lbg' kg{]5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd ;"rgf hf/L ubf{ / hfgsf/L lbFbf klg cgcfO8G6LkmfO8 Jofu]hsf]
ljifodf s;}sf] bfaL kg{ gcfPdf To:tf] Jofu]h gful/s p8\8og sfof{non] cfkm\gf] sAhfdf lnO{
pko'Qm Joj:yfkg ug{]5 .
@*= cgSn]D8 Jofu]h ;DaGwL Joj:yf M -!_ xjfO{ dfu{af6 ljdfg:yndf cfOk'u]sf]] cgSn]D8 Jofu]h
;DalGwt jfo';]jf ;~rfng ;+:yfsf] lhDdfdf lbO{g]5 .

13
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cgSn]D8 Jofu]h hfFr ubf{ To:tf]
Jofu]hdf lgif]lwt ;fdfg jf k|rlnt sfg"g adf]lhd lgif]lwt cGo j:t' jf ;fdfg /x]sf] kfOPdf
ljdfg:yn ;'/IffsdL{n] To:tf] Jofu]h sAhfdf lnO{ cfjZostf cg';f/ gi6 ug{ jf k|rlnt sfg"g
adf]lhd sf/afxLsf] nflu ;DalGwt lgsfosf] lhDdf nufpg]5 .
@(= /]u'n]6]8 Ph]G6 dfkm{t sfuf]{ ;fdfg :jLsf/ ug{] Joj:yf ldnfpg] M -!_ jfo';]jf ;~rfng ;+:yfn]
cfˆgf] jfo''ofgaf6 9'jfgL ul/g] sfuf]{ ;fdfgx¿ /]u'n]6]8 Ph]G6 dfkm{t :jLsf/ ug{] Joj:yf ldnfpg'
kg{]5 .
:ki6Ls/0f M o; lgodfjnLsf] k|of]hgsf] nflu æ/]u'n]6]8 Ph]G6Æ eGgfn] xjfO{ sfuf]{ ;DaGwL sfd ug{
k|flws/0faf6 k|rlnt sfg"g adf]lhd cg'dlt k|fKt u/]sf] Ph]G6 ;Demg' k5{ .
-@_ jfo';]jf ;~rfng ;+:yfn] /]u'n]6]8 Ph]G6sf] ;'/Iff hfFr, ;'/lIft e08f/0f tyf 9'jfgL
;DaGwL ;'/Iff lgoGq0fsf] k"0f{ k|Tofe"ltsf] ;'lglZrttf ug{] tyf To:tf] sfo{sf] lgoldt ¿kdf
lg/LIf0f tyf hfFr ug{] Joj:yf ug{' kg{]5 .
#)= sfuf]{, x'nfs j:t' tyf cGo ;fdfgsf] ;'/Iff HffFr ug{] M -!_ jfo';]jf ;~rfng ;+:yfn] sfuf]{, x'nfs
j:t' tyf cGo ;fdfgx¿ jfo'ofgdf nf]8 ug{' k"j{ ;'/Iff pks/0fsf] k|of]u u/L ;'/Iff hfFr jf
vfgtnf;L ug{' kg{]5 .
:ki6Ls/0f M o; kl/R5]bsf] k|of]hgsf] nflu æx'nfs j:t'Æ eGgfn] s'/Lo/ ;fdfg, PS;k|]; kf;{n tyf
d]nnfO{ ;d]t hgfpF5 .
-@_ ;'/Iff pks/0f pknAw gePsf] sf/0f sfuf]{, x'nfs j:t' tyf cGo ;fdfgsf] pklgod
-!_ adf]lhd ;'/Iff hfFr jf vfgtnf;L ug{ ;Dej gePdf jfo';]jf ;~rfng ;+:yfn] To:tf] sfuf]{,
x'nfs j:t' tyf cGo ;fdfg btf{ ePsf] rf}aL; 306fsf] s'lnª lkl/o8df /fvL eG;f/ hfFr ;Fu;Fu}
;'/Iff lgsfoåf/f gd"gfsf] ¿kdf 58\s] hfFr u/fpg] Joj:yf ug{' kg{]5 .
-#_ jfo';]jf ;~rfng ;+:yfn] pklgod -!_ jf -@_ adf]lhd ;'/Iff hfFr jf vfgtnf;L eO{
;s]sf ;fdfgx¿ k"0f{ ;'/Iff lgoGq0fdf /xg] Joj:yf ldnfpg' kg{]5 .
#!= jfo'ofg Sof6l/ª ;]jf pknAw u/fpg :jLs[lt lng' kg{] M -!_ jfo';]jf ;~rfng ;+:yfnfO{ Sof6l/ª
;]jf pknAw u/fpg rfxg] Sof6l/ª sDkgL, xf]6n jf jfo';]jf ;~rfng ;+:yfn] To:tf] ;]jf pknAw
u/fpg gful/s p8\8og ;'/Iff clwsf/Lsf] :jLs[lt lng' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd Sof6l/ª ;]jf pknAw u/fpg] :jLs[ltsf] nflu gful/s p8\8og
;'/Iff clwsf/L ;dIf b]xfosf ljj/0f tyf sfuhft ;+nUg u/L lgj]bg lbg' kg{]5 M–
-s_ Sof6l/ªsf] ;'/Iff sfo{qmd,
-v_ Sof6l/ªsf] ;'/Iffsf] nflu sfod ug{] Joj:yf,
-u_ k|flws/0fn] tf]lslbPsf cGo sfuhft tyf ljj/0f .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd k|fKt lgj]bg hfFra'em ubf{ lgj]bsaf6 Sof6l/ªsf] cglws[t
x:tIf]k x'gaf6 ;+/If0f ug{ cfjZos ;'/Iff lgoGq0f, Sof6l/ª vfB kbfy{sf] e08f/0f, Sof6l/ª
;fdu|Lsf] ;'/Iff hfFr, Sof6l/ª Eofgsf] jfo'ofg;Dd :sl6{ª nufotsf k|s[ofx¿ ;lxt Sof6l/ª
;fdfgaf6 xjfO{ ;'/Iffdf cglws[t x:tIf]k x'g glbg] kof{Kt ;'/IffTds Joj:yf x'g ;Sg] b]lvPdf
gful/s p8\8og ;'/Iff clwsf/Ln] To:tf] Sof6l/ª sDkgL, xf]6n jf jfo';]jf ;~rfng ;+:yfnfO{
jfo'ofg Sof6l/ª ;]jf ;~rfngsf] :jLs[lt lbg ;Sg]5 .

14
#@= Sof6l/ª ;]jfsf] lg/LIf0f ug{ ;Sg] M -!_ gful/s p8\8og ;'/Iff clwsf/L jf lghn] tf]s]sf] clws[tn]
lgod #! adf]lhd Sof6l/ª ;]jf ;~rfngsf] :jLs[lt kfPsf Sof6l/ª sDkgL, xf]6n jf jfo';]jf
;~rfng ;+:yfsf] Sof6l/ª ;'/Iff k|fjwfgx¿sf] lgoldt ¿kn] lg/LIf0f ug{' kg{]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd lg/LIf0f ubf{ Sof6l/ª ;'/Iff k|fjwfgdf s'g} q'l6 ePsf] b]lvPdf
lg/LIf0f ug{] clwsf/Ln] ;DalGwt Sof6l/ª sDkgL, xf]6n jf jfo';]jf ;~rfng ;+:yfnfO{ cfjZos
lgb{]zg lbg ;Sg]5 / To;/L lbOPsf] lgb]{zgsf] kfngf ug'{ ;DalGwt Sof6l/ª sDkgL, xf]6n jf
jfo';]jf ;~rfng ;+:yfsf] bfloTj x'g]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd lbPsf] lgb]{zg s'g} Sof6l/ª sDkgL, xf]6n jf jfo';]jf ;~rfng
;+:yfn] kfngf gu/]df lg/LIf0f ug{] clwsf/Lsf] l;kmfl/;df gful/s p8\8og ;'/Iff clwsf/Ln]
Sof6l/ª ;]jfsf] :jLs[lt /2 ug{ ;Sg]5 .
-$_ lgod #! adf]lhd Sof6l/ª ;]jf pknAw u/fpg :jLs[lt k|fKt Sof6l/ª sDkgL, xf]6n jf
jfo';]jf ;~rfng ;+:yfn] sfod u/]sf] Sof6l/ª ;'/Iff sfo{qmdsf ;'/Iff k|fjwfg / ltgsf]
sfof{Gjogdf ;Gt'i6 x'g g;Sg] sf/0f ePdf jf ljBdfg ;'/Iff vt/fsf] cg'kftdf To:tf ;'/IffTds
k|fjwfg kof{Kt gx'g] nfu]df gful/s p8\8og ;'/Iff clwsf/Ln] Sof6l/ª ;]jf ;~rfngdf yk ;'/Iff
Joj:yf nfu" ug{ ;Sg]5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhdsf] yk ;'/Iff Joj:yf cGtu{t Sof6l/ª kl/;/df ;'/Iff lgsfosf]
t}gfyL tyf Sof6l/ª ;fdfgsf] KoflsË, nf]l8Ë, Sof6l/ª Eofgsf] jfo'ofg;Dd :sl6{ª ug{] nufotsf
sfddf ;'/Iff lgsfoaf6 ul/g] cGo Joj:yfx¿ ;dfj]z x'g]5g\ .
##= ljz]if k|s[ltsf ofq' ;DaGwL ;'/IffTds k|fjwfg M -!_ k|rlnt sfg"g adf]lhd lx/f;t jf y'gfdf /x]sf
jf dfgl;s ;Gt'ng 7Ls gePsf JolQmnfO{ jfo'ofgaf6 ofqf u/fpg' k/]df gful/s p8\8og ;'/Iff
clwsf/L jf lghn] tf]s]sf] clws[tsf] k"j{ :jLs[lt lng' kg{]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd Goflos jf k|zf;lgs lx/f;tdf /x]sf jf dfgl;s ;Gt'ng 7Ls
gePsf s'g} JolQmnfO{ jfo'ofgaf6 ofqf u/fpg] :jLs[lt k|fKt ePdf ;DalGwt jfo';]jf ;~rfng
;+:yfn] To:tf] JolQmnfO{ ofqf u/fpg' eGbf kof{Kt ;do cufj} jfo'ofgdf cfjZos kg]{ pko'Qm
;'/IffTds Joj:yf ldnfpgsf] nflu jfo'ofgsf d'Vo rfnsnfO{ hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .
#$= jfo'ofgaf6 xftxltof/ n}hfFFbf sfod ug{' kg{] ;'/Iff Joj:yf M -!_ s'g} JolQmn] jfo'ofgaf6
xftxltof/ n}hfg rfx]df u[x dGqfnoaf6 Ohfht lng' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] ljlzi6
JolQmsf] ;'/Iffsf] nflu ljdfgaf6 xftxltof/ n}hfg cfjZos ePdf To:tf] xftxltof/ lng]
;'/IffsdL{n] ljdfg:yndf vl6Psf ;'/IffsdL{nfO{ cfkm";Fu xftxltof/ /x]sf] hgfp lbO{ To:tf]
xftxltof/ n}hfg ;Sg]5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd Ohfht k|fKt ug{]n] ;f] Ohfht / xftxltof/sf] ljj/0f ;DalGwt
gful/s p8\8og sfof{no, jfo';]jf ;~rfng ;+:yf tyf ljdfg:yn ;'/Iff clwsf/L ;dIf k]; ug'{
kg]{5 .
-$_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhdsf JolQm jf ;'/IffsdL{n] jfo'ofgaf6 xftxltof/ n}hfFbf
To:tf] xftxltof/ s'g} klg cj:yfdf jfo'ofgleq k|of]u x'g gkfpg] u/L xftxltof/af6 uf]nL lgsfnL
jf cGo cfjZos Joj:yf u/L jfo'ofgsf d'Vo rfns jf lghn] tf]s]sf] jfo'ofg sd{rf/Lsf] lhDdfdf
/xg] Joj:yf ug{' kg]{5 .

15
-%_ g]kfnsf ljdfg:yndf cjt/0f ug]{ cGo /fi6«sf jfo';]jf ;~rfng ;+:yfn] jfo'ofgleq
xftxltof/ ;lxtsf JolQm /fVg' kg]{ ePdf o; lgodfjnL tyf k|rlnt cGo sfg"g adf]lhd u[x
dGqfnoaf6 Ohfht k|fKt ug'{ kg]{5 .
-^_ o; lgod adf]lhd jfo'ofgleq xftxltof/ n}hfg kfpg] JolQmn] cfˆgf] gfd, y/,
gful/stf jf kf;kf]6{ gDa/, uGtJo, l;6 gDa/ ;d]tsf ljj/0f v'nfO{ jfo'ofgsf d'Vo rfnsnfO{
k"j{ hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .
-&_ s'g} jfo'ofgleq OgˆNffO{6 ;]So'/]6L clkm;/ /fVg' kg]{ ePdf ;DalGwt jfo';]jf ;~rfng
;+:yfsf] l;kmfl/; ;lxt u[x dGqfnosf] :jLs[lt lng' kg]{5 .
#%= jfo'ofgleq zflGt tyf Joj:yf sfod ug{' kg{] M -!_ p8fgdf /x]sf] jfo'ofgleq zflGt tyf Joj:yf
sfod /fVg] lhDd]jf/L jfo'ofgsf] d'Vo rfnssf] x'g]5 .
-@_ p8fgdf /x]sf] jfo'ofgleq zflGt ;'/Iff tyf ;'Joj:yf sfod /fVg] sfo{df jfo'ofgsf
d'Vo rfnsn] ;xrfns, jfo'ofgsf cGo sd{rf/L tyf cfjZostf cg';f/ ofq'sf] ;xof]u lng
;Sg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd jfo'ofgsf] d'Vo rfnsn] ;xof]u dfu]df lghnfO{ ;xof]u k'¥ofpg'
;xrfns, jfo'ofgsf cGo sd{rf/L tyf ofq'sf] st{Jo x'g]5 .
#^= lx/f;tdf lng ;Sg] M -!_ jfo'ofgleq s;}n] P]gsf] bkmf (s= adf]lhd s;"/ x'g] s'g} sfo{ u/]df d'Vo
rfnssf] cfb]zdf To:tf] JolQmnfO{ p8fg cjlwe/ lx/f;tdf /fvL jfo'ofg uGtJodf cjt/0f u/]kl5
cjtl/t ljdfg:ynsf] d'n'snfO{ a'emfO{ lbg' kg]{5 .
-@_ p8fgdf /x]sf] jfo'ofgleq gful/s p8\8og ;'/Iffdf c;/ kg{] s'g} sfo{ gug{ jf s'g}
ofq'nfO{ cgfjZos x}/fgL x'g] sfo{ gug{ jfo'ofgsf] d'Vo rfns, ;xrfns jf jfo'ofgsf cGo
sd{rf/Ln] s'g} ofq'nfO{ lbPsf] lgb{]zg lghn] kfngf gu/]df jf c6]/L u/]df To:tf] JolQmnfO{ gful/s
p88\og ;'/Iffdf k|lts"n c;/ kf/]sf] cleof]udf pklgod -!_ adf]lhd lx/f;tdf lng ;lsg]5 .

kl/R5]b–*
cglws[t x:tIf]ksf] k|lt/f]w tyf ;'/Iff Joj:yf

#&= cglws[t x:tIf]kaf6 ;'/Iffsf] Joj:yf ug{] M -!_ g]kfnsf ljdfg:yndf cjt/0f x'g] jfo'ofgdf
cglws[t x:tIf]k ePdf jf x'g ;Sg] cfzÍf ePdf gful/s p8\8og ;'/Iff clwsf/Ln] To:tf] jfo'ofg
cjt/0f u/] kl5 jfo'ofgsf] ;d'lrt ;'/Iffsf] Joj:yf ldnfpg' kg]{5 .
-@_ jfo'ofgdf cglws[t x:tIf]ksf] ;"rgf k|fKt ug]{ JolQmn] To:tf] jfo'ofg cjt/0f ug'{ k"j{
ljdfg:yn l:yt gful/s p8\8og sfof{no tyf ;'/Iff lgsfonfO{ tTsfn To;sf] hfgsf/L u/fpg'
kg]{5 .
-#_ cglws[t x:tIf]k x'g ;Sg] cfzÍfdf /x]sf jfo'ofgdf k|of]u x'g ;Sg] xftxltof/ jf
lj:kmf]6s kbfy{ jfo'ofgleq n'sfO{ l5kfO{ /fv]sf] x'g;Sg] cfzÍf ePdf gful/s p8\8og ;'/Iff
clwsf/Ln] jfo'ofgsf] ;'/Iff hfFr ug]{ Joj:yf ldnfpg' kg]{5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd ;'/Iff hfFr ubf{ s'g} xftxltof/, lj:kmf]6s kbfy{ jf zÍf:kb
;fdfg km]nf k/]df gful/s p8\8og ;'/Iff clwsf/Ln]] ;'/Iff lgsfo;Fu ;dGjo u/L To;nfO{ lgis[o
agfpg] Joj:yf ldnfpg' kg]{5 .

16
#*= ofq' / jfo'ofg sd{rf/Lsf] ;'/Iffsf] Joj:yf ug{] M -!_ gful/s p8\8og ;'/Iff clwsf/Ln] cglws[t
x:tIf]k ePsf] jfo'ofgdf /x]sf ofq' / jfo'ofg sd{rf/Lsf] ;'/Iffsf] kof{Kt pkfox¿sf] Joj:yf
ldnfpg' kg]{5 .
-@_ s'g} jfo'ofgsf] cglws[t x:tIf]k ePdf ;DalGwt ljdfg:ynn] jfo'ofgdf /x]sf ofq',
jfo'ofg sd{rf/L tyf tTsfnLg kl/l:ylt / cf}lrTo cg';f/ To:tf] jfo'ofgnfO{ xjfO{ oftfoft
lgoGq0f ;]jf, xjfO{ ky k|bz{g ;]jf pknAw u/fpg' kg]{5 .
-#_ cglws[t x:tIf]k ePsf] jfo'ofgnfO{ ;Dej eP;Dd g]kfndf k|j]z ug{ / ljdfg:yndf
cjt/0f ug{ lbOg] 5}g .
-$_ pklgod -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ljdfgdf /x]sf JolQmsf] ;'/Iffsf] nflu
tTsflng kl/l:ylt x]/L To:tf] ljdfgnfO{ g]kfnsf] ljdfg:yndf cjt/0f ug{] cg'dlt lbg ;lsg]5 .
To;/L cjt/0f u/]sf] jfo'ofgnfO{ 5'§} kfls{ª -cfO;f]n]6]8 kfls{ª_ df /fVg] Joj:yf ug'{ kg]{5 .
-%_ ckxl/t s'g} jfo'ofg g]kfnsf] ljdfg:ynaf6 k|:yfg u/L cGo d'n'sdf cjt/0f u/]sf]df
gful/s p8\8og ;'/Iff clwsf/Ln] ;f] d'n's;Fu ;Dks{ / ;dGjo sfod u/L lg/Gt/ ;"rgfsf] cfbfg
k|bfg ug{' kg{]5 .
#(= hfgsf/L u/fpg] M -!_ gful/s p8\8og sfof{nosf] xjfO{ oftfoft lgoGq0f ;]jf -Po/ 6«flkms sG6«f]n
;le{;_ k|bfg ug]{ lgsfon] cglws[t x:tIf]k ePsf] jfo'ofg ;DaGwL cfjZos ;a} ;"rgfx¿ ;Íng
u/L pQm jfo'ofgnfO{ xjfO{ oftfoft lgoGq0f ;]jf pknAw u/fpg] cGo d'n's, jfo'ofg k|:yfg u/]sf]
d'n's tyf jfo'ofgsf] uGtJo d'n'sdf pknAw u/fpg' kg]{5 .
-@_ gful/s p8\8og ;'/Iff clwsf/Ln] cglws[t x:tIf]k ePsf] jfo'ofg tyf ltgdf /x]sf
ofq' / sd{rf/L ;d]tsf] ;"rgf b]xfosf d'n'sdf l56f] ;fwgåf/f hfgsf/L u/fpg' kg{]5 M–
-s_ jfo'ofg btf{ ug]{ d'n's,
-v_ jfo'ofg cjt/0f ug]{ d'n's,
-u_ jfo'ofgdf /x]sf gful/ssf] d'n's,
-3_ ckx/0fsf/Låf/f lgoGq0fdf lnOPsf gful/ssf] d'n's,
-ª_ d[To' ePsf jf 3fOt] ePsf gful/ssf] d'n's,
-r_ cGt/f{li6«o gful/s p8\8og ;Ë7g .
$)= ;"rgfsf] cfbfg k|bfg tyf k|ltj]bg M -!_ gful/s p8\8og ;'/Iff clwsf/Ln] jfo'ofgsf] cglws[t
x:tIf]k cGTo x'gf;fy ;'/Iff k|fjwfg nufot jfo'ofg ;DaGwL ;a} ;"rgf oyfzSo l56f] ;fwgåf/f
cGt/f{li6«o gful/s p8\8og ;Ë7gnfO{ hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .
-@_ ;DalGwt gful/s p8\8og sfof{non] cglws[t x:tIf]k ePsf] jfo'ofg ;DaGwL lj:t[t
k|ltj]bg tof/ u/L k|flws/0f dfkm{t ;+:s[lt, ko{6g tyf gful/s p8\8og dGqfno tyf ;ldltdf
k7fpg' kg]{5 .
$!= ;Í6sfnLg of]hgf agfpg' kg{] M gful/s p8\8og sfof{non] jfo'ofgsf] cglws[t x:tIf]ksf] k|lt/f]w
ug{, jfo'ofgdf /x]sf ofq' tyf jfo'ofg sd{rf/Lsf] ;'/Iffdf s'g} xflg gf]S;fgL x'g glbg / xflg
gf]S;fgL x'g] cj:yf ;[hgf ePdf To;nfO{ ;s];Dd Go"g ug{ ckgfOg] pkfo, ;f] sfdsf nflu
lhDd]jf/ lgsfo / ltgsf] e"ldsf tyf To:tf] sfd sf/afxLsf] ;dGjo tyf lgoGq0f ug{] ljifo ;d]t
;dfj]z ubf{ ljdfg:yn ;Í6sfnLg of]hgf tof/ u/L ;ldltaf6 :jLs[t u/fO{ nfu" ug'{ kg]{5 .

17
kl/R5]b–(
gful/s p8\8og ;'/Iff ;DaGwL sfdsf] afF8kmfF6

$@= k|flws/0fsf] lhDd]jf/L M gful/s p8\8og ;'/Iffsf] ;DaGwdf k|rlnt sfg"gdf ePsf] Joj:yfsf]
cltl/Qm k|flws/0fsf] lhDd]jf/L b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ ljdfg:ynl:yt ;a} ;'/Iff lgsfo lar ;dGjo ug]{,
-v_ ljdfg:yn lgif]lwt If]qsf] nflu k|j]z kf; hf/L ug]{ tyf ljdfg:yndf
sfo{/t g/x]sf jf lhDd]jf/Laf6 x6fO{Psf sd{rf/L jf JolQmsf] ljdfg:yn
k|j]z kf; lkmtf{ lng] Joj:yf ldnfpg],
-u_ ljdfg:yn ;'/Iffsf] nflu cfjZos kg]{ ;'/Iff pks/0fx¿sf] klxrfg ug]{,
vl/b ug]{, h8fg ug]{, ;~rfng ug{ nufpg], dd{t ;Def/ ug]{ tyf ;'/Iff
pks/0fsf] ljZj;lgotfsf] k/LIf0f -Soflnj/]zg_ ug]{,
-3_ ;'/Iff tf/af/, kvf{n, kf]i6 nufot ljdfg:yn ;'/Iffsf] nflu cfjZos kg]{
ef}lts k"jf{wf/sf] Joj:yf ug]{,
-ª_ ljdfg:yn ;'/Iff tfnLd tyf ;l6{lkms]zg sf]if{ ;~rfng ug]{,
-r_ gful/s p8\8og ;'/Iff lj?4sf ;Defljt vt/fsf] ljZn]if0f u/L ;'/Iff
sfo{qmd kl/dfh{g ug{ ;ldltdf l;kmfl/; ug{],
-5_ P]gsf] bkmf (s= sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ / -v_ ljk/Lt g]kfnleq
cglws[t k|j]z ug{] jf g]kfnsf] e"efuaf6 p8fg ug{] jfo'ofg jf g]kfnL
;]gfsf] Pc/ l8km]G; lSno/]G; lagf g]kfndf k|j]z ug]{ jfo'ofg pk/
sf/afxLsf] nflu g]kfnL ;]gfnfO{ cg'/f]w ug]{,
-h_ gful/s p8\8og ;'/Iff ;DaGwL ljifodf cfjZostf cg';f/ ;+:s[lt, ko{6g
tyf gful/s p8\8og dGqfnonfO{ hfgsf/L u/fpg],
-em_ gful/s p8\8og ;'/Iffsf] nflu cfjZos kg]{ cGo sfo{ ug]{, u/fpg] .
$#= /fli6«o cg';Gwfg ljefu lgu/fgL zfvfsf] lhDd]jf/L M ljdfg:yndf sfo{/t /fli6«o cg';Gwfg ljefu
lgu/fgL zfvfsf] lhDd]jf/L b]xfo adf]lhdsf] x'g]5 M–
-s_ ljdfg:yndf ;'/Iff ;+j]bgzLn tyf lgif]lwt If]qdf x'g ;Sg] zÍf:kb
ultljlw af/] lgu/fgL /fVg],
-v_ ;DalGwt ;'/Iff lgsfox¿;Fu ;dGjo u/L gful/s p88\og ;'/Iffdf
k|lts"n c;/ k'¥ofpg ;Sg] ultljlw ;DaGwL hfgsf/L gful/s p88\og
sfof{nonfO{ u/fpg] .
$$= ljdfg:yn ;'/Iff k|x/Lsf] lhDd]jf/L M ljdfg:yn ;'/Iffsf] nflu vl6Psf g]kfn k|x/Lsf] lhDd]jf/L
b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ ljdfg:ynsf] lgif]lwt If]qdf k|j]z kf; ePsf JolQm afx]s c?nfO{
cglws[t k|j]z x'g glbg] tyf k|j]z kf; ePsf] JolQm / lgh;Fu ;DalGwt
;fdfg tyf ;jf/L ;fwgsf] ;'/Iff hfFr lng],
-v_ gful/s p8\8ogsf] ;'/Iffsf] lj?4 k|of]u x'g ;Sg] lgif]lwt ;fdfg jfo'ofg
tyf ljdfg:ynsf] lgif]lwt If]qdf hfg glbg],

18
-u_ cglws[t k|j]z lgoGq0f tyf ;'/Iff hfFr jf vfgtnf;L sfo{df s'g} afwf
Jojwfg cfpg glbO{ ljdfg:yn If]qsf] ;'/Iff u:tL -Kof6«f]n_ ug]{,
-3_ cfjZostf cg';f/ ;'/Iff :sl6{ª ug]{,
-ª_ ljdfg:yn If]qsf] ;'/Iff lgu/fgLsf] Joj:yf ldnfpg],
-r_ ;'[/IffhfFr tyf vfgtnf;Lsf] qmddf lgif]lwt ;fdfg jf To:tf] ;fdfg
cf];f/ k;f/ ug{] JolQm km]nf k/]df lgoGq0fdf lnO{ sfg"gL sf/afxLsf] nflu
;DalGwt k|x/L sfof{nodf jf lgsfodf k7fO{ ;f] sf] hfgsf/L ;DalGwt
gful/s p88\og sfof{nodf u/fpg],
-5_ ljdfg:yn ;'/Iff ;DaGwL ljifodf gful/s p8\8og sfof{no;Fu cfjZos
;dGjo ug{],
-h_ gful/s p8\8og sfof{no k|d'vn] cf}+NofPsf ljdfg:yn ;'/Iff ;DaGwL cGo
sfo{ ug]{ .
$%= g]kfnL ;]gfsf] lhDd]jf/L M ljdfg:yn ;'/Iffsf] nflu vl6Psf g]kfnL ;]gfsf] lhDd]jf/L b]xfo adf]lhd
x'g]5 M–
-s_ gful/s p8\8og ;'/Iff lj?4sf] vt/fdf j[l4 ePdf vt/fsf] k|s[lt cg'?k
;ldltsf] lg0f{o adf]lhd cltl/Qm ;'/Iffsf] Joj:yf ug{],
-v_ ljdfg:ynsf] ;'/Iffsf] k|lts"n x'g] ultljlw jf cglws[t k|j]zdf lgoGq0f
ug{],
-u_ ljdfg:ynsf] rf}aL;} 306f kfnf] kx/fsf] Joj:yf ug{],
-3_ ljdfg:ynsf ;~rf/ tyf p8\8og ;xfos pks/0f, /]l8of] l86]S;g P08
/]l~hª -/f8f/_, lePrPkm cf]lDgl8/]S;gn /]~h -le=cf]=cf/=_, l8:6]G; d]hl/ª
Os'Okd]G6 -l8=Pd=O{=_, xjfO{ OGwg l8kf], sG6«f]n 6fj/ h:tf ;+j]bgzLn If]q
jf ljGb'sf] ;'/Iff u:tL ug]{,
-ª_ lj:kmf]6s jf zÍf:kb j:t'nfO{ ;'/lIft tj/n] lgis[o ug{],
-r_ cfktsfnLg cj:yfdf /x]sf] jf x/fO/x]sf] jfo'ofgsf] vf]h tyf p4f/ ug{],
-5_ lj:kmf]6s kbfy{sf] r]tfjgL, lj:kmf]6s kbfy{sf] vt/f jf cGo cfktsfnLg
cj:yfdf jfo'ofg tyf ljdfg:yndf ljz]if1 ;lxtsf] 6f]nLaf6 lj:kmf]6s
kbfy{ jf zÍf:kb ;fdfg vf]h tnf; ug]{,
-h_ ckxl/t jfo'ofgsf] ;'/Iff / To;df /x]sf JolQmsf] ;'/lIft l/xfO{sf] nflu
cfjZos kg]{ ;'/Iff sf]8{g, ;z:q x:tIf]k nufot cfjZos cGo sfo{ ug{,]
-em_ ljdfg:yn ;'/Iff ;DaGwL ljifodf gful/s p8\8og sfof{no;Fu cfjZos
;dGjo ug{],
-`_ ;'/Iff ;DaGwdf ;ldltn] cfjZos 7fg]sf cGo sfo{ ug{] .
$^= ;z:q k|x/L an, g]kfnsf] lhDd]jf/L M ljdfg:yn ;'/Iffsf] nflu vl6Psf] ;z:q k|x/L an, g]kfnsf]
lhDd]jf/L b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ gful/s p8\8og ;'/Iff lj?4sf] vt/fdf j[l4 ePdf vt/fsf] k|s[lt cg'?k
;ldltsf] lg0f{o adf]lhd ;'/Iffsf] Joj:yf ug{],
-v_ lj:kmf]6s jf zÍf:kb j:t'nfO{ ;'/lIftk"j{s lgis[o kfg{ g]kfnL ;]gfnfO{
cfjZos ;xof]u ug{],

19
-u_ cfktsfnLg cj:yfdf /x]sf] jf x/fO/x]sf] jfo'ofgsf] vf]h tyf p4f/df
g]kfnL ;]gfnfO{ ;xof]u ug{],
-3_ lj:kmf]6s kbfy{sf] r]tfjgL, lj:kmf]6s kbfy{sf] vt/f jf cGo cfktsfnLg
cj:yfdf jfo'ofg tyf ljdfg:yndf ljz]if1 ;lxtsf] 6f]nLaf6 lj:kmf]6s
kbfy{ jf zÍf:kb ;fdfg vf]h tnf; ug{ ;xof]u ug{],
-ª_ ljdfg:yn ;'/Iff ;DaGwL sfo{ ubf{ gful/s p8\8og sfof{no;Fu cfjZos
;dGjo ug{],
-r_ gful/s p8\8og ;'/Iff ;DaGwdf ;ldltsf] lg0f{o adf]lhd cGo sfo{ ug{] .
$&= ljdfg:yn eG;f/ sfof{nosf] lhDd]jf/L M ofq'sf] cfjfudg tyf ;fdfgsf] e08f/0f / eG;f/
hfFrkf;sf] qmddf s;}n] xjfO{ ;'/Iffdf s'g} lsl;dsf] k|lts"n k|efj kfg{ ;Sg] zÍf nfu]df tTsfn
ljdfg:yn ;'/Iffsf] nflu vl6Psf] k|x/L tyf ;DalGwt gful/s p88\og sfof{nonfO{ hfgsf/L
u/fpg' ljdfg:yn eG;f/ sfof{nosf] lhDd]jf/L x'g]5 .
$*= ljdfg:yn cWofudg sfof{nosf] lhDd]jf/L M ofq' cWofudg k|lqmofsf] qmddf s;}n] xjfO{ ;'/Iffdf
s'g} lsl;dsf] k|lts"n k|efj kfg{ ;Sg] zÍf nfu]df tTsfn ljdfg:yn ;'/Iff k|x/L tyf ;DalGwt
gful/s p8\8og sfof{nonfO{ hfgsf/L u/fpg' ljdfg:yn cWofudg sfof{nosf] lhDd]jf/L x'g]5 .
$(= jfo';]jf ;~rfng ;+:yfsf] lhDd]jf/L M o; lgodfjnLdf cGoq n]lvPsf sfd, st{Jo / clwsf/sf]
cltl/Qm gful/s p8\8og ;'/Iffsf] ;DaGwdf jfo';]jf ;~rfns ;+:yfsf] lhDd]jf/L b]xfo adf]lhd
x'g]5 M–
-s_ jfo'ofgsf] ;'/Iffsf] lgldQ jfo'ofgleq k|j]z lgoGq0f ug]{ tyf jfo'ofg leq
cj}w xftxltof/, lj:kmf]6s jf cGo lgif]lwt ;fdfg gePsf] ;'lglZrt ug]{,
-v_ ;'? p8fg eg]{ jfo'ofg -cf]l/lhg]l6ª Po/qmfkm\6_, 6«flGh6 jfo'ofg / uGtJo
:yfgdf k'uL kms{g] jfo'ofg -6g{ P/fp08_ sf] nflu 5'§f–5'§} ;'/Iff lg/LIf0f
hfFr ;"rL -r]s lni6_ tof/ u/L jfo'ofgsf] ;'/Iff lg/LIf0f ug]{,
-u_ jfo'ofgdf r9\g] ofq' tyf jfo'ofgdf nf]8 x'g] ;a} ;fdfgsf] ;'/Iff hfFr jf
vfgtnf;L ePsf] ;'lglZrt ug]{ .
%)= ljdfg:ynleq ;]jf k|bfg ug{] ;+:yfsf] lhDd]jf/L M ljdfg:ynleq ;]jf k|bfg ug{] ;+:yfsf] lhDd]jf/L
b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ cf–cfˆgf] sfof{no jf sfo{If]qdf cglws[t k|j]z /f]Sg] / To;/L cglws[t
k|j]z /f]Sg g;Sg] ePdf ljdfg:yn ;'/Iffsf] nflu vl6Psf] ;'/IffsdL{nfO{
hfgsf/L u/fpg],
-v_ ljdfg:yn ;'/Iffsf] k|lts"n zÍf:kb ultljlw jf JolQm b]lvPdf To;sf]
lgu/fgL /fvL ljdfg:yn ;'/Iffsf] nflu vl6Psf] ;'/IffsdL{nfO{ tTsfn
hfgsf/L u/fpg],
-u_ ljdfg:yn ;'/Iff ;DaGwdf tyf ljdfg:yn cfktsfnLg cj:yfdf
;DalGwt gful/s p8\8og sfof{nosf k|d'vn] dfu]sf] ;xof]u k'¥ofpg] .
%!= lhDd]jf/L k"/f gu/]df sf/afxL x'g ;Sg] M -!_ s'g} jfo';]jf ;~rfng ;+:yf, xjfO{ p8fg ;DaGwL
k|lzIf0f ;+:yf, Sof6l/ª ;]jf pknAw u/fpg :jLs[lt k|fKt xf]6n jf ;+:yf jf ljdfg:yndf cGo ;]jf
k|bfg ug{] ;+:yfn] P]g tyf o; lgodfjnL adf]lhdsf] lhDd]jf/L k"/f gu/]df ljdfg:yn ;'/Iff
clwsf/Lsf] l;kmfl/;df gful/s p8\8og sfof{nosf] k|d'vn] b]xfosf] s'g} sf/afxL ug{ ;Sg]5 M–

20
-s_ jfo'ofg ;~rfng ;+:yfsf] xsdf To:tf] ;+:yfsf] s'g} p8fg jf k"/} p8fg
/2 ug{,
-v_ xjfO{ p8fg ;DaGwL k|lzIf0f ;+:yfsf] xsdf lgh pk/ sf/afxL ug{
;DalGwt lgsfodf n]vL k7fpg,
-u_ Sof6l/ª jf cGo ;]jf pknAw u/fpg] ;+:yfsf] xsdf To:tf] ;]jfdf /f]s
nufpg jf Sof6l/ª ;]jf k|bfg ug{ lbOPsf] :jLs[lt /2 ug{ .
-@_ P]g tyf o; lgodfjnL adf]lhd xjfO{ ;'/Iffsf] lhDd]jf/L kfPsf] s'g} sd{rf/Ln] cfˆgf]
lhDd]jf/L cg'?k sfd gu/]df ljdfg:yn ;'/Iff clwsf/Lsf] l;kmfl/;df gful/s p8\8og sfof{nosf]
k|d'vn] To:tf] sd{rf/LnfO{ ljdfg:yn ;'/Iffsf] lhDd]jf/Laf6 d'Qm u/L k|rlnt sfg"g adf]lhd
ljefuLo sf/afxLsf] nflu ;DalGwt lgsfodf n]vL k7fpg]5 .
-#_ pklgod -!_ jf -@_ adf]lhd ePsf] sfd sf/afxLsf] hfgsf/L gful/s p88\og
sfof{nosf] k|d'vn] oyfzL3| gful/s p8\8og ;'/Iff clwsf/LnfO{ u/fpg' kg]{5 .

kl/R5]b–!)
ljljw

%@= clwsf/ k|Tofof]hg M -!_ /fli6«o gful/s p8\8og ;'/Iff ;ldltn] o; lgodfjnL adf]lhd cfkm"nfO{
k|fKt clwsf/ dWo] cfjZostf cg';f/ s]xL clwsf/ ;ldltsf s'g} ;b:o, ;b:o–;lrj jf gful/s
p8\8og ;'/Iff clwsf/LnfO{ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
-@_ ljdfg:yn ;'/Iff ;ldltn] o; lgodfjnL adf]lhd cfkm"nfO{ k|fKt clwsf/ dWo]
cfjZostf cg';f/ s]xL clwsf/ ljdfg:yn ;'/Iff ;ldltsf ;b:o, ;b:o–;lrj jf ljdfg:yn
;'/Iff clwsf/LnfO{ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
%#= lgb]{zg lbg ;Sg] M -!_ g]kfn ;/sf/n]] gful/s p8\8og ;'/Iffsf] ;DaGwdf ;ldlt jf k|flws/0fnfO{
cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd lbPsf] lgb]{zgsf] kfngf ug'{ ;ldlt jf k|flws/0fsf] st{Jo x'g]5 .
%$= vf/]hL / arfp M -!_ xjfO{ ;'/Iff -Joj:yf_ lgodfjnL, @)$^ vf/]h ul/Psf] 5 .
-@_ xjfO{ ;'/Iff -Joj:yf_ lgodfjnL, @)$^ adf]lhd eP u/]sf sfd sf/afxL o;}
lgodfjnL adf]lhd eP u/]sf] dflgg]5 .

21
cg';"rL–!
-lgod ^ sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
/fli6«o gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmddf ;dfj]z ug{' kg]{ ljifox¿
!= gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmdsf] p2]Zo,
@= gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmddf /x]sf zAbfjnLsf] cfjZostf cg';f/ kl/efiff,
#= gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmdsf] sfg"gL cfwf/,
$= gful/s p8\8og ;~rfngdf ;+nUg ljleGg lgsfosf] gful/s p8\8og ;'/Iff ;DaGwL lhDd]jf/L
afF8kmfF6 -Pnf]s]zg ckm /]:kf]lG;ljlnl6_,
%= ljleGg lgsfo lar ;'/Iff ;dGjo tyf ;~rf/ ;DaGwL k|fjwfg,
^= ljdfg:yn, jfo'ofg tyf xjfO{ kl/jxg -Po/ g]leu]zg_ ;'ljwfsf] ;+/If0f,
&= xftxltof/, lj:kmf]6s kbfy{ tyf cGo lgif]lwt ;fdfg jfo'ofgdf k'Ug glbg JolQm, ;fdfg / ;jf/L
;fwgsf] ;'/Iff hfFr jf vfgtnf;L ;DaGwL Joj:yf tyf k|s[of,
*= ;'/IffTds pks/0fsf] h8fg, dd{t tyf ;Def/ ;DaGwL Joj:yf,
(= gful/s p8\8og ;'/Iff k|s[ofx¿sf] sfof{Gjogdf vl6g] hgzlQm ;DaGwL Joj:yf,
!)= ljdfg ckx/0f, nufot cfktsfnLg cj:yfsf] Joj:yfkg,
!!= /fli6«o gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmdsf] k|efjsfl/tfsf] d"NofÍg ug{ cfjZos kg]{ ;j]{, lg/LIf0f,
cl86, cEof; tyf k/LIf0f -6]:6_ ;DaGwL Joj:yf,
!@= vt/fsf] cg'kftdf gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmdsf] lgwf{/0f ;DaGwL Joj:yf,
!#= gful/s p8\8og ;'/Iffsf] nflu cfjZos kg]{ ljQLo Joj:yf .

22
cg';"rL–@
-lgod ( sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
ljdfg:yn ;'/Iff sfo{qmddf ;dfj]z ug{' kg]{ ljifox¿
1. ljdfg:yn ;'/Iff sfo{qmdsf] p2]Zo,
2. ljdfg:yn ;'/Iff sfo{qmdsf] /fli6«o tyf cGt/f{li6«o :t/df dfGotfsf] lgldQ sfo{qmdsf] sfg"gL
x}l;otsf] nflu cfjZos kg]{ sfg"gL ;|f]tsf] pNn]vg,
3. ljdfg:yn ;~rfngdf ;+nUg gful/s p8\8og sfof{no, ;'/Iff k|x/L, eG;f/, cWofudg, jfo';]jf
nufot ljleGg lgsfosf] cf–cfˆgf] sfo{ k|s[lt cg'?ksf] ljdfg:yn ;'/Iff ;DaGwL lhDd]jf/L,
4. gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmdsf] k|fjwfgx¿sf] sfof{Gjog tyf cglws[t x:tIf]kaf6 ljdfg:ynsf]
;+/If0f ;lxt ;'/IffTds k|fjwfgx¿sf] ljdfg:ynl:yt lgsfox¿ larsf] ;dGjo ;DaGwL Joj:yf,
5. gful/s p8\8og ;'/Iff sfo{qmdsf k|fjwfg, gful/s p8\8og ;'/Iffsf gLlt, ljdfg:yn ;'/Iffsf
ljljw k|s[ofx¿sf] ljleGg lgsfodf hfgsf/L u/fpg cfjZos ;Dks{ tyf ;~rf/ k|s[of,
6. ljdfg:ynl:yt ljljw ;'ljwf, ljdfg:yn ultljlw, ljdfg:ynsf lgif]lwt tyf ;+j]bgzLn If]q
nufot ljdfg:ynsf] lj:t[t ljj/0f,
7. ljdfg:yn ;'/Iff pkfox¿ -Po/kf]6{ ;]So'l/6L d]h;{_ M-
-s_ lgif]lwt If]q tyf k|j]z lgoGq0f Joj:yf,
-v_ ofq', jfo'ofg sd{rf/L, ;f] sfdsf nflu v6fOPsf] sd{rf/L, cfuGt's tyf x\of08 Jofu]hsf]
hfFr tyf vfgtnf;Lsf] Joj:yf,
-u_ xf]N8 Jofu]hsf] ;'/Iff vfgtnf;L ;lxtsf] ;'/Iff Joj:yf,
-3_ sfuf]{ ;fdfgsf] ;'/Iff hfFr tyf vfgtnf;L ;lxt ;'/Iff Joj:yf,
-ª_ Sof6l/ªsf] ;'/Iff lgoGq0f,
-r_ jfo'ofgaf6 cf];f/ k;f/ ul/g] xftxltof/ ;DaGwL Joj:yf,
-5_ jfo'ofgsf] ;'/Iff ;DaGwL Joj:yf,
-h_ ;'/Iff pks/0fx¿sf] Joj:yf,
-em_ cglws[t x:tIf]ksf] d'sfljnfsf] lgldQ cfjZos Joj:yf,
-`_ ;'/Iff k|s[ofx¿sf] k|efjsf/L sfof{Gjogsf] lgldQ sfof{Gjogdf ;+nUg hgzlQmsf] tfnLd
;DaGwL Joj:yf,
-6_ ljdfg:yn ;'/Iff sfo{qmdsf] k|efjsf/L sfof{Gjogsf] lgldQ cfjZos ;j]{, lg/LIf0f tyf
k/LIf0f,
-7_ ;'/Iff pkfo ;DaGwL cGo cfjZos Joj:yf .

23
cg';"rL–#
-lgod !% sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
jfo';]jf ;~rfng ;'/Iff sfo{qmd tyf tfnLd sfo{qmddf ;dfj]z ug{' kg]{ ljifox¿
1. xf]N8 Jofu]h, sfuf]{, x'nfs j:t' cflbsf] ;'/Iff,
2. jfo'ofgdf cglws[t k|j]z lgoGq0f,
3. jfo'ofgsf] cfGtl/s tyf afXo efusf] ;'/Iff lg/LIf0f,
4. ;'/Iff vt/fsf] cj:yfdf jfo'ofg sd{rf/L -sslk6 tyf Sofljg sd{rf/L_ n] cjnDag ug'{ kg]{
sfo{ljlw,
5. ofq' tyf x\of08 Jofu]hsf] ;'/Iff hfFr tyf vfgtnf;Lsf] ;'lglZrttf ug]{ ;DaGwL sfo{ljlw,
6. jfo'ofgsf] Sofljg tyf xf]N8df xftxltof/ n}hfg kfpg] cj:yfdf o:tf] xftxltof/ n}hfg ckgfpg'
kg]{ ;'/IffTds sfo{ljlw,
7. ljdfg:yndf kfs{ ul/Psf] jfo'ofgsf] ;'/Iff ;DaGwL sfo{ljlw,
8. jfo'ofg ;~rfns ;'/Iff sfo{qmdsf] sfof{Gjogdf ;+nUg sd{rf/L tyf cGo sd{rf/Lx¿sf] tfnLd
;DaGwL Joj:yf,
9. jfo'ofgsf] cglws[t x:tIf]k ePsf] cj:yfdf jfo'ofgsf d'Vo rfnsn] ckgfpg' kg]{ sfo{ljlw tyf
a'emfpg' kg]{ k|ltj]bg ;DaGwL k|s[of,
10. jfo'ofgdf ad y]|6 ePsf] cj:yfdf jfo'ofgsf] vfgtnf;Lsf] lgldQ jfo'ofgdf h'g;'s} a]nfdf
pknJw x'g' kg]{ jfo'ofg hfFr r]s lni6sf] Joj:yf,
11. Goflos jf k|zf;lgs lx/f;tdf /x]sf ofq' ljdfgaf6 ofqf u/fpFbf cjnDag ul/g] ;'/IffTds
Joj:yfx¿,
12. jfo'ofgsf] sslk6sf] 9f]sf h'g;'s} a]nf klg aGb ug]{ Joj:yf,
13. jfo'ofg ;~rfns ;'/Iff clwsf/Lsf] Joj:yf,
14. ;do ;dodf ;ldltn] lgwf{/0f ul/lbP adf]lhdsf ljifox¿ .

cf1fn],
z+s/k|;fb clwsf/L
g]kfn ;/sf/sf] ;lrj

24

You might also like