ROUTE C

Dit routeboekje is gemaakt door:

Kaan Akalin, Naut Pentier en Jan Erinkveld
klas: 4HB

Dit routeboekje wordt ingevuld door: (docent vult dit in)

………………………………………………..
…………………………………….…………..
…………………………………….…………..
Inleiding

Antwerpen is de grootste stad van Vlaanderen en de belangrijkste havenstad van

België. De stad Antwerpen zit vol met cultuur en historie. Zo zijn er meerdere grote
musea gevestigd, zoals het Rubenshuis en een prachtig nieuw ''Museum aan de
stroom Antwerpen. Net buiten de stad vind je de beeldentuin Middelheim waar we
vandaag een kijkje gaan nemen. Beeldentuin Middelheim is opgericht in 1950 en
opende zijn deuren voor bezoekers een jaar later, in 1951. De beeldentuin is eigenlijk
een openluchtmuseum. De beelden die zich in de tuin bevinden kunnen zelfs
teruggaan naar meer dan 100 jaar geleden, maar je vindt er voornamelijk moderne
en hedendaagse kunst. Verschillende kunstenaars hebben zelfs speciaal voor de
beeldentuin verscheidende kunstwerken gemaakt zodat ze hier konden worden
bekeken door het publiek. De collectie omvat inmiddels tweehonderd beelden,
waarvan enkele tientallen in de stad Antwerpen zijn geïnstalleerd. Bovendien
beschikt het openluchtmuseum over honderden beelden die middels wissel-
tentoonstellingen worden getoond in het Braem-paviljoen. In dit paviljoen staan
kwetsbare stukken opgesteld die niet in openlucht kunnen staan. Het museum trekt
jaarlijks ongeveer 200.00 bezoekers.

De wandeling:
Vandaag gaan jullie aan de hand van dit routeboekje de beeldentuin beter leren
kennen. Jullie bewandelen route D. Op de volgende pagina vinden jullie een
plattegrond van de route en de volgorde waarop jullie de verschillende beelden
tegenkomen. Bij enkele beelden krijgen jullie informatie en voeren jullie verschillende
opdrachten uit. Doe je best op deze opdrachten, de uitvoering hiervan wordt namelijk
meegenomen in jullie beoordeling. Na het afronden van jullie wandeling, vullen jullie
samen het evaluatieblad in over de kwaliteit van het routeboekje.

Let op:
Net als in een museum, gelden er in een beeldentuin bepaalde regels.

1. Beelden mag je niet aanraken. Ook mag je er niet op gaan zitten of tegenaan
leunen, tenzij anders is aangegeven.

2. Ook wordt er in de beeldentuin niet gerookt.

3. Ruim je je eigen rommel op. Laat dus geen plastic of etenswaren slingeren.
Als je geen prullenbak ziet, bewaar het dan in je tas en gooi het later weg.

4. Wij zijn niet de enige bezoekers, dus houd ook rekening met anderen (ga niet
rennend of schreeuwend door het park heen).

Veel plezier en zet ‘m op!

PLATTEGROND – ROUTE C
Jullie route:

Op route C komen jullie langs de volgende beelden:

1, 2, 7, 51, 54, 61, 62, 16, 9, 8, 7, 2, 3, 4, 24, 35, 34, 44, 24, 37

Jullie starten dus bij beeld 1 en eindigen bij beeld 37.

De opdrachten die jullie uitvoeren horen bij de volgende beelden:

2, 51, ….., …..,9 …, , ….., 4……, …..,
(vul de puntjes in)

De CKV docenten hebben jullie al een beetje geholpen.

Wij hebben al 4 kunstwerken, de nummers 2,51,9 en 4 voorbereid voor jullie.
Dit zijn voorbeeldopdrachten. We verwachten van jullie 6 opdrachten van dezelfde
lengte en afwisseling.

Jullie onderzoek helpt jullie bij de tot stand komen van de opdrachten.
Geef wat achtergrond informatie over het kunstwerk en bedenk leuke (doe)
opdrachten.
Kunstwerk nummer 2 – Beeld van burgemeester Lode Craeybeckx

De kunstenaar Vic Gentils verbeeldt uiterlijke en

innerlijke vormen en schetst met wilde associaties
een boeiend totaalportret.

Opdracht 1:
Leg uit wat voor een soort man Lode Craeyneckx kan
zijn geweest als je naar zowel de uiterlijke en
innerlijke vormen kijken. Betrek de vormen die je ziet
bij je antwoord.
…………….…………….…………….…………….…………
…………….…………….…………….…………….…………
…………….…………….…………….…………….…………
…………….…………….…………….…………….…………
…………….…………….…………….…………….…………
…………….…………….…………….…………….…………

Lode Craeybeckx was niet alleen een markant Antwerps burgemeester, maar ook de
stichter van het Middelheimmuseum. Vooral in die laatste rol verdiende de man
volgens Vic Gentils een standbeeld in zijn eigen museum. Dat beeld, gemaakt door
Gentils, kwam er in 1972 ter gelegenheid van de vijfenzeventigste verjaardag van
Craeybeckx.
“Het beeld heeft de krachtige kop van een socialistisch voorman met zijn
politieke vossenoogjes – de romp is gemaakt van ploegscharen (de werker) en
is tegelijkertijd de toga van een advocaat. De borst is open, want buiten de
politiek was Lode Craeybeckx een buitengewoon kunstzinnig en openhartig
man. Beneden aan het been is er een buisje, de uitlaatklep om de vele
spanningen weg te spoelen. De  schoorsteenklep dient om in de politiek aan te
voelen vanwaar de wind komt.”

Opdracht 2:
De kunstenaar wil zoals hierboven beschreven wordt een bepaalde uitstraling geven
om Lodewijk Craeybeckx te eren. Vind jij dit goed gelukt? Beschrijf in je antwoord
zowel de voorstelling als de vormgeving waarom je dit wel/niet goed gelukt vindt.

Voorstelling: Goed / niet goed gelukt

Dat vinden wij doordat: …………….…………….…………….…………………………….
.…………….…………….…………….…………….………………………………………….

Vormgeving: Goed / niet goed gelukt

Dat vinden wij doordat:…………….…………….…………….…………….……………….
…….…………….…………….…………….…………………………………………………..

Dit metalen beeldhouwwerk is een goed voorbeeld van Gentils assemblagetechniek.

Hij verwerkt in het beeld bijvoorbeeld vormen die op losse pianostukken lijken.
Opdracht 3:
Een assemblage is een samenstelling van een eindproduct uit losse onderdelen. Kijk
nog een keer goed naar het beeld. Probeer het beeld te ontleden. Teken minstens 5
verschillende vormen van onderdelen hieronder in het vlak.
Kunstwerk nummer 51 – Heracles boogschutter

Het kunstwerk waar jullie nu naar kijken heet Heracles boogschutter en is gemaakt
door Émile-Antoine Bourdelle. Bourdelle was een Franse beeldhouwer en schilder.
De kunstenaar was gefascineerd door de Griekse mythologie en dat zie je ook terug
in dit werk. Het kunstwerk stelt namelijk de Griekse held Heracles voor die
Stymphalische vogels doodt. In de Griekse mythologie, waren de Stymphalische
vogels één meter hoge, mensenetende vogels met klauwen van messing en scherpe
metaalveren die zij tegen hun slachtoffers konden schieten. Hun mest was uiterst
giftig. Ze vernietigden lokale gewassen en fruitbomen. Het bevrijden van het land van
deze vogels was één van Heracles' Twaalf werken. Het beeld is gemaakt van brons
en is 249cm hoog, 242 cm breed en 133 cm diep.

Opdracht 1:
De kunstenaar wil dat Heracles enorm veel kracht uitstraalt. Leg uit hoe hij dit
probeert te verbeelden en betrek zowel de vormgeving als de voorstelling in je
antwoord. …………….…………….…………….…………….…………….…………….
…………….
…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….
…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….
…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….

Opdracht 2:
Over het kunstwerk wordt geschreven dat het lijkt alsof Heracles “niet alleen een pijl
afvuurt, maar iets groters lijkt te ontketenen.” Leg uit wat hiermee bedoeld wordt.
…………….…………….…………….…………….…………….…………….……………
…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….
…………….…………….…………….…………….…………….…………….……………

Opdracht 3: Teken in het vierkant hieronder het doelwit, de Stymphalische vogels,

om zodoende het beeld van het verhaal compleet te maken.
Kunstwerk nummer

Beeld 16

Pegasus, van Carl Milles.  

Milles kwam op jonge leeftijd naar Parijs, waar hij sterk werd beïnvloed door Rodin. Hij groeide uit tot een
veelgevraagd en internationaal erkend beeldhouwer, van zijn thuisland Zweden tot de Verenigde Staten, waar
hij talrijke werken maakte voor de openbare ruimte.  
Carl Milles behandelde vaak mythologische thema’s. Ook het verhaal van Pegasus beeldde hij enkele keren uit.
Na talrijke heldendaden wilde de klassieke held Bellerophon de hemel binnendringen met het paard Pegasus.
De goden waren zo vertoornd dat ze hem van zijn paard slingerden en hij viel te pletter. Pegasus kreeg als
sterrenbeeld een plaats aan de hemel. Het onderwerp was populair bij Milles. Hij zag er een symbool in van het
streven van de mens naar het onmogelijke. Daarbij leert die mens keer op keer zijn beperkingen kennen. Het
zijn verhalen over hybris – hoogmoed – zoals de Grieken ze vertelden met unieke composities van mensen en
dieren, die wel vaker de indruk geven te zweven 

Vragen: 
1. Zing een liedje met zijn alle die vergelijkbaar is met het kunstwerk. 
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…… 
2. Maak een selfie met het kunstwerk waarop jullie dezelfde emoties hebben als het
kunstwerk zelf. 
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
………… 
3. Wat denken jullie dat de gedachte is achter dit kunstwerk?  
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………. 
Kunstwerk nummer …

beeld 34

Achtergrond kunstwerk: May Be Hell, 1993 is gemaakt voor de tentoonstelling Zoersel '93,
maar er is een link naar het Middelheimmuseum via het thema bomen. Vorig jaar werd het
beeld aangekocht voor de Middelheimcollectie met de steun van Middelheimpromotoren en
de kunstenaar zelf. Het kunstwerk was nog nooit eerder in het Middelheimmuseum te zien
geweest, maar aangezien het gemaakt is voor een parkomgeving, past het hier perfect. Als
een hamer, maar dan helemaal op zijn plaats, zowel in deze omgeving als in onze tijd. Nu
wordt het voor het eerst geïnstalleerd in een kunstpark, waar het ook na de Focus-
presentatie te zien zal blijven. 
Vragen bij nummer 34:
Vraag 1: Hou een houding aan waar je aan denkt als je dit kunstwerk ziet

Vraag 2: zing een liedje die bij u opkomt als u dit kunstwerk ziet

Vraag 3: Maak een foto met het kunstwerk, waar u het probeert op te tillen
Kunstwerk nummer 9 – Firmament
III
Dit grillige, driedimensionale werk omhult
een leegte in de vorm van een menselijk
lichaam, maar dan zo’n tien keer groter.

Het beeldhouwwerk is een matrix met zowel

de kijker als het werk als aandachtspunt.
Gormley vertrekt altijd van zijn eigen
lichaam. Het werk heeft een structuur van
een knoopgeometrie. Deze geometrie is te
vinden in heel uiteenlopende natuurlijke
vormen, zoals skeletten van kiezelwieren en
de kristalstructuur van mineralen. Hier dient
hij om het menselijk lichaam te vatten of te
vangen.

Wat de kunstenaar interesseert is het menselijke van de vorm: de mens als individu, als lid van het
collectief en als object in relatie tot ruimte en natuur. De titel Firmament verwijst naar de lucht of het
hemelgewelf. De Latijnse oorsprong van dit woord herinnert eraan dat het firmament de lucht stevig
ondersteunt. Het zilveren, reflecterende filigrein van Firmament vangt het licht van de veranderende
seizoenen op en nodigt de bezoeker continu uit om na te denken over zijn of haar plaats in de ruimte.

Opdracht 1:
Kijk goed naar het kunstwerk. Leg uit:
- wat een structuur is en hoe je dit ziet aan dit kunstwerk.
- hoe je ziet dat dit kunstwerk als object in relatie tot ruimte en natuur staat.
Betrek bij beide vragen het kunstwerk in jouw antwoord.
…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….………

…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….………

…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….………

…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….………

Met dit kunstwerk wil Antony Gormley dus de leegte in het menselijk lichaam verbeelden. Misschien
zie jij hier wel iets heel anders in.

Opdracht 2:
Beschrijf de eerste gedachten die jij bij dit kunstwerk hebt.
…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….………

…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….………

…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….………

Opdracht 3:
Je hebt hierboven beschreven wat jouw eerste gedachte is als je naar dit kunstwerk kijkt. Heb je toen
ook goed gekeken naar de vormen die te zien zijn? Teken hieronder twee figuratieve vormen die je uit
dit kunstwerk kunt halen door lijnen te volgen.
Kunstwerk nummer …

Beeld 35

Achtergrond kunstwerk: Per Kirkeby ontwerpt al sinds de jaren zeventig bakstenen

sculpturen. Hij maakte er al eerder foto's en collages over. De bakstenen sculptuur
confronteert de toeschouwer met zijn eigen kijk op kunst, architectuur, openbare ruimte en
natuur. Kirkeby stelt een fysieke grens, een kader voor onze blik. Maar de kijker kan er ook
gewoon omheen lopen en erin verdwalen, want binnenin is een doolhof. De rondleiding
eindigt regelmatig in gesloten ruimtes en lege muren. In vogelvlucht lijkt de bakstenen
sculptuur buitengewoon goed gerangschikt. 
Vragen bij nummer 35:
Vraag 1: probeer het kunstwerk vanaf vogelperspectief te schetsen

Vraag 2: hoe hoog denkt u dat dit kunstwerk is

Vraag 3: Maak een foto waar je de muur (met z’n alle) probeert te klimmen
Kunstwerk nummer …

Beeld 37

Franz West hield zich aanvankelijk bezig met tegendraadse, neo-dadaïstische

collages en grafiek. Maar hij zoekt een uitweg uit het tweedimensionale. De eerste
stappen naar de sculptuur zet hij in het midden van de jaren 1970 met zijn
ondertussen bekende Paszstücke. Dit zijn ‘draagbare’ voorwerpen in papier-
maché of gips, abstract en organisch van vorm, maar met visuele echo’s van
gebruiksvoorwerpen of lichaamsprothesen. Het publiek mag ze hanteren en
manipuleren. Zo gaan het sculpturale en het performatieve hand in hand.
Openluchtsculpturen zijn relatief recent voor Franz West. De eerste ontstaat bij
zijn deelname aan ‘Skulpturprojekte’ in Münster (1987). Hij recycleerde een oude
wasmachine van zijn moeder tot een installatie met drie stoelen. Ook in latere
openluchtprojecten worden bezoekers uitgenodigd plaats te nemen in door de
kunstenaar gerealiseerde zitobjecten. 
Vragen 
Vraag 1. Maak een foto met jullie  en laat jullie reactie zien van het kunstwerk. 
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………….. 
Vraag 2. Wij vinden het standbeeld op een pompoen lijken. Upload een foto van wat jullie
denken waar het op lijkt. 
Upload hier

Vraag 3. Kijk een paar seconden goed naar het beeld, kijk weg en probeer het hier onder na
te maken.. 
 
Kunstwerk nummer 4 – Misconceivable
Het kunstwerk waar je nu naar kijkt heet Misconceivable en is gemaakt door Erwin Wurm (Oostenrijk
1954).Het gaat om een typisch werk van de kunstenaar. Zoals de titel het zegt, zorgt dit werk voor
twijfel en een onzekere houding bij de toeschouwer: Misconceivable of ‘mogelijk verkeerd te
begrijpen’. Zoals wel bij meer sculpturen van Wurm combineert Misconceivable een onderzoek naar
de grenzen en mogelijkheden van de beeldhouwkunst, met zowel een absurde humor als een wrange
ondertoon van onmacht.

Herr Krause kommt nach

Hause

Misconceivable Leg

Opdracht 1:
Vergelijk Misconceivable met de afbeeldingen van twee andere kunstwerken van Wurm. Wat zijn de
overeenkomsten en verschillen?

…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….………
…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….………
…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….………
…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….………

Opdracht 2:
Wurm probeert in zijn werken op een komische wijze de realiteit te herscheppen. Wat wordt bedoeld
met het herscheppen van de realiteit? Leg dit uit aan de hand van Misconceivable.
…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….………
…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….………
…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….…………….………

Opdracht 3:
Speel zelf aan de hand van een foto met de realiteit van Misconceivable. Oftewel: maak een foto met
optisch bedrog, waarin je reageert op het kunstwerk. Denk bijvoorbeeld aan dat je het beeld wilt
redden voordat het in het water valt, of dat je het juist nog een zetje wilt geven. In de foto moet het net
lijken alsof je het echt doet, zonder dat dit zo is (optisch bedrog). Zorg dus voor een goede afstand tot
het beeld, waardoor het net lijkt alsof je in actie bent. Let op: het werk mag je daarbij niet aanraken.

Stuur de foto via Teamsnaar je docent met vermelding van jullie namen, de titel van het werk
en de titel van de foto.
Kunstwerk nummer …

Beeld 54

op zijn hoofd heeft hij een grote mijter, hij draagt ook een
mooie, tot op zijn voet reikende mantel. Op zijn rug hangt,
aan een band, het caputium. Het werd in 1954 gekocht van
de Rotterdamsche Kunstkring door de gemeente Tilburg
voor 9.150 (toen nog) gulden. Toen kwam het in de tuin voor de St. Paulus HBS aan de
Wandelboslaan te staan. De totale kosten inclusief het voetstuk waren 11.500 gulden.

Vraag 1: probeer het beeld zo goed mogelijk uit te beelden, ieder persoon van het groepje
moet meedoen en maak een foto.

Vraag 2: 20 meter van het beeld staan en probeer hem zo goed mogelijk te tekenen tot in de
details.

Vraag 3 vraag aan een volwassene in de buurt of hij/zij het beeld in zijn/haar woonkamer zou
willen hebben.
Kunstwerk nummer …

beeld 61

dit beeld is gebaseerd op een paard. Het is gemaakt met een

futuristische blik door vorm en machine te versmelten in het
dier. Er zijn nog 5 van deze beelden gemaakt door raymond,
die staan onder andere in verschillende musea in new york,
parijs en londen. Dit werk staat voor deze dierlijke kracht en
snelheid

vraag 1: waar komt dit beeld vandaan?

Vraag 2: welke emotie komt er in je op bij het zien van dit beeld?

Opdracht 3: overleg met jou klasgenoten of je dit beel thuis wilt hebben.
EVALUATIEBLAD RONDLEIDING
Dit wordt ingevuld door het groepje dat deze opdrachten heeft ingevuld.
Namen van leerlingen die dit boekje ingevuld hebben : ..................................................................................

De onderstaande stellingen beoordeel je door jouw waardering te omcirkelen.

1 2 3 4 5
onduidelijk onvoldoende/ weinig Duidelijk/goed/veel

1. Zit er afwisseling in de opdrachten?

1 2 3 4 5

2. Zetten de opdrachten je aan het denken?

1 2 3 4 5

3. Zetten de opdrachten je aan tot creatief handelen?

1 2 3 4 5

4. Hoe waardeer je de verwerking van de achtergrondinformatie bij de kunstwerken?

1 2 3 4 5

Beantwoord onderstaande vragen.

5. Wat vind je goed aan de opdrachten en waarom?

...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................

6. Wat vind je minder goed aan de opdrachten en waarom?

...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................

7. Dit was de leukste opdracht om te doen:

....................................................................................................
omdat .........................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................

8. Dit was de minst leukste opdracht om te doen:

............................................................................................
omdat .........................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................

9. Geef 3 tips die jullie de makers van de rondleiding geven om deze te verbeteren:
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................