‫آدم اسمیت (‪ ۵‬ژوئن ‪ ۱۷ - ۱۷۲۳‬ژوئیه ‪ ،)۱۷۹۰‬از فالسفه اخالق گرای غرب و پدر علم اقتصاد نوین است‪ .

‬وی از‬
‫نظریه پردازان اصلی نظام سرمایه داری مدرن به شمار میرود‬

‫نظریات اسمیت ‪-‬‬

‫تولید ‪۴.۱ -‬‬

‫اسمیت برای اولین بار با اهمیت دادن به نیروی کار‪ ،‬از انرژی و قدرت انسانی‪ ،‬به‌ عنوان یکی از منابع ثروت‬
‫اقتصادی نام میبرد‪ .‬همین امر باعث شد که دانشمندان بعدی به این مهم اهمیت بیشتری دهند‪ .‬وی میخواست عامل کار‬
‫را در مقابل قوای طبیعت‪ ،‬به‌ عنوان مهمترین محرک تولید بشناسند‪ .‬در واقع‪ ،‬زمین و سرمایه‪ ،‬بدون کمک و‬
‫‪.‬همکاری نیروی کار‪ ،‬قادر به تولید کاالیی نخواهند بود‬

‫تقسیم کار ‪۴.۲ -‬‬

‫اسمیت معتقد است که نیروی کار‪ ،‬هنگامی در فرایند تولید مؤثر خواهد بود‪ ،‬که تقسیم کار‪ ،‬به‌ مرحله اجرا درآید‪ .‬به‬
‫این‌ صورت که برای تهیه هر کاال‪ ،‬هر جزء از آن کاال را فردی به‌ عهده بگیرد؛ برای مثال در یک کارخانه سنجاق‬
‫سازی‪ ،‬با تقسیم کار‪ ،‬ده کارگر در هر روز میتوانند ‪ ۴۸۰۰۰‬سوزن تولید کنند‪ .‬در صورتیکه اگر تقسیم کار صورت‬
‫نپذیرد‪ ،‬شاید هر فرد‪ ،‬توانایی تولید بیش از بیست سنجاق را نداشته باشد‪ .‬تقسیم کار سبب میشود بهره‌وری و مهارت‬
‫نیروی کار بهطور نسبی افزایش یابد‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬تعداد زیاد ماشین‪ ،‬سبب تسهیل و سادگی کار شده و در زمان‬
‫صرفهجویی خواهد شد‪ .‬البته خود اسمیت انجماد و رکود فکری را جزء عیوب تقسیم کار میدانست‬

‫نیروی کار مولد و غیر مولد ‪۴.۳ -‬‬

‫آدم نیروی کار مولد را در حیطه کاال پنداشته و از خدمات‪ ،‬نامی نمیبرد‪ .‬او در کتابش‪ ،‬کار صنعتگران و بازرگانان‬
‫را بهاندازه کشاورزان‪ ،‬مولد نمیدانست‪ .‬در واقع او نتوانسته بود ارزش خدمات را درک کند؛ در حالیکه اقتصاد‬
‫‪.‬امروز‪ ،‬تولید را در دو عرصه کاال و خدمات تقسیمبندی میکند‬

‫ارزش مبادله ‪۴.۴ -‬‬

‫اسمیت در فصول ششم و هفتم کتاب خود‪ ،‬به بررسی نظریه ارزش میپردازد‪ .‬او در این فصول‪ ،‬ارزش مبادله کاالها‬
‫را ناشی از دو چیز میداند‪ :‬کمیابی و کار‪ .‬بهطور طبیعی‪ ،‬کاالهایی که دارای ارزش استفاده زیاد هستند‪ ،‬غالبا از‬
‫دیدگاه مبادله‪ ،‬دارای ارزش کم و یا در برخی موارد‪ ،‬فاقد ارزش‌اند؛ برعکس‪ ،‬کاالهای دارای ارزش مبادله‌ی زیاد‪،‬‬
‫عموما ارزش استفاده زیادی ندارند؛ مثال الماس که استفاده چندانی هم ندارد‪ ،‬در مقایسه با آب که ارزش استفاده بسیار‬
‫باال و حیاتی دارد‪ ،‬از قیمت بسیار باالتری نسبت به آب برخوردار است‪ .‬در حالیکه قیمت آب‪ ،‬تقریبا ناچیز است‪.‬‬
‫ارزش مبادله در مثل آب و الماس‪ ،‬مربوط به‌کمیابی کاال است؛ یعنی قیمت باالی الماس‪ ،‬ناشی از کمبود آن نسبت به‬
‫‪.‬آب است‬
‫کار یکی دیگر از مسائلی است که به کاالها ارزش مبادله میبخشد‪ .‬وی اعتقاد دارد که قیمت طبیعی یا ارزش واقعی‬
‫هرکاال‪ ،‬برای کسی که میخواهد آنرا به‌دست آورد‪ ،‬معادل زحمت و رنجی است که برای تحصیل آن متحمل شده‬
‫است‪ .‬اگر شخص تولیدکننده بخواهد کاالی تولیدی خود را با کاالی دیگری مبادله کند‪ ،‬قیمت کاال‪ ،‬معادل مقدار کاری‬
‫‪.‬خواهد بود که صرف تولید شده است‪ .‬بنابراین کار‪ ،‬معیار ارزش مبادله تمام کاالها است‬

‫توزیع ثروت ‪۴.۵ -‬‬

‫آدام اسمیت در نظریه توزیع ثروت‪ ،‬سه عامل را دخیل می‌داند‪ :‬دستمزد؛ نرخ دستمزد‪ ،‬در اکثر موارد‪ ،‬با تعادل‬
‫عرضه و تقاضای آن به‌دست می‌آید‪ .‬در کتاب ثروت ملل رابطه میان دستمزد و رشد جمعیت نیز مورد بررسی قرار‬
‫‪.‬گرفته است‬
‫بهره؛ هرگاه یک فرد مازاد بر احتیاجات معیشتی خود‪ ،‬دارای ذخایر مالی باشد‪ ،‬می‌کوشد تا از این ذخایر برای کسب‬
‫درآمد استفاده کند‪ .‬البته اسمیت میان سود و بهره‪ ،‬تفاوتی قائل نیست و از سود‪ ،‬به‌عنوان بازدهی‌ای که شامل بهره و‬
‫پاداش مخاطره (ریسک سرمایه) است‪ ،‬نام می‌برد‪ .‬اجاره زمین؛ وی اعتقاد دارد که اجاره زمین‪ ،‬سهم مالک از تولید‬
‫‪.‬ملّی است‬
 ‫رشد و توسعه اقتصادی ‪۴.۶ -‬‬

‫‪:‬اولین نظریه رشد در مکتب کالسیک‪ ،‬توسط اسمیت ارائه شده است‪ .‬در این نظریه‪ ،‬مباحث زیر مطرح است‬
‫تولید تابع عوامل تولید است؛ ‪-‬‬
‫سرمایه‌گذاری تابع سود است؛ ‪-‬‬
‫تراکم سرمایه موجب پیشرفت فنی می‌شود؛ ‪-‬‬
‫سود‪ ،‬به عرضه نیروی کار و سطح تکنیک بستگی دارد؛ ‪-‬‬
‫تعداد کارگران فعّال‪ ،‬به‌میزان دستمزد (سهم عامل کار از درآمد ملی) بستگی دارد؛ ‪-‬‬
‫‪.‬دستمزد به حجم سرمایه‌گذاری بستگی دارد ‪-‬‬
‫وی پروسه رشد اقتصادی را در نظام سرمایه‌داری می‌بیند‬

‫دست نامرئی ‪۴.۷ -‬‬

‫اسمیت اعتقاد دارد در اقتصاد بازار‪ ،‬بازار به‌صورت غیر متمرکز به تنظیم روابط عرضه و تقاضا پرداخته و در‬
‫شرایط رقابت کامل‪ ،‬وضعیت موجود را به‌طور خودکار تعدیل می‌نماید‪ .‬در این نظام‪ ،‬نیاز باعث ایجاد تولید گشته‬
‫(یعنی یک دست نامرئی‪ ،‬نیازمند را به‌سمت تولید می‌کشاند) و هیچ نیازی به دستور برای تولید نیست‪ .‬در این نظریه‪،‬‬
‫اگر تولیدکنندگان‪ ،‬کاالها را گران‌تر از قیمت بازار بفروشند‪ ،‬موجب ورود تولیدکنندگان دیگر به تولید آن کاال خواهند‬
‫شد‪ .‬در نتیجه‪ ،‬وفور کاال ایجاد شده و سپس قیمت کاهش می‌یابد (فشار دست نامرئی برای کاهش قیمت‪ ).‬دست نامرئی‬
‫سبب تخصص در تولید‪ ،‬تعیین قیمت توسط بازار و تصحیح رفتارهای غیر اقتصادی در جامعه خواهد شد‪ .‬همین امر‬
‫‪.‬دلیلی برای بی‌نیازی سیستم اقتصاد آزاد به عدم دخالت دولت در بازار است‬
‫نظریه دست نامرئی آدام‌ اسمیت‪‌،‬براساس این فرض‌ بنا شده که مردم‌ عقالنی‌ عمل‌ می‌کنند و برمبنای اصالت فرد‪ ،‬در‬
‫همه‌ اوقات‌ سعی‌ می‌کنند رفاه‌ و منافع شخصی خود را ارتقا دهند‪ .‬این نظریه‪ ،‬از نظریه دست راهنمای "هوچسن" در‬
‫فلسفه اخالق اخذ شده؛ که اعتقاد دارد تصمیمیات غریزی افراد‪ ،‬با به‌کار بستن عقل سلیم و از طریق دخالت الهی‪،‬‬
‫منجر به نتایج اجتماعی مطلوبی خواهد شد؛ البته اسمیت رسیدن به نتایج مطلوب را بدون دخالت الهی و فقط از طریق‬
‫‪.‬تعقیب منافع شخصی توسط افراد در شرایط رقابت کامل‪ ،‬میسر می‌داند؛ هرچند افراد‪ ،‬قصد تامین آن‌ را نداشته باشند‬

‫نقش دولت ‪-‬‬

‫‪:‬اسمیت برای دولت سه وظیفه قائل است‬

‫‪.‬ایجاد شرایطی که از طریق آن‪ ،‬دولت‪ ،‬امنیت خارجی کشور را تامین کند ‪-‬‬
‫‪.‬تاسیس و اداره‌ی سازمان‌هایی که امنیت داخلی کشور را تامین می‌نماید ‪-‬‬
‫تولید برخی از کاالهای عمومی و فراهم آوردن خدمات اجتماعی که بخش خصوصی به‌طرزی سودمند نتواند آن‌ها ‪-‬‬
‫‪.‬را تولید و یا ارائه نماید‬
‫وی با توجه به اینکه عموما حمایت از صنایع داخلی باعث ایجاد انحصار می‌گردد اعتقاد داشت که دخالت دولت‌ها‬
‫باعث انحصار و در نتیجه باال رفتن قیمت‌ها خواهد شد؛ که این امر رفاه عمومی را کاهش خواهد داد‪ .‬این نظریه با‬
‫به‌وجود آمدن بحران بزرگ خدشه‌دار شد و نظریه دخالت دولت کینز‪ ،‬لزوم حمایت دولت از اقتصاد را در شرایط‬
‫‪.‬بحرانی تایید کرد‬

‫تجارت خارجی ‪۴.۹ -‬‬

‫اسمیت در کتاب ثروت ملل در مورد تجارت خارجی معتقد است‪ ،‬در مبادالت خارجی هر دو کشور سود می‌برند‪.‬‬
‫نظریه تجارت خارجی اسمیت‪ ،‬براساس اصل تقسیم کار بین‌المللی بنا شده است‪ .‬در این نظریه‪ ،‬نفع هر کشور در این‬
‫خواهد بود که کاال را ارزان بخرد و کاالیی را صادر کند‪ ،‬که هزینه تولید آن کمتر از قیمت جهانی است‪ .‬البته اسمیت‬
‫]‪.‬ذخیره طال و نقره را م ّتضمن پیشرفت اقتصادی نمی‌داند‬