ЕПИДЕМИОЛОГИЈА

Проф. д-р Ѓорги Шуманов

Соработници:
д-р Светлана Живкова и
д-р Владимир Микиќ
Одговорен асистен е асс.Сања Лазарова
(Текстилно- фарм.лаб.)
Студиска година трета (III)
Семестар шести (VI)
Вкупно часови: 2+1+1
Вид на предмет: задолжителен предмет
 Цел и задачи на наставната
програма
❑ Теоретската настава

❖ Целта на изучување на овој предмет е:

➢ студентите да се здобијат со знаење од
областа на епидемиологијата;
➢ Студентот се оспособува за препознавање и
разрешување на епидемиолошките
проблеми;
➢ Се запознава со мерките на превенција и
сузбивање на болестите и нарушување на
здравјето;
 Се здобива со знаење за:

➢ епидемиолошките методи,
➢ показателите за заболувањата и
умирањата,
➢ механизамот на настанување на
инфекцијата;
➢ патиштата на пренесување на заразните
болести;
 Се запознава со епидемиолошките
карактеристики на:
заразните заболувања
(цревни, респираторни, трансмисивни
заразни болести, зоонози и други з. б.);
➢ незаразните заболувања
(кардиоваскуларни, малигни, дијабет,
трауматизам)
❑ Практичната настава

Студенот се запознава се обучува со практична

изработка на:
➢ епидемиолошки анкети;
➢ Превентивни програми;
➢ се запознава со методите на ДДД;
➢ се запознава со методите на превенција на ИХИ;
➢ се запознава со методите на ДДД;
➢ се запознава со методите на вакцинација;
➢ се запознава со календарот на вакцинација.
❑ Методи на учење
➢ Предавања,
➢ индивидуални задачи,
➢ практични вежби,
➢ методи на групни дискусии,
➢ решавање на задачи.
 Полагање на колоквиуми :

➢ Студентите полагаат два колоквиуми

➢ колоквиумите се заколжителни, представуваат
континуирана проверка на знаењата на студентите
добиени по одредена наставна програма;
➢ се полагаат во однапред утврдени термини-

колоквиумски недели;
(писмено, тест, 20 прашања)
➢ На колоквиумот може да се освојат најмногу 20
бодови (заокружување, надополнување и наброј).
 Критериуми за полагање:
➢ Начинот на оценување е врз основа
на кумулативност на освоени бодови
од: предавања, колоквиуми и
семинарска работа;
➢ Колоквиумите се независни еден од
друг, т.е. полагање на еден не е
предуслов за полагање на другиот
колоквиум;
 Критериуми за полагање:
➢ Завршниот испит исто така не зависи од
колоквиумите, тие не се услов за
полагање на завршен испит, туку вкупниот
број на освоени поени, кој не треба да
биде помал од 42 поени;
➢ Во случај на недоволен број на поени за
полагање на завршен испит (36),
професорот може да организира и
дополнителен колоквиум, кога за тоа има
доволен број на кандидати.
Критериуми за формирање на завршна оценка:

Бодови Оценка
до 50 5 (F)
51-60 6 (E)
61-70 7 (D)
71-80 8 (C)
81-90 9 (B)
91-100 10 (A)
❑ Основни учебни помагала:
➢ Епидемиологија, Ѓорги Шуманов Блаже
Николовски
 ПРЕДМЕТ И ЗАДАЧИ НА
ЕПИДЕМИОЛОГИЈАТА

➢ СПОРЕД НАЈСТАРОТО СФАЌАЊЕ,

ЕПИДЕМИОЛОГИЈАТА СЕ СМЕТАЛА КАКО НАУКА ЗА
ЕПИДЕМИИТЕ.

➢ ПОИМОТ ЕПИДЕМИОЛОГИЈА ПРВ ГО ВОВЕЛ

ХИПОКРАТ (HIPPOCRATES, 460-375 Г.ПРЕД Н.Е.), СЕ
ОДНЕСУВАЛ НА МАСОВНА ПОЈАВА КОЈА СЕ ШИРЕЛА
МЕЃУ ЛУЃЕТО.
 ПРЕДМЕТ И ЗАДАЧИ НА
ЕПИДЕМИОЛОГИЈАТА

СО ВРЕМЕ, ПОИМОТ ЕПИДЕМИЈА СЕ ПОВЕЌЕ СЕ

ПОВРЗУВА СО МАСОВНО ПОЈАВУВАЊЕ НА
ЗАРАЗНИТЕ БОЛЕСТИ:

➢ ЕПИДЕМИИТЕ НА:
➢ ЧУМАТА
➢ ЛЕПРАТА
➢ ПЕГАВИОТ ТИФУС И
➢ ДРУГИ БОЛЕСТИ КОИ ВНЕСУВАЛЕ СТРАВ КАЈ
ЛУЃЕТО
 ВО ТЕКОТ НА ИСТОРИЈАТА ПОИМОТ
ЕПИДЕМИОЛОГИЈА ИМАЛ
РАЗЛИЧНИ ЗНАЧЕЊА:

➢ НАУКА ЗА ЕПИДЕМИИТЕ
➢ НАУКА ЗА ЕПИДЕМИСКИОТ ПРОЦЕС
➢ МЕДИЦИНСКА ЕКОЛОГИЈА
 ДИФИНИЦИЈА

СПОРЕД НАЈНОВОТО СФАЌАЊЕ,

ЕПИДЕМИОЛОГИЈАТА Е ПОСЕБНА ГРАНКА НА
МЕДИЦИНАТА КОЈА СЕ ЗАНИМАВА СО:

➢ ПРИЧИНИТЕ ЗА НАСТАНУВАЊЕ НА БОЛЕСТИТЕ

➢ РАСПРОСТРАНЕТОСТА И
➢ ПРЕВЕНЦИЈАТА НА БОЛЕСТИТЕ И НАРУШУВАЊЕТО НА
ЗДРАВЈЕТО.
❑ ПРЕДМЕТ НА ИНТЕРЕСИРАЊЕТО НА
ЕПИДЕМИОЛОГИЈАТА

➢ ЕПИДЕМИОЛОГИЈАТА СЕ ЗАНИМАВА СО
ГРУПА НА ЛУЃЕ И СО СИТЕ ОБЕЛЕЖЈА НА
ТАА ГРУПА.
 ОСНОВНА ЗАДАЧА:

➢ ДА ГИ ОТКРИВА И ПРОУЧУВА ФАКТОРИТЕ И

ЗАКОНИТОСТИТЕ ВО ПОЈАВАТА И ШИРЕЊЕТО НА
БОЛЕСТИТЕ И НАРУШУВАЊАТА НА ЗДРАВЈЕТО И ДА
ПРИМЕНУВА МЕРКИ ЗА НИВНО СПРЕЧУВАЊЕ,
СУЗБИВАЊЕ И ИСКОРЕНУВАЊЕ.
 ПОЗНАЧАЈНИ МЕРКИ КОИ ПРОИЗЛЕГУВААТ
ОД ОСНОВНАTA ЗАДАЧА СЕ:

➢ ДЕТЕРМИНИРАЊЕ НА ФАКТОРИТЕ;
➢ АНАЛИЗИРАЊЕ НА ПОКАЗАТЕЛИТЕ ЗА
ЗАБОЛУВАЊЕТО;
➢ УТВРДУВАЊЕ НА ЕТИОЛОШКИТЕ ФАКТОРИ;
➢ ПРИМЕНУВА АДЕКВАТНИ МЕРКИ ЗА СПРЕЧУВАЊЕ,
СУЗБИВАЊЕ И ИСКОРЕНУВАЊЕ НА БОЛЕСТИТЕ;
➢ ОЦЕНУВАЊЕ НА КВАЛИТЕТОТ НА ПРИМЕНЕТИТЕ
МЕРКИ.
ПОДЕЛБА НА ЕПИДЕМИОЛОГИЈАТА :

▪ ОПШТА ЕПИДЕМИОЛОГИЈА
▪ СПЕЦИЈАЛНА ЕПИДЕМИОЛОГИЈА
(УСЛОВНА ПОДЕЛБА СПОРЕД ПРОБЛЕМАТИКАТА КОЈА ЈА

ИЗУЧУВА, ИМА ДИДАКТИЧКИ ЦЕЛИ)

 ОПШТАТА ЕПИДЕМИОЛОГИЈА
➢ ГИ ПРОУЧУВА ЗАКОНИТОСТИТЕ НА ЕКОЛОШКИОТ
ТРИЈАС И ОПШТИТЕ МЕРКИ И ПРИНЦИПИ ВО
СПРЕЧУВАЊЕТО, СУЗБИВАЊЕТО И
ИСКОРЕНУВАЊЕТО НА БОЛЕСТИТЕ И
НАРУШУВАЊЕТО НА ЗДРАВЈЕТО.

СПЕЦИЈАЛНАТА ЕПИДЕМИОЛОГИЈА
➢ СЕ ЗАНИМАВА КОНКРЕТНО СО ЗАКОНИТОСТИТЕ ВО
НАСТАНУВАЊЕТО НА ОДДЕЛНИ ЗАБОЛУВАЊА И СО
КОНКРЕТНИ МЕРКИ ЗА СПРЕЧУВАЊЕ, СУЗБИВАЊЕ И
ИСКОРЕНУВАЊЕ НА СЕКОЈА БОЛЕСТ ИЛИ ГРУПА НА
БОЛЕСТИ.
ЕПИДЕМИОЛОШКИ МЕТОДИ
СУШТИНА ЕПИДЕМИОЛОШКИ МЕТОДИ

➢ ПРОУЧУВАЊЕ И ОСОЗНАВАЊЕ НА
ЗАКОНИТОСТИТЕ
➢ ИЗНАОЃАЊЕ НА КАУЗАЛНА ПОВРЗАНОСТ
➢ ОДГОВОР НА ПРАШАЊАТА:
- КОЈ ЗАБОЛУВА ?
- КАДЕ ЗАБОЛУВА ?
- КОГА ЗАБОЛУВА ?
- ПОРАДИ ШТО ЗАБОЛУВА ?
- КОИ СЕ СИМПТОМИ НА ЗАБОЛУВАЊЕТО ?
 ПОВРЗАНОСТА МОЖЕ ДА БИДЕ:

➢ КАУЗАЛНА (ПРИМАРНО ПОВРЗАНА)

➢ НЕКАУЗАЛНА (СЕКУНДАРНО ПОВР.)
(ПРОМЕНА ВО ФРЕКВЕНЦИИТЕ НА ЕДНИОТ
ПОКАЗАТЕЛ ДОВЕДУВА ДО ПРОМЕНИ ВО
ДРУГИОТ)
 ОСНОВНИ ЕПИДЕМИОЛОШКИ МЕТОДИ

➢ ДЕСКРИПТИВНА МЕТОДА
➢ АНАЛИТИЧКА МЕТОДА
➢ ЕКСПЕРИМЕНТАЛНА МЕТОДА
СО ДЕСКРИПТИВНАТА МЕТОДА СЕ
ОДГОВАРА НА ПРАШАЊАТА:
➢ КОЈ ЗАБОЛУВА ?
➢ КАДЕ ЗАБОЛУВА ?
➢ КОГА ЗАБОЛУВА ?
➢ КОИ СЕ СИМПТОМИТЕ НА
ЗАБОЛУВАЊЕТО ?
АНАЛИТИЧКА И ЕКСПЕРИМЕНТАЛНА
МЕТОДА

➢ СО АНАЛИТИЧКАТА ИЛИ СО
ЕКСПЕРИМЕНТАЛНАТА МЕТОДА СЕ
ОДГОВАРА НА ПРАШАЊЕТО

➢ ПОРАДИ ШТО ЗАБОЛУВА ?

 ДЕСКРИПТИВНА МЕТОДА

➢ КОЈ ЗАБОЛУВА ?
➢ КАДЕ ЗАБОЛУВА ?
➢ КОГА ЗАБОЛУВА ?
➢ КОИ СЕ СИМПТОМИ НА ЗАБОЛУВАЊЕТО ?
 КОЈ ЗАБОЛУВА
(ДЕМОГРАФСКА ДИСТРИБУЦИЈА)
➢ ВОЗРАСТ
➢ ПОЛ
➢ МЕСТО НА ЖИВЕЕЊЕ ПРОФЕСИЈА
➢ ОБРАЗОВАНИЕ
➢ НАЦИОНАЛНОСТ (РЕЛИГИЈА) И ДР.
 КАДЕ ЗАБОЛУВА
ТЕРИТОРИЈАЛНА ДИСТРИБУЦИЈА
(топографска дистриб.)

➢ ГЛОБАЛНИ – СВЕТСКИ РАЗМЕРИ

➢ ВО ЕДНА ДРЖАВА ПО ОПШТИНИ
➢ ВО ОПШТИНА ПО НАСЕЛЕНИ МЕСТА
➢ ВО НАСЕЛЕНО МЕСТО ПО РЕОНИ
➢ ВО ЕДЕН КОЛЕКТИВ
➢ СЕЛО – ГРАД
 КОГА ЗАБОЛУВА
ВРЕМЕНСКА ДИСТРИБУЦИЈА

➢ ВО ТЕК НА ПОВЕЌЕ ГОДИНИ - ЦИКЛИЧНОСТ

➢ ВО ТЕК НА 1 ГОДИНА – СЕЗОНСКИ
➢ ВО ТЕК НА 1 МЕСЕЦ – ЕПИДЕМИСКИ
➢ ВО ТЕК НА 1 НЕДЕЛА
➢ ВО ТЕК НА 1 ДЕН
 КОИ СЕ СИМПТОМИТЕ

➢ НАЈЧЕСТИ СИМПТОМИ
➢ ИЗМЕНА НА КЛИНИЧКАТА СЛИКА
➢ НОВО ЗАБОЛУВАЊЕ
❑ СОБИРАЊЕ НА ПОДАТОЦИ

➢ ЕПИДЕМИОЛОШКАТА АНКЕТА
ТЕРЕНСКИ МЕТОД НА СОБИРАЊЕ НА
ПОДАТОЦИТЕ СО ПОМОШ НА АНКЕТЕН
ЛИСТ (АНКЕТЕН ПРАШАЛНИК)
 ЕПИДЕМИОЛОШКА АНКЕТА

➢ ГЕНЕРАЛИИ НА ЛИЦЕТО ИЛИ КОЛЕКТИВОТ

➢ КАКВА Е ПОЈАВАТА – ЕПИДЕМИСКА ИЛИ
СПОРАДИЧНА
➢ КОИ СЕ СИМПТОМИТЕ
➢ КОИ СЕ ЕКСПОНИРАНИ ГРУПИ
➢ ШТО ГИ ПОВРЗУВА
➢ ДИСТРИБУЦИЈА: ВРЕМЕНСКА, ТОПОГРАФСКА,
ДЕМОГРАФСКА
➢ ИЗНАОЃАЊЕ НА КОНТРОЛНИ ГРУПИ
➢ ЛАБОРАТОРИСКИ И ТЕРЕНСКИ ИСТРАЖУВАЊА
➢ ЗАКЛУЧОЦИ
 ФОРМУЛИРАЊЕ НА ХИПОТЕЗА
(РАБОТНА ХИПОТЕЗА ВО ВРСКА СО НЕКОЈА ПОЈАВА)

ТЕСТИРАЊЕ НА ХИПОТЕЗА
- АНАЛИТИЧКА МЕТОДА
- ЕКСПЕРИМЕНТАЛНА МЕТОДА

(ПИЛОТ СТУДИЈА)
 МЕТОДИ ЗА ФОРМУЛИРАЊЕ
ХИПОТЕЗА

➢ МЕТОД НА РАЗЛИЧНОСТ (хемиопрофил.)

➢ МЕТОД НА СЛИЧНОСТ (пушење и хиперт. м-ж)
➢ МЕТОД НА СЛЕДЕЊЕ НА ВАРИЈАЦИИ
(индик.за орг.загад. на водата-ВХ)
 АНАЛИТИЧКА МЕТОДА

БАРАЊЕ ПОВРЗАНОСТ МЕЃУ ВИДЛИВАТА

ПОСЛЕДИЦА И ИНКРИМИНИРАНАТА ПРИЧИНА

➢ РЕТРОСПЕКТИВНА (АНАМНЕСТИЧКА)

➢ ПРОСПЕКТИВНА (КОХОРТНА)
 РЕТРОСПЕКТИВНА СТУДИЈА
(АНАМНЕСТИЧКА)

➢ СЕ ПОАЃА ОД ПОСЛЕДИЦАТА-БОЛЕСТА
➢ СЕ ДЕЛАТ НА ЗАБОЛЕНИ (ИСПИТУВАНА ГРУПА)-
НЕЗАБОЛЕНИ (КОНТРОЛНА ГРУПА)
➢ СЕ АНАЛИЗИРААТ РЕТРОГРАДНО
➢ СЕ АНАЛИЗИРААТ ИНКРИМИНИСАНИТЕ
ФАКТОРИ
➢ СЕ ВРШИ СТАТИСТИЧКА ОБРАБОТКА
➢ СЕ ПРЕСМЕТУВА РЕЛАТИВЕН И
АТРИБУТИВЕН РИЗИК
 РЕЛАТИВЕН РИЗИК

➢ КОЛКУ ПАТИ ПОЧЕСТО СЕ ЗАБОЛУВА КАКО

РЕЗУЛТАТ НА ЕКСПОНИРАНОСТ НА НЕКОЈ
ФАКТОР
СЕ ДОБИВА ОД
ФРЕКФЕНЦИЈАТА НА ФАКТОРОТ КАЈ ЗАБОЛЕНИТЕ
(инциденција) ПОДЕЛЕН СО ФРЕКВЕНЦИЈАТА КАЈ
ЗДРАВИТЕ
 АТРИБУТИВЕН РИЗИК

➢ ПРЕДСТАВУВА РАЗЛИКА ПОМЕЃУ

ЗАБОЛУВАЊЕТО КАКО РЕЗУЛТАТ НА
ЕКСПОНИРАНОСТ НА НЕКОЈ ФАКТОР

СЕ ДОБИВА ОД ФРЕКФЕНЦИЈАТА НА
ФАКТОРОТ КАЈ ЗАБОЛЕНИТЕ СЕ ОДЗЕМА
ФРЕКФЕНЦИЈАТА КАЈ ЗДРАВИТЕ
 ПРОСПЕКТИВНИ СТУДИИ
(КОХОРТНИ)
➢ СЕ ПОАЃА ОД ПРИЧИНИТЕ (ИНКРИМИНИРАНИ
ФАКТОРИ) ПРЕМА ПОСЛЕДИЦАТА
➢ СЕ ДЕЛАТ НА ИЗЛОЖЕНИ (ИСПИТУВАНА ГРУПА)
И НЕИЗЛОЖЕНИ (КОНТРОЛНА)
➢ СЕ СЛЕДАТ ВО ЕДЕН ПЕРИОД
➢ СЕ АНАЛИЗИРААТ ПО СЛЕДЕЊЕТО
➢ СЕ ВРШИ СТАТИСТИЧКА ОБРАБОТКА
➢ СЕ ПРЕСМЕТУВА РЕЛАТИВЕН И АТРИБУТИВЕН
РИЗИК
 ПРЕДНОСТИ И СЛАБОСТИ

➢ Анамнестички студии: брзи, евтини,

може да се повторат, но има тешкотии
со избор на контролни групи и полесни
форми
➢ Проспективни студии: подобри и
посигурни резултати, но долго трајат,
скапи се и не може да се повторат
 ЕКСПЕРИМЕНТАЛЕН МЕТОД

➢ НАЈСИГУРЕН ЗА ТЕСТИРАЊЕ ХИПОТЕЗА

➢ ВАКЦИНИ И ЛЕКОВИ
➢ ИМА ОГРАНИЧУВАЊА:
▪ СКАПА
▪ ГОЛЕМ БРОЈ ИСПИТАНИЦИ
▪ ГОЛЕМИ ИСТРАЖУВАЧКИ ЕКИПИ
▪ ЕТИЧКИ ФАКТОР
 ПРИНЦИПИ

➢ ДА ДОПРИНЕСУВА ЗА РАЗВОЈ НА
НАУЧНАТА МИСЛА
➢ ДА СЕ ИСПОЛНАТ СИТЕ ПРЕДУСЛОВИ
➢ СО ПОМАЛИ СРЕДСТВА ДО ОПТИМАЛ-
НИ РЕЗУЛТАТИ
➢ СТРУЧНО ВОДЕН - ТИМСКА РАБОТА
➢ ПРИДРЖУВАЊЕ КОН ЕТИЧКИТЕ НА-
ЧЕЛА
 ЕКСПЕРИМЕНТАЛНИ МЕТОДИ

➢ НЕКОНТРОЛИРАН ЕКСПЕРИМЕНТ
➢ КОНТРОЛИРАН ЕКСПЕРИМЕНТ
➢ ПРИРОДЕН ЕКСПЕРИМЕНТ
 КОНТРОЛИРАН ЕКСПЕРИМЕНТ

➢ ПЛАНИРАН ОД ЧОВЕКОТ
➢ ИСПИТУВАНА И КОНТРОЛНА ГРУПА
➢ СЛУЧАЕН ИЗБОР
➢ ДОБРОВОЛЦИ
 НАЧИН НА ИЗВЕДУВАЊЕ

➢ ГРУПИТЕ ДА БИДАТ РЕПРЕЗЕНТАТИВНИ

ЗА ЦЕЛАТА ПОПУЛАЦИЈА
➢ ОПТИМАЛНИ ДЕМОГРАФСКИ ОСОБИНИ
➢ АДЕКВАТНА ГОЛЕМИНА НА ГРУПАТА ЗА ДА
РЕЗУЛТАТИТЕ БИДАТ ПРИМЕНЛИВИ
➢ НА ТЕРИТОРИЈА КАДЕ Е ПРИСУТЕН
ПРОБЛЕМОТ
➢ ИСПИТУВАНАТА ГРУПА ГО ПРИМА
ИСПИТУВАНОТО СРЕДСТВО
➢ КОНТРОЛНАТА ГРУПА ПРИМА ПЛАЦЕБО
➢ СРЕДСТВОТО И ПЛАЦЕБОТО ИМААТ ИСТА
БОЈА, ФОРМА И ВКУС
➢ ПРИМЕНА НА СЛЕПА И ДВОЈНО СЛЕПА
ПРОБА
➢ ПРКИНУВАЊЕ – НЕСАКАН ТЕК ИЛИ
СИГНИФИКАНТНОСТ
 НАЈЧЕСТО ПОСТОЈАТ ДВА НАЧИНА
НА ИЗВЕДУВАЊЕ НА
ЕКСПЕРИМЕНТОТ
1.ИСПИТУВАЊЕ НА НОВО СРЕДСТВО, А
ВЕЌЕ ПОСТОИ ДРУГО ТАКВО СРЕДСТВО
ИСПИТУВАНА ГРУПА - НОВО СРЕДСТВО
КОНТРОЛНА ГРУПА – ПОСТОЕЧКОТО СРЕДСТВО
2.ИСПИТУВАЊЕ НОВО СРЕДСТВО, А ДО ТОГАШ НЕ
ПОСТОЕЛО ТАКВО СРЕДСТВО
ИСПИТУВАНА ГРУПА – НОВО СРЕДСТВО
КОНТРОЛНА ГРУПА - ПЛАЦЕБО
 ПРИРОДЕН ЕКСПЕРИМЕНТ
ТУБЕРКУЛОЗА ВО ЕДНО УЧИЛИШТЕ

УЧИЛНИЦИ УЧЕНИЦИ ЗАБОЛЕНИ

- ПРЕДАВАЛ 8 212 9%
- ПРЕСТОЈУВАЛ 4 120 5%
- НИШТО 3 36 -
ПОКАЗАТЕЛИТЕ ЗА ЗАБОЛУВАЊАТА И
СМРТНОСТА НА НАСЕЛЕНИЕТО

➢ МОРТАЛИТЕТ
➢ ЛЕТАЛИТЕТ
➢ МОРБИДИТЕТ
➢ ИНЦИДЕНЦА
➢ ПРЕВАЛЕНЦА
 МОРТАЛИТЕТОТ (М) МОЖЕ ДА БИДЕ

ОПШТ МОРТАЛИТЕТ
СПЕЦИФИЧЕН
Општиот М се одредува со стапка, што
претставува вкупен број на умрени лица на
1000 жители, на одредена територија, во
одреден период (најчесто за една година).

М-морт.; У-бр. на умрени; С-прос. бр. на нас.

 СПЕЦИФИЧНИ ПОКАЗАТЕЛИ

❑ Специфичен морталитет според причини за смрт

➢ Специфичен М според причини за смрт се изразува
со стапка на специфичен морталитет, што
претставува број на умрени лица од одредена
болест на 100.000 население.

➢Мсп-специфичен морталитет; Усп- број на умрени лица

од одредена возраст; С-просечен број на население.
Морталитет на доенчиња
Мд се пресметува преку стапка што се изразува
како:

➢ Мд-морталитет на доенчиња;
➢ Уд-број на умрени доенчиња;
➢ Р-број на живородени деца.
Мд во некои земји покажува големи разлики, кои се
движат од 130 умрени на 1000 живородени до 5
умрени на 1000 живородени. Во Р.М. изнесува 9,2 на
1000 живородени.
Леталитет

Леталитетот покажува колкав е бројот на

умрените лица од одредена болест, во
однос на 100 заболени од истата болест и се
изразува во проценти.

Л-леталитет;
У-број на умрени лица;
З-број на заболени лица од истата болест.
Морбидитет

Мб покажува од кои болести и со каква застапеност

заболува населението, па според тоа дава најдобар
увид во здравствената состојба на населението.
Може да биде општ и специфичен.

➢ Стапката на општиот морбидитет претставува

однос на вкупниот број на заболените лица или
бројот на заболувањата према 1000, 10.000,
100.000 население на одредена територија, во
одреден временски период.
➢ Мбо-општ морбидитет; З-број на заболувања;
Зл-број на заболени лица; С-број на население.
 Стапката на специфичен морбидитет
претставува однос на заболувањата или
заболените лица од болеста која се
набљудува спрема просечниот број на
население.

▪ Мбсп-специфичен морбидитет;
▪ Зсп-број на заболувања од набљудуваната
болест;
▪ Злсп-заболени лица од набљудуваната болест;
▪ С-просечен број на население.
Инциденца
Стапката на инциденца, претставува однос
на бројот на новооткриени заболени лица
или заболувања спрема просечен број на
население.

И-инциденца,
З-број на новооткриени заболувања;
Зл-број на новооткриени заболени лица;
С-просечен број на население.
 Стапката на преваленца
се добива од односот на сите заболувања или
заболени лица во периодот на набљудувањето
спрема просечниот број на население.

➢ П-преваленца,
➢ З-број на сите затекнати заболувања;
➢ Зл-број на сите затекнати заболени лица;
➢ С-просечен број на население

➢ .
 СРЕДУВАЊЕ НА ПОДАТОЦИТЕ

Добиените податоци со анкетирање или на некој друг

начин не даваат прегледна слика за вредностите на
испитуваните обележја, тие представуаат сиров
материјал. За наменско искористување на овие
податоци неопходно е нивно средување:

➢ Средувањето на статистичките податоци опфаќа:

▪ контрола на собраните податоци;
▪ групирање и шифрирање на податоци; и
▪ прикажување на податоци.
❑ Контрола на собраните податоци
Со контролата на собраните податоци се утврдува
нивниот квалитет и квантитет (точност, логичност,
целовитост, доволен број)
❑ Групирање или класификација и
шифрирање на податоците
Понатамошниот процес на средување на
собраните податоци се состои во нивно
разврстување, односно класификација и
групирање према одредени категории. Спрема тоа,
класификацијата е постапка со која предметите и
настаните се категоризираат за да можат да се
бројат.
➢ Понатамошниот процес на
средување на собраните податоци се
состои во нивно разврстување,
односно класификација и групирање
према одредени категории.
➢ Спрема тоа, класификацијата е
постапка со која предметите и
настаните се категоризираат за да
можат да се бројат.
➢ Сличните или истите единици на
набљудување се групираат на основа
квалитативните (атрибутивни, описни
белези) и квантитативните (мерливи или
нумерички белези).
➢ За наменско искористување на
добиените податоци, неопходно е нивно
шифрирање, најчесто со давање на
алфанумеричка шифра.
❑ Прикажување на еподемиолошки
податоци
еподемиолошките податоци најчесто се
прикажуваат на два начина:
➢ Табеларно (со табели); и
➢ Графички (со графикони).
❑ Табелите треба да бидат:

▪ прегледни,
▪ разбирливи
▪ непреобемни
Се состојат од редови и колони
▪ Првиот ред се вика заглавје,
▪ првата колона е предколона
▪ Правоаголниците кои ги затвараат
редовите и колоните се викаат рубрики.
➢ Во заглавјето и предколоната на табелата
се ставаат називите или шифрите на
белезите односно нивните вредности.
➢ Во рубриките се внесуваат броевите
(фрекфенциите). . . Бр. и наслов на таб.
➢ Табелите може да бидат едноставни
сложени и комбинирани (. . . Од бројот на
статистичките серии и бр. на белезите).
Табела бр.3 Заболени од салмонелози во Р.М. во
периодот 2000/2005

Број на
Година
заболени
2000 374
2001 574
2002 304
2003 412
2004 413
2005 212
Tabel a 21. BRUC ELOZA VO JUGOI S TO^ N I OT DEL
N A REP UBLI KA MA KEDON I JA 1986 - 1995
- Zani mawe na zabol eni t e -

Zani mawe Br . zabol eni

Doma} i nka 564
Zemjodel ec - 460
U~eni k 285
Ov~ar 200
Det e 175
N evr abot en 170
Rabot ni k 139
P enzi oner 117
Kasap 11
Vet er i n. r ab. 9

V K U P N O: 2.130
Tabel a 36. Vakci nal en st at us na vojni ci t e vo odnos na
vakci naci jat a prot i v t et anus spored nac.pri padnost

NACI ONALNA P RI P ADNOS T

VAKCI NA VKUP NO
LNI GR.: Makedonci Al banci Ost anat i
Broj % Broj % Broj % Broj %
A 93 32,0 23 36,5 14 30,4 130 32,5
B 63 21,5 8 12,7 9 19,6 80 20,0
V 61 21,1 4 6,4 7 15,2 72 18,0
G 74 25,4 28 44,4 16 34,8 118 29,5
VKUP NO 291 72,8 63 15,6 46 11,6 400 100
❑ Графичкo прикажување
Овозможува поголема прегледност и
разбирливост.
Во епидемиологијата без графичкo
прикажување (слика, цртеж) не може
да се добие прегледност над
резултатите, што негативно се
одразува врз нивната анализа и
донесувањето на заклучоци.
➢ Во случај да се изостави графичкoто
прикажување на резултатите, постои ризик да
не се препознае:
1. техничка грешка (додавање или скратување
на број);
2. Неочекувана карактеристика на резултатите.
➢ Графичкoто прикажување е со помош на
разновидни цртежи кои произлегуваат од
статистичките податоци (фрекфенциите) за
белезите дадени во предходно направените
табели (само ги надополнуваат)!
➢ За таа цел најчесто се користи координатниот
систем.
Gr af i kon 1. Neonat al en t et anus vo svet ot i pr ocent
na opf at enost so TT+, 1991-2001
25000 60
50

%
20000
Broj na zaboleni

40
15000
30
10000

TT2 +
20
5000 10
0 0
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001

Broj na zabol eni

TT2+

TT2 + - dve i l i pove} e dozi na t et anusen t oksoi d

❑ За графичкo прикажување на
епидемиолошки податоци може да се
користат:

➢ разновидни дијаграми (површински, линиски,

точкасти), картограми и симболични фигури.
➢ Површински дијаграми:
(..фрекфенции, површина)
▪ Во вид на столбови;
▪ Хистограм;
▪ Кружен дијаграм; и
▪ Фрекфенциски полигон.
Gr af i kon 35. Real i zac i ja na revakc i nac i jat a pr ot i v t et anus
kaj vojni c i t e na ARM, 1992-2001 godi na

100
%
98

96

94
92

90

88

86
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Tabel a 89. I munol o{ ki st at us vo odnos na
t et anusot , spor ed pol ot na povr edeni l i c a

I E/ml MA [ KI @EN S KI VKUP N O

Br oj % Br oj % Br oj %
< 0,1 3 3,3 5 13,5 8 6,3
0,1 - 0,5 15 16,7 12 32,5 27 21,3
0,6 - 1,0 12 13,3 6 16,2 18 14,2
> 1,0 - 5,0 60 66,7 14 37,8 74 58,3
VKUP N O 90 70,9 37 29,1 127 100

P OL X SD MIN MAX
MA [ KI 1,18 0,65 0,03 2,5
@EN S KI 0,74 0,67 0,01 2,43

Gr af i kon 85.

6,3
21,3

I E/ml :
<0,1
0,1-0,5
58,3 14,2 0,6-1,0
1,1-5,0
 Застапеност на пушачи/непушачи на 16 год.
возраст,1999

45
% 42 41
40
36 36 35
35 36
31
33
30 28 27 26
27 26
25 25 25
20 20
15
10
5 Ne pu{ el e
0 40+
Makedoni ja
Bugar i ja Hr vat ska Gr ci ja I t al i ja Sl oveni ja[ vedska Angl i ja
Gr af i kon 1. Neonat al en t et anus vo svet ot i pr ocent
na opf at enost so TT+, 1991-2001
25000 60
50

%
20000
Broj na zaboleni

40
15000
30
10000

TT2 +
20
5000 10
0 0
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001

Broj na zabol eni

TT2+

TT2 + - dve i l i pove} e dozi na t et anusen t oksoi d

Gr af i kon 88. Kor el ac i ja pome| u vozr ast a i
i munol o{ ki ot st at us na povr edeni l i c a

r = - 0.7542
2.8

2.2

1.6
IE/ml

1.0

0.4

Regression
-0.2
10 20 30 40 50 60 70 80 90 95% confid.

V O Z R A S T
 Nema zabol.
Do 0.3
0.4 - 0.7
> 0.7

Картограм 1. Тетанус во Р. Македонија 1966 – 2000 година