Uzależnienia: narkotyki i dopalacze.

Czym jest uzależnienie?

●
Wyróżnia się dwa rodzaje uzależnień: fizyczne i psychiczne.
●
Można być uzależnionym fizycznie, uzależnionym psychicznie albo
uzależnionym fizycznie i psychicznie.
●
Czym się różnią?
●
Przykłady uzależnień fizycznych i psychicznych.

2
Uzależnienie fizyczne.

●
Do uzależnienia fizycznego dochodzi do niego poprzez zażywanie
niektórych grup „narkotyków”. Jest wynikiem fizjologicznej
adaptacji organizmu do systematycznego i nieprzerywanego
przyjmowania danej substancji.
●
Uzależnienie fizyczne charakteryzuje się występowaniem po
odstawieniu narkotyku groźnego dla życia zespołu
abstynencyjnego.
●
Nie wszystkie substancje są w stanie uzależnić fizycznie.

3
Uzależnienie psychiczne.

●
Uzależnienie psychiczne pojawia się w wyniku nadużywania
wszystkich grup narkotyków i polega na odczuwaniu przez osobę
zażywającą silnej potrzeby przyjęcia narkotyku w celu osiągnięcia
maksymalnego poziomu funkcjonowania organizmu i związanego z
tym samopoczucia.

4
„-manie”.

●
Toksykomania: termin odnosi się do używania różnego rodzaju substancji
syntetycznych, naturalnych, leczniczych, lecz przyjmowanych w celach
niemedycznych.
●
Lekomania: polega na okresowym lub stałym przyjmowaniu leków, a więc środków
farmaceutycznych dla celów leczniczych, diagnostycznych i profilaktycznych,
aczkolwiek niezwiązanych z ich przeznaczeniem medycznym.
●
Narkomania: „stałe lub okresowe używanie w celach innych niż medyczne środków
odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych lub nowych
substancji psychoaktywnych, w wyniku czego może powstać lub powstało
uzależnienie od nich” (Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu
narkomanii).
5
Uzależnienia w ICD-10.

●
Zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane używaniem
substancji psychoaktywnych F10–F19.
●
Nie obejmuje: nadużywanie substancji, które nie powodują
uzależnienia (F55).

6
Uzależnienia w ICD-10.

●
Na przykładzie zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania
spowodowanych używaniem opioidów (F11):
●
Przykładowe podgategorie:
– F11.0 – Ostre zatrucie
– F11.1 – Następstwa szkodliwego używania substancji
– F11.2 – Zespół uzależnienia (to rozumiemy mówiąc potocznie o uzależnieniu)
– F11.3 – Zespół abstynencyjny
– Itd.

7
Uzależnienia w ICD-10, c.d.

●
Wiele osób uzależnionych od narkotyków przyjmuje więcej niż jeden rodzaj substancji
psychoaktywnej. Podstawowe rozpoznanie należy w miarę możliwości określać na podstawie
substancji, które w największym stopniu przyczyniły się do wystąpienia konkretnego zespołu
klinicznego.
●
W sytuacji, gdy schemat przyjmowania substancji psychoaktywnych jest chaotyczny lub niejasny,
bądź gdy wpływ poszczególnych substancji jest niemożliwy do określenia stosuje się poniższe kody
rozpoznania:
– Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem wielu narkotyków i innych substancji
psychoaktywnych (F19).
– Czwarta pozycja kodu jest dobierania analogicznie jak w poprzednim przykładzie.
●
F19.0 – Ostre zatrucie
●
…
●
F19.2 – Zespół uzależnienia
●
Itd.
8
Narkotyki w kontekście farmakologicznym.

●
Słowo „narkotyk” pochodzi od greckiego słowa określającego
„stupor”.
●
Mimo że powszechnie przez to określenie rozumie się wszelkie
nielegalne substancje psychoaktywne, to w rzeczywistości termin
ten odnosi się do opiatów i opioidów.
●
W farmakologii określenie „narkotyk” nie ma (teoretycznie)
negatywnych konotacji.

9
Narkotyki w kontekście farmakologicznym.

●
Opioidy:
– Opioidy to grupa substancji naturalnych, półsyntetycznych i syntetycznych,
które działają pobudzająco na receptory opioidowe.
– Endogenne opioidy: endorfiny, enkefaliny, dynorfiny.
– Syntetyczne opioidy to głównie leki przeciwbólowe, np. fentanyl (Vellofent),
buprenorfina (Bunondol), tramadol (Tramal Retard).

10
Narkotyki w kontekście farmakologicznym.

11
Narkotyki w kontekście farmakologicznym.

●
Opiaty:
– grupa opioidów, która występuje naturalnie w maku i jego przetworach, np.
opium (jak morfina, kodeina, tebaina, papaweryna)
– mogą one być poddawane przeróbce chemicznej, która powoduje powstanie
półsyntetycznych opiatów (czyli opioidów), takich jak heroina i oksykodon.

12
Narkotyki w kontekście farmakologicznym.

13
Narkotyki w znaczeniu potocznym.

●
Obecnie, zarówno w języku prawniczym, jak i w mowie potocznej, termin ten
jest nieprecyzyjnie używany na oznaczanie każdej nielegalnej substancji
farmakologicznej używanej w celach innych niż medyczne.
●
Znacznie szerszym pojęciem nieprowadzącym do zbędnych nieporozumień
jest określenie „substancja psychoaktywna”.
●
Pojęcie „psychoaktywny” nie oznacza, że środek ten bezwarunkowo
wywołuje uzależnienie.
●
Substancja psychoaktywna może ale nie musi wywoływać zależności
psychicznej i/lub fizycznej. A substancja teoretycznie bez właściwości
psychoaktywnych może doprowadzić do zależności psychicznej (fizycznej już
raczej nie).
14
Narkotyki w znaczeniu potocznym.

●
Klasyfikacja środków odurzających pod kątem ich oddziaływania na
psychikę, ustalona przez Organizację Narodów Zjednoczonych i
Interpol:
– Substancje hamujące ośrodkowy układ nerwowy (depresanty)
– Substancje pobudzające ośrodkowy układ nerwowy (stymulanty)
– Substancje wywołujące zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym (np.
halucynogeny)

15
Depresanty.

●
Przykłady depresantów:
– Alkohol etylowy
– Opioidy
– Marihuana
– Barbiturany
– benzodiazepiny

16
Stymulanty.

●
Przykłady:
– Kofeina
– Amfetamina
– Metylofenidat
– Nikotyna
– kokaina

17
Halucynogeny, dysocjanty.

●
Przykłady:
– Podtlenek azotu („gaz rozweselający”)
– atropina
– hioscyna
– LSD
– dekstrometorfan

18
Czym są dopalacze (w bardzo dużym skrócie).

●
„Dopalacze” to termin nieposiadający charakteru naukowego. Używa się go
potocznie, dla nazwania grupy różnych substancji lub ich mieszanek o
rzekomym bądź faktycznym działaniu psychoaktywnym, nieznajdujących
się na liście substancji kontrolowanych przepisami ustawy o
przeciwdziałaniu narkomanii.
●
Lista o której mowa: „ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 17
sierpnia 2018 r. w sprawie wykazu substancji psychotropowych, środków
odurzających oraz nowych substancji psychoaktywnych.”
https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/wykaz-substancji-
psychotropowych-srodkow-odurzajacych-oraz-nowych-18747849
19
Dziękuję za uwagę.

20