14/06/2016

EKONOMIKSI
–I–
MIKROEKONO
MI

Objective – Objektivat .
Syllabus – Programi mësimor
• Course description - Përmbajtja e lëndës

• Learning Outcomes for the module:

- Rezultatet e të nxënit nga moduli

• On successful completion of the course the students should have:

- Pas përfundimit me sukses të kursit, studentët do të jenë në gjendje që:

• Assessment - Vlerësimi

• Reading - Për lexim

• Module policy - Politikat e lëndës

• Theme: - Temat:

1
 14/06/2016

Assessment - Vlerësimi

Ekonomiksi – 1 –

10% Pjesëmarrja e detyrueshme në ligjerata dhe ushtrime.

10% Participimi në ligjerata dhe ushtrime.

10% Kolokiumi

30% Punim prezentim Seminarik.

40% Provimi përfundimtarë

Reading - Për lexim

Ka disa libra të mirë për Ekonomiksi I.

Librat e rekomanduar do t’i keni në Syllabus.

Disa libra mëposhtme janë të rekomanduara:

1. Maniw & Taylor (2010), “Ekonomiksi” UET-Pres. (Literatura Bazë)

2. Hal R. Barian (2000) ‘Mikroekonomia’ Onufri. (Literatura Plotësuese)
3. Mançellari, at all (2007), “Hyrje në Ekonomi” Pegi Tiranë. (Literatura Plotësuese

Një alternativë e mirë janë publikime e ndryshme nga kompanit dhe

institucionet shtetërore si dhe nga ekonomist të ndryshme. Studentët pritet për
të lexuar kapitujt e caktuar para seancës klasës përkatëse.
Nga koha në kohë, referenca shtesë dhe leximet
plotësuese mund të caktohet.

2
 14/06/2016

Module policy - Politikat e lëndës .

Academic genuineness Ndershmëria Akademike

Academic College Universum takes a Kollegji Universitar Universum merr

academic genuineness issue very
seriously. You can discuss assignments
with your colleagues in class and others,
insure that any material that you provide
in witting is you work. Usage of others
material without references is forbidden.
Copying in quizzes or final exam is
prohibited.
.
çështje e ndershmërisë akademike shumë
seriozisht. Ju mund të diskutoni detyra me
shokët e klasës tuaj dhe të tjerët,
sigurohuni që çdo material të shkruar që
ju paraqitni është puna juaj. Përdorimin e
materialeve të të tjerëve pa referenca
është i ndaluar.
Kopjimi në kolokium apo provim
përfundimtarë është i ndaluar.

Ekonomiksi – 1 –
Mikroekonomia

ardian.uka@universum-ks.org

3
 14/06/2016

Ekonomiksi – 1 – Mikroekonomia
Individet
7

Qëllime të gjëra
(jo-të kufizuara)

Ekonomiksi – 1 – Mikroekonomia

8 Natyrën Normative
Sjelljen
Fitimin Tregun e Mallrave
Individet Prodhimin
Paraja Jo supozime
Konkurrencen Kapitalin
Faktoret e tregut Kompania
Margjinalen Mesataren
Aspektet Mikro Vendim-marrja
Teknologjin Strategjine
Kerkesen Studjon aspektet
Kosoton Ekonomike dhe jo-
Oferten
Qëllime të gjëra ekomomike të
Aspektet (jo-të kufizuara) Aspektet problemit
Praktike Mikro
Aleatet

4
 14/06/2016

Analizat
Margjinale

Efikasitet &
Tregëti
produktiviteti

Mjetet
Burimet/
Pamjaftueshmëri
resurset

Ekonomiksi
–1– Dobishmëria
Veprimi njerëzor Mikroekonomia

Zgjedhje dhe
Produkti
vendime
9

Ekonomiksi – 1 – Mikroekonomia

Ekonomiksi – 1 – Mikroekonomia mund të përkufizohet gjerësisht

si studimi i teorive ekonomike, logjikë dhe mjete të analizës

ekonomike që janë përdorur në procesin e vendim-marrjes.

Teoritë ekonomike dhe teknikat e analizës ekonomike janë

aplikuar për të analizuar problemet e biznesit, duke vlerësuar

mundësitë e biznesit dhe mundësitë me qëllim që të arrijnë në

një vendim të biznesit më të përshtatshëm.

10

5
 14/06/2016

Ekonomiksi – 1 – Mikroekonomia

Ne publikimin e Eduproz Ekonomiksi pershkruhet si:

‘Ekonomiksi eshte shkence e cila mirret me teori te ndryshme ekonomike,

parimet, konceptet dhe teknikat per menaxhmentin e biznesit ne menyre qe te
zgjedh problemet e biznesit dhe menaxhmentit. Mirret me aplikacione
praktike te teorise dhe metodologjise ekonomike per problemet e
vendimarrjes qe ballafaqohet si ato private, publike dhe oragnizatave jo
qeveritare (fitim-prurese)’ (p.4)

11

Përcaktimi i Ekonomisë
Ekonomia është një shkencë shoqërore, e cila studion
sjelljen e njeriut në lidhje me optimizmin dhe alokimin e
burimeve në dispozicion për të arritur qëllimet e dhënë.

P.sh.: sjelljet individuale në shtëpi, në firmë, në industri dhe

e kombit

Ekonomia është edhe një studim për të zgjedhur-bërjen e

sjelljes së njerëzve.

12

6
 14/06/2016

•Individët (H.H.)
•Firmat (Bizneset)
Mikro

•BPV – GDP
•Vlera e tregut të
Ekonomia aksioneve
•Tregëtin (Bilancin Tregëtar)
•Inflacionin &
Deflacionin

Makro •Papunësinë
•Monedhën (Vlera e arit)

13

“Ekonomia merret me tërësinë e produkteve,

për plotësimin e nevojave të njeriut.”

Çka është Ekonomiksi Menaxherial?

“Ekonomiksi Menaxherial
është aplikacion i
Mikroekonomisë
që aplikohet në
Vendim Marrjen e
Firmave/Bizneseve
si dhe individëve.”
14

7
 14/06/2016

Çka studion Ekonomia?

• Problemet Ekonomike: prodhimin dhe konsumin
• Mungesen/’Scarcity’: problemi qendror ekonomik
• Resurset ose faktoret e prodhimit
– Resurset Humane
– Resurset Natyrore
– Resurset per Prodhim
• Mikroekonomia vs. Makroekonomis
– Individuale
– Papunesia
– Inflacioni
– Problemet e Bilancit te Pageses
– Rrjedhën rrethore

Rrjedhën rrethore të mallrave dhe të ardhurat

The circular flow of goods and incomes

Mallrat dhe shërbimet

€
Shpenzimet e
konsumit
TREGU I MALLRAVE

FAKTORËT E
TREGUT
Pagat, qirat
dividenta,
etj
€
Shërbimet e faktorëve të Prodhimit (fuqia punëtore etj.)

8
 14/06/2016

Diferenca në mes të Ekonomiksit menaxheriale dhe

tradicionale

Tradicionale Menaxheriale

Ka aspekte Mikro & Makro Aspektet Mikro

Mirret me shkencë Natyrën Normative

pozitive dhe normative
Mirret me aspektet teorike Aspektet Praktike

Studjon sjelljet e njeriut në supozime të Jo supozime

caktuara

Studjon aspektet Ekonomike të problemit Studjon aspektet Ekonomike dhe jo-

ekomomike të problemit

Studjon parimet themelore, rrogat, interesin Studjon vetëm parimet e fitimit

dhe fitimet

Qëllime të kufizuara Qëllime të gjëra (jo-të kufizuara) 17

Vendi Promocioni Mjetet e prekshme Çmimi

Nivelet Makro dhe Mikro

Place Promotion Physical-Assets Pricing

Personalizimi Produkti Personeli

Personalization Product Personnel

Analizat e ambientit:
POLITIK
EKONOMIK
Makro Nivel SOCIAL
TEKNIK
Procedu rat
LIGJOR dhe
AMBIENTAL
Demografike
Economike
Micro Nivel
Konkurentet Furnizuesit

Kompania
Connect
Connect
Sociale Globale
SWOT Analizat:
Forca (Strenghts)
Zevendesimet Konsumatoret Dobesite (Weaknessess)
Mundesite (Opportunities)
Kercnimet (Threats)

Politike/Legale Teknologjike

MARKETING MIX
18

9
 14/06/2016

MIKRO EKONOMIA

• Është degë e ekonomisë që analizon sjelljen e tregut të

konsumatorëve individual dhe firmat në një përpjekje për të
kuptuar procesin e vendim-marrjes të firmave dhe individëve.

• Analizat e vendimeve të marra nga individë dhe grupet, faktorët

që ndikojnë në këto vendime, dhe se si ato vendime kanë efekte
tek të tjetët.

19

Injektimet
Shpenzimet Qeveritare
Exporti Investimet

Konsumi Tregu I Shitjet, te hyrat

Produktit

Familjet Bizneset
(te hyrate e disponueshme) Firmat

Faktoret e
Tregut

Kursimet
Tatimet e bizensit
Kursimet Importi familjare Rrjedhjet Tatimet
e biznesit

10
 14/06/2016

Mikro-ekonomi aplikohet në çështjet e brendshme:

Çështjet operative janë të një natyre të brendshme. Çështjet e
brendshme që përfshijë të gjitha ato probleme që lindin brenda
organizimit të biznesit dhe që bien në kompetencë e kontroll
nga menaxhmenti.
Disa nga çështjet themelore të brendshme janë:
Çfarë duhet të prodhojëm?
Sa duhet për të prodhuar?
Zgjedhja e teknologjisë d.m.th. zgjedhjen e faktorit/kombinimit!?
Zgjedhja e çmimit d.m.th. Si t’ia vendosim për çmimin për mallra?
Si duhet për të nxitur shitjen?
Si të përballemi me konkurrencën e çmimeve?
21

Si duhet për të vendosur për investime të reja?

Si të menaxhojm kapitalin dhe fitimet?
Si të menaxhojm enventarin d.m.th stoqet e produkteve të gatshme dhe
të lëndës së parë?
Shumica e problemeve mikro-ekonomike mirret me shumicën e
këtyre pyetjeve.
 Ligji i kërkesës
Teoria e prodhimit
Analiza e Strukturës së Tregut dhe Teoria e Çmimeve

22

11
 14/06/2016

Analiza Fitimi dhe menaxhimi

Udhëzues për firma në matjen dhe menaxhimin e fitimit, në
marrjen e ndihma të reja për primin e rrezikut, në llogaritjen e
kthimit të pastër mbi kapitalin dhe fitim i pastër si dhe po ashtu
për planifikimin e të së ardhmes.
Teoria e Vendimeve Kapitale dhe Investimeve
Njohuri e teorisë së kapitalit mund të kontribuojnë shumë në
vendim-marrjes për investime, zgjedhja e projekteve, mbajtjen e
kapitalit, buxhetimin kapitalit etj.

23

Mundësitë Qeveritar për uljen e deficitin

Rritja e Taxave

Ulja e Shpenzimeve

Huazime/Borxhe

24
Shtypje e Parave

12
 14/06/2016

25

Univers i mundësive

Ju faleminderit!

info@universum-ks.org
www.universum-ks.org

13
 14/06/2016

EKONOMIKSI
–I–
MIKROEKONOMI

27

Çfarë është Mikroekonomia?

Themelet e Shkencës

Që nga fillimi i saj, ekonomia ka qenë e preokupuar me problemin e mungesës.

Orë në një ditë,
paratë në xhepin e dikujt,
ushqimi
toka
pra, të gjitha furnizimet janë të kufizuara;
shpenzimet e burimeve për një veprimtari domosdoshmërisht vjen në kurriz të
disa mundësi të tjera të pashmangshëm.

Mungesa, i’a ofron ekonomisë problemin e saj qendrore:

si të bëjë zgjedhje në kufizime/pengesa/pamjaftueshmëri?

14
 14/06/2016

Çfarë është Mikroekonomia?

Ekonomistët bëjnë studim për çdo gjë, paratë dhe çmimet, për rritjen e fëmijës si
dhe mjedisin. Ata analizojnë në shkallë të vogël vendim-marrje dhe në shkallë të
gjerë krijimin e politikave ndërkombëtare.
Ata hartojnë të dhënat për të kaluarën dhe të bëjnë parashikime për të ardhmen.
Shumë ide ekonomike kanë vlerë në jetën e përditshme, të shfaqura në gazeta,
revista, dhe debateve politike.

Çfarë është Mikroekonomia?

Shuma që ju paguani çdo muaj për të financuar një makinë apo blerje e një
banese/shtëpi do të varet nga normat e interesit.
Njerëzit e biznesit bëjë planet e investimeve bazuar në pritjet të kërkesës në të
ardhmen, dhe politikë-bërësit hartojnë buxhetet për të arritur qëllimet e
dëshiruara sociale.

Pra, Çfarë është Mikroekonomia?

15
 14/06/2016

Çfarë është Mikroekonomia?

Gamë e gjerë të temave që ekonomistve i’u intereson është një qasje unike për
njohuri, pra diçka që paraqitet të jetë e zakonshme në mënyrë që të gjithë
ekonomistët të shohin botën sa më të kuptueshme. Ekonomistët ndajnë disa
supozime rreth asaj se si ekonomia punon, megjithatë ata e përdorin metodat
standarde për analizimin e të dhënave dhe komunikimin e ideve të tyre.

Çfarë është Mikroekonomia?

“Ne nuk themi se prodhimi i patates është aktivitetit ekonomik dhe filozofia e
prodhimin nuk është. Ne themi më tepër, për aq kohë sa aktiviteti përfshin lënien
e alternativave të tjera të dëshiruar, ajo ka aspektin ekonomik. Nuk ka kufizime në
përmbajtjen e shkencës ekonomike ‘kurse këtë’.”

- Lionel Robbins

16
 14/06/2016

Analizat
POZITIVE kundrejt NORMATIVE?

Për Shembull:

 Ligjet mbi pagën minimale shkaktojnë papunësinë.

 pohime që përpiqen ta përshkruajnë botën siç është

Qeveria duhet ta ngrejë pagën minimale.

 pohimet që përpiqen të këshillojnë
si duhet të jetë bota.

Një dallim kryesor ndërmjet formulimeve

pozitive dhe normative është se si e
gjykojmë vlefshmërin e tyre.

Ne mundemi parimisht t’i miratojmë ose t’i

hedhim poshtë formulimet pozitve, duke
kontrolluar të dhënat.

17
 14/06/2016

Hipoteza e Racionalitetit

Qasja e Ekonomistëve në një gamë të gjerë temash me supozimin se sjellja nën

hetim është kuptuar më mirë sikur të ishte racional (edhe pse ne e dimë se jo të
gjitha sjelljet në fakt janë racionale) dhe shpjegimet më të mira, modele, dhe
teori ne mund të ndërtojm duke marrë racionalitetin si normë. Racionaliteti, në
fjalët e Frank Hahn, është "propozim i dobët e/i rastit", që përcakton të gjitha
analizat ekonomike në lëvizje.

- Lionel Robbins

Hipoteza e Racionalitetit

Ekonomia mund të dallohen nga shkencat e tjera shoqërore nga besimi se

shumica e (të gjitha?) sjelljeve mund të shpjegohet duke supozuar se agjentët
janë të qëndrueshëm, dhe janë mirë të përcaktuar ndaj preferencave dhe bëjnë
zgjedhje racionale në përputhje me ato preferenca.

- Colin Camerer dhe Richard Thaler

18
 14/06/2016

Hipoteza e Racionalitetit

Racionaliteti: supozimin se agjentët e preferojnë më shumë të asaj që ata duan më

pak, Max E (U).

"Agjentet dëshirojn ose preferojn”, por nuk janë domosdoshmërisht të vetë

interesuarit. E disa mund të duan që të tjerët të jenë më mirë dhe arsytojn ndjekje e
interesave të tyre.

Ekonomistët supozojmë se çfarë do që preferencat e agjentëve janë,

agjentët do të përpiqet për të maksimizuar kënaqësinë e tyre, ku do të ballafaqohen
me infuencë të kufizimeve.

Ekuilibëri & Shkëmbimi

Më jep atë që unë dua, dhe ju do të keni atë që ju doni..., dhe është në këtë
mënyrë që ne të marrin nga njëri-tjetri pjesë shumë më të madhe ose pjesën më
me nevojë për veti. Kjo nuk është nga mirësia e mishë-shitësit, prodhuesit të
pijeve, ose bukëpjekës që ne presim darkë tonë, por nga vlerësimet e tyre për
interesat e tyre vetanake.

- Adam Smith

19
 14/06/2016

Ekuilibëri & Shkëmbimi

Megjithatë, një ujdi e izoluar nuk është e gjitha Smith kishte në mendje.

Për një gjë është e mundshme që një numër i kushteve të këmbimit (çmimet)
ekzistojnë ku të dyja palët do të gjejnë të dobishme dhe lëvedishme atë dhe është
e mundur rezultati mund të ndikohet me mjete kapriçioz ose detyruese ku të dyja
anët mund të ketë. Ku secili aktor ballafaqohet me një numër shumë më të madh
të pazareve: të tregut.

- Adam Smith

Ekuilibëri & Shkëmbimi

Në treg, çdo individ është i/e pafuqishëm/e për të vendosur çmimet, të cilat janë
të përcaktuara në vend nga ndërveprimi i “shumë e shumë” individëve.

Marrëveshja

Blerësit dhe shitësit të përpiqet të bien dakord për një çmim. Blerësi është më mirë me një çmim më
pak se b, Shitës me një çmim të lartë s. Nëse b <s, nuk ka çmim që ata mund të pajtohen për:
b (Blerësi, çmimi i rezervuar)

0 50 100 150 200 250

s (Shitësi, çmimi i rezervuar)

S (Teprica) = b (Blerësi, çmimi i rezervuar) - s (Shitësi, çmimi i rezervuar)

20
 14/06/2016

Ekuilibëri & Shkëmbimi

Në treg, çdo individ është i/e pafuqishëm/e për të vendosur çmimet, të cilat janë
të përcaktuara në vend nga ndërveprimi i “shumë e shumë” individëve.

Marrëveshja
Blerësit dhe shitësit përpiqet të bien dakord për një çmim. Blerësi është më mirë me çmim më pak
se b, Shitës me një çmim të lartë s. Nëse b> s, ne themi se është një zonë pozitive të marrëveshjes,
ose për teprica:
b (Blerësi, çmimi i rezervuar)

0 50 100 150 200 250

s (Shitësi, çmimi i rezervuar)

S (Teprica) = b (Blerësi, çmimi i rezervuar) - s (Shitësi, çmimi i rezervuar)

Ekuilibëri & Shkëmbimi

Në treg, çdo individ është i/e pafuqishëm/e për të vendosur çmimet, të cilat janë
të përcaktuara në vend nga ndërveprimi i “shumë e shumë” individëve.

Ashtu si çdo grimcë që kërkon qendrën e tij të gravitetit, çdo individ racional
kërkon kënaqësinë e vet. Megjithatë, ashtu si grimca që nuk mund të ushtron
vullnetin e saj mbi strukturën e universit, po ashtu asnjë individ nuk mund të
ndikojnë në funksionimin e tregut.

Ekuilibrit është si një harmoni e forcave racionale.

21
 14/06/2016

Ekuilibëri & Shkëmbimi

Idea Radikale e Smith’it

Mënyra për të promovuar Pasuria e Kombeve, është lejimi i fuqisë prodhuese dhe
të individëve për ofirmin e “shkëmbimit, dhe të tregtisë." që me inovacione të
konkurrojnë në ndjekje e interesave të tyre.

Ndërsa sot, ne shpesh “shokokohemi” në mbrojtjen e tregjeve të lira dhe me Ligje

dhe Politika Qeveritare me pozita politike konservatore, ku me parë se 200 vjet,
idetë e Smithit ishte një sfidë tradicionale, për të trashiguar fuqinë e burimeve.

Ekuilibëri & Shkëmbimi

Teoria e Çmimeve

Ekonomia klasike (ekonomia politike) sfidon nocionet tradicionale të një "çmim të

drejtë," ose çmimin e mbretit, me "teorinë e vlerës."

Për mikroekonomin bashkëkohore, çmimet përcaktohen përmes ndërveprimet

racionale të individëve, ku rezultati, paraqet një bilanc të forcave të vetë-
interesuarve. Në ekuilibër, edhe pse çdo individ është duke u përpjekur për të
marrë më ‘të mirë/të volitshëm’, çmimet janë (në kushte të caktuara) përcaktuara
pavarësisht prej përpjekjet të tyre.

22
 14/06/2016

Zgjedhja optimale: Një shembull

•Albani konsumon vetëm mollë dhe portokall. Molla kushtojë €1 dhe portokall
kushtojë 1,50€.
•Nëse Albani ka 100€ për të shpenzuar, sa mollë dhe sa portokalla ai duhet të
blinte?

Zgjedhja optimale: Një shembull

Duke pyetur se sa mollë dhe portokall ai mund të blejë. E këtë e quajnë këtë
vendim i realizueshme.
Recall:

Portokalla
Pm = €1
67 Pp= €1.5
I = €100
Në një pikë të
brendshme, Albani
nuk është duke
shpenzuar të tërë
buxhetit të tij
100 Molla

23
 14/06/2016

Zgjedhja optimale: Një shembull

Duke pyetur se sa mollë dhe portokall ai mund të blejë. E këtë e quajnë këtë
vendim i realizueshme.
Në një pikë përgjatë
linjës, Albani po Recall:
Portokalla shpenzon buxhetin e
tij të gjithë
Pm = €1
67 Pp = €1.5
I = €100
Në këtë rast, ai do të
zgjedhë të
konsumojnë vetëm
portokallet
Zëvendësues Perfekt
100 Molla

Zgjedhja optimale: Një shembull

•Albani konsumon vetëm mollë dhe portokall. Molla kushtojë €1 dhe portokall
kushtojë 1,50€.
•Nëse Albani ka 100€ për të shpenzuar, sa mollë dhe sa portokalla ai duhet të
blinte?

•Çfarë informacioni mungon?

•Albani pëlqen portokall dy herë më shumë se mollë.

24
 14/06/2016

Zgjedhja optimale: Një shembull

Portokalla
67
50

Kurba e Indiferences

100 Molla
25

Tema-

50

25
 14/06/2016

Ju faleminderit!

26