ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΓΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ Ι (Θ.Ε. ΠΛΗ 12)

ΤΕΛΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ 22 Ιουνίου 2019, 13:30 - 17:00
Να διαβαστούν προσεκτικά οι εκφωνήσεις και να αιτιολογηθούν πλήρως οι απαντήσεις σας.

Θέμα 1

1α) (8 μονάδες) Να βρεθούν όλες οι λύσεις ( x, y, z )  3 του γραμμικού συστήματος

x  y  3z  1
x  3y  z  1 .
x  2 y  2z  1
 1 2 
1β) (12 μονάδες) Θεωρούμε τον πίνακα A     M 2,2 ( ) . Έστω B  AA .
T

 2 1 
(i) Να εξεταστεί αν ο B είναι αντιστρέψιμος και να υπολογιστεί το χαρακτηριστικό πολυώνυμο του B .
(ii) Να βρεθούν οι ιδιοτιμές του B και να υπολογιστούν βάσεις των ιδιοχώρων του B .
(iii) Να υπολογιστεί ο B100 .

Απάντηση

1α) Φέρνουμε τον επαυξημένο πίνακα του συστήματος σε κλιμακωτή μορφή:

1 1 3 1 1 1 3 1 1 1 3 1 1
1 1 3 1
  R2 R2  R1   R3  R3  R1   R2  2 R2   R3 R3  R2
1 3 1 1   0 2 2 0    0 2 2 0     0 1 1 0   
1 2 2 1 1 2 2 1  0 1 1 0   0 1 1 0 
      
1 1 3 1
  x  y  3z  1
 0 1 1 0  . Αυτό δίνει ότι , δηλαδή ( x, y, z)  (1  4 z, z, z) . Επομένως η γενική λύση του
0 0 0 0 y  z  0
 
συστήματος είναι το σύνολο {(1  4 z, z, z) : z  } .

1β)
 1 2  1 2   5 4 
(i) Έχουμε B  AAT       , άρα det( B)  5  5  4  4  9  0 , άρα ο B είναι
 2 1  2 1   4 5 
αντιστρέψιμος. Το χαρακτηριστικό πολυώνυμο του B ισούται με
5   4 
det( B   I )  det    (5   )  16    10  9 .
2 2

 4 5   
(ii) Επειδή   10  9  (  1)(  9) , οι ιδιοτιμές του B είναι   1 (με αλγεβρική πολλαπλότητα 1)
2

και   9 (με αλγεβρική πολλαπλότητα 1). Άμεση συνέπεια αυτού είναι ότι ο B είναι διαγωνοποιήσιμος.
Ο ιδιόχωρος που αντιστοιχεί στην ιδιοτιμή   1 δίνεται από τις λύσεις του συστήματος ( B  I ) X  0 ,
4x  4 y  0
δηλαδή του συστήματος , το οποίο εύκολα δίνει y   x . Επομένως, ο ιδιόχωρος ισούται με
4x  4 y  0
{( x,  x) : x  } και έχει το μονοσύνολο {(1,  1)} ως βάση.
Ο ιδιόχωρος που αντιστοιχεί στην ιδιοτιμή   9 δίνεται από τις λύσεις του συστήματος ( B  9I ) X  0 ,
4 x  4 y  0
δηλαδή του συστήματος , το οποίο εύκολα δίνει x  y . Επομένως, ο ιδιόχωρος ισούται με
4x  4 y  0
{( y, y) : y  } και έχει το μονοσύνολο {(1, 1)} ως βάση.
1 0  1 1 1 1 1 1 1
(iii) Έστω D   , P   . Τότε P    και B  PDP . Επομένως,
0 9  1 1 2 1 1 
 1 1  9100  1 9100  1 
1 1 1  1 0  1 1   2 2  1 1   2 2 .

B100  ( PDP 1 )100  PD100 P 1         
2  1 1 0 9100 1 1   1 1  9100 9100   9100  1 9100  1 
   
 2 2  2 2 

Θέμα 2
1 2 2
 
 2 4 4
2α) (12 μονάδες) Έστω A   M 4,3 ( ) και V ο χώρος γραμμών του A .
2 5 5
 
1 3 3
(i) Να βρεθεί βάση του V .
(ii) Να βρεθεί ορθοκανονική βάση του V ως προς το σύνηθες εσωτερικό γινόμενο του 3 .
(iii) Έστω W  {X  3 : AX  0}. Να υπολογιστεί η διάσταση του W .
2β) (6 μονάδες) Να αποδειχθεί ότι η απεικόνιση f : 2  2 με τύπο f ( x, y)  ( x  3 y, 2 x  6 y) είναι
γραμμική. Να βρεθεί βάση του Ker (f ) . Είναι η f επί;
2γ) (2 μονάδες) Να εξεταστεί αν το υποσύνολο S  { A  M 2,2 ( ) : A  AT  2I } του M 2,2 ( ) είναι
υπόχωρος του M 2,2 ( ) .

Απάντηση

2α)
(i) Φέρνουμε τον A σε κλιμακωτή μορφή:

1 2 2 1 2 2 1 2 2 1 2 2
       
 2 4 4  
R2  R2  2 R1
   0 0 0  R3  R3  2 R1  0 0 0  R4  R4  R1  0 0 0  R2  R4
  
 2 5 5  2 5 5 0 1 1 0 1 1
       
1 3 3 1 3 3 1 3 3 0 1 1
1 2 2 1 2 2
   
 0 1 1  
R3  R3  R2
  0 1 1
. Οι δύο πρώτες γραμμές του τελευταίου πίνακα έχουν οδηγούς, άρα τα
0 1 1 0 0 0
   
0 0 0 0 0 0
διανύσματα u1  (1, 2, 2) και u2  (0,1,1) αποτελούν βάση του V .
(ii) Εφαρμόζουμε τη μέθοδο ορθοκανονικοποίησης Gram-Schmidt:
u v 4 4 1 1
Θέτουμε v1  u1  (1, 2, 2) και v2  u2  2 1 v1  (0,1,1)  (1, 2, 2)  ( , , ) .
v1  v1 9 9 9 9
(4)2  12  12 18 2
Αφού || v1 || 1  2  2  3 και || v2 ||
2 2 2
  , έπεται ότι τα διανύσματα
9 9 3
 v1 1 2 2 v 2 2 2 2
w1   ( , , ) και w2  2  ( , , ) αποτελούν ορθοκανονική βάση του V .
|| v1 || 3 3 3 || v2 || 3 6 6
(iii) Ο W είναι ο μηδενόχωρος του A , άρα dim(W )  3  rank( A)  3  dim(V )  3  2  1 .

2β) Αν u  ( x1 , y1 ), v  ( x2 , y2 )  2
, ,   , τότε w  u  v  ( x1   x2 ,  y1   y2 ) . Με υπολογισμό,
f (u  v)  f (w)  ( x1   x2  3( y1   y2 ), 2( x1   x2 )  6( y1   y2 ))
 ( ( x1  3 y1 )   ( x2  3 y2 ),  (2 x1  6 y1 )   (2 x2  6 y2 ))   ( x1  3 y1, 2 x1  6 y1 )   ( x2  3 y2 , 2 x2  6 y2 )
  f ( x1 , y1 )   f ( x2 , y2 )   f (u)   f (v) . Επομένως, η f είναι γραμμική.
x  3y  0
Το Ker (f ) είναι το σύνολο λύσεων του συστήματος , το οποίο δίνει ( x, y)  (3 y, y) . Αυτό
2x  6 y  0
εύκολα συνεπάγεται ότι το μονοσύνολο {(3,1)} αποτελεί βάση του Ker (f ) .
Επειδή dim(Im(f ))  dim( 2 )  dim(Ker (f ))  2 1  1  2 , έπεται ότι η f δεν είναι επί.

2γ) Αφού 0  0T  0  2I , έπεται ότι ο μηδενικός πίνακας δεν ανήκει στο S . Επομένως το S δεν είναι
υπόχωρος του M 2,2 ( ) .

Θέμα 3

3α) (9 μονάδες) Να υπολογιστούν τα παρακάτω όρια:

ex 1  x sin (n) N
7n
(i) lim (ii) lim 2 (iii) lim  n
x 0 3x 2 n  n  1 N 
n 0 9
3β) (6 μονάδες) Να εξεταστούν ως προς τη σύγκλιση οι παρακάτω σειρές (χωρίς να χρειάζεται να
υπολογιστούν τα αθροίσματα):

en 
cos (n3  6)
(i)  n (ii) 
n 1 e  n n 1 n2
3γ) (5 μονάδες) Να βρεθούν όλες οι τιμές του x  για τις οποίες συγκλίνει η δυναμοσειρά

1
n 1 6
n
n
( x  2)n .

Απάντηση

3α)
ex 1  x 0
(i) Το όριο lim 2
είναι απροσδιόριστη μορφή , άρα, από τον κανόνα L’Hôpital, ισούται με
x 0 3x 0
e 1
x
0
lim , το οποίο είναι επίσης απροσδιόριστη μορφή . Εφαρμόζοντας τον κανόνα L’Hôpital ακόμα μια
x 0 6 x 0
x
e 1
φορά, το ζητούμενο όριο ισούται με lim  .
x 0 6 6
1
(ii) Επειδή lim 2  0 και | sin (n) |  1 , για κάθε n , έχουμε γινόμενο φραγμένης ακολουθίας με
n  n  1

sin (n)
μηδενική ακολουθία, άρα lim 2 0.
n  n  1
n
7 N
7n 
7n 
7 1 9
(iii) Αφού (1,1) , έχουμε lim  n   n       , από τον τύπο του αθροίσματος
n 0  9 
9 N 
n 0 9 n 0 9
7 2
1
9
της γεωμετρικής σειράς.
3β)
ex 
(i) Το όριο lim είναι απροσδιόριστη μορφή , άρα, από τον κανόνα L’Hôpital, ισούται με
x  e  x
x


e x
1 1 en en
lim x
x  e  1
 lim
x  1  e  x

1 0
 1 . Επομένως, lim
n  e n  n
 1  0 , συνεπώς η σειρά 
n 1 e  n
n
αποκλίνει.

cos(n3  6) | cos(n3  6) | 1 
1
(ii) Αφού
n2

n2
 2 και η σειρά
n
n
n 1
2
συγκλίνει , έπεται, από το κριτήριο


cos (n3  6)
σύγκρισης σειρών, ότι η σειρά 
n 1 n2
είναι απολύτως συγκλίνουσα, άρα και συγκλίνουσα.

1
n 1
1 a 6 n 1 n 1 1
3γ) Έστω an  n . Έχουμε lim n 1  lim  lim  lim  , άρα η ακτίνα
6 n n  an n  1 n  6 n 1 n  1 6
n 6 1
6 n n
σύγκλισης της δυναμοσειράς ισούται με 6. Επομένως η δυναμοσειρά συγκλίνει στο διάστημα (8, 4) και
αποκλίνει στο (, 8) (4, ) . Απομένει να εξεταστεί η σύγκλιση της δυναμοσειράς στα άκρα του

1
διαστήματος [8, 4] . Για x  8 , η δυναμοσειρά ισούται με  (1) n , η οποία είναι εναλλάσσουσα
n 1 n
1 1 1
σειρά. Προφανώς έχουμε lim  0 και  , για κάθε n , άρα, από το κριτήριο του Leibniz, η
n  n n n 1
 
1 1
σειρά  (1) n συγκλίνει. Για x  4 , η δυναμοσειρά ισούται με  , η οποία αποκλίνει.
n 1 n n 1 n

1
Συνοψίζοντας, η δυναμοσειρά 
n 1 6 n
n
( x  2)n συγκλίνει αν και μόνο αν x [8, 4) .

Θέμα 4

4α) (8 μονάδες) Έστω f :  η συνάρτηση με τύπο f ( x)  x3  9 x 2  24 x  3 . Να υπολογιστούν τα

διαστήματα στα οποία η f είναι κυρτή ή κοίλη και τα σημεία καμπής της f . Να βρεθεί η μέγιστη και
ελάχιστη τιμή της f στο διάστημα [1,3] .
4β) (6 μονάδες) Να υπολογιστούν τα παρακάτω αόριστα ολοκληρώματα:
9
I1   x 2 sin ( x3 )dx I2   2 dx
x ( x  3)
4γ) (6 μονάδες) Να υπολογιστούν τα παρακάτω γενικευμένα ολοκληρώματα:
 9
1
I 3   x e dx
x
I4   dx
2 8 x 8

Απάντηση

4α) Έχουμε f '( x)  3x2  18x  24  3( x  2) ( x  4) και f ''( x)  6 x  18  6( x  3) . Επομένως, f ''( x)  0 ,

για x  (3, ) , και f ''( x)  0 , για x  (,3) . Άρα η f είναι κοίλη στο διάστημα (,3) , κυρτή στο
διάστημα (3, ) και το μοναδικό σημείο καμπής της f είναι το x  3 .
Στο ανοικτό διάστημα (1,3) , το μοναδικό κρίσιμο σημείο της f είναι το x  2 . Επειδή f (1)  31 ,
f (3)  21 και f (2)  23 , έπεται ότι η f στο διάστημα [1,3] έχει μέγιστη τιμή f (2)  23 και ελάχιστη
τιμή f (1)  31 .
4β) Για το πρώτο ολοκλήρωμα, Θέτοντας u  x3 , έχουμε du  3x 2 dx , άρα το ολοκλήρωμα ισούται με
1 cos(u ) cos( x3 )
I1   sin (u )du   C    C , όπου C σταθερά.
3 3 3
Για το δεύτερο ολοκλήρωμα χρησιμοποιούμε τη μέθοδο των μερικών κλασμάτων: ψάχνουμε να βρούμε
9 a b c a x ( x  3)  b ( x  3)  c x 2
πραγματικές σταθερές a , b και c έτσι ώστε 2   2  . Αυτό
x ( x  3) x x x 3 x 2 ( x  3)
δίνει a x ( x  3)  b ( x  3)  c x 2  9 , δηλαδή (a  c) x2  (b  3a) x  (3b  9)  0 . Επομένως όλοι οι
συντελεστές του πολυωνύμου πρέπει να είναι 0, δηλαδή a  c  b  3a  3b  9  0 . Επομένως, a  1 ,
1 1 1 3
b  3 , c  1 . Άρα I 2   dx  3 2 dx   dx   ln | x |   ln | x  3 |  C , όπου C σταθερά.
x x x 3 x
4γ) Για το πρώτο γενικευμένο ολοκλήρωμα, χρησιμοποιούμε παραγοντική ολοκλήρωση και έχουμε ότι
 x e dx   x(e ) ' dx   xe   e dx  e ( x  1)  C , όπου C σταθερά. Επομένως, για b  2 ισχύει
x x x x x


b
3 b 1  3 b 1  3 b 1
 b . Συνεπώς, I 3   x e x dx  lim  2  b   2  lim b . Το
 x e dx   e ( x  1) 2 
x x b
ότι
2 e 2
e 2 
b  e e  e b e
 3 1 3 3
όριο είναι απροσδιόριστη μορφή , άρα, από τον κανόνα L’Hôpital, I 3  2  lim b  2  0  2 .
 e b  e e e
Για το δεύτερο ολοκλήρωμα, θέτουμε u  x  8 , άρα du  dx . Επομένως, για a  8 , συμπεραίνουμε ότι
9 1
1 1 1

a x  8 a8 u du  2 u a8  2  2 a  8 . Άρα

dx 
9 9
1 1
I4  
8 x 8
dx  lim 
a 8 
a x 8
dx  lim (2  2 a  8)  2 .
a 8

Θέμα 5

5α) (10 μονάδες) Σε μια ομάδα αποφοίτων Πληροφορικής, διαπιστώνεται ότι το 65% πήρε πτυχίο από το
Πανεπιστήμιο Α και το 35% πήρε πτυχίο από το Πανεπιστήμιο Β. Η πιθανότητα ένας απόφοιτος
Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Α να γνωρίζει τον τύπο του Bayes ισούται με 20% ενώ η πιθανότητα
ένας απόφοιτος Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Β να γνωρίζει τον τύπο του Bayes ισούται με 60%.
(i) Ποιά είναι η πιθανότητα ένας μέλος της ομάδας αποφοίτων να γνωρίζει τον τύπο του Bayes;
(ii) Ποιά είναι η πιθανότητα ένα μέλος της ομάδας αποφοίτων να πήρε πτυχίο από το Πανεπιστήμιο Α
δεδομένου ότι γνωρίζει τον τύπο του Bayes;
5β) (10 μονάδες) Δίνεται ότι το ύψος (σε εκατοστά) των κατοίκων μιας χώρας ακολουθεί την κανονική
κατανομή με μέση τιμή   180 και τυπική απόκλιση   10 .
(i) Ποιό είναι το ποσοστό των κατοίκων της χώρας που έχουν ύψος μεγαλύτερο από 200 εκατοστά;
(ii) Αν 5 κάτοικοι της χώρας επιλεγούν τυχαία, ποιά είναι η πιθανότητα τουλάχιστον 4 από αυτούς να
έχουν ύψος όχι μεγαλύτερο από 200 εκατοστά;
Σημείωση: Για την αθροιστική συνάρτηση κατανομής  της τυπικής κανονικής κατανομής δίνεται ότι
( 2)  0.9772 .

Παρατήρηση: Οι τελικές απαντήσεις σας στα ερωτήματα του θέματος αυτού δεν χρειάζεται να δίνονται σε
δεκαδική μορφή ή σε ποσοστό επί της %: για παράδειγμα, αν βρήκατε ότι η πιθανότητα ενός ενδεχομένου
71
ισούται με , δεν είναι απαραίτητο η απάντηση να μετατραπεί σε 0.8875 ή σε 88.75% .
80

Απάντηση

5α) Θεωρούμε τα ενδεχόμενα

A  «ο απόφοιτος αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Α»
 B  «ο απόφοιτος αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Β»
C  «ο απόφοιτος γνωρίζει τον τύπο του Bayes» .
65 13 35 7 20 1 60 3
Από τα δεδομένα έχουμε ότι P( A)   , P( B)   , P(C | A)   , P(C | B)   .
100 20 100 20 100 5 100 5
(i) Αφού τα ενδεχόμενα A και B είναι ξένα και συμπληρωματικά, ο νόμος ολικής πιθανότητας δίνει
1 13 3 7 13 21 34
P(C )  P(C | A) P( A)  P(C | B) P( B)         34% .
5 20 5 20 100 100 100
1 13

P(C | A) P( A) 5 20 13
(ii) Από τον τύπο του Bayes, P( A | C )     0.3824  38.24% .
P(C ) 34 34
100

5β)
(i) Έστω X η τυχαία μεταβλητή που περιγράφει το ύψος του τυχαίου κατοίκου της χώρας. Θέτοντας
X   X  180
Z  , ξέρουμε από τη θεωρία, ότι η Z ακολουθεί την τυπική κανονική κατανομή. Άρα
 10
 X  180 
P  X  200   P   2   P(Z  2)  1  P( Z  2)  1  ( 2)  1  0.9772  0.0228  2.28% .
 10 
(ii) Έστω p  0.0228 . Θεωρούμε την τυχαία μεταβλητή Y η οποία ακολουθεί τη διωνυμική κατανομή
B(5, p) . Η ζητούμενη πιθανότητα είναι η
 5  5
P(Y  1)  P(Y  0)  P(Y  1)    (1  p)5    p(1  p) 4  (1  p) 4 (1  4 p )  0.97724 1.0912  0.995  99.5%.
0 1