ARALIN 1 Ang nuno nating lahat,

MAIKLING KASAYSAYAN NG TULANG FILIPINO SA BAWAT PANAHON Sa gulok di nasisindak,

Pangkalahatang Uri ng Panitikan Sa labanan di naaawat,
Ang pangkalahatang uri ng panitikan ay ang tuluyan at patula. Ang mga akdang tuluyan ay yaong mga nasusulat sa Pinuhunan buhay, hirap,
karaniwang takbo ng pangungusap, samantalang ang patula ay yaong mga pahayag na may sukat o bilang ng mga pantig, Upang tayong mga anak,
tugma, taludtod, at saknong. Mabuhay nang mapanatag

Panahon Bago Dumating ang mga Kastila (Bago mag ika-16 siglo)  Mga Karunungan Bayan – mayamang-mayaman tayo sa mga karunungang bayan bago pa dumating ang mga
Kastila. Binubuo ito ng mga salawikain, sawikain, bugtong, palaisipan, kasabihan at mga kawikaan.
KALIGIRANG KASAYSAYAN 1. Salawikain – ito’y nakagulian nang sabihin at nagsilbing batas at tuntunin ng kagandahang asal ng ating mga ninuno. Ayon
Noon pa mang hindi pa dumarating sa ating kapuluan ang mga Kastila, at maging ang iba pang mga dayuhan, ang sa ib, ito’y parang parabulang patalinghaga at nagbibigay ng aral, lalo na sa mga kabataan.
ating mga ninuno ay may sarili nang panitikang nagtataglay ng kasaysayan ng ating lahi. Halimbawa:
Panitikan ang nagpapahiwatig ng tunay na pagkalahi natin. Nagsisilbi itong wika ng Pilipino na nagbubunyag ng Aanhin pa ang damo,
panlipunan at panlahing kaugalian ng ating pang-araw-araw na buhay, na nababakas sa mga kuwentong bayan, lamat, epiko, Kung wala na ang kabayo
kantahing bayan, kasabihan, bugtong, palaisipan, sinaunang dula, at maikling kuwento.
Ang mga ninuno natin ay gumamit ng biyas ng kawayan, talukap ng bunga o niyog, at dahon at balat ng mga Ang maniwala sa sabi-sabi,
punongkahoy bilang sulatan. Ang mga panulat ay matutulis na kawayan o kahoy, dulo ng lanseta, at matutulis na bato o bakal. Walang bait sa sarili.
Pinatutunayan ng mga Kastilang nanakop sa Pilipinas na ang ating mga ninuno ay talagang mahihilig sa mga tula,
awit, kuwento, bugtong at palaisipan na magpahanggang ngayon ay nagdudulot pa sa atin ng kasiyahan at nagiging 2. Sawikain – mga kasabihang walang natatagong kahulugan.
tagapagbadya sa salinlahi ng tunay na kalinangan at kultura ng ating lahi. Halimbawa:
Nasa Diyos ang awa
Mga Bahagi ng Panitikang Filipino Bago Dumating ang mga Kastila Nasa tao ang gawa.
 Awiting Bayan – ang mga awiting bayan ay isa sa mga matatandang uri ng panitikang Filipino na lumitaw bago dumating
ang mga Kastila. Ito’y mga naglalarawan ng kalinangan ng ating tinalikdang panahon. Karamihan sa mga ito ay may Daig ng maagap
lalabindalawahing pantig. Ang taong masipag.
Mga Anyo:
Ang mga unang anyo ng mga awiting-bayan ay naglalarawan ng mga ugaling pang-araw-araw ng mga katutubo. 3. Bugtong – ito’y binubuo ng isa o dalawang taludtod na maikli na may sukat o tugma. Ang pantig naman nito ay maaaring apat
1. Oyayi – awit sa pagpapatulog ng sanggol o hanggang labindalawa.
Matulog ka na bunso Halimbawa:
Ang ina mo ay malayo Bungbong kung liwanag,
At hindi ko masundo Kung gabi ay dagat. (Banig)
Pagkat walang magturo
2. Maluway – awit sa sama-samang paggawa Dalawang batong itim,
Isa, dalawa, tatlo Malayo ang nararating. (mata)
Sabay-sabay ang hila
Upang hindi ka matumba 4. Palaisipan – ito ay isang paraan ng pagpukaw at paghasa ng isipan ng tao. Nakalilibang ito bukod sa nakadaragdag ng
Tatagan ang mga paa kaalaman.
3. Talindaw – awit sa pagsagwan o pamamangka
Halimbawa:
Sagwa, sagwan, sagwan
May isang prinsesang sa tore ay nakatira, balita sa kaharian, pambihirang ganda. Bawal tumingala upang siya’y makita. Ano
Ang buong lakas ay ibigay
ang gagawin ng binatang sumisinta?
Nang di tayo abutan
Sagot: Iinom ng tubig upang kunwa’y mapatingala at makita ang prinsesa.
Ulan sa karagatan
4. Suliranin – Awit sa paggaod
Hala na, gaod, pagod ay tiisan 5. Bulong – ito ay ginagamit na pangkulam o pang-engkanto.
Ang anumang hirap ay dapat bathin Halimbawa:
Kahit na malayo kung ating ibigin Dagang malaki, dagang maliit,
Tiyak na lalapit kung ating gugustuhin Ito ang ngipin kong sira na’t pangit,
5. Kundiman – awit ng pag-ibig Sana ay bigyan mo ng bagong kapalit.
Pagsinta mo sa akin ay di ko tatanggapin,
Pagkat akong ito ay alangan sa tingin, 6. Kasabihan – ito ay karaniwang ginagamit sa panunukso o pagpuna sa kilos ng isang tao.
Ako ay mahirap, pangit pa sa tingin, Halimbawa:
Bakit naman nagyon ay iyong iibigin. Ubos-ubos biyaya
6. Kumintang – awit sa pakikidigma Maya-maya, nakatunganga
Hampas sa kalabaw
Sa kabayo ang latay.
Panahon ng Kastila (1565-1898)
Kaligirang Kasaysayan
Naging paksa ng panitikan sa panahon ng Kastila ang mga aklat tungkol sa relihiyon tulad ng Doctrina Christiana na
tungkol sa Sampung Utos ng Diyos, Utos ng Santa Iglesya, Ang Pitong Sakramento, Ang labing-apat na Pagkakawanggawa,
Pitong Kasalanang Mortal at iba pa.
Ang mga babasahin ay karaniwang tungkol sa buhay ng mga santo at santa na nagpabinyag upang maging
Kristiyano.
Mga Dulang Panlibangan
Napakarami ng mga dulang panlibangan ang ginanap ng ating mga kalahi noong panahon ng Kastila. Halos lahat ng
mga dulang ito ay patula. Narito ang mga sumusunod:
 Pasyon – isang patulang pasalaysay ng mga hirap at sakit ng ating Panginoong Hesukristo. Mahalagang aral ang
matatagpuan sa pasyon.
 Tibag – dala ito ng mga Kastila upang ipakita at ipaalaala ang paghahanap ni Sta.Elena sa kinamatayang krus ni
Hesus sa pamamagitan ng pagtitibag ng bunduk-bundukan.
 Lagaylay – itinatanghal bilang paggalang, pagpuri at pag-aalay ng pagmamahal sa mahal na krus na nakuha ni Sta.
Elena sa bundok na tinibag.
 Sinakulo – pagtatanghal na natutungkol sa buhay at pagpapakasakit ng ating Poong Hesukristo. Ang salitaan dito ay
mula sa ‘Pasyon’
 Panunuluyan – isang pagtatanghal na isinasagawa bago mag-alas dose ng gabi ng kapaskuhan. Natutungkol ito sa
paghahanap ng matutuluyan ng Birheng Maria at ni Joseph upang doon iluwal ang sanggol na si Hesukristo.
 Panubong – isang mahabang tulang nagpaparangal sa isang may kaarawan o kapistahan.
 Karagatan – ito ay isang dulang ipinapalabas bilang pang-aliw sa mga naulila. Ito ay ginaganap sa ika-30 araw ng
pagkamatay. Ito ay paglalarong birong totohanan sa pagliligawan.
 Duplo – ito ay isang paraan upang malibang sa kabagut-bagot at malungkot na sandali ng pagdarasal para sa patay.
Ang mga pangangatwiran ay hango sa bibliya, sa mga sawikain, at mga kasabihan.
Panahon ng Pambansang Pagkamulat (1872-1898)
Kaligirang Kasaysayan
Naging masunurin ang mga Pilipino sa simula ng pananakop ng mga Kastila sa pag-aakalang ang mga Kastila ay
Diyos na nakahango sa paghihirap ngunit sa pagdaan ng maraming taon ay naranasan ng mga Pilipino ang kawalang
katarungan ng mga Kastila.
Nahati sa dalawang pangkat ang mga Pilipinong nagnanais ng pagbabago. Ang unang pangkat ay pinangunahan ni
Dr. Jose Rizal na umasang makamit ang kalayaan sa mahinahong pamamaraan. Kabaligtaran naman ang paniniwala ng
pangkat na pinamumunuan ni Andres Bonifacio. Ayon kay Bonifacio, umabot na sa sukdulan ang kanilang paghihintay ng
pagbabago, at panahon na para mag-alsa.
Ang Kilusang Propaganda
Ang kilusang ito ay binubuo ng pangkat ng mga intelektwal sa gitnang uri na tulad nina Jose Rizal, Marcel H. Del
Pilar, Graciano Lopez Jaena, Antonio Luna, Jose Ma. Panganiban, at iba pa. Paghingi ng reporma o pagbabago gaya ng mga
sumusunod ang layunin ng kilusang ito.
1. Magkaroon ng pantay-pantay na pagtingin sa mga Pilipino at Kastila sa ilalim ng batas.
2. Gawing lalawigan ng Espanya ang Pilipinas.
3. Panumbalikin ang pagkakaroon ng kinatawang Pilipino sa Kortes ng Espanya.
4. Gawing mga Pilipino ang mga kura paroko.
5. Ibigay ang kalayaan ng mga Pilipino sa pamamahayag, pananalita, pagtitipon o pagpupulong, at pagpapahayag ng kanilang
mga karaingan.
Mga Taluktok ng Propaganda
Tatlo ang taluktok o pinakalider ng propaganda. Ang mga ito ay sina Jose Rizal, Marcelo H. Del Pilar at Graciano
Lopez Jaena.
Dr. Jose Rizal – Jose Protacio Rizal Mercado Y Alonzo Realonda ang buo niyang pangalan. Siya ay ipinanganak noong Hunyo
19, 1861 sa bayan ng Calamba, Laguna. Naging unang guro niya ang kaniyang ina na si Teodora Alonzo. Ginamit niya ang
sagisang na Laong-laan at Dimasalang.
Ang kanyang mga Akdang Tula:
1. A La Juventud Filipino (Sa Kabataang Pilipino) – ito ay isang tulang inihandog niya sa mga kabataang Pilipinong nag-aaral sa
Pamantasan ng Santo Tomas.
2. Junto Pasig (Sa Tabi ng Pasig) – isinulat niya ito nang siya ay 14 na taong gulang lamang.
3. Me Piden Versos (Hiningan nila ako ng mga Tula 1882) at A Las Flores de Heidelberg (Sa mga Bulaklak ng Heidelberg 1882)
– dalawang tula na nagpapahayag ng mga di-pangkaraniwang kalaliman ng damdamin.
3. Mi Ultimo Adios (Ang Huli Kong Paalam) – ito ay kanyang isinulat noong siya ay nakakulong sa Fort Santiago. Ipinalalagay
ng marami na ang tulang ito ay maihahanay sa lalong pinakadakilang tula sa daigdig.
Marcelo H. Del Pilar – siya ay pinanganak noong Agosto 30, 1850 sa Cupang,San Nicolas, Bulacan. Kilalang-kilala siya sa
kaniyang mga sagisag panulat na Plaridel, Pupdoh, Piping Dilat, at dolores Manapat.
Ang kanyang mga Akdang Tula:
1. Kaiingat Kayo – sagot ni Del Pilar sa tuligsa ni Pari Jose Rodriguez tungkol sa Noli ni Dr. Rizal Gumamit siya dito ng sagisag
na Dolores Manapat.
2. Kadakilaan ng Diyos – sanaysay na tumutuligsa sa mga paryel, subalit naglalarawan ng pagturing ni Del Pilar sa Lumikha
bilang Diyos ng Katarungan.
3. Dasalan at Tocsohan – isang panunuya ni dep Pilar sa mga prayle na may kaugnayan sa pagtuturo ng katesismo. Dahil dito,
siya ay tinawag na erehe at pilibustero.
4. Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas – sagot ni del Pilar sa tula ng kaniyang dating guro na si Herminigildo Flores na may
pamagat na Hibik ng Pilipinas sa Inang Espanya.
Graciano Lopez-Jaena – ipinanganak sa Jaro, Iloilo noong Disyembre 17, 1856. Siya ay isa sa pinakadakilang henyo ng
Pilipinas. Si Lopez-Jaena ay nakasulat ng 100 talumpati. Siya ang nagtatag sa pahayagang La Solidaridad noong 1889,
pahayagang mapanghimagsik ng mga Pilipino sa Espanya.
Ang kanyang mga Akda:
1. Ang Fray Botod – ang pinakatanyag sa mga naisulat niya kung saan tinuligsa niya ang mga prayle.
2. La Hija del Praile, at ang Everything is Hambug o ang lahat ay kahambugan – Dito ipinaliwanag ni Lopez-Jaena ang mga
kapahamakan at kabiguan kung mapakasal sa isang Kastila.
3. Sa mga Pilipino – isang talumpati na ang layunin ay mapabuti ang kalagayan ng mga Pilipino. Malaya, maunlad at may
karapatan.
4. Talumpating Paggunita kay Kolumbus – Noong ika-391 Anibersaryo sa pagkakatuklas ng Amerika na binigkas niya sa teatro
ng Madrid.
Panahon ng Tahasang Paghihimagsik
Hindi naipagkaloob sa mga Pilipino ang mga hinihinging pagbabago ng mga Propagandista. Naging bingi ang
pamahalaan, nagpatuloy ang pang-aapi at pagsasamantala, at naging mahigpit pa sa mga Pilipino ang pamahalaan at
simbahan. Nang dahil sa mga pangyayaring iyon, ilan sa mga mamamayang Pilipinong kabilang sa La Liga Filipina ay
nagsipagsabi na ‘wala nang natitirang lunas kundi ang maghimagsik.’
Mga Taluktok ng Tahasang Paghihimagsik
Ang mga kabilang sa tuwirang paghihimagsik ay sumulat din, subalit hindi kasinghusay ng mga kabilang sa kilusang
propaganda. Ang kinikilalang taluktok o pinakalider ng tahasang paghihimagsik ay sina Andres Bonifacio, Emilio Jacinto At
Apolinario Mabini.
Andres Bonifacio
 Kilalang-kilala si Andres Bonifacio bilang “Ama ng Himagsikan”, ngunit higit sa lahat, bilang “Ama ng Katipunan” 6. Pagkakaroon ng kalayaan sa pagpapahayag na may hangganan.
sapagkat siya ang namuno sa pagtatatag ng samahang “Kataas-taasan, Kagalang-galangang Katipunan ng mga Anak ng
Bayan.” Siya ay isinilang sa Tondo, Maynila noong Nobyembre 30, 1863. Hamak ang pinanggalingang kalagayan sa buhay ni Mga tampok na Makata sa Wikang Kastila sa Panahon ng Amerikano
Andres Bonifacio, kaya’t sinasabing ang kaniyang mga natutuhan ay pawang galing sa “paaralan ng karanasan. ” Ang ipinalalagay na kauna-unahang makata sa Kastila sa Panahon ng Amerikano ay si Jose de Vergara.
Makata Taguri Mga Akda
Ilan sa kaniyang mga Akda: 1. Cecilio Apostol May pinakamabuting tulang papuri kay  Mi Raza
1. Katungkulang Gagawin ng mga Anak ng Bayan – nahahalintulad sa sampung utos ng Diyos ang pagkakahanay ng kartilyang Rizal  El Comercio
ito.
2. Fernando Ma. Guerrero Unang hari ng panulaan sa Kastila  Crisalidas
2. Pag-ibig sa tinubuang lupa – isang tulang nagpapahayag ng maalab na pagmamahal ni Bonifacio sa bayan. Ito ay katulad din
ng pamagat ng tula ni Marcelo H. Del Pilar.  Aves y Flores
3. Katapusang Hibik ng Pilipinas – ito ay tulang nagpapahiwatig ng hinanakit ng bayan. 3. Jesus Balmori Batikuling; Tinaguriang pandaigdig na  El recuerdo y el Olvido
makata sa wikang Kastila.  Mi Casa de Nipa
Emilio Jacinto 4. C.M.Recto Kinilalang ganap na Makata  Bajo Los Cocoteros
Sagisag ng kabataang mapanghimagsik. Si Jacinto ay kinilala bilang “Utak ng Katipunan”, sapagkat tumayo siyang  Ante El Martir
kanang-kamay ni Bonifacio. Siya ay isinilang sa Tondo, Maynila noong Disyembre 15, 1875. Pinamatnugutan din niya ang 5. Manuel Bernabe Poeta Laureado sa panulaang Kastila.  Cantos del Tropico (Mga Awit sa
“Kalayaan” – ang pahayagan ng Katipunan. Tropiko)

Ilan sa kaniyang mga Akda: Mga Makata sa Panulaang Tagalog

1. Kartilya ng Katipunan – mga kautusan para sa mga kasapi ng katipunan. Makata Taguri Mga Akda
2. Liwanag at Dilim – katipunan ng mga sanaysay na may iba’t ibang paksa.
1. Florentino T. Collantes Hari ng Balagtasan;  Buhay lansangan
3. A Mi Madre (Sa Aking Ina) – isang tulang handog sa kaniyang ina.
Kuntil-Butil  Ang magsasaka
4. A La Patria (Sa Bayang Tinubuan) – tulang ipinalagay na obra maestra ni Jacinto.
 Pangaral sa Bagong Ikakasal
Apolinario Mabini  Ang pasalubong
Siya ay isinilang noong Hulyo 23, 1864 sa Tanawan, Batangas. Siya ay naging katulong sa pagbabalangkas ng 2. Lope K. Santos Ama ng Balarila  Mga Hamak na Dakila
Saligang Batas ng Malolos kung kaya’t siya ay tinaguriang “Utak ng Himagsikan. ”  Sino ka? Ako’y Si.
3. Jose Corazon De Jesus Kauna-unahang itinanghal na Hari ng  Mga dahong ginto
Balagtasan;
Ilan sa kaniyang mga Akda: Huseng Batute
1. Ang Himagsikang Pilipino – isang sanaysay na naglalarawan ng kabayanihan ng mga Pilipino sa pakikipaglaban. 4. Amado V. Hernandez Makata ng Manggagawa;  Isang Dipang Langit
2. Sa bayang Pilipino – isang tulang handog sa bayan. Bilanggong Makata
3. Ang Pahayag – hinango sa kaniyang manipesto. 5. Ildefonso Santos Dimas-Ilaw; Dimas Silangan  Ang Ulap
 Panghulo
Panahon ng Amerikano (1899-1941)  Mga Mangingisda
Ang Panitikan sa Panahon ng Hapon (1942-1945)
Kaligirang Pangkasaysayan
Ang mga Pilipinong mapanghimagsik ay nagwagi laban sa mga Kastila na sumakop sa atin nang higit sa tatlong Kaligirang Kasaysayan
daang taon. Naiwagayway ang ating bandila noong ika-12 ng Hunyo, 1898, tanda ng pagkakaroon natin ng kalayaan. Pinasok Natigil ang panitikan sa Ingles. Maliban sa Tribune at Philippine Review, ang lahat halos ng pahayagan sa Ingles ay
ng mga manunulat na Pilipino ang lahat ng larangan ng pantikan tulad ng lathalain, tulam kuwento, dula, sanaysay, nobela at pinatigil ng mga Hapones. Naging maganda naman ang bunga nito sa Panitikang Tagalog. Patuloy na umunlad ito sapagkat
iba pa. Maliwanag na mababasa sa mga akda nila ang pag-ibig sa bayan at pag-asam ng kalayaan. ang mga dating sumusulat sa Ingles ay bumaling sa pagsulat ng Tagalog. Sa madaling salita, nabigyan ng puwang ang
Panitikang Tagalog nang panahong ito.
Mga Katangian ng Panitikan sa Panahon ng Amerikano
1. hangaring makamit ang kalayaan Ang mga Tula sa Panahong Ito
2. marubdob na pagmamahal sa bayan Ang karaniwang paksa ng mga tula noong panahon ng Hapon ay tungkol sa bayan o sa pagkamakabayan, pag-ibig,
3. pagtutol sa kolonyalismo at imperyalismo kalikasan, buhay lalawigan o nayon, pananampalataya at sining.

Mga Impluwensya sa Pananakop ng mga Amerikano Mga Uri ng Tula na lumaganap sa panahong ito:
1. Pagpapatayo ng mga paaralan  Haiku – isang tulang binubuo ng labimpitong pantig na nahahati sa tatlong taludtod. Ang unang taludtod ay may
2. Pagbabago ng sistema ng edukasyon limang pantig, ang ikalawa ay pitong pantig at ang ikatlo ay limang pantig. Maikli lamang ang Haiku ngunit
3. Pagpapaunlad ng kalusugan at kalinisan nagtataglay ng masaklaw at matalinghagang kahulugan.
4. Paggamit ng wikang Ingles  Tanaga – tulad ng haiku, ito’y maikli ngunit may sukat at tugma. Ang bawat taludtod nito ay may pitong pantig.
5. Pagpapalahok sa mga Pilipino sa pamamalakad ng pamahalaan. Nagtataglay din ng mga matatalinghagang kahulugan
  Karaniwang anyo
 Singkian – binubuo ng isang pangngalan sa unang taludtod, dalawang pang-uri sa ikalawa; tatlong pandiwa sa ARALIN 2
ikatlo;isang parirala sa apat, at isang pangngalan sa ikalimang taludtod. PAGPAPAHALAGA SA TULA

Ang Panitikan sa Panahon ng Bagong Kalayaan (Simula 1946) Katuturan at Depenisyon ng Tula

Kaligirang Kasaysayan Sa isang tula ay maaaring may tatlong interpretasyon o pakahulugan: yaong sa manunulat, sa guro at mag-aaral,
Muling sumigla ang panitik ng mga Pilipino nang panahong ito. Ang halos naging paksa ng mga akda ay tungkol sa bagama’t ang pinakadiwa nito ay iisa lamang.
kalupitan ng mga Hapones, ang kahirapan ng pamumuhay sa ilalim ng pamamahala ng mga Hapones, ang kabayanihan ng Marami nang katuturang nabuo ang tula at ang ilan ay babanggitin dito. Ayon kay Julian Cruz Balmaceda, “ang tula ay
mga gerilya at iba pa. isang kaisipang naglalarawan ng kagandahan, ng kariktan na natitipon sa isang kaisipan upang maangkin ang karapatang
matawag na tula.”
Ang Timpalak-Palanca Ayon kay Iñigo Ed Regalado, “ang tula ay kagandahan, diwa, katas, larawan , at kabuuang tonong kariktang makikita
Isa ring nakapagpasigla sa ating mga manunulat na Pilipino ang pagkakalunsad ng Timpalak-Palanca o Palanca sa silong ng alinmang langit.”
Memorial Awards for Literature na pinamumunuan ni Ginoong Carlos Palanca sr. Noong 1950. Magpahanggang ngayon ay Ayon naman sa katuturan ni Fernando B. Monleon mula kay Lord Macaulay, “ang pagtula’y paggagagad at ito’y
patuloy pa rin sa pagbibigay gantimpala ang timpalak na ito bagama’t ang nagtatag ay yumao na. lubhang kahawig ng sining ng pagguhit, paglililok, at pagtatanghal. Ang kasaklawan ng pagtula ay higit na malawak kaysa
alinman sa ibang gagad na mga sining, pagsama-samahin man ang mga iyon.”
Mga Kilala at Natanyag sa Larangan ng Panulaan Ayon kay Alejandro G. Abadilla, ang katuturang ibingay ni Edith Sitwell na napili niya, ay nagsasabing, “ang tula ay
kamalayang nagpapasigasig.”
Makata Taguri Akda
1. Valeriano Hernandez Peña Kintin Kulirat; Tandang Anong  Buhay Maynila Katuturan at mga Depenisyon ng Tula at mga Elementong Taglay ng Tula ayon kay Connel:
 Nena at Neneng  Tungkol sa damdamin
2. Amado V. Hernandez Makata ng Manggagawa  Isang Dipang Langit  Tungkol sa guni-guni
 Mga Ibong Mandaragit  Tungkol sa kaisipan
 Luha ng Buwaya  Tungkol sa pananalita
 Tulang “Ang Panday” (itinuturing
na pinaka-obra maestra) Mga Uri ng Tula
3. Alejandro G. Abadilla Nagpakilala ng malayang taludturan;  Ako ang Daigdig Ang mga akdang patula ay may apat na uri: Tulang pasalaysay, tulang damdamin o liriko, tulang dula o
Ama ng Makabagong Panulaang pantanghalan, at tulang patnigan.
Tagalog
1. Tulang pasalaysay – ang uring ito ay naglalarawan ng mahahalagang mga tagpo o pangyayari sa buhay;
halimbawa’y ang kabiguan sa pag-ibig, ang mga suliranin at panganib sa pakikidigma, o kagitingan ng mga bayani.
Panitikan sa Kasalukuyan (1986)
a. Epiko – mahabang tulang nagsasalaysay ng pakikipagtunggali ng isang bayani sa mga kaaway. Ito ay
may mga tagpong kababalaghang hindi kapani-paniwala.
Kaligirang Kasaysayan b. Awit at Korido – mga tulang nagsasalaysay ng pakikipagsapalaran ng mga kilalang tao sa kaharian gaya
Muling nabawi ng mga mamamayang Pilipino ang tunay na kalayaan na nawala rin ng may labing-apat na taon. Sa ng hari, reyna, duke, prinsipe, at prinsesa. Ang awit ay maylabindalawang pantig samantalang ang korido
loob ng apat na araw, mula noong ika-21 ng Pebrero hanggang ika-25 nito ay namayani ang tinatawag na “PEOPLE’S ay may wawaluhing pantig.
POWER” o LAKAS NG BAYAN. c. Balad – tulang inaawit habang may sumasayaw.
Sa panahong ito ay isinilang ang bagong uring PILIPINO..ang mga Pilipinong marunong magmalasakit sa kapwa kalahi 2. Tulang Liriko o Tula ng Damdamin – nagsasaad ito ng marubdob na karanasan, guniguni o damdamin ng may-akda.
at marunong magmahal sa sariling bansa sa salita man o sa gawa. At para sa mga mamamayang Pilipino, ito pa lamang ang Ito ay matatawag ding tula ng puso. Karaniwang maikli, likas at madaling maunawaan ang mga ito.
tunay na bagong Republika–“ang Tunay na Bagong Republikang Pilipinas.” a. Awiting bayan - ang karaniwang paksa ng uring ito ay pag-ibig, kawalang pag-asa, pangamba,
kaligayahan at kalungkutan.
Kalagayan ng Panitikan b. Soneto – tulang may labing-apat na taludtod at nagsasaad ng mga aral sa buhay.
Bagama’t iilang buwan pa lamang ang pagkakasilang ng tunay na Republikang Pilipinas ay may mababakas nang c. Elehiya – ang paksa nito ay ang alaala ng isang namatay. Ito ay isang uri ng panaghoy o panangis.
pagbabago sa ating panitikan. At ang mga pagbabagong ito ay madarama na sa ilang mga TULA, AWITING PILIPINO, sa mga d. Oda – tulang liriko na pumupuri sa isang kadakilaang nagawa ng isang tao o grupo ng mga tao.
PAHAYAGAN, sa mga SANAYSAY at TALUMPATI, at maging sa mga PROGRAMA SA TELEBISYON. e. Dalit – tulang nagbibigay ng parangal sa Maykapal.
f. Pastoral – ito’y may layuning maglarawan ng tunay na buhay sa bukid.
Panulaan Sa Kasalukuyan 3. Tulang Dula o Pantanghalan – ito ay dulang isinusulat ng padula.
Ang mga tula sa kasalukuyan ay naglalaman ng halos walang kakimiang pagpapahayag ng tunay na damdamin ng mga a. Komedya – ang tunggalian ay karaniwang nagtatapos sa pagkakasundo ng mga tauhan na siyang
makata: nakapagpapasiya ng damdamin ng manonood.
a. Ang kanilang mga tuwirang panunuligsa sa mga nanunungkulang may tiwaling gawin b. Melodrama – ang sangkap ng uring ito ng dula ay malungkot ngunit nagiging kasiya-siya ang katapusan
b. pagpuri sa mga nakagagawa ng kabutihan. para sa pangunahing tauhan ng dula.
c. Trahedya - Ang sangkap ng uring ito ng dula sa mga tunggaliang nagwawakas sa pagkasawi o
pagkawasak ng pangunahing tauhan.
d. Parsa - isang uri ng dula na ang layunin ay magsiya sa pamamagitan ng mga kawing-kawing na mga
 pangyayaring nakakatawa. Di dapat palakihin ang bata sa saya.
e. Saynete – ang paksa ng dulang ito ay nahihinggil sa paglalahad ng kaugalian ng isang lahi o katutubo, sa  Tugma sa patinig na malumi at maragsa
kaniyang pamumuhay, pangingibig at pakikipagkapwa. Kapagka ang tao sa saya’y nagawi
4. Tulang Patnigan - ay isang uri ng pagtatalong patula na ginagamitan ng pangagatwiran at matalas na pag-iisip. Minsa’y nalilimot ang wastong ugali
a. Karagatan – paligsahan sa tula na nilalaro bilang parangal sa isang patay.  Tugma sa katinig
b. Duplo – paligsahan sa tula na karaniwang ginaganap sa ikasiyam na gabi sa bakuran ng namatayan  Unang lipon – b,k,d,g,p,s,t
matapos mailibing ang patay bilang pang-aliw sa mga naulila nito. Malungkot balikan ang taong lumipas
c. Ensileda – isa pang paligsahan sa pagtula na ginagawa bilang pang-aliw sa namatayan. Ito ay ginagawa Nang siya sa sinta ay kinapos palad
gabi-gabi hanggang sa ika-siyam na gabi.  Ikalawang lipon – l,m,n,ng,r,w,y
d. Balagtasan – tagisan ng talino sa pamamagitan ng palitan ng katwiran sa pamamaraang patula. Sapupo ang noo ng kaliwang kamay
Ni hindi matignan ang sikat ng araw.
Kabuluhan ng Tula sa Tao at Lipunan
 Pundasyon ng pananampalataya 3. Kariktan – tumutukoy sa paggamit ng mga pili, angkop at maririkit na mga salita.
 Napapanatili ang kasaysayan
 Paraan para maisalaysay ang nararamdaman
 Isang paraan upang maibahagi ang buhay o karanasan
 Napapagana ang imahinasyon
 Minumulat ang bawat isa sa realidad
 Nakikita ang kagandahan sa maraming paraan
 Napapanatili ang kultura at nakagisnang tradisyon
 Isang uri ng komunikasyon at pagpapahayag.

Elemento ng Tula
1. Sukat
Sinusukat ang tula sa pamamagitan ng pagbibilang ng pantig. Ang pantig ay maririnig sa bawat salitang binibigkas.
Ito ang yunit ng bigkas ng pananalita, ayon sa UP Diksyonaryong Filipino.
 Tumutukoy sa bilang ng pantig sa bawat taludtod
 Ito ay bilang ng pantig sa bawat taludtod o saknong
 Ang karaniwang ginagamit at labindalawa (12), labing-anim (16) at labing-walo (18) Ang mga sukat na
labindalawahin at lalabingwaluhing pantig ay nagkakaroon ng hati o cesura sa bawat ika-anim
 Ang lalabing-animin ay hinahati sa ikawalong pantig.
 Cesura- isang bahagyang pagtigil sa pagbasa o pagbigkas na hinihingi ng diwa ng isang taludtod.

Mga Uri ng Sukat:

a. Wawaluhin
Isda ko sa Mariveles
nasa loob ang kaliskis
b. Lalabindalawahin
Ang laki sa layaw karaniwa’y hubad
sa bait at muni, sa hatol ay salat
c. lalabing-animin
sari-saring bungangkahoy, hinog na at matamis
Ang naroon sa loobang may bakod pa sa paligid
d. lalabing-waluhin
Tumutubong mga palay, gulay at maraming mga mais
Naroon din sa loobang may bakod pang kahoy sa paligid
2. Tugma – ang tugma, ayon sa UP Diksyonaryong Filipino, ay pagkakatulad ng tunog sa huling pantig ng dalawa o higit pang
taludtod. Ang mga tradisyunal at katutubong tula sa Pilipinas ay may tugma.

Mga Uri ng Tugma:

 Tugma sa patinig
 Tugma sa patinig na malumay at mabilis
Pag-ibig anakiy’ aking nakilala