14cember 2022 SS

Çemberin Analitik ·
Incelenmesi
Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler
6.Bask¬
M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2021
Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Incelenmesi M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2021 1 / 119
KON·
IKLER
Bir dik koni yüzeyinin bir düzlemle kesiştirilmesiyle oluşan arakesit e¼
grilerine konik denir.
Düzlemin konumuna göre, bu arakesit e¼ grisi çember, elips, hiperbol, parabol, kesişen iki do¼
gru,
bir do¼gru veya bir nokta olabilir. Aşa¼
g¬daki, şekilleri inceleyiniz. Bu bölümde, konikleri ayr¬
ayr¬, düzlemdeki geometrik yer tan¬mlar¬yla inceleyece¼ giz.
Çember Elips Parabol Hiperbol

Geometrik Yer (Locus)
Tan¬m
Verilen bir geometrik koşulu sa¼glayan bütün noktalar¬n kümesine bu noktalar¬n geometrik yeri
denir. Örne¼gin, çember, bir noktaya eşit uzakl¬kta bulunan noktalar¬n geometrik yerini ifade
eder. Analitik düzlemde geometrik yeri ifade eden denklem, o geometrik yerde bulunan tüm
noktalar¬sa¼glar. Geometrik yerin araşt¬r¬lmas¬, matematikçiler için çok eski zamanlardan beri
merak edilen bir u¼graşt¬r. Örne¼
gin,
*·Iki noktaya eşit uzakl¬kta bulunan noktalar¬n geometrik yeri nedir?

*·Iki do¼gruya eşit uzakl¬kta bulunan noktalar¬n geometrik yeri nedir?
* Bir noktaya ve bir do¼ gruya uzakl¬klar¬oran¬sabit bir say¬olan noktalar¬n geometrik yeri nedir?
·
* Iki noktaya uzakl¬klar¬toplam¬sabit olan noktalar¬n geometrik yeri nedir?
*·Iki noktaya uzakl¬klar¬fark¬sabit olan noktalar¬n geometrik yeri nedir?
gibi bir çok merak edilen sorunun yan¬t¬aranm¬ş, bunlar¬n yan¬tlar¬n¬n daima bir çember, bir
do¼gru veya bir elips olup olmayaca¼ g¬araşt¬r¬lm¬şt¬r. Matematiksel yöntemler yard¬m¬yla, bu
sorular¬n tümüne yan¬tlar vermek oldukça kolayd¬r. Aşa¼ g¬da, baz¬basit örnekler verece¼
giz.

Örnek
Herhangi farkl¬iki noktaya eşit uzakl¬kta bulunan noktalar¬n geometrik yerinin bir
do¼
gru oldu¼
gunu gösteriniz.

Örnek
x = 3 ve y = 2 do¼
grular¬na eşit uzakl¬kta bulunan noktalar¬n geometrik yerinin
denklemini bulunuz.

Örnek
x y = 1 do¼ grusuna ve A (1, 2) noktas¬na eşit uzakl¬kta bulunan noktalar¬n
geometrik yerini bulunuz.

Problem
y = x do¼grusuna ve A (0, 2) noktas¬na eşit uzakl¬kta bulunan noktalar¬n geometrik yerinin
denklemini bulunuz.

Örnek
Herhangi iki noktaya uzakl¬klar¬oran¬1’den farkl¬bir reel say¬olan noktalar¬n geometrik yerinin
denklemini bulunuz. K¬saca,
jPAj
S= P (x, y ) : = k 6= 1, k 2 R, A, B 2 R2
jPB j
kümesi hangi geometrik şekli ifade eder.

Problem
Düzlemde, iki do¼gruya uzakl¬klar¬oran¬k 2 R olan noktalar¬n geometrik yerinin kesişen iki
do¼gru oldu¼gunu görünüz.

Konik
Tan¬m
Düzlemde sabit bir noktaya uzakl¬g¼¬n¬n, sabit bir do¼gruya uzakl¬g¼¬na oran¬sabit olan noktalar¬n
geometrik yerine konik denir. Sabit do¼ gruya, koni¼
gin do¼
grultman¬, sabit noktaya koni¼ gin
oda¼g¬, sabit orana da d¬ş merkezli¼gi denir ve bu de¼
ger e har… ile gösterilir. E¼ger bu oran, yani
e say¬s¬0 ile 1 aras¬nda ise, bu koni¼
ge elips, 1’den büyük ise, koni¼ge hiperbol, tam 1 ise
koni¼
ge parabol denir. Koni¼ gin oda¼
g¬ndan geçen ve do¼ grultmana dik olan do¼ gruya da koni¼gin
ekseni denir.Konikler eksenlerine göre simetriktir.
e >1 Hiperbol
e=1 Parabol
0<e<1 Elips
F Odak
Doğrultmanlar
Tan¬m
jPF j
Özetlersek : S = P (x, y ) : = e, F bir nokta, d bir do¼
gru olmak üzere,
jPd j
e = 1 ise S kümesi bir parabol,

e > 1 ise S kümesi bir hiperbol,
e < 1 ise S kümesi bir elips,
olacakt¬r. Daha sonra da görece¼ giz ki, bir parabolde d do¼

grusu ve F noktas¬tek türlü belirli
iken, bir elips ve parabolde d ve F iki türlü belirlenebilir. Yani, parabol tek odakl¬ve tek
do¼grultmanl¬bir konik, elips ve hiperbol ise birbirine paralel iki do¼
grultmana sahip olan iki
odakl¬koniklerdir. · Iki odakl¬konikler, odaklar¬n orta noktalar¬na göre simetriktir. Koni¼
gin
ekseni her iki odaktan da geçer. Ayr¬ca, elips ve hiperbolde, iki oda¼ g¬n tam orta noktas¬da
yine eksen üzerinde bir noktad¬r ve bu noktaya da koni¼ gin merkezi denir. Merkezi orijin olan
iki odakl¬koniklere merkezil konik denir. Elips, parabol ve hiperbolün analitik incelemesini
ileride daha detayl¬ele alaca¼ g¬z.

K¬sa Bilgi
Yukar¬da verilen jPF j = e jPd j yard¬m¬yla, koniklerin genel denkleminin,

Ax 2 + Bxy + Cy 2 + Dx + Ey + F = 0 oldu¼ gu görülebilir. Verilen herhangi dört noktadan
geçen sonsuz çoklukta konik bulunabilir. Örne¼ gin, şekilde dört noktadan geçen 3 tane elips
çizilmiştir. Herhangi üçü do¼grudaş olmayan 5 noktadan ise bir tek konik geçer.

Çember (Circle) - Çemberin Yar¬çap¬ve Merkezi
Tan¬m
Sabit bir noktaya eşit uzakl¬kta bulunan noktalar¬n geometrik yerine çember denir. Sabit
noktaya çemberin merkezi, sabit uzakl¬g¼a da çemberin yar¬çap¬denir.
M (a, b ) noktas¬na r uzakl¬g¼¬nda bulunan noktalar¬n geometrik yerini bulal¬m.

Çember üzerindeki de¼ gişken nokta P (x, y ) ise, jPM j = r olaca¼
g¬ndan,
M
(x a )2 + (y b )2 = r 2 (*) r
elde edilir. Bu denkleme, M (a, b ) merkezil, r yar¬çapl¬çemberin standart

denklemi denir. Merkez özel olarak, M (0, 0) al¬n¬rsa, merkezil çember olarak
adland¬rd¬g¼¬m¬z x 2 + y 2 = r 2 denklemi elde edilir. Çember denklemi her zaman ( ) formunda
karş¬m¬za ç¬kmayabilir. ( ) denklemini açarsak, x 2 + y 2 2ax 2by + a2 + b 2 r 2 = 0
elde edilir. Bu denklemde, 2a = D, 2b = E ve a2 + b 2 r 2 = F denilirse, çember
denkleminin
x 2 + y 2 + Dx + Ey + F = 0 (**)
formu elde edilir.
K¬sa Bilgi
x 2 + y 2 + Dx + Ey + F = 0 formunda verilen bir çember denkleminin merkezi ve yar¬çap¬için
de, a = D/2 ve b = E /2 oldu¼ gu kullan¬larak,
M ( D/2, E /2)
ve r
p D2 E2 1p 2
r= a2 + b2
+ F = F = D + E 2 4F
4 4 2
ba¼ g¬nt¬lar¬bulunabilir. Aç¬kt¬r ki, ( ) formunda verilen bir denklem her zaman bir çember
belirtmeyebilir. Çember belirtmesi için, yar¬çap pozitif olmas¬gerekece¼ginden,
2
D +E 2 4F > 0 olmas¬gerekir. Buna göre, şu sonucu yazabiliriz.
Sonuç : x 2 + y 2 + Dx + Ey + F = 0 denklemi :
i) D 2 + E 2 4F = 0 ise bir nokta,
ii) D 2 + E 2 4F > 0 ise bir çember,
iii) D 2 + E 2 4F < 0 ise boş küme belirtir.

Örnek
x2 + y 2 4x 6y + 1 = 0 çemberinin merkezini ve yar¬çap¬n¬bulunuz.

Örnek
(3k 1) x2 +2y2 4x+ (k 1) y + k = 0 çemberinin merkezini ve yar¬çap¬n¬bulunuz.

Problem
A (2, 1) ve B ( 1, 0) noktalar¬na olan uzakl¬klar¬n¬n kareleri toplam¬8 olan noktalar¬n
geometrik yerini bulunuz.

Örnek
Merkezi, y = 2x 1 do¼grusu üzerinde bulunan, A(1, 3) ve B(2, 4) noktalar¬ndan
geçen çemberin denklemini bulunuz.

Problem
Merkezi, y = x + 1 do¼grusu üzerinde bulunan, A(1, 1) ve B (2, 3) noktalar¬ndan geçen
çemberin yar¬çap¬n¬bulunuz.

Üç Noktas¬Bilinen Çemberin Denklemi
Verilen herhangi bir veya iki noktadan sonsuz say¬da çember geçer. (Şekil 1 ve 2). Fakat,
do¼grusal olmayan üç nokta verilirse, bu üç noktan¬n oluşturdu¼
gu üçgenin bir tek çevrel çemberi
olaca¼g¬ndan, sadece 1 çember geçer. Bu bölümde, do¼ grusal olmayan üç noktas¬bilinen bir
çemberin denklemini bulaca¼ g¬z.
Şekil 1 Şekil 2 Şekil 3

Üç Noktadan Geçen Çemberin Denklemi
Teorem
Do¼grusal olmayan, A (x1 , y1 ) , B (x2 , y2 ) ve C (x3 , y3 ) noktalar¬ndan geçen çemberin denklemi
x2 + y2 x y 1
x12 + y12 x1 y1 1
=0
x22 + y22 x2 y2 1
x32 + y32 x3 y3 1
ile belirlidir.

Kan¬t.
Çemberin denkleminin K x 2 + y 2 + Lx + My + N = 0 oldu¼ gunu kabul edelim. Noktalar
çember denklemini sa¼
glamal¬d¬r. Bunu kullanarak K , L, M ve N’yi bulabiliriz. Bunun için,
8
>
> K x 2 + y 2 + Lx + My + N = 0
<
K x12 + y12 + Lx1 + My1 + N = 0
>
> K x22 + y22 + Lx2 + My2 + N = 0
:
K x32 + y32 + Lx3 + My3 + N = 0
homojen denklem sistemi sa¼ glanmal¬d¬r. Bu homojen denklem sisteminin s¬f¬rdan farkl¬
çözümlerinin olmas¬için, katsay¬lar matrisinin determinant¬s¬f¬r olmal¬d¬r. Katsay¬lar matrisinin
determinant¬n¬n s¬f¬rdan farkl¬olmas¬durumunda tek çözüm
K =L=M=N=0
x2 + y2 x y 1
x12 + y12 x1 y1 1
çözümüdür ki, biz bunu istemiyoruz. O halde, = 0 olmas¬gerekir. Bu
x22 + y22 x2 y2 1
x32 + y32 x3 y3 1
eşitlik ise bize, çember denklemini verecektir.
K¬sa Bilgi
Yukar¬daki determinant¬kullanarak çember denklemini bulabilece¼
gimiz gibi,
x 2 + y 2 + Dx + Ey + F = 0
çember denkleminde, noktalar¬yazarak elde edece¼

gimiz, D, E , F bilinmeyenli üç denklemi
çözerek de çember denklemine ulaşabiliriz.

Örnek
A (1, 1) , B (1, 0) , C (2, 1) noktalar¬ndan geçen çemberin denklemini bulunuz.

Problem

Problem
A (3, 1) , B (1, 2) , C ( 4, 2) noktalar¬ndan geçen çemberin denklemini bulunuz.

Problem

Bir Do¼
gru ve Bir Çemberin Birbirine Göre Durumlar¬
Tan¬m
Bir çemberin yar¬çap¬r ve do¼ grunun, çemberin merkezine uzakl¬g¼¬ ` olmak üzere,
1. ` = r ise, do¼ gru çembere te¼gettir. Bu durumda, merkezin do¼
gruya uzakl¬g¼¬yar¬çapa
eşittir. Ayr¬ca, do¼
gru ve çember denkleminin ortak çözümünde elde edilen ikinci dereceden
denklemin tek kökü vard¬r, yani diskirminant¬s¬f¬rd¬r.
2. ` > r ise, do¼ gru çemberin d¬ş¬ndad¬r.
3. ` < r ise, do¼ gru çemberin içinde olup çemberi 2 noktada keser.
l l l

Örnek
grusunun x2 +y2 = r2 çemberine te¼
y = mx + n do¼ get olma koşulunu bulunuz.

Örnek
Merkezi M ( 2, 1) olan ve 3x 4y 10 = 0 do¼
grusuna te¼
get olan çember
denklemini yaz¬n¬z.

Örnek
4x grusu x2 +y2
3y + k = 0 do¼ 2x 4y + 1 = 0 çemberine te¼
get ise k =?

Örnek
y = x + 1 do¼
grusu ve (x 1)2 + (y 2)2 = 1 çemberinin kesişmesiyle oluşan kirişin
uzunlu¼
gu nedir?
M
3

Problem
A (3, 5) noktas¬n¬n (x 3)2 + (y 2)2 = 4 çemberine en yak¬n uzakl¬¼g¬kaç birimdir?

Problem
y = 3x + 2 do¼grusu ve (x 1)2 + (y 3)2 = 1 çemberinin kesişmesiyle oluşan kirişin
uzunlu¼gu nedir?

Çember Üzerindeki Bir Noktadan Çizilen Te¼
getin Denklemi
Teorem
(x a )2 + (y b )2 = r 2 çemberinin, T (x0 , y0 ) noktas¬ndan geçen te¼getinin denklemi
(y y0 ) (y0 b ) + (x0 a ) (x x0 ) = 0
eşitli¼giyle belirlidir.
Kan¬t.
Çemberin merkezi M olmak üzere, T ve M’den geçen
y0 b
do¼ gimim1 =
grunun e¼ ’dir. Bu do¼
gru istenen te¼
gete T(x0,y0)
x0 a
x0 a
diktir. O halde, te¼ gimi m2 =
getin e¼ olur. Do¼
grunun
y0 b
(x0 a)
denklemini yazarsak, y y0 = (x x0 ) eşitli¼
ginden
y0 b
(y y0 ) (y0 b ) + (x0 a) (x x0 ) = 0 bulunur.
getin Denklemi
Teorem
(x a )2 + (y b )2 = r 2 çemberinin, T (x0 , y0 ) noktas¬ndan geçen te¼getinin denklemi
(x a) (x0 a ) + (y b ) ( y0 b) = r 2
eşitli¼giyle bulunabilir.

Kan¬t.
Yukar¬da, te¼
get denkleminin
(y y0 ) (y0 b ) + (x0 a ) (x x0 ) = 0 (*)
oldu¼
gunu bulmuştuk. Di¼ger taraftan, T (x0 , y0 ) noktas¬çember üzerinde oldu¼
gundan, çember
denklemini sa¼
glamal¬d¬r. Buradan,
(x0 a) (x0 a) + (y0 b ) (y0 b) = r 2 (**)
yaz¬labilir. ( ) ve ( ) eşitliklerini taraf tarafa toplarsak,
(x a) (x0 a ) + (y b ) (y0 b) = r 2
elde edilir.

Örnek
(x 1)2 + (y 2)2 = 4 çemberinin T (1, 4) noktas¬ndan geçen te¼
getinin denklemini
bulunuz.

Çözüm
Bir önceki teoremden,
(x 1) (1 1) + (y 2) (4 2) = 4
ve buradan da y = 4 do¼grusu elde edilir.

getin Denklemi
Teorem
x 2 + y 2 + Dx + Ey + F = 0 çemberinin T (x0 , y0 ) noktas¬ndan çizilen te¼getin denklemi
D E
xx0 + yy0 + (x0 + x ) + (y0 + y ) + F = 0
2 2
şeklindedir.

Kan¬t.
Çemberin merkezi (a, b ) olmak üzere, te¼
get denklemini
(a x0 ) (x x0 ) + (b y0 ) (y y0 ) = 0
ile ifade etmiştik. a = D/2, b = E /2 oldu¼

gunu kullan¬p açarsak,
D D E E
x x0 + xx0 x02 + y y0 + yy0 y02 = 0
2 2 2 2
olur. Di¼ger taraftan ; T (x0 , y0 ) çember denklemini sa¼
glayaca¼
g¬ndan,
2 2
x0 + y0 = Dx0 Ey0 F olur ki, bunu kullan¬rsak ;
D E
xx0 + yy0 + (x + x0 ) + (y + y0 ) + F = 0
2 2
denklemi elde edilir.

Örnek
x2 +y2 3x 4y + 5 = 0 çemberi üzerindeki T (2, 3) noktas¬ndan çizilen te¼
getin
denklemini bulunuz.

Problem
x 2 + y 2 + 4x 3y 3 = 0 çemberinin üzerindeki T (1, 1) noktas¬ndan çizilen te¼getin
denklemini bulunuz.

Problem
(x 1)2 + (y 2)2 = 5 çemberinin üzerindeki T (3, 1) noktas¬ndan çizilen te¼getin
denklemini bulunuz.

Çembere D¬ş¬ndaki Noktadan Çizilen Te¼
getlerin Denkleminin Bulunmas¬
Bir çembere d¬ş¬ndaki bir P (x0 , y0 ) noktas¬ndan iki te¼
get çizilebilir. Bu te¼
getlerin
denklemini bulmak için, P (x0 , y0 ) noktas¬ndan geçen ve e¼ gimi m olan do¼ gru denklemi
y = m (x x0 ) + y0
yaz¬l¬r. Çemberin merkezinin, bu do¼gruya uzakl¬g¼¬çemberin yar¬çap¬na eşit olmas¬gerekti¼

gi
kullan¬larak m de¼
geri bulunabilir. Böylece, her iki do¼
gru da elde edilir.

Örnek
x2 +y2 2x + 6y 10 = 0 çemberine d¬ş¬ndaki P ( 1, 3) noktas¬ndan çizilen
te¼
getlerin denklemini bulunuz.

Problem
(x 1)2 + (y 2)2 = 4 çemberine d¬ş¬ndaki P (3, 0) noktas¬ndan çizilen te¼getlerin
denklemini bulunuz.

Problem
(x + 1)2 + (y 2)2 = 4 çemberine d¬ş¬ndaki P (3, 0) noktas¬ndan çizilen te¼getlerin
denklemini bulunuz.

Problem
(x r )2 + (y r )2 = r 2 çemberine d¬ş¬ndaki A (0, r ) noktas¬ndan çizilen te¼getlerin
denklemini bulunuz.

Çemberlerin Birbirine Göre Durumlar¬
·
Iki çember ayr¬k olabilirler, kesişebilirler, d¬ştan veya içten te¼
get olabilirler ya da iç içe
olabilirler. Çemberlerin merkezleri s¬ras¬yla A, B ve yar¬çaplar¬s¬ras¬yla r1 , r2 olmak üzere, bu
durumlar¬inceleyelim.
A r1 r2 B A r1 r2 B
Ayr¬k Çemberler : jAB j > r1 + r2 Kesişen Çemberler : jr1 r2 j < jAB j < r1 + r2

Çemberlerin Birbirine Göre Durumlar¬
r2
|CD| B A |AB|
A r1 r2 B r2 B D C r1
r1 A
|r 1 ? r 2 | = |AB| + |CD|
D¬ştan Te¼
get Çemberler ·
Içten Te¼
get Çemberler ·
Iç içe Çemberler
jAB j = r1 + r2 jAB j = jr1 r2 j jAB j < jr1 r2 j

Örnek
(x 2)2 + (y 1)2 = 9 ve (x 1)2 + (y 3)2 = 16 çemberlerinin birbirine göre
durumunu inceleyiniz. E¼
ger kesişiyorlarsa ortak kirişin uzunlu¼
gunu bulunuz.

Örnek
(x 1)2 + (y 3)2 = 1 ve (x + 3)2 + (y 5)2 = 1 çemberlerinin ikisine de te¼
get
olan çemberlerin, merkezlerinin geometrik yeri nedir?

Örnek
(x 1)2 + (y 3)2 = 9 ve (x + a)2 + (y 2)2 = 4 çemberlerinin birbirine içten
te¼
get olabilmesi için a kaç olmal¬d¬r?

Örnek
x2 + y 2 y x = 0 ve x2 +y2 2y 2 = 0 çemberlerinin birbirine göre durumunu
inceleyiniz.

Problem
(x 3)2 + (y 2)2 = 1 ve (x 1)2 + (y 4)2 = r 2 çemberlerinin ayr¬k olmas¬için r nas¬l
seçilmelidir?

Problem
(x 3)2 + (y 2)2 = 1 ve (x 1)2 + (y 3)2 = 4 çemberlerinin ortak kirişi [PQ ] ise
jPQ j =?

Problem
(x 1)2 + (y 3)2 = 4 ve (x + 3)2 + (y 2)2 = 4 çemberlerinin ikisine de te¼get olan
çemberlerin, merkezlerinin geometrik yerinin denklemi nedir?

Problem
(x 1)2 + (y 1)2 = 1 çemberiyle kesişmeyen, merkezi y = x do¼grusu üzerinde bulunan ve
P (4, 2) noktas¬ndan geçen, tamsay¬merkezli bir çember denklemi bulunuz.

·
Iki Çemberin Dik Kesişmesi
Tan¬m
·
Iki çemberin kesişme noktalar¬ndaki te¼getleri birbirine dik ise, bu çemberlere dik kesişen
çemberler denir. Bir çemberin merkezinden, çemberin te¼ getinin de¼gme noktas¬na çizilen
do¼gru, te¼
gete dik olaca¼
g¬ndan, birbirine dik iki çemberde birinin te¼ geti di¼
gerinin merkezinden
geçmelidir.
Buna göre,
(x a1 ) 2 + ( y b1 )2 = r12 ve (x a2 ) 2 + ( y b2 )2 = r22
r1 r2 r2
A B
çemberlerinin birbirine dik olmas¬için gerek ve yeter koşul
( a2 a1 ) 2 + ( b 2 b1 )2 = r12 + r22
olmas¬d¬r.

Örnek
(x 2)2 + (y 2)2 = 4 ve (x 1)2 + (y 5)2 = r2 çemberlerinin dik kesişmesi için, r
kaç olmal¬d¬r?

Problem
x 2 + y 2 + D1 x + E1 y + F1 = 0 ve x 2 + y 2 + D2 x + E2 y + F2 = 0 çemberlerinin dik kesişmesi
gerek ve yeter koşulun
2 (F1 + F2 ) = D1 D2 + E1 E2
olmas¬gerekti¼gini gösteriniz.

Problem
Birim merkezil çembere dik olan 2 yar¬çapl¬çemberlerin merkezlerinin, geometrik yerinin
denklemini bulunuz.

Problem
x 2 + y 2 = 1 çemberine dik olan (1, 1) merkezli çemberin yar¬çap¬kaç olmal¬d¬r?

Çemberin De¼
gme Kirişi, Kutup Do¼
grusu
Tan¬m
Bir çembere d¬ş¬ndaki bir P noktas¬ndan çizilen te¼
getlerin de¼
gme noktalar¬ T1 ve T2 olsun.
T1 T2 do¼
grusuna "P noktas¬n¬n kutup do¼ grusu", [T1 T2 ] kirişine de "de¼
gme kirişi", P
noktas¬na da kutup denir.

Kutup Do¼
grusunun Denklemi
Teorem
x 2 + y 2 + Dx + Ey + F = 0 çemberine göre P (x1 , y1 ) noktas¬n¬n kutup do¼grusunun denklemi
D E
xx1 + yy1 + (x + x1 ) + (y + y1 ) + F = 0
2 2
ile bulunur.
Kan¬t.
T1 (α1 , β 1 ) ve T2 (α2 , β 2 ) olsun. PT1 te¼
getini t1 ile, PT2 te¼
getini de t2 ile gösterelim.
D E
getinin denklemi : α1 x + β 1 y + (x + α1 ) + (y + β 1 ) + F = 0,
t1 te¼
2 2
D E
getinin denklemi : α2 x + β 2 y + (x + α2 ) (y + β 2 ) + F = 0
t2 te¼
2 2
biçimindedir.

Kan¬t.
P (x1 , y1 ) noktas¬her iki te¼
get denklemini de sa¼
glar. Yani;
D E
α1 x1 + β 1 y1 + (x1 + α1 ) + (y1 + β 1 ) + F = 0
2 2
D E
α2 x1 + β 2 y1 + (x1 + α2 ) + (y1 + β 2 ) + F = 0
2 2
olur. Son iki denklem incelenirse; T1 = (α1 , β 1 ) ve T2 = (α2 , β 2 ) noktalar¬
D E
xx1 + yy1 + (x + x1 ) + (y + y1 ) + F = 0
2 2
do¼
gru denklemini sa¼
glamaktad¬r. O halde bu do¼
gru kutup do¼
grusudur.

Örnek
x2 +y2 2x + 4y 4 = 0 çemberine göre P ( 2, 3) noktas¬n¬n kutup do¼
grusunun
denklemini bulunuz.

Problem
(x + 1)2 + (y 2)2 = 4 çemberine göre P (3, 0) noktas¬n¬n kutup do¼grusunun denkleminin
y = 2x + 2 oldu¼gunu görünüz.

Bir Noktan¬n Bir Çembere Göre Kuvveti
T1=(a,b)
P
r P r
r P
M M M
Tan¬m
Merkezi M, yar¬çap¬r olan bir çember ve ayn¬düzlemde herhangi bir P noktas¬için,
Kp = jPM j2 r2
ifadesine, P noktas¬n¬n verilen çembere göre kuvveti denir.

P noktas¬çemberin içinde ise Kp < 0;
P noktas¬çemberin üzerinde ise Kp = 0;
P noktas¬çemberin d¬ş¬nda ise Kp > 0 olur. Ayr¬ca, T , P noktas¬ndan çembere çizilen te¼ get
2 2 2
olmak üzere, jPM j r = jPT j ’dir. Yani, çemberin d¬ş¬ndaki bir nokta için, noktan¬n
kuvveti, noktadan çembere çizilen te¼ getin de¼ gme noktas¬n¬n, o noktaya uzakl¬g¼¬n¬n karesine
eşittir.
Bir Noktan¬n Bir Çembere Göre Kuvveti
Teorem
P (x1 , y1 ) noktas¬n¬n (x a)2 + (y b )2 = r 2 çemberine göre kuvveti
Kp = (x1 a)2 + (y1 b )2 r 2 eşitli¼giyle belirlidir.
Kan¬t.
P (x1 , y1 ) Kp = jPM j2 r 2 eşitli¼
ginden Kp = (x1 a)2 + (y1 b )2 r 2 bulunur.
Teorem
P (x1 , y1 ) noktas¬n¬n x 2 + y 2 + Dx + Ey + F = 0 çemberine göre kuvveti
Kp = x12 + y12 + Dx1 + Ey1 + F eşitli¼giyle belirlidir.
Kan¬t.
Okuyucuya b¬rak¬lm¬şt¬r.

Örnek
P (3, 4) noktas¬n¬n, x2 +y2 2x 1 = 0 çemberine göre kuvvetini bulunuz.

Çözüm
Kp = 32 + 42 2 3 1 = 18 > 0 oldu¼gundan, P noktas¬çemberin d¬ş¬ndad¬r.

Çemberin Kuvvetiyle ·
Ilgili Önemli Bir Özellik
Teorem
P (x1 , y1 ) noktas¬n¬n (x a)2 + (y b )2 = r 2 çemberine göre kuvveti Kp olsun. P
noktas¬ndan geçen bir do¼gru bu çemberi S ve T noktalar¬nda kesiyor ise jPS j jPT j = jKp j
eşitli¼gi sa¼glan¬r.
T H S
P
r
r
M

Kan¬t.
P noktas¬çemberin üzerinde ise kuvvet s¬f¬r olaca¼ g¬ndan teorem do¼ grudur.
O halde, P noktas¬n¬n çemberin içinde veya d¬ş¬nda olmas¬na göre teoremi kan¬tlayal¬m.
i ) P noktas¬çemberin d¬ş¬nda olsun. Merkezden PST do¼ grusuna
indirilen dikmenin, do¼ gruyu kesti¼
gi nokta H olsun. Çemberden kirişe inilen dikme, kirişi
g¬ndan, jTH j = jHS j’dir. Şimdi, jPS j jPT j çarp¬m¬n¬hesaplayal¬m.
iki eşit parçaya ay¬raca¼ ]r0
jPS j = jPH j jHS j ve jPT j = jPH j + jHT j = jPH j + jHS j
oldu¼
gundan, şekilden takip edilirse,
jPS j jPT j = jPH j2 jHS j2 = jPM j2 jHM j2 jHS j2 = jPM j2 jHM j2 + jHS j2
= jPM j2 r 2 = Kp
oldu¼
gu görülür. ii) P noktas¬çemberin içinde ise kan¬t yine benzer şekilde yap¬l¬r.

Sonuç
(Ç) bir çember ve P’de bu çemberin bulundu¼gu düzlemde bir nokta olsun. P’den geçen bir
do¼gru çemberi A ve B noktalar¬nda, başka bir do¼gru da C ve D noktalar¬nda kesiyorsa,
jPAj jPB j = jPC j jPD j
eşitli¼gi sa¼glan¬r.
B A
A D
P
P
C
D B C

Kuvvet Ekseni
Tan¬m
Verilen farkl¬merkezli iki çembere göre kuvvetleri eşit olan noktalar¬n kümesine kuvvet ekseni
denir. Çemberler ayr¬k ise kuvvet ekseni iki çemberin aras¬nda yer alacakt¬r ve bu eksenin
herhangi bir noktas¬ndan çemberlere çizilen te¼get uzakl¬klar¬eşittir. Çemberler kesişiyorsa,
kuvvet ekseni iki çemberin kesişme noktalar¬ndan geçecektir. Çünkü, çemberlerin kesişme
noktalar¬n¬n her iki çembere göre de kuvveti 0’d¬r ve birbirine eşittir.

Kuvvet Ekseninin Bulunmas¬
(Ç1 ) : x 2 + y 2 + D1 x + E1 y + F1 = 0 ve (Ç2 ) : x 2 + y 2 + D2 x + E2 y + F2 = 0
çemberlerini göz önüne alal¬m. Bu iki çemberin kuvvet eksenini bulaca¼ g¬z. Bunun için, kuvvet
ekseni üzerindeki bir P (x, y ) noktas¬n¬n (Ç1 ) ve (Ç2 ) çemberlerine göre kuvvetinin eşit
oldu¼gunu kullanaca¼ g¬z.
Bu kuvvetleri s¬ras¬yla K1 ve K2 ile gösterelim.
K1 = x 2 + y 2 + D1 x + E1 y + F1 ve K2 = x 2 + y 2 + D2 x + E2 y + F2
g¬ndan, K1 = K2 olmas¬için
olaca¼
( D1 D 2 ) x + ( E1 E2 ) y + (F1 F2 ) = 0
olmal¬d¬r. Bu istenen kuvvet ekseninin denklemidir.

Örnek
x2 +y2 8x + y = 0 ve x2 +y2 +6x 2y 1 = 0 çemberlerinin kuvvet eksenini
bulunuz.

Problem
(x 1)2 + (y 2)2 = 9 ve x 2 + (y 1)2 = 9 çemberlerinin kuvvet eksenini bulunuz.

Problem
x 2 + y 2 + 4x 3y 3 = 0 ve x 2 + y 2 3x + 4y 6 = 0 çemberlerinin kuvvet eksenini
bulunuz.

Kuvvet Merkezi (Radical Center)
Tan¬m
Merkezleri do¼
grudaş olmayan üç çembere göre kuvvetleri eşit olan noktaya Kuvvet Merkezi
denir. Kuvvet merkezi, çemberlerin ikişer ikişer kuvvet eksenlerinin kesişme noktas¬d¬r.
K
K

Örnek
(Ç1 ) : x2 +y2 2x + y = 0, (Ç2 ) : x2 +y2 +3x 2y 1 = 0 ve
(Ç3 ) : x2 +y2 x + 2y = 0 çemberlerinin kuvvet merkezini bulunuz.

Problem
(x 1)2 + (y 2)2 = 9 , x 2 + (y 1)2 = 9, x 2 + y 2 + 4x 3y 3 = 0 çemberlerinin
kuvvet merkezini bulunuz.

Kuvvet Ekseniyle ·
Ilgili Bir Özellik
Teorem
M1 merkezli r1 yar¬çapl¬ (Ç1 ) çemberi ile M2 merkezli r2 yar¬çapl¬ (Ç2 ) çemberi veriliyor. Bu
çemberlerin kuvvet ekseni, [M1 M2 ]’ye diktir. Ayr¬ca, kuvvet ekseninin, [M1 M2 ]’yi kesti¼gi nokta
H ve [M1 M2 ]’nin orta noktas¬S ise,
r12 r22
jSH j =
2 jM1 M2 j
ile bulunur.
Kuvvet Ekseni
M1 S H M2

Kan¬t.
M1 (a1 , b1 ) merkezli (Ç1 ) : x 2 + y 2 + D1 x + E1 y + F1 = 0 ve M2 = (a2 , b2 ) merkezli
(Ç2 ) : x 2 + y 2 + D2 x + E2 y + F2 = 0 çemberlerini göz önüne alal¬m. Kuvvet ekseni
( D1 D2 ) x + (E1 E2 ) y + ( F 1 F2 ) = 0
oldu¼ gimi, ai =
gundan, kuvvet ekseninin e¼ Di /2 ve bi = Ei /2 oldu¼
gundan,
D2 D1 2a2 + 2a1 a1 a2
mk = = =
E1 E2 2b1 + 2b2 b2 b1
b2 b1
bulunur. Di¼
ger yandan, M1 M2 do¼ gimi de, mM 1 M 2 =
grusunun e¼ oldu¼
gundan,
a2 a1
mM 1 M 2 mk = gi, kuvvet ekseninin, [M1 M2 ] do¼
1 eşitli¼ gru parças¬na dik oldu¼
gunu
gösterir.

Kan¬t.
Şimdi de, [M1 M2 ]’nin orta noktas¬S olmak üzere jSH j uzunlu¼
gunu hesaplayal¬m.
Kuvvet Ekseni
M1 S H M2
KH = jHM1 j2 r12 = jHM2 j2 r22 eşitli¼

gini kullanaca¼
g¬z. Buradan,
r12 r22 = jHM1 j2 jHM2 j2 = (jHM1 j jHM2 j) (jHM1 j + jHM2 j)
yazal¬m. jHM1 j + jHM2 j = jM1 M2 j oldu¼

gunu biliyoruz. Di¼
ger yandan,
jHM1 j = jM1 S j + jSH j , jHM2 j = jM2 S j jSH j ve jM2 S j = jM1 KS j
gundan, jHM1 j
oldu¼ jHM2 j = 2 jSH j olur ve r12 r22 = 2 jSH j jM1 M2 j bulunur.
Çember Demeti
Tan¬m
Kesişen iki Ç1 ve Ç2 çemberlerinin kesim noktalar¬ndan geçen sonsuz say¬da çember vard¬r. Bu
çemberlerin tümüne, Ç1 ve Ç2 çemberlerine ait çember demeti denir.

Çember Demetinin Denklemi
Verilen iki çember denklemini kullanarak bu sonsuz say¬daki çemberlerin genel denklemini ifade
edebiliriz. E¼
ger üçüncü bir nokta daha verilirse, istenen çember denklemine kolayca ulaşabiliriz.
Dik koordinat sisteminde verilen,
(Ç1 ) : x 2 + y 2 + D1 x + E1 y + F1 = 0 ve ( Ç 2 ) : x 2 + y 2 + D 2 x + E2 y + F 2 = 0
çemberlerini göz önüne alal¬m. (Ç1 ) ve (Ç2 ) çemberleri kesişsinler. Kesim noktalar¬ndan
geçen çemberin denklemi;
α x 2 + y 2 + D1 x + E1 y + F1 + β x 2 + y 2 + D2 x + E2 y + F2 = 0
formundad¬r. Bu denklem bir çember denklemidir ve kesişim noktalar¬ndan geçer. Yani, (Ç1 )
ve (Ç2 )’nin kesim noktalar¬ndan geçen tüm çemberleri ifade eder. Bu denklemde de α 6= 0 ve
β
= λ, λ 6= 1 denilirse ;
α
x 2 + y 2 + D1 x + E1 y + F1 + λ x 2 + y 2 + D2 x + E2 y + F2 = 0
biçiminde sadece tek λ parametresine göre ifade edebiliriz.

Örnek
(x 1)2 + (y 2)2 = 9 ve x2 + (y 1)2 = 9 çemberlerinin arakesitinden ve orijinden
geçen çember denklemini bulunuz.

Örnek
(x 1)2 + (y 2)2 = 9 ve x2 + (y 1)2 = 9 çemberlerinin arakesitinden geçen ve
merkezi y = 3x + 2 do¼
grusu üzerinde bulunan çember denklemini bulunuz.

Problem
(x 1)2 + (y 2)2 = 9 ve x 2 + (y 1)2 = 9 çemberlerinin arakesitinden geçen ve
merkezinin ordinat¬3 olan çember denklemini bulunuz.

https://www.altinnokta.com.tr/162_mustafa-ozdemir


14cember 2022 SS

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

14cember 2022 SS

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

14cember 2022 SS

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler

M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2021

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Çember Elips Parabol Hiperbol

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

*·Iki noktaya eşit uzakl¬kta bulunan noktalar¬n geometrik yeri nedir?

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

e = 1 ise S kümesi bir parabol,

olacakt¬r. Daha sonra da görece¼ giz ki, bir parabolde d do¼

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Yukar¬da verilen jPF j = e jPd j yard¬m¬yla, koniklerin genel denkleminin,

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

M (a, b ) noktas¬na r uzakl¬g¼¬nda bulunan noktalar¬n geometrik yerini bulal¬m.

elde edilir. Bu denkleme, M (a, b ) merkezil, r yar¬çapl¬çemberin standart

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Şekil 1 Şekil 2 Şekil 3

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

çember denkleminde, noktalar¬yazarak elde edece¼

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

(y y0 ) (y0 b ) + (x0 a ) (x x0 ) = 0 (*)

(x0 a) (x0 a) + (y0 b ) (y0 b) = r 2 (**)

yaz¬labilir. ( ) ve ( ) eşitliklerini taraf tarafa toplarsak,

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

ile ifade etmiştik. a = D/2, b = E /2 oldu¼

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·

yaz¬l¬r. Çemberin merkezinin, bu do¼gruya uzakl¬g¼¬çemberin yar¬çap¬na eşit olmas¬gerekti¼

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (6.Bask¬) Çemberin Analitik ·