Poradnik oszczędzania energii

mikro i małych
przedsiębiorstwach

Dr hab. inż. Mariusz Adamski

 Spis treści poradnika
I. Zrównoważony rozwój
II. Powiat suwalski a rejon wyłkowyski
III. Co to jest mikroprzedsiębiorstwo, małe, a także średnie przedsiębiorstwo?
IV. Dlaczego warto oszczędzać energię?
V. Zasady i sposoby oszczędzania energii elektrycznej
VI. Zasady i sposoby oszczędzania energii cieplnej (i nie tylko)
VII. Urządzenia odzyskujące ciepło w instalacji wentylacji mechanicznej
VIII. Potencjał energii odnawialnej, metody i sposoby wykorzystania OZE
na terenie powiatu suwalskiego i rejonu wyłkowyskiego
Energia słoneczna, wiatru, geotermalna (pompy ciepła),
wód powierzchniowych, biomasy i biogazu
IX. Przykłady dobrych praktyk
X. Możliwości pozyskania wsparcia finansowego
XI. Energia elektryczna
XII. Kogeneracja
XIII. Zalecenia codziennego oszczędzania energii
Racjonalne gospodarowanie energią to:
− mniejsza ilość zanieczyszczeń w środowisku naturalnym,
− mniejsze zużycie paliw, w tym nieodnawialnych,
− mniejsze wydatki, czyli oszczędność pieniędzy.

Dlaczego musimy oszczędzać energię?

Odpowiedź jest prosta: żeby zapasy energii starczyły na dłużej.
Zapasy węgla, ropy naftowej czy gazu ziemnego nie są wieczne.
Zrównoważony rozwój – jest to rozwój w kierunku
gospodarki efektywnie korzystającej z zasobów,
bardziej przyjaznej dla środowiska i bardziej
konkurencyjnej
Powiązanie trzech elementów
zrównoważonego rozwoju gospodarczego

Rozwój, „w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą

być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych
pokoleń na ich zaspokojenie”
I. Zrównoważony rozwój
Powiat suwalski i rejon wyłkowyski
Państwo Polska Litwa
Województwo podlaskie Okręg mariampolski
Region Powiat suwalski Rejon wyłkowyski
Herb

Herb powiatu suwalskiego

Herb rejonu
wyłkowyskiego

Flaga powiatu suwalskiego Herb Wyłkowyszek

Siedziba władz Suwałki Wyłkowyszki
Powierzchnia, km2 1 307 1 259
Liczba ludności 36 120 49 293

II. Powiat suwalski a rejon wyłkowyski

 Podstawowe wskaźniki klimatyczne
ze Stacji Meteorologicznej w Suwałkach

rejon Suwałki Pn.-wsch. Polska

Wskaźniki klimatyczne
2000 2003 2000-2003
Temperatura powietrza [0 C] 4,8 8,9 6,5
Amplituda temperatur [0 C] 20 21,1 22,3
Roczna suma opadów [mm] 585,3 735,4 570
Liczba dni wegetacyjnych 146 165 160
Liczba dni przymrozkowych 140 120 130
Liczba dni mroźnych 54 55 50
Liczba dni z pokrywą śnieżną 87 81 90

II. Powiat suwalski a rejon wyłkowyski

Mikroprzedsiębiorstwa, małe, a także średnie przedsiębiorstwa
definiuje się według liczby pracowników i obrotu lub całkowitego
bilansu rocznego.

Średnie przedsiębiorstwo to przedsiębiorstwo zatrudniające mniej

niż 250 pracowników i którego roczny obrót nie przekracza 50
milionów euro lub całkowity bilans roczny nie przekracza 43
milionów euro.

Małe przedsiębiorstwo to przedsiębiorstwo zatrudniające mniej niż

50 pracowników i którego roczny obrót lub całkowity bilans roczny
nie przekracza 10 milionów euro.

Mikroprzedsiębiorstwo to przedsiębiorstwo zatrudniające mniej niż

10 pracowników i którego roczny obrót lub całkowity bilans roczny
nie przekracza 2 milionów euro.
III. Co to jest mikroprzedsiębiorstwo, małe, a także średnie przedsiębiorstwo?
• 10 wskazań działań oszczędzania energii
– Wyłącz komputer, telewizor i radio, a ładowarkę usuń z gniazdka, jeżeli
tych urządzeń w tej chwili nie używasz.
– Wyłącz wszystkie urządzenia biurowe na noc, na weekend oraz
podczas dłuższych okresów bezczynności.
– Nie pozostawiaj urządzeń w trybie czuwania – świecąca dioda na
urządzeniu wskazuje, że nadal zużywa ono energię. Kończąc pracę w
firmie wszystkie urządzenia możesz wyłączyć wyłącznikiem głównym.
– Wymień żarówki na świetlówki energooszczędne i gaś niepotrzebne
światło.
– Nie pozostawiaj zbyt długo otwartego okna. Jeżeli jest Ci za gorąco –
zmniejsz ogrzewanie.
– Wychodzisz z domu, z firmy, z warsztatu – zmniejsz ogrzewanie.
– Gotuj tylko tyle wody ile wykorzystasz. Nie zawsze potrzebny jest
wrzątek, czasem wystarcza ciepła woda.
– Gotuj zawsze z pokrywką – będzie szybciej i taniej.
– Korzystaj z prysznica zamiast kąpieli w wannie.
– Nie trzymaj lodówki zbyt długo otwarte

V. Zasady i sposoby oszczędzania energii elektrycznej

• Porównanie mocy oświetlenia LED i zwykłych
świetlówek
moc LED 4 8 9 12 14 16 18 21 23 30
świetlówka 8 18 21 24 30 36 36 52 58 76

V. Zasady i sposoby oszczędzania energii elektrycznej

Sposoby oszczędzania energii
• Zwróć uwagę na izolacyjność cieplną okien, ścian, stropów i dachu, czy spełniają
aktualne wymagania ochrony cieplnej budynków? Szczegółową odpowiedź da
audyt energetyczny (czyli analiza celowości podjęcia określonych prac
termomodernizacyjnych) budynku,
• Zamykaj drzwi zewnętrzne oraz między pomieszczeniami o różnych temperaturach,
• Ogrzewaj te pomieszczenia, gdzie są pracownicy, lub wynika to z wymogów
technologicznych,
• Wychodząc z pomieszczenia na dłuższy czas (kilka godzin i więcej) zakręć grzejnik
zaworem termostatycznym. Symbol * na pokrętle zaworu oznacza położenie
antyzamrożeniowe – temperatura powietrza w pomieszczeniu przy czujniku nie
spadnie poniżej 5oC
• Stosuj kurtyny powietrzne (nadmuch strumienia powietrza w płaszczyźnie ściany z
otworem drzwiowym) lub materiałów nieprzewiewnych, przeźroczystych (np. z
polietylenu), by uniknąć wywiewania z hali ciepłego powietrza,
• Stosuj odzysk ciepła z procesów produkcyjnych, silników i innych urządzeń. Ciepło
to można wykorzystać do ogrzewania – ale tylko w okresie zimowym, a w ciągu
całego roku do celów technologicznych, przygotowania ciepłej wody,
podgrzewania wody basenowej lub do mycia samochodów,
• Stosuj odzysk ciepła w instalacji wentylacji mechanicznej.
• Utrzymuj właściwe temperatury w ogrzewanych pomieszczeniach. W
temperaturach zbyt niskich drastycznie spada wydajność pracy, zbyt wysokie – to
duże koszty ogrzewania.

VI. Zasady i sposoby oszczędzania energii cieplnej (i nie tylko)

 Podziałka na głowicy
termostatycznej
i odpowiadające
orientacyjne temperatury
powietrza w pomieszczeniu

VI. Zasady i sposoby oszczędzania energii cieplnej (i nie tylko)

VI. Zasady i sposoby oszczędzania energii cieplnej (i nie tylko)
Rekuperator przeciwprądowy

Przykładowe regeneratory
VII. Urządzenia odzyskujące ciepło w instalacji wentylacji mechanicznej
Roczna średnia energia promieniowania słonecznego na
płaszczyznę poziomą
VIII. Potencjał energii odnawialne
 Optymalny kąt pochylenia kolektorów i modułów
mieści się w przedziale 30° ÷ 40°, przy czym w
zależności od przeznaczenia instalacji zaleca się:
− dla instalacji pracujących latem: 30°
− dla instalacji użytkowanych zimą: 60°
− dla instalacji całorocznych:
kolektory słoneczne około 40°
moduły fotowoltaiczne około 35°.
Roczna średnia energia promieniowania słonecznego
na terenie powiatu suwalskiego i rejonu wyłkowyskiego

Wartość Płaszczyzna
[kWh/m2] Pozioma Pionowa Nachylona pod kątem 37o
Minimalna 983 798 1131
Średnie 1003 823 1160
Maksymalna 1034 858 1205
VIII. Potencjał energii odnawialne
Moc całkowitego promieniowania słonecznego
VIII. Potencjał energii odnawialne
Mapka z wartościami usłonecznienia w ciągu roku
na Litwie
VIII. Potencjał energii odnawialne
Płytowy kolektor słoneczny
VIII. Potencjał energii odnawialne
Kolektory słoneczne rurowe
VIII. Potencjał energii odnawialne
Fotowoltaika
VIII. Potencjał energii odnawialne
Zasoby energii wiatru
VIII. Potencjał energii odnawialne
 Struktura kosztów wiatraka
o mocy 2 MW

VIII. Potencjał energii odnawialne

Różne wiatraki o osi pionowej, turbina Savoniusa,
Darrieusa i wirnik typu H
VIII. Potencjał energii odnawialne
Cztery wersje turbiny Savoniusa
VIII. Potencjał energii odnawialne
Turbina H, rozruch 3 - 4 m/s
VIII. Potencjał energii odnawialne
Temperatury pomierzone w odwiertach w powiecie suwalskim
VIII. Potencjał energii odnawialne
Pompy ciepła. Założenia do projektowania dolnego źródła ciepła
Kolektory pionowe. Dla potrzeb dolnego źródła w pompach cieplnych
wykonuje się odwierty o średnicy 120mm do głębokości 100m.
Orientacyjny koszt takiego otwiertu wynosi 80zł/m. W wydrążonej
studni umieszcza się najczęściej przewody na kształt literu U o
średnicach dn 40 lub dn32.
Orientacyjnie, uzyskiwane wydajności wynoszą:
podłoże suche 30W/m,
podłoże kamieniste 50W/m,
duży przepływ wód, duża przewodność cieplna gruntu
80 do 100W/m.
Najczęściej przyjmuje się wydajność studni 35 do 50 W/m.

Kolektory poziome – zwykle przyjmuje się wydajności:

10 – 15 W/m2 w gruncie suchym,
20 – 30 W/m2 w gruncie mokrym.
VIII. Potencjał energii odnawialne
• Przykład Dla domu 140m2, 4 osoby dobrano pompę
ciepła 11,1kW. Wymaga ona zasilania energią
elektryczną o mocy 2,3kW.
Moc cieplna pobierana z dolnego źródła wynosi
• 11,1 - 2,3 = 8,8 kW.
• Wymagana długość otwiertów wynosi
8,8 𝑘𝑊
• 𝐿= 𝑘𝑊 = 176m.
0,05 2
𝑚
• Uzyskanie takiej długości zapewnią 2 otwierty po 90m
lub 3 otwierty po 60m. Obliczoną długość każdego
otwiertu zwiększa się o 10 do 15m. Zwykle minimalna
głębokość otwiertu wynosi 60m. Proporcja odległości
między odwiertami do ich głębokości jest jak 10:1.
Otwierty 100m głębokości rozmieszcza się przynajmniej
co 10m, otwierty 60m głębokości rozmieszcza się co 6m.
VIII. Potencjał energii odnawialne
 Średniomiesięczne temperatury gruntu
w poszczególnych miesiącach na głębokości 0,5, 2,0m
oraz 4,0m wg danych z wieloletnich pomiarów IMGW
VIII. Potencjał energii odnawialne
• współczynnik wydajności COP (z angielskiego coefficient of
performance, w języku niemieckim Leistungszahl) opisujący
wydajność chwilową przy określonych warunkach pracy,

𝑐𝑖𝑒𝑝ł𝑜 𝑝𝑟𝑧𝑒𝑘𝑎𝑧𝑎𝑛𝑒 𝑑𝑜 𝑖𝑛𝑠𝑡𝑎𝑙𝑎𝑐𝑗𝑖 𝑚𝑜𝑐 𝑐𝑖𝑒𝑝𝑙𝑛𝑎 𝑝𝑟𝑧𝑒𝑘𝑎𝑧𝑎𝑛𝑎 𝑑𝑜 𝑖𝑛𝑠𝑡𝑎𝑙𝑎𝑐𝑗𝑖

• 𝐶𝑂𝑃 = =
𝑒𝑛𝑒𝑟𝑔𝑖𝑎 𝑒𝑙𝑒𝑘𝑡𝑟𝑦𝑐𝑧𝑛𝑎 𝑠𝑝𝑟ęż𝑎𝑟𝑘𝑖 𝑚𝑜𝑐 𝑒𝑙𝑒𝑘𝑡𝑟𝑦𝑐𝑧𝑛𝑎 𝑠𝑝𝑟ęż𝑎𝑟𝑘𝑖

• sezonowy współczynnik wydajności SPF (z angielskiego seasonal

performance factor, w języku niemieckim Arbeitszahl) opisujący
wydajność osiągniętą w długim okresie czasu (często 1 roku) przy
zmiennych warunkach pracy.

𝑐𝑖𝑒𝑝ł𝑜 𝑝𝑟𝑧𝑒𝑘𝑎𝑧𝑎𝑛𝑒 𝑑𝑜 𝑖𝑛𝑠𝑡𝑎𝑙𝑎𝑐𝑗𝑖 𝑜𝑔𝑟𝑧𝑒𝑤𝑎𝑛𝑖𝑎 𝑖 𝑐𝑖𝑒𝑝ł𝑒𝑗 𝑤𝑜𝑑𝑦 𝑤 𝑐𝑖ą𝑔𝑢 𝑟𝑜𝑘𝑢

• 𝑆𝑃𝐹 =
𝑒𝑛𝑒𝑟𝑔𝑖𝑎 𝑒𝑙𝑒𝑘𝑡𝑟𝑦𝑐𝑧𝑛𝑎 (𝑠𝑝𝑟ęż𝑎𝑟𝑘𝑎,𝑝𝑜𝑚𝑝𝑎 𝑑𝑜𝑙𝑛𝑒𝑔𝑜 ż𝑟ó𝑑ł𝑎,𝑟𝑒𝑔𝑢𝑙𝑎𝑡𝑜𝑟,𝑔𝑟𝑧𝑎ł𝑘𝑎)

VIII. Potencjał energii odnawialne

Udział energii odnawialnej (75%) dla SPF = 4
VIII. Potencjał energii odnawialne
Różne dolne źródła ciepła pobieranego z ziemi: układ studni
czerpalnych i chłonnych, kolektor gruntowy poziomy płaski i spiralny,
kolektor gruntowy pionowy
VIII. Potencjał energii odnawialne
Koła wodne
•Nasiębierne – wykorzystuje głównie energię potencjalną wody,
•Śródsiębierne – wykorzystujące energię potencjalną i kinetyczną wody,
•Podsiębierne – wykorzystuje głównie energię kinetyczną wody.

Mikroelektrownia wodna z kołem podsiębiernym

VIII. Potencjał energii odnawialne

 Parametry turbin wodnych
Typ turbiny Spad Przepływ [m3/s] Moc na wale [kW]
Turbina rurowa z wirnikiem Kaplana 1,5 - 25 5- 1200 do 50 000
Turbina śmigłowa w komorze otwartej 1,5 - 25 1,5- 100 do 10 000
Turbina Kaplana z wałem pionowym 8 - 80 5- 1000 do 200 000
Turbina Francisa 10 - 600 0,5- 1000 do 850 000
Turbina Peltona 50 - 1200 0, 1- 50 do 300 000

Turbina Archimedesa - stosuje się na

rzekach o stosunkowo niskich spadach
(od 1m do 10m) i niedużych
przepływach (maksymalnie ok. 10 m3/s
dla jednej turbiny). Ze względu na
swoją konstrukcję i bardzo wolne
obroty wirnika turbina Archimedesa
jest przyjazna dla fauny rzecznej

VIII. Potencjał energii odnawialne

Przyjmując wykorzystanie energii spiętrzenia wody
na potrzeby małych gospodarstw w granicach 15 –
20 kW trzeba się liczyć z nakładami rzędu 90 000 –
140 000 zł.
Proponuje się przy zaistnieniu korzystnych
warunków techniczno – ekonomicznych
wykorzystanie istniejącego potencjału cieków
wodnych do produkcji energii elektrycznej lub
bezpośredniego wykorzystania enegii mechanicznej.

VIII. Potencjał energii odnawialne

 Wartości opałowe dla przykładowych rodzajów biomasy

Wyszczególnienie Wartość opałowa, MJ/kg

Słoma żółta 14,3
Słoma szara 15,2
Drewno opałowe 13,0
Trzcina 14,5

Procentowy udział gatunków głównych drzew w rejonie

84,93 % – sosna 0,13 % – brzoza
14,04 % – świerk 0,13 % – modrzew
0,42 % – dąb 0,02 % – jesion
0,33 % – olcha

VIII. Potencjał energii odnawialne

 Struktura powierzchni lasów według wybranych
gatunków przeważających w drzewostanie
Lasy w Polsce, na Białorusi, Litwie i Ukrainie w 2010r
VIII. Potencjał energii odnawialne
Liczne, ale rozproszone działania, często wykorzystujące
oryginalne rozwiązania techniczne. Istotnym przykładem jest
oszczędność energii w suwalskiej ciepłowni poprzez
zastosowanie kogeneracji – jednoczesne wytwarzanie energii
elektrycznej i cieplnej ze spalanego opału. Zyski są nie tylko
ekonomiczne, ale i ekologiczne. Oprócz kogeneracji rozbudowa
sieci ciepłowniczych pozwoli na oszczędności energii i ochronę
środowiska poprzez ograniczenie niskiej emisji

Wiatrowa turbina wiatrowa o osi pionowej

przed zamontowaniem. Łopaty z rur PCV
o średnicy 400 mm rozcięte wzdłuż na pół

IX. Przykłady dobrych praktyk

XII. Kogeneracja
 Koszt eksploatacyjny uzyskania 1 kWh ciepła

Kocioł olejowy niekondensacyjny (sprawność 85%)

Kocioł olejowy kondensacyjny (sprawność 95%)

Kocioł gazowy kondensacyjny propan (sprawność 95%)

Starszy kocioł gazowy niekondensacyjny GZ (spraw. 70%)

Kocioł gazowy niekondensacyjny GZ (sprawność 80%)

Kocioł gazowy kondensacyjny GZ (sprawność 95%)

Kocioł węglowy, retortowy (sprawność 80%)

Kocioł na kawałki drewna (sprawność 80%)

Kocioł na pelety (sprawność 90%)

Pompa ciepła solanka / woda SPF = 4,5 taryfa nocna

Pompa ciepła solanka / woda SPF = 4,5

Pompa ciepła solanka / woda SPF = 4,0

Pompa ciepła powietrze / woda SPF = 3,3

System akumulacyjny ogrzewania elektrycznego

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

XII. Kogeneracja
Dziękuję za uwagę