Alev Almış B"nalar: S"tüasyon"st

Enternasyonal ve Kızıl Ordu

Fraks"yonu
Guy Debord’un son f!lm! In g!rum !mus nocte et consum!mur !gn!’de
(1978) S!tüasyon!st Enternasyonal (SE) !le Kızıl Ordu Fraks!yonu
(RAF) arasındak! b!r yakınlaşmaya tanıklık eder!z. F!lm!n ortalarında,
kamera !k! fotoğrafı merceğ!ne alır: 1976 ve ardından da 1977’de
b!r!nc! nes!l RAF üyeler!n!n !nt!har ett!ğ! yüksek güvenl!kl! Stuttgart-
Stammhe!m cezaev!n!n dışarıdan görünümü ve solcu m!l!tanlar
Andreas Baader ve Gudrun Enssl!n’!n 1968’de mahkemede çek!lm!ş
fotoğrafları. Anlatıcının “La plus belle jeunesse meurt en pr!son”
ded!ğ!n! duyarız: “Gençl!k ç!çeğ! hap!shanede solmaktadır.” Debord,
RAF’a a!t bu !k! belgeden hareketle 1960’ların sonlarında Avrupa’yı
yer!nden oynatan yen!k devr!m ve etk!ler! üzer!ne kafa yorar. F!lm,
s!tüasyon!stler!n “sanata son vererek”, Debord’un sözler!yle “Tanrı’nın
öldüğünü katedral!n tam orta yer!nde !lan ederek” ve “Eyfel Kules!’n!
havaya uçurma planları yaparak” yaratmaya çalıştıkları etk!ye hüzünlü
b!r bakış atar.

1968’!n hatıraları anlatıcıyı b!r d!z! soru sormaya yönlend!r!r: Neden

bazı mücadeleler hez!mete uğramıştır; hâlâ proletarya d!ye b!r
sınıftan söz edeb!l!r m!y!z; eğer edeb!l!rsek bu nasıl b!r sınıftır,
k!mlerden oluşur? Y!t!k b!r Par!s’!n görüntüler! ekrandan geçerken –
unutulmuş kafeler!n kapı eş!ğ!ndek! kızlar; Les Halles’!n, Centre
Pomp!dou’nun planlamacıları tarafından !st!mlak ed!lmeden önce
çek!lm!ş gece görüntüler!– Debord da !zley!c!lere 1968’l!ler!n akıbet!n!
hatırlatır: “Çoğunun sonu !nt!har olmuştur”. Fakat, sonra b!rden f!lm!n
başlığını tercüme eder: “gecen!n !ç!nde dönüp duruyoruz, alevler b!z!
yutarken”. Debord !zley!c!ler!, geçm!ş!n yıkıntılarının altından kalkıp
:
 S!tüasyon!st Enternasyonal’e (SE), RAF’a ve dönem!n d!ğer estet!k ve
toplumsal hareketler!ne can veren !tk!ler! yen!den keşfetmeye çağırır.

Stammhe!m cezaev!, In g!rum !mus nocte et consum!mur !gn!, 1978

Andreas Baader ve Gudrun Enssl!n, In g!rum !mus nocte et

consum!mur !gn!, f!lm! !zlemek !ç!n: www.ubu.com

RAF’la s!tüasyon!stler arasında bağlantı kuran tek k!ş! Debord değ!ld!.

Özell!kle geçt!ğ!m!z yıllarda, Debord’un “durumları” !le Baader-
:
 Me!nhof’un saldırıları arasında benzerl!k kuran k!m! kültür tar!hç!ler!
ve sanatçılar oldu. Ama ş!md!ye kadar !k! grup arasındak! !l!şk!y!
!rdeleyen h!çb!r çalışma olmadı. Thomas Elsaesser, bu !k! hareket!
aynı eksene oturtan !lk akadem!syenlerden b!r!yd!. Elsaesser,
telev!zyon ve f!lmlerdek! RAF tems!l! hakkında yazdığı b!r denemede,
savaş sonrası Avrupa’da sanatçı ve eylemc!ler!n paylaştığı ortak
zem!n! saptıyor ve bu bağlamda SE’y! anal!z!ne dah!l ed!yordu
[metn!n !lg!l! pasajlarının çev!r!s! en altta].[1] S!tüasyon!stler de RAF
da l!beral demokras!n!n rehavet!ne çomak sokmayı amaç
ed!nm!şlerd!; bunu yaparken benzer b!r yaklaşım serg!led!kler! de
oluyordu. İk!s! de anarş!zm ve Marks!zm’!n cephanel!ğ!nden
beslen!yordu ve güçler!n!, savaş sonrası planlamacıların hayata
geç!rd!ğ! b!r şeh!r manzarasında sınıyorlardı. SE, estet!k hayal gücünü
modern Par!s’!n üzer!ne yansıtmanın peş!ndeyd!; RAF !se Alman
halkına karşı gerçekleşt!receğ! terör eylemler!n! planlamak !ç!n
Frankfurt ve Hamburg’un çokkatlı b!nalarına çek!lm!şt!. Her !k! grubun
üyeler! de !maj pol!t!kasının olanaklarının farkındaydı. Popüler basın ve
telev!zyon yayıncılığıyla hem beraber hem de ona karşı çalıştılar.
Fakat, Debord göster! toplumunu –sermayen!n “!maja dönüşünceye”
kadar b!r!kt!ğ! durumu– topa tutarken, RAF l!derler! medya
mak!nasına yem oldular ve ger!ye st!l bakımından zeng!n ama pol!t!k
anal!z açısından zayıf b!r m!ras bıraktılar.

Durum

İk!nc! Dünya Savaşı’nın yaralarını sarmakla uğraşan Avrupa, emperyal

güçler!ne karşı yükselen !t!razlarla baş etmen!n yolunu devlet !dare
tarzını değ!şt!rmekte ve h!ç vak!t kaybetmeks!z!n teknoloj!k
modernleşmeye g!tmekte buldu. S!tüasyon!stler ve RAF, farklı ve
hatta zıt !tk! ve eğ!l!mlerle, bu tar!hsel ana tepk! gösterd!ler. Erken
dönemler!nde Henr! Lefebvre’!n f!k!rler!ne merak salan SE, düşünürün
:
 gündel!k yaşamda yabancılaşmayla !lg!l! anal!z!nden hareketle yapılı
çevre hakkındak! eleşt!r!ler!n! kesk!nleşt!rd!. B!lhassa Debord ve Raoul
Vane!gem, kent!, toplumsal dönüşümün ana mahall! olarak görüyor ve
alternat!f ps!kocoğrafyalar tasavvur ed!yorlardı. Le Corbus!er ve d!ğer
modern!stler!n m!mar!s!n! yerden yere vuran Debord ve Vane!gem,
Fransız şeh!rler!n! hızla tekt!pleşt!ren apartmanlara ateş püskürüyor
ve her tür kültürel ve tar!hsel farklılığı düzleyecek şek!lde planlanan
otoyolları topa tutuyorlardı. Debord, Fransız şeh!rler!n! ve bu
şeh!rlerde sürdürülen yaşamları şek!llend!ren ızgara planı çarpıtmak
amacıyla détournement (ustalıklı saptırma) programını ortaya attı.
Şeh!r plancılığının uzlaşımlarını karşılarına alan s!tüasyon!stler,
arzunun güçler!yle tasarımı hükümsüz kılmaya çalıştılar.

G!tt!kçe gen!şleyen çeperler!yle beraber prefabr!k şehr! baştan ele

almayı ve alt üst etmey! hedefleyen SE g!b!, kend!ler!n! Stadtguer!llas
[şeh!r ger!llaları] olarak adlandıran RAF üyeler! de eylemler!n! modern
metropollerde gerçekleşt!r!yorlardı. Öğrenc! hareket!yle köprüler! atan
RAF üyeler! Frankfurt, Stuttgart, Hamburg ve Berl!n arasında g!zl!ce
mek!k dokuyor, savaş sonrası planlamacıların mantığını saptırmak
!sterces!ne çokkatlı b!nalarda k!raladıkları da!reler! reh!neler !ç!n
hücrelere çev!r!yorlardı. RAF da, SE g!b!, faş!zm v!rüsünün,
modernleşme süreçler!nden ve onun ürünler!nden kaynaklandığını
düşünüyordu. RAF’a göre, Alman metropoller!ndek! n!zam,
fabr!kalarda ve toplama kamplarında türdeşleşen yaşamın b!r
metaforunu sunuyordu. Batı Almanya’dak! ekonom!k muc!zen!n
(W!rtschaftswunder) yarattığı alışver!ş pasajları ve toplu konutlar bu
mus!bet!n bel!rt!ler!ndend!. Bu kültürü !st!smar ederek otor!ter pol!t!ka
ve toplum yapılarını akamete uğratmak mümkündü. RAF l!derler!nden
Gudrun Enssl!n, !y! kotarılmış başkaldırı eylemler!n!n Alman devlet!n!
sertl!ğe sevk ederek tahakküm !stenc!n! ele vermeye mecbur
edeceğ!n! düşünüyordu. RAF, savaş sonrası demokras!n!n kırılgan
kurumlarının altında, Naz!ler!n ordu-endüstr! kompleks!n! ayakta tutan
:
 ve b!r türlü d!nmek b!lmeyen coşkuyu sez!yordu. Saldırılarının,
stratej!k olarak faş!zm v!rüsünü ortaya çıkararak Almanları kend!
eller!yle bu !llet! ortadan kaldırmaya teşv!k edeceğ!n! ve böylece
homeopat!k b!r etk! yaratacağını umuyorlardı.

Gündel!k hayatta b!r temerküz düzen! tesp!t eden Vane!gem, savaş

sonrası Avrupa şeh!rler!ne yönel!k s!tüasyon!st eleşt!r!n!n ana
noktalarını ortaya koydu. “Şeh!rc!l!ğe Karşı Yorumlar” adlı yazısında
“Naz!ler günümüzün şeh!rc!ler!n! tanımış olsalardı, toplama kampı
n!yet!ne, dar gel!rl!lere yönel!k konutlar !nşa ederlerd!” d!ye yazıyordu.
SE’n!n Auschw!tz hakkındak! görüşler!, göster! anal!zler!n!n özet!
mah!yet!nded!r. Vane!gem’a göre, şeh!r planlama, reklamcılık ve
!deoloj! “muazzam b!r koşullandırma mak!nasının” b!rb!r!yle bağlantılı
d!şl!ler!yd!. Yen! şehr!n “k!tle karakter!ne” ve “b!ç!msel yoksulluğuna”
odaklanan Göster! Toplumu f!lm!nde Debord bunu s!nematograf!k
yollarla ortaya koyar. F!lm!n can alıcı sekanslarından b!r!, H!tler’!n
toplama kamplarından görüntüler !le 1968 bar!katları da dah!l olmak
üzere Par!s’ten k!m! kareler! yan yana get!r!r, böylece s!tüasyon!stler!n
Almanya’nın kültürel pol!t!kasına yönel!k !lg!ler!ne ışık tutar. Bu !maj
akışına eşl!k eden satırlar, s!tüasyon!zm!, Avrupa total!tar!zm!n!n
travmalarına yönel!k b!r tepk! olarak sunar: “Toplumsal barış güç bela
yen!den kurulalı ancak b!rkaç sene olmuştu k!, sabıka kayıtlarına
‘s!tüasyon!stler’ olarak geçecek olanlar ortaya çıkarak böyle b!r
barışın sonunu muştuladı”. Bu montajda yer alan !majlardan !k!s!
özell!kle çarpıcıdır. S!tüasyon!st tar!h!n parlama noktalarını m!mleyen
bu görüntüler alev almış b!nalara a!tt!r: 1933’te yanan Re!chstag ve
1965 Watts ayaklanmaları sırasında alevler !ç!nde kalan b!r b!na.

Yakıcı Mantık

SE ve RAF’ın yörüngeler! zaman zaman kes!şt!; zaman zaman

b!rb!r!nden uzaklaştı ama her !k!s!n!n de eylemler! Watts
ayaklanmaları sırasında !vme kazandı. Tüm dünyada telev!zyonlardan
:
 seyred!len ayaklanma, Los Angeles’ın merkezî bölgeler!nden b!r!nde
yer alan ve ağırlıklı olarak Afr!ka kökenl! Amer!kalı !şç! sınıfının
yaşadığı gen!ş caddel!, alçak b!nalı b!r mahallede başladı. Pol!s
vahşet!ne ve !şlemez hale gelm!ş altyapıya !syan eden gençler park
hal!ndek! arabaları yaktılar, v!tr!nler! tuzla buz ett!ler ve v!raneye
dönmüş dükkânları yağmaladılar. Yetk!l!ler!n asay!ş! sağlaması altı
gün aldı. Yerel eylemc!ler ve sosyal b!l!mc!ler Watts İsyanı’nın sebep
ve sonuçları üzer!ne seneler boyunca kafa yordular. Oysa,
s!tüasyon!stler!n durumu anal!z etmes! pek uzun sürmed!. SI
derg!s!n!n 1966 yılına a!t b!r sayısında ayaklanmalar hakkında
“Göster!-Meta Ekonom!s!n!n Ger!ley!ş! ve Yıkılışı” başlıklı b!r yazı
yayınladılar. Yazıya alevler !ç!ndek! büyük b!r dükkânın resm! eşl!k
ed!yordu; resme uygun görülen başlık !se “Şeh!rc!l!k Eleşt!r!s!”yd!.
V!tr!n! patlatan alev alev dumanlar üst katları sarmıştı.

O zamanlar pek çok solcu, an! ve düzen bozucu patlama f!kr!n!

saplantı hal!ne get!rm!şt!. 60’ların ortalarından 70’lere kadar süren
:
 “kızıl yıllar”la !lg!l! çalışmasında Gerd Koenen’!n de bel!rtt!ğ! g!b!,
yanan b!na görüntüler! dönem!n rad!kal ruhunu yakalayan !mgelerden
b!r!yd!. Los Angeles’tan Par!s’e seyahat eden bu !mge, burada b!r kez
daha !syan ateş!yle tutuşturulduktan sonra Almanya’ya doğru yol
alıyordu. Watts !syanının önem!ne d!kkat çekenlerden b!r! de, olay
olduğunda çoktan gruptan aforoz ed!lm!ş olan esk! SE üyes! D!eter
Kunzelmann’dı. Debord g!b! Kunzelmann’ın da esas !lg!s!n! çeken,
alevler !ç!ndek! dükkân v!tr!n!n!n fotoğrafıydı. Bu fotoğrafı, Berl!n’de
yerleş!k b!r “özgür aşk” komünü olan Kommune 1’!n (K1) çıkardığı
muhal!f b!r broşürde yayınladı. Söz konusu broşür s!tüasyon!zmden
!zler taşıyordu: SE’den atılmadan önce Spur adlı s!tüasyon!st derg!n!n
ed!törlüğünü yürüten Kunzelmann, ev arkadaşları Ra!ner Langhans ve
Fr!tz Teufel’le beraber, s!tüasyon!st détournement  programını
Almanya’nın alternat!f ortamına tanıtmak !ç!n Volta!re adlı Kommune 1
broşürünü kullanmıştı. B!rkaç haftaya kalmadan, uygulamaya
soktukları avangard stratej!ler Almanya’dak! sol aşırıcılığın en yanıcı
eğ!l!mler!yle buluşup patlayıcı b!r n!tel!k kazanacaktı.

Los Angeles’tan Berl!n’e yol almakta olan anarş! kıvılcımı 1967’de

Brüksel’de b!r süpermarkette mola vererek 253 k!ş!n!n ölümüyle
sonuçlanan b!r kundaklama olayına yol açtı. Langhans ve Teufel,
olaya gen!ş yer veren Avrupa gazeteler!n!n kabaran !lg!s!nden
yararlanmaya karar verd!ler. Belç!ka emn!yet güçler! yangının pol!t!k
sa!klerle çıkarıldığına da!r herhang! b!r emare bulamasalar da,
komüncüler, olayı, ABD öncülüğündek! V!etnam Savaşı’na karşı b!r
protesto olarak lanse ett!ler. İdd!a ett!kler!ne göre, yangın, savaşı eve
taşımak ve savaş sonrası Avrupa’nın üzer!ne çöken h!ss!zl!k bulutunu
dağıtmak amacıyla çıkarılmıştı. Langhans ve Teufel, “Berl!n’!n
Süpermarketler! Ne Zaman Yanacak?” başlığını taşıyan b!r yazıyla K1
komüncüler!n!, Almanya Federal Cumhur!yet!’nde anarş!y! düpedüz
başlatmasalar b!le en azından hayal etmeye çağırıyordu:

İç!ndek! !nsanlarla beraber yanan b!r süpermarket sayes!nde b!r

:
 Avrupa metropolünde !lk defa o kavurucu V!etnam h!ss!n!, Berl!n’de
hasret kaldığımız b!r h!ss!, tattık ... Brüksel b!ze tek çözüm yolunu
göster!yor: Yan süpermarket, yan!

Bu broşür Kommune 1’de elden ele dolaşsa da h!ç k!msede harekete

geçme !ht!yacı uyandırmadı. Komüncüler, onun yer!ne, kooperat!f!n
meseleler!ne dönmey! yeğled!ler. Fakat, bu yakıcı retor!k K1’le yakın
bağlantıları olan Andreas Baader ve Gudrun Enssl!n’!
heyecanlandırmıştı. Broşürün yayınlanmasının üzer!nden daha !k!
hafta geçmem!şken Frankfurt’tan kalkıp Berl!n’e g!den RAF m!l!tanları,
komüncülere Almanya’nın süpermarketler!nde “ateşle oynama”
planlarından bahsett!ler. Frankfurt’a, ev yapımı patlayıcı ve fünyelerle
donanmış halde döndüler. Şehr!n ana caddes! Ze!l’! baştan sona
arşınladıktan sonra n!hayet Kaufhaus Schne!der’e g!rmeye karar
verd!ler.

Kapanış saat!ne doğru, !çer!de tek tük !nsan kalmışken, bombaları

showroom’lara yerleşt!rd!ler – b!r!n! kadın g!ys! bölümündek! b!r
v!tr!ne, d!ğer!n! de ev eşyaları bölümündek! B!ederme!er tarzı b!r
dolabın !ç!ne. Ardından da daha fazla sayıda bombayı yakınlardak!
Kaufhof süpermarket!ne yerleşt!rd!ler. Planlandığı üzere gece yarısı
patlatılan bombalar dükkânları alevlere boğdu ve tüm şehr! alarm
sesler!yle çınlattı. Ertes! gün bütün yerel gazeteler yangını manşetten
verd!. Olay esnasında dükkânların c!varında bulunan b!rkaç k!ş!n!n
hayatı tehl!keye g!rse de net!cede yaralanan olmadı. S!gorta ş!rketler!
onarım masraflarını üstlend!: Kaufhaus Schne!der !ç!n 282.339 mark;
Kaufhof !ç!nse 390.865 mark.

Pol!s b!rkaç gün !çer!s!nde Enssl!n ve Baader’!n !z!n! sürüp tutukladı.

Duruşma tar!h! Ek!m 1968 olarak bel!rlend!. Fakat, duruşmadan önce
b!r Frankfurt mahkemes!nde halkı suça teşv!k etmekle yargılanan
:
 Langhans ve Teufel’!n davaları mütalaa ed!lecekt!. Jür!, K1
broşürünün b!r sanatsal özgürlük !fades! m! yoksa terör planı mı
olduğuna karar verecekt!. Karar, Enssl!n ve Baader davası !ç!n olduğu
kadar 70’ler boyunca Alman toplumunu meşgul edecek olan d!ğer
RAF davaları !ç!n de emsal teşk!l edecekt!. Müfett!şler temel b!r
soruya odaklandılar: Estet!k performansları terör eylemler!nden nasıl
ayırt eder!z? N!hayet!nde bu soruya verd!kler! cevap, tar!hsel
avangardlarla savaş sonrası Avrupa’nın öncü hareketler!n! b!rb!r!ne
bağlayan soykütüğü ana hatlarıyla ortaya koyuyordu.

Bu sırada Langhans-Teufel davasına bakan hâk!m, “Berl!n’!n

Süpermarketler! Ne Zaman Yanacak?” başlıklı broşür başta olmak
üzere K1’!n yayınlarını anal!z etmeler! !ç!n felsefe, edeb!yat, !lah!yat ve
sosyoloj! profesörler!nden oluşan b!r heyet topladı. Heyet, söz konusu
broşürü büyük Alman düşünürler!n!n yanı sıra kıta felsefes!ndek! en
!ler!c! eğ!l!mler! de kapsayan gen!ş b!r entelektüel çerçevede
değerlend!rd!. Uzmanlar !k! farklı söylem! ele alarak !şe başladılar: B!r
yanda, Kant ve Sch!ller’!n klas!k güzell!k tanımları; öte yanda,
Sartre’ın eleşt!rel angajmana yönel!k çağrıları. Yargı Gücünün
Eleşt!r!s!’n! kısaca değerlend!ren heyet, “güzel!n amacını
amaçsızlığında” gören Kant’ın sanat anlayışı !le her tür kültürel
üret!m!n özü !t!bar!yle toplumsal ve pol!t!k olduğunu savunan Sartre’ın
varoluşçu görüşler!n! karşılaştırdı.

Bu ayrımı b!r kez saptadıktan sonra, K1 yayınlarının sanatsal değer!n!

ölçmeye ve Baader ve Enssl!n’! yangın çıkarmaya teşv!k eden!n bu
yayınlar olup olamayacağını tesp!t etmeye çalıştılar. Rapora
ekled!kler! bölüme, değerlend!rmeye alınan metn!n c!dd!yet!n!
[Ernsthaft!gke!t ] sorgulayarak başladılar. Heyet!n d!llend!rd!ğ!
kuşkuları fırsat b!len Langhans ve Teufel, “bu broşürü b!r yangın
çıkarma çağrısı olarak okumuş olan varsa salaktır” d!ye bağırarak
duruşmayı böldüler. B!r de üzer!ne “ve şüphes!z bu mahkeme
salaklıkta kend!n! !spat ett!” d!ye ekled!ler. Bu gülünç n!da, heyet!,
:
 estet!k teor!n!n daha genel çerçeves!n! b!r kenara bırakıp sürreal!zm!n
m!rasını değerlend!rmeye sevk ett!. B!l!rk!ş! heyet!, verd!kler! !fade
boyunca, söz konusu broşür !le Avrupa’nın tar!hsel avangardları
arasındak! akrabalığı ortaya koymaya çalıştı. Langhans ve Teufel’!
tem!ze çıkaran da bu hamle olacaktı.

Uzmanlar K1 broşürünün “sürreal!st b!r belge” olduğuna kanaat

get!rd!ler: terör!st b!r kullanma kılavuzu değ!l; edeb! b!r öykünme
çağrısı. İdd!alarını temellend!rmeler!n! !steyen hâk!me de sürreal!zm!n
tanımını sundular: Heyete göre, sürreal!zm, kend!ne has b!r üslubu ve
anlatım tekn!kler! olan Par!s menşe!l! öneml! b!r harekett!. D!ğer
belagat araçlarının yanı sıra sürreal!stler!n sıklıkla başvurdukları
stratej!lerden b!r! de “ş!ddet eylemler!ne yönel!k provokat!f
çağrılarda” bulunmaktı. Hermenöt!k ve Yahud!l!k araştırmaları
profesörü Jacob Taubes, provokasyon !le tal!mat arasındak! farkı
ortaya koymak !ç!n, Raymond Queneau’nun sürreal!zme ç!zd!ğ!
kavramsal programdan alıntı yaptı:

Sürreal!st devr!m!n b!r!nc!l hedef! madd!, gözle görülür !l!şk!ler!

değ!şt!rmek değ!ld!r. Bundan çok daha fazla arzuladıkları b!r şey
varsa, o da, tek tek her b!r b!rey!n düşünüşünü devreye sokmaktır.

Sonunda heyet, “Berl!n’!n Süpermarketler! Ne Zaman Yanacak?”

başlıklı broşürün Alman toplumuna yönel!k elle tutulur b!r tehd!t teşk!l
etmed!ğ! konusunda hâk!m! !kna etmey! başardı. Langhans ve Teufel
hakkındak! suçlamalar düştü düşmes!ne ama dava bozguncu
karakter!yle akıllara kazındı. Duruşma sona ermeden önce, b!l!rk!ş!
heyet!, “İk!nc! Sürreal!zm Man!festosu”ndan, !ç!nde André Breton’un
belk! de en meşhur buyruğunun da geçt!ğ! b!r pasaj okudu:

En bas!t sürreal!st eylem, elde tabanca sokağa fırlayıp tet!ğ!

olab!ld!ğ!nce hızlı çekerek rastgele kalabalığa ateş etmekt!r.
:
 Hayatında b!r kez olsun, yürürlüktek! sef!l aşağılama ve aptallaştırma
s!stem!ne bu şek!lde son vermey! düşlemem!ş olan k!m varsa, o
kalabalıkta, namlunun ucundak! yer! hazırdır.

 
Palx diziler fff manifesto esenlik bildirisi

“Sürreal!zm Man!festosu”ndan yapılan bu alıntı, Frankfurt

mahkemes!n!n c!dd! salonunda ufak çaplı b!r sürreal!st enerj!
patlamasına sebep oldu. Breton’un cüretkâr çağrısını duyan
tutukluların nefes! kes!ld!. Başka h!çb!r yerde olmadıysa da burada
sanat sah!den yaşama zerk ed!lm!şt!. Kommune 1, sürreal!st !tk!ye
tercüman oldu. Yakında RAF bu !tk!y! pol!t!k ş!ddet olarak yürürlüğe
sokacaktı.

Estet"k ve (İç) Pol"t"ka

Baader ve Enssl!n’!n davası da estet!k ve pol!t!ka eksen!nde

dönecekt!. Sanıkların hâk!m karşısındak! yerler!n! almasıyla beraber
salon K1 broşürü davasından alıntılarla yankılandı. Havalı der!
kıyafetler g!yen ve duruşma uzadıkça okul çocukları g!b! aralarında
şakalaşan davalılar !lg! odağı olmaktan gayet memnun
gözüküyorlardı. Enssl!n, !fades!nde, V!etnam Savaşı’nı protesto etmek
amacıyla mülke zarar verd!kler!n!, yoksa !nsan hayatına kastetmek
g!b! b!r n!yetler! olmadığını söyled!. İk!l!, başka muhalefet kanallarını
denem!ş, fakat Güneydoğu Asya’da tırmanan ş!ddet onları daha
rad!kal yollara başvurmaya mecbur etm!şt!. “Lafla !ş!n
yürümeyeceğ!n!, eyleme geçmek gerekt!ğ!n! öğren”m!şlerd!. Bah!sler!
yüksekten açan Enssl!n, böylece Kommune 1’!n s!tüasyon!st
müdahaleler!nden c!dd! şek!lde sapmış oluyordu. Ve bunu kasıtlı b!r
şek!lde yapmıştı. Duruşmayı beklerken, mahkeme tarafından
görevlend!r!len b!r ps!k!yatr!ste Almanya’da, ve n!hayet!nde tüm
dünyada, toplumsal değ!ş!kl!kler gerçekleşt!rmeye kararlı olduğunu
söyled!. Sanatsal b!r deney yapmıyordu; pol!t!k ve ekonom!k b!r
:
 m!syonu vardı. Duruşunda ısrarcıydı: “Kültür tar!h!nde b!r sayfadan
!baret olmak !stem!yoruz”.

Bu tür estet!k karşıtı beyanlara rağmen, Avrupa avangardının RAF

üzer!nde, özell!kle de !lk yıllarında, azımsanamayacak b!r etk!s!
olmuştu. Görsel ve sahne sanatlarıyla akt!f olarak uğraşan RAF
üyeler! Almanya’nın başlıca şeh!rler!n! b!rb!r!ne bağlayan b!r karşı-
kültürün gel!şmes!ne katkıda bulunmuştu. Andreas Baader, Ra!ner
Werner Fassb!nder’!n Mün!h’tek! yönetmen ve hayranlar
çevres!ndend!. Hamburg’dak! Güzel Sanatlar Ün!vers!tes!’nde s!nema
okuyan Holger Me!ns, burada Harun Farock!’yle tanışmıştı. Horst
Söhnle!n, Mün!h’tek! Act!on Theather’da yönetmenl!k yapmıştı.
Enssl!n ve Baader, Frankfurt’u yangın yer!ne çev!recek bombaları
yerleşt!rd!kten sonra soluğu Club Volta!re’de aldılar; burası,
dadacıların Zür!h’tek! buluşma yer! olan Kabare Volta!re’le olan gönül
bağıyla b!l!n!yordu. Fakat, !lerleyen yıllarda RAF, estet!k avangarddan
ayrı b!r gündem! olan m!l!tan b!r öncü kuvvet olduğu konusunda
h!çb!r kuşkuya yer bırakmamak !ç!n el!nden gelen! yaptı. Frankfurt
süpermarketler!ndek! bombalar patladıktan dak!kalar sonra b!r kadın,
muhtemelen Enssl!n, Alman Haber Ajansı’nı arayarak bu ayrımı
netleşt!rd!. Eylemler!n!n sıradan b!r “happen!ng” olarak görülmes!n!
!stemeyen kadın, yaptıklarını “pol!t!k b!r !nt!kam eylem!” olarak
tanımladı.

Enssl!n ve Baader, Frankurt’un Ze!l Caddes!’n! ateşe vererek,

Kommune 1’!n s!tüasyon!st stratej!ler!n! öncü m!l!tanlık doğrultusunda
eğ!p bükmüş ve saptırmış oldular. Bu her ne kadar doğru b!r önerme
olsa da, SE’n!n yalnızca estet!k b!r gündem! olduğunu, RAF’ın !se salt
pol!t!k sa!klerle hareket ett!ğ!n! !ma ed!yor. Oysa, !k! grup da hem
pol!t!k hem de estet!k düzlemde etk!nl!k gösterd!. SE en kayda değer
müdahaleler!n! görsel kültür ve eleşt!rel teor! alanlarında yapmış olsa
da, özell!kle Debord, grubun pol!t!k k!ml!ğ!n! estet!k eğ!l!mler!n!n
üstünde tutmaya mey!ll!yd!. SE’n!n kr!ze g!rd!ğ! dönemlerde, Debord
:
 retor!k olarak tabancasına davranır, hareket!n pol!t!k savlarını
tekrarladıktan sonra kend!s!ne meydan okuyanları dramat!k b!r
şek!lde çek!rdek gruptan kovardı.

SE, bu tür tasf!yeler yoluyla kend!n! yen!den yarattı. Çeperler!yle

bağlarını yavaş yavaş kopararak çek!rdek kadroyu !y!ce kem!kleşt!rd!.
S!tüasyon!zm! tanımlamaktan !t!nayla kaçınsalar da bu tür bölünmeler
en az man!festolar kadar açık ve net b!r şek!lde grubun negat!f
estet!ğ!n! ortaya koyuyordu. Bu hamleler grubun retor!ğ!n! de
değ!şt!rd!; öyle k!, bu retor!ğ!n RAF’ın son yıllarındak! tebl!ğler!n!n
açıktan açığa pol!t!k m!zacına yaklaştığı oldu. SE, başlarda, rad!kal
arzuyu yönlend!rmen!n ana araçları olarak m!marlığı ve şeh!rc!l!ğ!
görmüştü. Fakat, gruptan !lk atılanlar da m!marlar ve sanatçılar oldu.
S!mon Sanders, Guy Debord ve d!ğer sertl!k yanlılarının, zaman
!çer!s!nde “mekânsal konum ve dekor”a da!r madd! sorunlara !lg!ler!n!
kaybed!p b!ç!msel ve kavramsal meselelere yöneld!kler!n!; çok
geçmeden de “durum”u saf “devr!mc! b!l!nç”le özdeşleşt!rd!kler!n!
!dd!a ed!yor. Öte yandan, RAF, daha zal!m !hraç yöntemler! terc!h
ed!yordu: mesela, 1972’de gruptan ayrılmak !steyen Ingeborg Barz'ın
öldürüldüğü !dd!a ed!lecekt!.[2]

SE, 1964’te yayınladığı b!r yazıda “yalnızca toplumsal patlamayı

örgütleyeceğ!n!” beyan ederek terör eylemler!yle arasına mesafe
koydu. “Özgür patlama, b!z!m de d!ğer tüm !radeler!n de
denet!m!nden azade b!r şek!lde gerçekleşmel!.” Fakat, Tom
McDonough’un ortaya koyduğu g!b! bu, s!tüasyon!stler!n düşüncey!
prat!ğ!n önüne koydukları anlamına gelm!yordu. Daha z!yade, terör
örgütü olmanın gerekler!ne (operasyonel detaylarla kafayı bozmak;
g!zl!l!k !ht!yacı) kafa tutuyor, ve araçlarla amaçlar arasında b!r denge
tes!s etmeye çalışıyorlardı. SE sürekl! üye kaybetse de her zaman
“yerüstünde” kaldı. “Göster!-Meta Ekonom!s!n!n Ger!ley!ş! ve Yıkılışı”
başlıklı yazının yer aldığı sayı da dah!l olmak üzere SI derg!s!n!n bazı
sayıları, faal!yetler!n!n toplumda yarattığı etk!ler! önemsed!kler!n!
:
 ortaya koyuyor.

“Eyfel Kules!’n! havaya uçurmakla” !lg!l! sözler!nden de

anlaşılab!leceğ! üzere, SE resmen dağıldıktan sonra Debord, tekrar
tekrar terör!zm temasına döndü. 1988’de yayınlanan Göster! Toplumu
Üzer!ne Yorumlar adlı çalışmasında G!anfranco Sangu!nett!’n!n On
Terror!sm and the State (Terör!zm ve Devlet Üzer!ne) başlıklı yazısının
yörünges!nden g!den Debord, demokras! !le terör arasında karşılıklı
Pkk olarak kurucu b!r !l!şk! olduğunu !ler! sürüyordu. “Terör!zm h!kâyes!n!n
köken yazarı devlet”t!, ona göre. Vatandaşlar (“sey!rc!ler”) !se terör!zm ve
m!l!tanlık hakkında ancak kısm! b!r anlayışa sah!p olab!l!rlerd!.
“Terör!zme kıyasla” her şey!n “daha rasyonel ve demokrat!k”
olduğuna kan! olacak kadar b!lg! sah!b!yd!ler sadece.[3]

SE’n!n bazı met!nler!, s!tüasyon!stler!n “asla terör!zme bulaşmaması

gerekt!ğ!” konusunda ısrarcı olsa da, Vane!gem’!n yazılarında yüzyıl
sonunda yaşamış ve zaman zaman terör!st yöntemlere başvurmuş
olan anarş!stler Franço!s Ravachol ve Jules Bonnot’ya yönel!k b!r
!lg!n!n !zler!ne rastlanır. Vane!gem’!n stratej!k ş!ddete yaptığı
göndermeler ve teor!k düşünceye tahammülsüzlüğü, b!r!nc! nes!l RAF
üyeler!n!n duruşunun haberc!s! n!tel!ğ!nded!r. Debord’un felsefes! ve
pol!t!k angajmanıyla pek çok noktada ters düşen Vane!gem, Gençler
!ç!n Hayat B!lg!s! El K!tabı: Gündel!k Hayatta Devr!m adlı k!tabında
savaş sonrası toplumun rehavet!ne karşı koyab!lecek “rad!kal b!r
özne” tasarlar. “Hayatta kalma mücadeles!n!n uzun ıstırabı” yer!ne
“ş!ddet yıldırımları”na öncel!k ver!r ve “yen! devr!mc! takt!kler” !ç!n
çağrıda bulunur.

Debord, göster!n!n !ç çel!şk!ler!n! açığa çıkarırken, Vane!gem onu

tümden olumsuzlamak !ç!n doğrudan eyleme başvurulması
taraftarıydı. Vane!gem’!n rad!kal öznes!, teor!k dolayımı devre dışı
bırakarak, tar!hsel mücadelen!n orgazm!k b!r patlamayla sona ereceğ!
n!ha! aşamaya ulaşacaktı çabucak. Vane!gem’!n erot!kası, Alman
:
 karşı-kültürünün, özell!kle de Kommune 1’!n tonunu bel!rleyen sosyal
ps!koloj! unsurlarıyla uyum !çer!s!ndeyd!. Ama bundan da öneml!s!,
Vane!gem’!n eylem çağrısı, Alman rad!kaller!n pek yakında
gerçekleşt!receğ! b!r hamlen!n haberc!s! n!tel!ğ!ndeyd!: teor!k tartışma
defter!n! kapatan RAF, hesapta prat!k yoldan ş!ddet!n peş!ne düştü.

Kaynak: Char!ty Scr!bner’ın “Bu!ld!ngs on F!re: The S!tuat!on!st

Internat!onal and the Red Army Fact!on” başlıklı yazısından
kısaltılarak çevr!ld!, Char!ty Scr!bner, After the Red Army Fact!on:
Gender, Culture, and M!l!tancy !ç!nde (New York: Columb!a
Un!vers!ty Press, 2015)    

Ant"gone Agon"stes: Şeh"r Ger"llası mı, Ger"lla Şeh"rc"l"k m"?

Thomas Elsaesser

[...] RAF’ın ş!ddet eylemler!n!n ve pol!t!k hedefler!n!n sonuç

vereb!leceğ! düşünülmese de, etk!leş!m tarzlarının, ahlak!
üstünlükler!n!n ve müdahale takt!kler!n!n onları dönem!n en öneml!
öncü kuvvet! yapmaya yetecek kadar çağdaş olduğu konusunda
k!msen!n en ufak b!r şüphes! yoktu. Bunun sebeb!, pol!t!kalarının
estet!k b!r kırılma yaratması ve prat!kler!n!n, b!rden fazla cephede
şek!llenmekte olan b!r doğrudan eylem kültürünün !ç!ne oturmasıydı.
Hollywood s!nemasının romant!k ‘kanunsuzlar çetes!’ kl!şes!ne
uysalar da, Baader, Me!nhof, Enssl!n ve Raspe’n!n esas a!t olduğu yer,
happen!ng kültürü, graff!t! sanatı ve fluxus etk!nl!kler!, sokak t!yatrosu
ve L!v!ng Theatre’dı: S!tüasyon!stler!n kentte gerçekleşt!rd!kler!
dér!ve’ler! ş!ddetl! ve ger! dönüşü olmayan b!r şek!lde tırmandıran
dışa dönük b!r enerj!ler! vardı. Bazı RAF eylemler!n!n tek!ns!z b!r
şek!lde f!lm sahneler!n! (!lla Hollywood f!lmler! değ!l) anımsattığı
doğrudur: Schleyer’!n şoförünü fren yapmaya zorlamak !ç!n arabanın
önüne !t!len bebek arabası,[4] Eyzenşteyn’den ödünç alınmıştır sank!.
Banka soygunları ya da araba tak!pler! !çeren spektaküler eylemler,
:
 Godard’ın Çete (1964) ya da Haftasonu (1967) f!lmler!nden fırlamış
g!b!d!r. Bu canlandırmalar ve s!nemaya yapılan göndermeler, RAF’ın
eylemler!n! ç!fte b!r kodlamaya tab! tutar. Ve bu ç!fte kodlama,
stratej!k olarak, RAF, emn!yet güçler! ve basın arasındak! da!m! yanlış
haber ve dezenformasyon alışver!ş!nde konumlanmıştır. Bebek
arabası örneğ!n! ele alalım: Bebek arabası olayı gerçek m!d!r yoksa
uydurma mı? Halkı, terör!stler!n !nsanlıktan nas!b!n! almamış
canavarlar olduğuna !kna etmek !ç!n pol!s tarafından uydurulmuş b!r
h!kâye m!d!r, yoksa terör!stler kend!ler!n! Devr!m’!n tar!hsel
!konograf!s!ne nakşetmek !ç!n Potemk!n Zırhlısı’ndak! Odesa
merd!venler!nden ya da 1918’de Berl!n ve Mün!h’te gerçekleşen
Spartak!st ayaklanmalardan “alıntı” mı yapmışlardır? Muhteşem
“topyekûn değ!ş!m” !ç!n yapılan bu post-s!tüasyon!st kostümlü
provalar, hem çok fazla hem de çok az ‘gerçekl!k’ barındırıyor ve RAF
davaları üzer!nde, eylemler!n referansları ve amaçları konusunda
da!m! b!r bel!rs!zl!ğ!n kol gezmes!ne sebep oluyordu.

 
:
  

Sergey Eyzenşteyn, Potemk!n Zırhlısı’ndan, Odesa merd!venler!nden

düşen bebek arabası

[...] RAF'ın seçt!ğ! eylem sahneler! –sokaklar, kamu b!naları, büyük

mağazalar, altgeç!tler– ş!md! her yerde mevcut olan b!r görsel
!şaretler topoğrafyasını tar!f ed!yor: şeh!r; hareket hal!ndek! kentsel
sahne. Bu “şeh!r ger!llalarının” –ve kalabalıkları kontrol altında tutan
pol!s!n– sadece kentsel ve kamusal alanda yaşanan dönüşümün b!r
:
 parçası olmakla kalmayıp, bu değ!ş!mler!n görünür olmasında başat
rol oynadıklarını fark ed!yorsunuz an!den. Bu yen! oluşan kamusal
alan, malum, gel!şm!ş ülkeler!n kentler!n! temelden değ!şt!rd!: değ!şen
çalışma koşullarını ve boş zaman alışkanlıklarını yansıtan yen!
hareketl!l!k türler! yarattı, konutlarda yaşamanın yen! b!ç!mler!n!
dayattı, kısacası b!zzat mekânı pol!t!k b!r kategor! hal!ne get!rd!.

Bu açıdan bakıldığında, RAF, ünlü Freudcu sosyal ps!kolog Alexander

M!tscherl!ch'!n [...] Şeh!rler!n Konuksevmezl!ğ! (1965) başlıklı k!tabına
ver!lm!ş cevap olab!l!r: M!tscherl!ch bu k!tapta, dönem!n şeh!r
plancılığının ve modern!st gökdelenler!n a!le !ç! ş!ddet! besled!ğ!n!,
toplulukları yok ett!ğ!n!, tar!hsel şeh!r merkezler!n! 1944-45’tek!
bombalamalardan daha çorak bıraktığını savunmuştur. RAF’ın şeh!r
ger!llası takt!kler!n!n altmet!nler!nden b!r! de M!tscherl!ch’!n feryadıdır
deneb!l!r – ama ters!nden: M!tscherl!ch’!n umutsuzlukla gözlemled!ğ!
ve toplumsal çöküşün bel!rt!s! olarak gördüğü gel!şmeler!n çoğunu,
RAF ver!ml!, hatta yaratıcı b!r şek!lde kullanmıştır: Banl!yölerdek!
düzens!zl!k, k!msen!n komşusuyla konuşmadığı ve hayatın alışver!ş,
h!zmet endüstr!ler! ve para etrafında döndüğü apartman
da!reler!ndek! anon!ml!k, bunların heps! RAF tarafından s!tüasyon!st
détournement’a ya da Brechtç!l yen!den !şlevlend!rmeye tab!
tutulmuştur. [...]

[...] pek! RAF üyeler! kend!ler!n! b!r düzeyde “sanatçı” olarak mı

görüyorlardı: Batı Almanya’yı Brecht geleneğ!ndek! g!b! b!r “öğret!c!
oyun”un sahnes!ne dönüştüren [...] sanatçılar mıydı onlar? [...] Yoksa
RAF’ın amacı, bambaşka b!r “sanat” yaratmak mıydı: der!ndek!
aşılmaz çel!şk!ler! görünür kılan, s!yasal yapıda, demokras!n!n
dokusunda b!r d!z! “düğüm” yaratan b!r kavramsal sanat? Şayet
öyleyse, yarattıkları bu düğümler!n ağına kend!ler!n!n de düştüğü
söyleneb!l!r, çünkü düşmanları kadar dostları karşısında da başarıya
ulaşamadılar – çünkü taraftarlarına bakıldığında b!le, RAF’ın onlar
nezd!nde b!r “kültür” uğrağının anahatlarını ç!zmekten, pol!t!kayı
:
 (tehl!kel!) b!r yaşam tarzı formunda "estet!ze etmekten" öteye
geçemed!ğ! görülür [...]. Eğer RAF üyeler! sanatçılarsa, o zaman
taraftar yaratmadak! başarıları, aslında hem sokak “sanatçıları” hem
de “pol!t!k” başoyuncular olarak gerçekleşt!rd!kler! müdahaleler!n
başarıya ulaşamadığına !şaret eder. [...]

Kaynak: http://www.rouge.com.au/4/ant!gone.html

[1] Thomas Elsaesser, “Ant!gone Agon!stes: Urban Guer!lla or Guer!lla

Urban!sm? The RAF, Germany !n Autumn and Death Game”, G!v!ng
Ground: The Pol!t!cs of Prop!nqu!ty, ed. M!chael Sork!n ve Joan
Copjec (Londra: Verso, 1998) s. 267-302. Wolfgang Kraushaar, SE !le
RAF'ın kes!şen tar!hler! üzer!ne b!r araştırma yapılması gerekt!ğ!n!
söylüyor, ama böyle b!r çalışmaya kend!s! g!r!şm!yor: Wolfgang
Kraushaar, “Rud! Dutschke und der bewaffnete Kampf”, Wolfgang
Kraushaar, Kar!n W!eland, ve Jan Ph!l!pp Reemtsma, Rud! Dutschke,
Andreas Baader und d!e RAF (Hamburg: Hamburger Ed!t!on, 2005) s.
50. Ayrıca bkz. Joach!m Bruhn, “Der Untergang der Rote Armee
Frakt!on: E!ne Er!nnerung für d!e Revolut!on”, Em!le Marenss!n,
Stadtguer!lla und soz!ale Revolut!on: Über den bewaffneten Kampf
und d!e Rote Armee Frakt!on, çev. Gabr!ela Waltersp!el ve Joach!m
Bruhn (Fre!burg: Ça !ra-Verlag, 1998) s.7–30.

[2] Bu !dd!a, yakalandığında örgüt hakkında !fade veren RAF

üyeler!nden Wolfgang Grundman’a dayanıyor, fakat Barz’ın nasıl ve
k!m tarafından öldürüldüğü kes!n olarak b!l!nm!yor – e.n.

[3] Guy Debord, Comments on the Soc!ety of the Spectacle, çev.

Malcolm Imr!e (Londra: Verso, 1990) s. 24.

[4] Hans Mart!n Schleyer, 1977’de RAF üyeler! tarafından kaçırılıp

:
:
öldürülen, esk! H!tler Gençl!ğ! üyes! sanay!c! – e.n.